TVP Dokument Wtorek, 07.12.2021 06:00 DZIKA POLSKA - CIEPŁO Z GŁĘBI KNIEI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Budynki nadleśnictwa Krynki stoją w osadzie Poczopek, w otoczeniu bujnych lasów Puszczy Knyszyńskiej na Podlasiu. Leśnemu powietrzu, jak i tutejszej przyrodzie, nie sprzyjałaby kotłownia na węgiel. Toteż w budynkach zainstalowano już pompy cieplne. Nadleśniczy Jerzy Sieradzki zapewnia, że pozwalają mu zaoszczędzić tyle, ile musiałby wydać na węgiel. Ale ma dalsze plany, m. in. wykorzystanie energii słonecznej. Na wieży przeciwpożarowej zainstalowano kamerę, która ma wykrywać dzień i noc zarzewie pożarów. Dla jej zasilania trzeba by ciągnąć przez las 2 - 3 km kabla. Zamiast tego zastosowano na wieży baterię słoneczną, dzięki której kamera przez całą dobę ukazuje obraz puszczy. W otoczeniu zabudowań nadleśnictwa istnieje ośrodek edukacyjny, i powstaje park dla dzikich, kontuzjowanych zwierząt. Obok powstaje też park energii odnawialnej, a nadleśniczy - wielki entuzjasta - zapewnia, że wkrótce zaprzęgnie w tym gospodarstwie leśnym do pracy także inne rozwiązania z zakresu energii odnawialnej, by polegać przede wszystkim na nich. 06:35 DZIKA POLSKA - PROMYK NAD ŻABIM OCZKIEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Budynki nadleśnictwa Krynki stoją w osadzie Poczopek, w otoczeniu bujnych lasów Puszczy Knyszyńskiej na Podlasiu. Leśnemu powietrzu, jak i tutejszej przyrodzie, nie sprzyjałaby kotłownia na węgiel. Toteż w budynkach zainstalowano już pompy cieplne. Nadleśniczy Jerzy Sieradzki zapewnia, że pozwalają mu zaoszczędzić tyle, ile musiałby wydać na węgiel. Ale ma dalsze plany, m. in wykorzystanie energii słonecznej. Na wieży przeciwpożarowej zainstalowano kamerę, która ma wykrywać dzień i noc zarzewie pożarów. Dla jej zasilania trzeba by ciągnąć przez las 2 - 3 km kabla. Zamiast tego zastosowano na wieży baterię słoneczną, dzięki której kamera przez cała dobę ukazuje obraz puszczy. W otoczeniu zabudowań nadleśnictwa istnieje ośrodek edukacyjny, i powstaje park dla dzikich, kontuzjowanych zwierząt. Obok powstaje też park energii odnawialnej, a nadleśniczy - wielki entuzjasta - zapewnia, że wkrótce zaprzęgnie w tym gospodarstwie leśnym do pracy także inne rozwiązania z zakresu energii odnawialnej, by polegać przede wszystkim na nich. 07:05 CAŁA PRAWDA O DINGO (THE REAL DINGO) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Duncan Chard Film dokumentalny o najbardziej tajemniczym psie na ziemi. Realizatorzy pokusili się o obserwację zwyczajów i nietypowych zachowań tego przedstawiciela rodziny psowatych. Dingo jest kojarzony z Australią, jednak, jak się okazuje, wcale stamtąd nie pochodzi. Był tępiony na szeroką skalę, bo niszczył bydło, ale szybko się okazało, że nie była to przemyślana decyzja. 08:10 DZIKIE MORZE ROSJI ODC. 1 TYLKO NAJSILNIEJSI (RUSSIA’S WILD SEA /RUSSLANDS WILDES MEER - PARADIES DER EXTREME) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2018 Reżyseria: Franz Hafner Dwuczęściowy film dokumentalny o ostatnich i największych nieskażonych wodach morskich i oceanicznych na ziemi. To terytorium wodne Morza Ochockiego, leżące pomiędzy Półwyspem Kamczackim a japońską wyspą Hokkaido. Wysokie i niskie pływy różnią się tu wysokością 14 metrów, tajfuny i fale tsunami uderzają o brzeg z dziesięciometrowymi falami. Jest to raj dzikich zwierząt, w którym zwierzęta rozwijają się doskonale, są większe, silniejsze i liczniejsze niż gdziekolwiek indziej. Na lądzie mają swój raj olbrzymie brązowe niedźwiedzie i największe na świecie orły morskie. Znajdują się tutaj również łaźnie termalne i gejzery pozostawione przez najbardziej aktywne wulkany świata. Nieliczni mieszkający tu ludzie są przywiązani do tutejszej natury, widoków, zjawisk przyrodniczych, największych na świecie kolonii ptaków morskich, rozgwiazd, jeżowców, orek, morświnów i płetwali. Dzikie, tajemnicze morze na dalekim wschodzie Rosji. Mimo surowego klimatu - to jeden z najbardziej zróżnicowanych