TVP Dokument Środa, 08.12.2021 06:00 DZIKA POLSKA - WEWNĘTRZNY OBIEG SZCZĘŚCIA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Andrzej Olichwier Prowadzący: Tomasz Kłosowski Domy ze słomy i gliny, wpatrzone w słońce i przez nie ogrzewane. I oświetlane przez słońce nawet w pochmurny dzień. Ciepła woda darmo. Za darmo ciepłe słowo. Weranda, która jest szklarnią i ogrodowa szklarnia, która jest kopułą. Ogród, obfitujący w zioła wszelkie. Wewnętrzny obieg wody i ciepła. Szkolenia z dziedziny zielonej energii i naturalnego rolnictwa. Kontakty z całym światem. W takiej to zielonej enklawie żyje i pracuje Jadwiga Łopata, założycielka i prezeska ICPPC. W jej ogrodzie, pełnym tradycyjnych odmian drzew owocowych, lądują dziś łase na owoce sójki i kwiczoły, ale kiedyś wylądował też tutaj swym śmigłowcem zafascynowany ekologicznym rolnictwem i zieloną energetyką, książę Karol. 06:30 DZIKA POLSKA - ENERGIA NA ZIELONEJ NÓŻCE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Andrzej Szulkowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Hodują króliki popielniańskie białe i kury zielononóżki kuropatwiane, sadzą drzewa owocowe. EKO Szkoła Życia w Wandzinie to największy w Polsce ośrodek dla ludzi uzależnionych od narkotyków, zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS. Od 15 lat ludzie wyrzuceni poza nawias leczą się, pracują, zdobywają zawód. Uczą się szacunku do siebie i życia na zewnątrz. Podwaliny pod Wandzin położył Marek Kotański. Pierwsi bezdomni zjawili się tam jesienią 1992 roku. W grudniu tegoż roku w zrujnowanym pałacu - bez prądu, wody, ogrzewania, łóżek i jakichkolwiek mebli - zamieszkało 130 osób. Usytuowanie ośrodka było dogodne: w pięknym lesie, 5 km od najbliższej wsi. Można więc było uniknąć protestów miejscowej społeczności obawiającej się, że mają pod bokiem narkomanów. Mieszkańcy Wandzina pracowali ciężko. Sami kopali fundamenty, budowali, robili pustaki i zdobywali niezbędne materiały. Jednocześnie hodowali świnie, krowy, kury, uprawiali ziemię, zakładali tunele foliowe. Dziś Wandzin jest kwitnącym przedsiębiorstwem. W ramach opracowanego przez ONZ programu ochrony bioróżnorodności hoduje się tam zagrożonego wyginięciem królika białego, popielańskiego, a także mrozoodporne odmiany drzew owocowych. Z Programu Małych Dotacji Globalnego Funduszu Środowiska ośrodek dostał środki na wprowadzenie systemu ogrzewania biomasą, m. in. na wymianę kosztownej w eksploatacji instalacji. Dzięki temu koszty ogrzewania zmniejszyły się do symbolicznej złotówki, także dzięki współpracy z nadleśnictwem. Pacjenci zbierają odpady drewna, które dostają za darmo, nadleśnictwo także na tym zyskuje, nie musi płacić za czyszczenie lasu. 07:00 HISTORIA NATURALNA. ZAGROŻONY LAS (WILD BRAZIL.) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Serial dokumentalny przedstawiający dziką Brazylię. Niedostępne krainy Amazonki, Pantanalu, Wybrzeży Atlantyku i wyspy otaczające ten egzotyczny kraj. Mata Atlantica (Las Atlantycki) - rozciąga się tysiące kilometrów wzdłuż wybrzeża Brazylii od umiarkowanego klimatu na południu kraju po tropikalną północ. Z wybrzeża las wcina się 600 km w głąb lądu, tworząc rozmaite habitaty. Są tu bujne, nizinne lasy deszczowe, skały i otwarte przestrzenie, porośnięte trawą. Przez 500 lat większość Mata Atlantica została przekształcona w pastwiska i tereny rolnicze. Pozostałe płaty lasu wciąż są jednak domem dla niezwykłych zwierząt. Istny kalejdoskop motyli. Blisko 1000 gatunków ptaków, więcej niż w całej Europie. Nie tylko małpy są wyjątkowymi rezydentami Mata Atlantica. Wiele gatunków ptaków leśnych występuje wyłącznie tutaj. Tereny leśne wzdłuż bagien i strumieni są ulubionym habitatem pakożera leśnego. Mata Atlantica jest wciąż jednym z najbujniejszych habitatów na Ziemi. 08:05 DZIKIE MORZE ROSJI ODC. 2 PRZYPŁYW OBFITOŚCI (RUSSIA’S WILD SEA /RUSSLANDS WILDES MEER - PARADIES DER EXTREME) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2018 Reżyseria: Franz Hafner Dokumernt o nieskażonych wodach morskich i oceanicznych na ziemi. To terytorium wodne Morza Ochockiego, leżące pomiędzy Półwyspem Kamczackim a japońską wyspą Hokkaido. Wyspa Hokkaido zaznacza północny kraniec Japonii i południowy Morza Ochockiego. Zimy na Hokkaido są krótkie. W połowie lutego zaczyna się odwilż na rzekach. Wysokie i niskie pływy różnią się tu wysokością 14 metrów, tajfuny i fale tsunami uderzają o brzeg z dziesięciometrowymi falami. Morze Ochockie leży w odległości 6 tysięcy km od stolicy Rosji - Moskwy. Zajmuje powierzchnię prawie tak dużą jak Alaska od dziewiczych lasów Syberii i Półwyspu Kamczackiego na północy po Hokkaido na południu. Na Morzu Ochockim jest niewiele wysp, ale morze graniczy z ponad 50 wyspami archipelagu Kurylskiego, rozciągającego się na stu kilometrach od Półwyspu Kamczackiego po Japonię. Każdą wyspę charakteryzuje coś innego. Jest to raj dzikich zwierząt, w którym zwierzęta rozwijają się doskonale, są większe, silniejsze i liczniejsze niż gdziekolwiek indziej. Na lądzie mają swój raj olbrzymie brązowe niedźwiedzie i największe na świecie orły morskie. Znajdują się tutaj również łaźnie termalne i gejzery pozostawionych przez najbardziej aktywne wulkany świata. Nieliczni mieszkający tu ludzie są przywiązani do tutejszej natury, widoków, zjawisk przyrodniczych, największych na świecie kolonii ptaków morskich, rozgwiazd, jeżowców, orek, morświnów i płetwali. Półwysep Kamczacki i wyspy Kurylskie pulsują 60 aktywnymi wulkanami. Nad Morzem Ochockim przyroda jest równie ekstremalna co egzotyczna. Niekiedy piekielna. To walka na śmierć i życie. A czasem raj. Jedna z ostatnich dzikich ostoi na Ziemi. I zawsze jest to dom nad dzikim morzem Rosji. 09:10 SEKRETY WIEWIÓREK (THE GREY AND THE RED SECRETS OF SQUIRRELS / GEHEIMNISVOLLE EICHHÖRNCHEN) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy/Austria, 2017 Reżyseria: Thomas Rilk Film dokumentalny o wiewiórkach. Wszyscy je uwielbiają, ale znamy je tylko z krótkich wizyt w parkach i lasach. W tym filmie poznamy je lepiej i zobaczymy je w najlepszej jakości obrazu. Te sympatyczne zwierzątka zaprezentują się we własnym środowisku naturalnym, wysoko w koronach drzew. Ten dokument analizuje ich inteligencję i bada śmiertelną walkę o dominację pomiędzy dwoma głównymi gatunkami tych ssaków. Urocze i wdzięczne akrobatki z rudą kitą są tak sprytne, że przyciągają uwagę i zachwycają wszystkich. Obecnie są jednak narażone na wyginięcie. Naukowcy zastanawiają się jak pomóc im przetrwać. Wiewiórki szare z Ameryki Północnej rozprzestrzeniają się szybko w całej Europie, zastępując rudą, delikatniejszą wiewiórkę. Ten dokument pokazuje zarówno ich urocze wybryki, jak i walkę o życie. W ciągu roku będziemy obserwować rodzinę czerwonych wiewiórek, które kojarzą się, troszczą o swoje młode i pożywienie, bronią się przed drapieżnikami. 