ekosystemów. Kraina skrajności: płynący ogień... i zamarznięty ląd. Życie toczy się tu w cyklach, a flora i fauna wspaniale się rozwijają. Niemniej to brutalna walka o przetrwanie. Tylko najsilniejsi wytrzymają moce Natury w rosyjskiej dziczy nad Morzem Ochockim. Pierwszy maja na półwyspie Kamczatka, ale zima wciąż trzyma w mocnym uścisku. Na północnym krańcu Morza Ochockiego temperatura spada poniżej minus 40 stopni. W XX wieku na Morzu Ochockim tak intensywnie polowano na walenie, że niemal doprowadziło to do ich wyginięcia. Obecnie wielorybnictwo się tu skończyło i duże ssaki morskie powracają. Humbaki są najczęstszymi gośćmi, ale i inne gatunki zapuszczają się na to dalekie morze, zwane dzikim morzem Rosji. 09:10 KAZUAR - PTASI DINOZAUR (DINO BIRD) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Daniel Hunter Film dokumentalny zabiera nas w podróż do północnej części tropikalnej Australii, gorącego zakątka różnorodności biologicznej. W regionie Daintree jest dolina, która jest wyjątkowa. Leży w cieniu najwilgotniejszej australijskiej góry. Ta dolina jest najstarszym lasem deszczowym na ziemi. Jest najbardziej biologicznie zróżnicowanym siedliskiem na planecie, a składniki odżywcze przenoszone z tej doliny zasilają największą rafę koralową na naszej planecie. W tym starożytnym krajobrazie jest istota ważniejsza niż jakakolwiek inna. W prastarym lesie deszczowym północno - wschodniej Australii mieszka jeden z ostatnich potomków dinozaurów. To kazuar, wyjątkowo dziwaczny ptak uważany za najniebezpieczniejszego na świecie. W tym filmie poznamy Berthę, mieszkankę starożytnych lasów deszczowych. Jest duża, silna i żyje mimo przeciwności. W całym lesie rywale i drapieżcy zagrażają bowiem jej jajom i pisklętom. By jej gatunek przetrwał, musi nieustannie toczyć boje. To historia Berthy z prehistorycznego i zagrożonego gatunku ptaka. Kazuary to gigantyczne, nielotne prehistoryczne ptaki. Odżywiają się pokarmem roślinnym i małymi zwierzętami. Prowadzą samotniczy tryb życia i bardzo aktywnie bronią swego terytorium, także przed ludźmi. Bertha jest królową. Walczy o sukcesy w rozmnażaniu, ale życie tutaj nigdy nie było tak trudne. W obliczu rywalizujących samic, zdziczałych drapieżników i ekstremalnych warunków pogodowych, przyszłość Berthy i kazuarów nie jest pewna. 10:05 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO ODC. 1 DUERO (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 1 DUERO/DOURO) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy, zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. W tym odcinku rzeka Duero - w Hiszpanii i Portugalii ma 895 km, na odcinku około 130 kilometrów jest rzeką graniczną między tymi krajami. Najbardziej zasobna w wodę na Półwyspie Iberyjskim i druga pod względem długości (po Ebro). Źródło rzeki znajduje się w Górach Iberyjskich na wysokości 2080 m n.p.m. w masywie Sierra de Urbión, na północny zachód od miasta Soria w Hiszpanii. Początkowo płynie w kierunku południowym, poniżej miasta Almazn po czym przyjmuje kierunek zachodni, następnie płynie w obniżeniu pomiędzy Górami Iberyjskimi i Kordylierą Centralną. Przepływa przez wyżynę Starej Kastylii po czym na zachodnim krańcu Mesety Iberyjskiej tworzy kanion o długości ok. 100 km i głębokości do 400 m. Uchodzi do Oceanu Atlantyckiego na terenie Portugalii, tworząc estuarium. Wykorzystywana do nawadniania i w hydroenergetyce. W dolnym biegu rzeki liczne winnice, w tym znajdujący się na liście światowego dziedzictwa UNESCO region winiarski Alto Douro. 11:05 GINĄCE ZAWODY - ZABAWKARZE LUDOWI Film dokumentalny, 29 min, Polska, 1973 Scenariusz: Krystyna Morgała Zdjęcia: Leszek Stafiński Film poświęcony zabawkarzom ludowym, którzy wykonują drewniane zabawki, takie jak malowane bryczki z konikami czy kłapiące skrzydłami ptaszki. Spotkania z twórcami ludowymi w ich warsztatach podczas pracy w Lachowicach, Koszarawej, Stryszawie, Łącznej i Żołyni. Są to tereny południowej Małopolski, gdzie na obszarach górskich, wiejskich istniała tradycyjna produkcja wyrobów drewnianych. Produkcja jarmarcznych zabawek drewnianych rozwinęła się w okolicach, gdzie liczba ziemi i znaczne rozdrobnienie gruntów zmusiło ludność do szukania dodatkowego zarobku, poza rolnictwem. W audycji rozmowa z Heleną Pierzchałową, prezes krakowskiego oddziału Cepelii o Funduszu Rozwoju Twórczości Ludowej, który daje możliwość Cepelii sprawowania mecenatu nad twórcami ludowymi poprzez fundowanie stypendiów, organizowanie konkursów, szkoleń, warsztatów, jarmarków i pokazów. Wypowiedź etnograf Teresy Komornickiej o wartościach artystycznych i tradycyjnych zabawek drewnianych, o wkładzie twórczym pracy każdego z rzemieślników. 11:40 ZWYCZAJNY KRAJ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Wolski Byli wszędzie, starając się pozostać niewidzialnymi. Filmowali z ukrycia w restauracjach, na ulicy, w sklepach. Na jednym z osiedli domków jednorodzinnych zarejestrowali nielegalną rozlewnie paliwa. Innym razem uchwycili nieudane wodowanie statku MIR (przyjaźń po rosyjsku) lub Fidela Castro grającego w koszykówkę z krakowską drużyną. Nagrali spotkanie kochanków w hotelu oraz spotkanie redakcyjne w polskiej telewizji, gdzie dziennikarze rozmawiali o propagandzie. Czasami oficerowie rejestrowali przesłuchania, podczas których szantażując łamali przesłuchiwanego i zmuszali do współpracy. Kiedy indziej próbowali wyciągnąć szczegółowe informacje o jej codziennych wydatkach, włączając rodzaj mięsa i ilość masła. Podsłuchiwali rozmowy telefoniczne mężczyzny z kolegą w Oslo, u którego zamówił maść na hemoroidy, bo w kraju nie było można kupić. Filmowali zamieszki, podczas których ludzie rzucali w nich koszami na śmiecie. Nagrali też własne, dramatyczne rozmowy podczas oblężenia komisariatu milicji, podpalonego przez strajkujących. Uwięzieni prosili o pomoc, która nie mogła nadejść. 12:45 PAŁAC Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2012 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Tomasz Wolski Film o Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, symbolu komunizmu, który dziś funkcjonuje według zasad rynku kaptalistycznego. To historia opowiedziana poprzez pracowników ochrony, którzy na 37 monitorach kontrolują wszystko, co się dzieje w PKiN - ie. Ekipa dociera z kamerą m.in. do niezwykłego trenera na basenie, do pana Andrzeja, który zarządza pionem technicznym, a jego praca to codzienny spacer hektarami korytarzy i pałacowych pomieszczeń oraz ciągłe rozmowy przez telefon. Oko kamery podpatruje także mieszkańców Warszawy, którzy regularnie przychodzą na sesje Rady Miasta, a także urzędniczkę dokarmiającą piwniczne koty oraz bezdomnych, którzy śpią w krzakach przed Kinoteką. Film jest ciepłą, a zarazem ironiczną metaforą współczesnej historii Polski. To opowieść o miejscu, gdzie przeszłość, już w pewnym sensie muzealna, jest tak bardzo bliska współczesności. A także o czasach, w których każdy nasz krok jest rejestrowany za sprawą permanentnego monitoringu, z czego chyba nie do końca zdajemy sobie sprawę. 13:55 SEKRETY WIEWIÓREK (THE GREY AND THE RED SECRETS OF SQUIRRELS / GEHEIMNISVOLLE EICHHÖRNCHEN) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy/Austria, 2017 Reżyseria: Thomas Rilk Film dokumentalny o wiewiórkach. Wszyscy je uwielbiają, ale znamy je tylko z krótkich wizyt w parkach i lasach. W tym filmie poznamy je lepiej i zobaczymy je w najlepszej jakości obrazu. Te sympatyczne zwierzątka zaprezentują się we własnym środowisku naturalnym, wysoko w koronach drzew. Ten dokument analizuje ich inteligencję i bada śmiertelną walkę o dominację pomiędzy dwoma głównymi gatunkami tych ssaków. Urocze i wdzięczne akrobatki z rudą kitą są tak sprytne, że przyciągają uwagę i zachwycają wszystkich. Obecnie są jednak narażone na wyginięcie. Naukowcy zastanawiają się jak pomóc im przetrwać. Wiewiórki szare z Ameryki Północnej rozprzestrzeniają się szybko w całej Europie, zastępując rudą, delikatniejszą wiewiórkę. Ten dokument pokazuje zarówno ich urocze wybryki, jak i walkę o życie. W ciągu roku będziemy obserwować rodzinę czerwonych wiewiórek, które kojarzą się, troszczą o swoje młode i pożywienie, bronią się przed drapieżnikami. 15:00 MROŻEK I BALTAZAR Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Zdjęcia: Grzegorz Ruzik, Piotr Wąsowski, Andrzej Adamczak Wykonawcy: Antoni Libera, Susana Osario Mrożek, Sławomir Mrożek, Maciej Englert, Piotr Adamczyk, Krzysztof Masłoń, Ludwik Flaszen, Prof. Anton Maria Raffo, Emilio Lerici, Georges Werler, Prof. Pierro Marchesiani, Torsten Bauer, Michaił Mokiejew, Aleksander Fieklisow, Wiaczesław Ziła Film dokumentalny o Sławomirze Mrożku - jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy i dramaturgów. Pisał od dwudziestego roku życia. Jest autorem co najmniej 43 dramatów, dwóch powieści, ponad 400 opowiadań, jednej autobiografii oraz Dziennika 1962 - 1989, na którego opublikowanie zdecydował się po blisko 20 latach od dokonania ostatniego wpisu... Mrożek wyjechał z Polski w 1963 roku i mieszkał kolejno we Włoszech, Francji, Niemczech i Meksyku. Do Polski powrócił w 1996 roku. W 2003 roku, po przejściu choroby, której rezultatem była utrata zdolności mowy, przeżył sen, w którym poznał swoje nowe imię i nazwisko zarazem Baltazar. Tak zatytułował też swoją autobiografię, napisaną w ramach terapii. W 2008 roku przeprowadził się do Nicei. W Polsce jako dramaturg zadebiutował sztuką Policja. Od 1962 rozpoczęła się jego kariera międzynarodowa. O twórczości i życiu Mrożka opowiadają żona Susana Osario Mrożek, polscy i zagraniczni pisarze, reżyserzy, aktorzy, krytycy (m. in. Ludwik Flaszen, Maciej Englert, Antoni Libera, Piotr Adamczyk, Georges Werler, prof. Anton Maria Raffo, prof. Pierro Marchesiani, Michaił Mokiejew, Torsten Bauer, Wiaczesław Ziła), a także sam bohater filmu Sławomir Mrożek. 29 czerwca 2010 roku Sławomir Mrożek ukończył 80 lat. Ekipa Telewizji Polskiej jako jedyna uczestniczyła w urodzinowym kameralnym spotkaniu w gronie bliskich znajomych i przyjaciół Sławomira Mrożka, które odbyło się w czerwcu w Nicei. 16:05 TAJEMNY ŚWIAT ZŁOTA (THE SECRET WORLD OF GOLD) Film dokumentalny, 42 min, Niderlandy (Holandia), 2013 Reżyseria: Brian McKenna Złoto od zarania dziejów jest kruszcem, którego posiadanie gwarantuje wpływy i bogactwo. Państwa mające go więcej, wygrywały wojny i były zasobniejsze gospodarczo. Pouczająca pod tym względem była II wojna światowa. Hitler rekwirował złoto w podbitych krajach. Przezorni ukrywali je wcześniej. Tak było z polskim złotem, które przez Francję wywieziono do Kanady. Francuzi też schowali swoje złoto w Kanadzie, podobnie Anglicy, którzy obawiali się, że Niemcy mogą wylądować w Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy ze swojego złota ulokowanego w Kanadzie finansowali działania wojenne. Generał de Gaulle zadecydował, że francuskie złoto powinno być przeznaczone na powojenną odbudowę. W historii złota bardzo niekorzystnie wypada Szwajcaria, gdzie przetapiano na złote sztaby i legalizowano dostarczany przez Niemców kruszec, w tym biżuterię i złote zęby ofiar obozów koncentracyjnych. Złoto jest nadal bardzo ważne. Całe światowe zapasy można by pomieścić - tak przynajmniej twierdzą autorzy tego holenderskiego filmu dokumentalnego - w czterech zaledwie basenach olimpijskich. Kwitną za to transakcje giełdowe wirtualnym złotem, co oznacza, że kupując złoto na giełdzie, ma się w ręku papier, który niekoniecznie musi mieć pokrycie w złotych sztabach. 17:05 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO ODC. 2 GWADIANA (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 2 GUADIANA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane niegdyś krajobrazy, zamieszkane przez niezwykłych ludzi z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek drugi poświęcony jest rzece Gwadiana - w Hiszpanii i Portugalii, jest to główna rzeka południowej Estremadury. Za czasów rzymskich stanowiła oś prowincji Hispania Baetica, której główne miasto Mrida, leżące nad rzeką, było jednym z ważniejszych miast ówczesnej Hiszpanii. Rzekę wymienia Pliniusz w swoim dziele. Źródła rzeki znajdują się w prowincji La Mancha. Wody rzeki stanowią główne bogactwo rolnictwa Estremadury. Na rzece znajduje się około 1830 tam służących nawadnianiu oraz kilka elektrowni wodnych. Uchodzi do Zatoki Kadyksu. 18:10 WOJNA ŚWIATÓW (WAR OF THE WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2018 Reżyseria: Josh Seftel Scenariusz: Braian Funck Wieczorem, 30 października 1938 roku, miliony osób w Stanach Zjednoczonych, jak w każdą, spokojną niedzielę, słuchały radia. Ten spokój był jednak pozorny. Przedłużający się Wielki Kryzys i groźba wojny, wisząca nad Europą, wprowadzały uzasadnione napięcie. O 20:15 w radiu podano komunikat o lądowaniu Marsjan w New Jersey, co wpędziło w panikę prawie wszystkich mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Ludzie w popłochu uciekali z domów. Kilka osób zmarło na atak serca. Nadanie fikcyjnego słuchowiska radiowego, zrealizowanego według książki Herberta George ' a Wellesa pt. "Wojna światów", spowodowało największą zbiorową histerię w historii USA. Dziennikarze stacji PBS analizują, co było przyczyną tego zamieszania. - Czy była to m. in. fascynacja Amerykanów życiem na Marsie?. Zastanawiają się nad rolą radia jako nowego medium o potężnym wpływie. Przybliżają też osobę Orsona Wellesa, pomysłowego i dowcipnego młodego reżysera tego słuchowiska. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALI. AZJATYCKA LEGENDA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Pod koniec lutego na Bali hucznie witany jest Nowy Rok. W obchodach uczestniczą podróżni z całego świata. My także odwiedzimy wyspę Bali w tym wyjątkowym momencie i poznamy jej autentyczne oblicze. Wielu turystów poznaje na Bali wyłącznie słynne, przeludnione plaże Kuty, pełne barów i ośrodków dla surferów. Są to najdłuższe i najliczniej odwiedzane plaże na wyspie. Trudno znaleźć tu spokój, sprzyjający odpoczynkowi. 20:15 CHINY. NOWY JEDWABNY SZLAK (CHINA'S NEW SILK ROAD) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2019 Reżyseria: Elvire Berahya Lazarus Zdjęcia: Jean - Pierre Guillerez Film dokumentalny o sytuacji w Chinach i nowych projektach gospodarczych prezydenta Xi Jinpinga, zwanych projektami stulecia. Od 2013 r. Chiny zainwestowały miliardy w doprowadzenie królestwa środkowego do czołówki światowej gospodarki i polityki międzynarodowej. To, co Chiny nazwały Nowym Jedwabnym Szlakiem, pozwala połączyć pociągiem Chiny i Francję. Ale działają również jako narzędzie dla fali chińskiego ekspansjonizmu na całym świecie. W Pakistanie Chiny otwierają gigantyczny port, a także autostradę, która ma przeciąć Himalaje, aby otworzyć drogę do morza. W Azji Środkowej, wzdłuż nowej linii kolejowej łączącej Chiny z Europą, chińscy przedsiębiorcy zainstalowali specjalne strefy ekonomiczne i kasyna na środku pustyni. Dalej Dżibuti, na skraju Afryki, państwo chińskie niedawno założyło port wojskowy, to o rzut kamieniem od baz amerykańskich i francuskich, a także zbudowało nowoczesną kolej obsługującą Etiopię. W następstwie tych ruchów chińskie firmy wpełzają na rynki Afryki Wschodniej, mając nadzieję, że region ten stanie się jednym z nowych obszarów z chińskimi wpływami na świecie. 21:25 BHUTAN, DYKTATURA SZCZĘŚCIA (BHUTAN: THE DICTATORSHIP OF HAPPINESS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alexandre Spalaikovitch Film dokumentalny o Bhutanie. Bhutan, himalajski kraj wielkości Szwajcarii, liczy zaledwie 800 000 mieszkańców. Leżąc między Indiami i Chinami, długo pozostawał w izolacji. Bhutan jest krajem znanym ze swojego wyjątkowego piękna i wagi, jaką ludzie przywiązują do indywidualnego szczęścia. Świadomość ekologiczna obywateli sprawiła, że jest to jedyny kraj na świecie pozbawiony emisji dwutlenku węgla. W 2008 roku król wpisał koncepcję szczęścia krajowego brutto do konstytucji. Położono nacisk na ochronę środowiska i rolnictwo ekologiczne. Dla wielu mały naród wydaje się wzorem dla reszty świata. Ale za tą idylliczną fasadą kryje się bardziej złowroga rzeczywistość. Buddyzm jest jedyną religią tolerowaną przez dynastię Wangchuck, która rządziła krajem przez ostatni wiek. Ten bardzo konserwatywny reżim jest ściśle powiązany z wiarą buddyjską. Stada milionerów i gwiazd Hollywood, które przybywają do Bhutanu, aby pracować nad swoją karmą, mogą zostać zakwaterowane tylko dzięki trudowi strasznie opłacanych pracowników. W tym filmie bada się panowanie dynastii, a także przygląda się młodemu ruchowi kontrkultury, który pojawił się od czasu odsłonięcia kraju przez Internet. W tym odizolowanym, buddyjskim kraju, telefony komórkowe pojawiły się dopiero dziesięć lat temu. Zdjęcia Bhutanu są bardzo rzadkie, ponieważ sprowadzając aparat do kraju, trzeba udowodnić swoje dobre intencje. Pomimo że Bhutan stopniowo otwiera się na turystykę i wpływy Zachodu, tradycja pozostaje silna. Otwierając kraj na świat, Bhutan będzie musiał dokonać wyboru między prymitywną propagandą, a postępem gospodarczym, społecznym i ochroną środowiska. 22:25 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA PREZENTERÓW TELEWIZYJNYCH W MOSKWIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu reportaż o rosyjskiej telewizji i młodym pokoleniu dziennikarzy. Bohaterem audycji jest Aleksiej Kosulnikow - redaktor naczelny jednego z najbardziej popularnych programów publicystycznych w Rosji "Wzgliad". Cykl ten ukazuje się na antenie publicznej ORT, która obejmuje zasięgiem całą rosyjską federację. Program Aleksieja Kosulnikowa co tydzień ogląda dwadzieścia milionów widzów w jedenastu strefach czasowych. Reportaż ukazuje status dziennikarza i rolę telewizji w Rosji. 23:05 POETKA Z ARABII (THE POETESS) Film dokumentalny, 57 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Andreas Wolff, Stefanie Brockhaus Zdjęcia: Stefanie Blockhaus, Tobias Tempel, Hissa Hilal Film dokumentalny o niezwykłej kobiecie z Arabii Saudyjskiej, która jest poetką. Miała odwagę wziąć udział w konkursie telewizyjnym i dostała się do finału. Ku zdziwieniu przeważającej męskiej publiczności, Saita - Hissa Hilal pojawiła się na pierwszych stronach gazet na całym świecie jako pierwsza kobieta, która dotarła do finału "Million's Poet", słynnego, telewizyjnego reality show. To największy konkurs poetycki w świecie arabskim. Jest oczywiście zdominowany przez mężczyzn. W dodatku w swoich wierszach Hissa krytykuje patriarchalne społeczeństwo arabskie i atakuje jednego z najbardziej niesławnych saudyjskich duchownych za ekstremalną fatwę. Kobieta ma odwagę czytać swoją poezję na żywo, przed 75 milionami widzów. Występuje publicznie sprzeciwiając się religijnemu ekstremizmowi i walczy o pokojowy islam. Obserwujemy przy okazji obraz świata jednego z najbardziej ortodoksyjnych społeczeństw na Bliskim Wschodzie. Nie widzimy twarzy ani sylwetki bohaterki, w czasie występów publicznych musi ukrywać nawet oczy pod czarnym materiałem. Dokument trzyma w napięciu, zwłaszcza że do ostatnich chwil nie wiadomo, czy bohaterka odniesie sukces. 00:10 JÓZEF ŚWIREK - ARTYSTA LUTNIK Reportaż, 8 min, Polska, 1970 Scenariusz: Piotr Szalsza Zdjęcia: Norbert Boronowski Bohaterem jest lutnik, Józef Świrek (1899 - 1978) i jego pasja - skrzypce. Lutnik, czyli rzemieślnik, który wytwarza i naprawia instrumenty strunowe. Nazwa tego zawodu pochodzi od słowa "lutnia", oznaczającego instrument strunowy popularny w okresie renesansu. Pracownia lutnika przypomina nieco zakład stolarski - podstawowym materiałem używanym do budowy instrumentów jest drewno świerka, klonu i jaworu. Józef Świrek od dziecka był zainteresowany lutnictwem. Instrumenty muzyczne budował samodzielnie już w młodości. W materiale mistrz opowiada o tym, jak powstają skrzypce, o pięknie w nich ukrytym i o pracy lutnika, w której trzeba mieć dużo wyczucia i intuicji, znać zasady budowy. W lutnictwie powinno się dążyć ciągle do czegoś jeszcze lepszego. Świadomość, że jego instrumenty są używane w kraju i za granicą, daje mu dużą satysfakcję i mobilizację do dalszej, jeszcze bardziej intensywnej pracy i poszukiwań. Nic tak nie cieszy jak przeświadczenie, że praca daje efekty, że jest się jeszcze potrzebnym. Materiał kończy utwór Jana Sebastiana Bacha w wykonaniu katowickiego skrzypka. W audycji wykorzystano utwór Jana Sebastiana Bacha "Gawot z III Partity E - dur" w wykonaniu Pawła Puczka. 00:20 ROZMOWY PRZY KUPOWANIU WIDEŁ Reportaż, 14 min, Polska, 1981 Autor: Krzysztof Glondys Problemy rolników i rolnictwa w obliczu braków materiałowych i niemożności produkcyjnej, którymi zazwyczaj tłumaczy się brak nowoczesności technicznej polskiego rolnictwa. Krytyka biurokracji, która wpływa negatywnie na pracę i rozwój rolnictwa. W rezultacie niemożność zakupu podstawowych narzędzi: wideł, łańcuchów, gwoździ, lemiesza, brony, części do traktora, dmuchawy do suszenia siana... 00:35 NOTACJE: RITA GOMBROWICZ. ŻYCIE JAK EPOPEJA Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2013 Autor: Jerzy Szygiel Rita Gombrowicz ur. w 1935 r. w kanadyjskim Pierrefonds (w 2002 roku miasto to zostało przyłączone do Montrealu). Pisarka i teoretyk literatury francuskiej. Wdowa po pisarzu Witoldzie Gombrowiczu. Autorka książek "Gombrowicz w Argentynie" (1984) i "Gombrowicz w Europie" (1988). Jest również kuratorką prac Gombrowicza. Dzięki jej staraniom jego dzieła są co rok wydawane w różnych krajach. Przetłumaczono je na blisko 40 języków. W 2013 r. opublikowała osobiste notatki Gombrowicza pt. "Kronos". 00:50 ŁUKASIEWICZ - NAFCIARZ, ROMANTYK Dokument fabularyzowany, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Wójcik Fabularyzowany dokument o twórcy przemysłu naftowego, Ignacym Łukasiewiczu. Film opowiada o życiu i działalności wynalazczej, przemysłowej oraz społecznej Ignacego Łukasiewicza. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 237 PROJEKT KEGRESSE Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Projekt Kegresse Ciągniki Citron - Kegresse były francuską konstrukcją, w których zastosowano podwozia gąsienicowe Adolphe'a Kegresse. W 1923 roku Wojsko Polskie podjęło decyzję o zakupie łącznie 135 podwozi, które miały zostać zabudowane w Polsce jako samochody pancerne oraz jako ciężarówki z drewnianą skrzynią ładunkową i otwartą kabiną. Kupiono także terenowe samochody osobowe, specjalne - dostosowane do holowania reflektorów przeciwlotniczych. I taki właśnie ciągnik reflektorowy ma się odrodzić na polskim wybrzeżu. 02:25 ELŻBIETA CZYŻEWSKA - SKALA ODDALENIA Film dokumentalny, 52 min, TVP, 1994 Autor: Krzysztof Domagalik Była najpopularniejszą polską aktorką lat 60. Widzowie pamiętają ją z takich filmów, jak "Mąż swojej żony", "Gdzie jest generał?", "Małżeństwo z rozsądku", "Giuseppe w Warszawie", "Pamiętnik znaleziony w Saragossie", "Niekochana", "Wszystko na sprzedaż". Gdy z miłości do warszawskiego korespondenta "The New York Times" opuszczała w 1967 r. Polskę, była u szczytu sławy. W Ameryce pozycja zawodowa i znajomości męża nie wystarczyły jednak do zrobienia kariery aktorskiej. Czyżewska nie znała angielskiego, a drobne sukcesy odnoszone w teatrach uniwersyteckich i off - Broadway były tylko bladym cieniem dawnego powodzenia. W 1975 r. małżeństwo z Davidem Halberstamem się rozpadło i aktorka została sama. No, nie całkiem. Do jej drzwi pukali wszyscy emigrujący za ocean artyści. Czyżewska dawała dach nad głową, pożyczała pieniądze, ułatwiała nawiązanie kontaktów. Jej pomocy zawdzięczają udany start w USA m. in. Janusz Głowacki i Joanna Pacuła. Choć miewała w życiu chwile poważnych załamań i nieraz topiła żale w alkoholu, to jednak zawsze wychodziła z dołka. Skazana z powodu odmiennego akcentu i chronicznego braku siły przebicia na role epizodyczne, zagrała m. in. w "Pozytywce" Costy - Gavrasa, "Pocałunku przed śmiercią" Deardena, "Cadillac Man" Donaldsona, "Canal Zone" Durlinga. Do Polski przyjeżdżała kilkakrotnie, by wystąpić w "Debiutantce" Barbary Sass, "Limuzynie Daimler Benz" Filipa Bajona czy "Odwecie" Tomasza Zygadły. Na deskach Teatru Dramatycznego odbyła się premiera sztuki "Szósty stopień oddalenia" Johna Guarde'a z Czyżewską w roli głównej. Zadbano o to, by aktorka znów poczuła się gwiazdą: dobry tekst, staranna obsada, świetna reżyseria Piotra Cieślaka. Praca nad spektaklem stała się też pretekstem do dłuższej rozmowy z artystką przed kamerami telewizji. Czyżewska wspomina okres swej popularności w Polsce, mówi o zawodowych losach w USA. Szeroko opowiada o funkcjonowaniu teatru amerykańskiego oraz tamtejszego rynku pracy aktorów. Wypowiedzi ilustrują archiwalne materiały filmowe przypominające jej najciekawsze kreacje teatralne, telewizyjne i kinowe. 03:25 MINIO Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2000 Reżyseria: Ignacy Szczepański Scenariusz: Antoni Marianowicz Wykonawcy: Andrzej Dudziński, Kazimierz Brandys, Andrzej Łapicki, Ryszard Matuszewski, Antoni Marianowicz, Bohdan Tomaszewski, Stefania Grodzieńska, Jadwiga Gosławska, Monika Markowicz, Klara Markowicz, Daniela Markowicz, Elżbieta Czyżewska, Magdalena Dudzińska Janusz Minkiewicz (1914-1981), przede wszystkim poeta, satyryk, autor szopek politycznych i tekstów piosenek, był też legendą powojennej Polski, jedną z najbardziej charakterystycznych postaci stolicy i "księciem warszawskich nocy". Film przedstawia jego portret, losy i ewolucję - od utalentowanego nastolatka robiącego błyskawiczną karierę, poprzez twórcę oddanego władzy w powojennej Polsce, po człowieka odczuwającego narastający wstręt do reżimu, dystansującego się i odsuwającego od oficjalnego życia. Debiutował jako siedemnastolatek, choć wtedy jeszcze ukrywał się pod pseudonimem H.I. Polit. Stąd też za jego debiut oficjalny uznaje się publikację podpisanego własnym nazwiskiem satyrycznego wiersza "Konfessyja wigilijna Polaka-katolika", który w 1932 roku ukazał się na łamach "Cyrulika Warszawskiego". Pisywał ogromnie popularne wierszyki, tzw. skrętacze języka, a zwłaszcza limeryki, których był pionierem. Nie poprzestawał na poezji i satyrze. Uprawiał również dziennikarstwo. W 1935 roku był korespondentem "Kuriera Porannego" w Londynie, a rok później dla "Kuriera" i "Tygodnia Robotnika" relacjonował przebieg olimpiady w Berlinie. "Nic świętego" - debiutancka książka Minkiewicza, zawierająca swoiste credo młodego satyryka - ukazała się niemalże w przeddzień wybuchu II wojny światowej. W 1939 roku opuścił Warszawę. Wyjechał do Wilna, gdzie w styczniu 1940 roku, w kawiarni "Biały Szal", założył wspólnie z serdecznym przyjacielem Światopełkiem Karpińskim kabaret "Ksantypa". Po wkroczeniu wojsk niemieckich na Litwę powrócił do stolicy. Po wojnie Janusz Minkiewicz początkowo publikował na łamach wydawanego w Lublinie "Stańczyka", potem w Łodzi tworzył z Brzechwą i Zarubą pierwsze szopki polityczne. Następnie współpracował ze "Szpilkami", a zwłaszcza z "Przekrojem", w którym ukazywały się jego głośne "Pigułki". Pisywał również dla dzieci (m.in. "Poemat o Leninie"), współpracował z Teatrem Syrena, czego owocem było m.in. libretto do operetki "Piękna Helena" Offenbacha. Z całym oddaniem uczestniczył w nocnym życiu stolicy. Kiedy dostrzegł istotę reżimu, zdystansował się do tego, co robił wcześniej, jedynym źródłem jego zarobków stały się tłumaczenia amerykańskich musicali. Pisywał też, podobnie jak Jeremi Przybora i Anatol Potemkowski, teksty do radiowego Kabareciku Reklamowego. W ostatnich latach życia sporo czasu spędzał w Nowym Jorku. W filmie - bogato udokumentowanym archiwaliami ze zbiorów córki poety, Antoniego Marianowicza, Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz WFDiF - Janusza Minkiewicza wspominają jego bliscy: była żona Jadwiga Gosławska, córka Monika Markowicz oraz wnuczki Klara i Daniela, a także przyjaciele, współpracownicy i znajomi, m.in.: Stefania Grodzieńska, Kazimierz Brandys, Andrzej Łapicki, Elżbieta Czyżewska, Ryszard Matuszewski, Antoni Marianowicz, Andrzej i Magda Dudzińscy oraz Bohdan Tomaszewski.