10:10 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO ODC. 2 GWADIANA (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 2 GUADIANA) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane niegdyś krajobrazy, zamieszkane przez niezwykłych ludzi z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek drugi poświęcony jest rzece Gwadiana - w Hiszpanii i Portugalii, jest to główna rzeka południowej Estremadury. Za czasów rzymskich stanowiła oś prowincji Hispania Baetica, której główne miasto Mrida, leżące nad rzeką, było jednym z ważniejszych miast ówczesnej Hiszpanii. Rzekę wymienia Pliniusz w swoim dziele. Źródła rzeki znajdują się w prowincji La Mancha. Wody rzeki stanowią główne bogactwo rolnictwa Estremadury. Na rzece znajduje się około 1830 tam służących nawadnianiu oraz kilka elektrowni wodnych. Uchodzi do Zatoki Kadyksu. 11:10 JÓZEF ŚWIREK - ARTYSTA LUTNIK Reportaż, 8 min, Polska, 1970 Scenariusz: Piotr Szalsza Zdjęcia: Norbert Boronowski Bohaterem jest lutnik, Józef Świrek (1899 - 1978) i jego pasja - skrzypce. Lutnik, czyli rzemieślnik, który wytwarza i naprawia instrumenty strunowe. Nazwa tego zawodu pochodzi od słowa "lutnia", oznaczającego instrument strunowy popularny w okresie renesansu. Pracownia lutnika przypomina nieco zakład stolarski - podstawowym materiałem używanym do budowy instrumentów jest drewno świerka, klonu i jaworu. Józef Świrek od dziecka był zainteresowany lutnictwem. Instrumenty muzyczne budował samodzielnie już w młodości. W materiale mistrz opowiada o tym, jak powstają skrzypce, o pięknie w nich ukrytym i o pracy lutnika, w której trzeba mieć dużo wyczucia i intuicji, znać zasady budowy. W lutnictwie powinno się dążyć ciągle do czegoś jeszcze lepszego. Świadomość, że jego instrumenty są używane w kraju i za granicą, daje mu dużą satysfakcję i mobilizację do dalszej, jeszcze bardziej intensywnej pracy i poszukiwań. Nic tak nie cieszy jak przeświadczenie, że praca daje efekty, że jest się jeszcze potrzebnym. Materiał kończy utwór Jana Sebastiana Bacha w wykonaniu katowickiego skrzypka. W audycji wykorzystano utwór Jana Sebastiana Bacha "Gawot z III Partity E - dur" w wykonaniu Pawła Puczka. 11:20 OBIEKTYW - ROZMOWY PRZY KUPOWANIU WIDEŁ Reportaż, 14 min, Polska, 1981 Autor: Krzysztof Glondys Problemy rolników i rolnictwa w obliczu braków materiałowych i niemożności produkcyjnej, którymi zazwyczaj tłumaczy się brak nowoczesności technicznej polskiego rolnictwa. Krytyka biurokracji, która wpływa negatywnie na pracę i rozwój rolnictwa. W rezultacie niemożność zakupu podstawowych narzędzi: wideł, łańcuchów, gwoździ, lemiesza, brony, części do traktora, dmuchawy do suszenia siana... 11:40 LEKARZE Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2011 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Tomasz Wolski W filmie poznajemy codzienną pracę kardiochirurgów, kardiologów i torakochirurgów w krakowskim Szpitalu Jana Pawła II. Film rozpoczyna się sceną porannej odprawy kardiochirurgów. Dalej kamera rejestruje zabiegi koronarografii oraz usuwania płynu z opłucnej. Oba zabiegi odbywają się z pełną świadomością pacjentów, dzięki czemu widać, jak lekarze wchodzą z nimi w interakcję. Ponadto widz jest świadkiem rozmów zarejestrowanych podczas spotkań Heart Teamu, kiedy kardiochirurdzy i kardiolodzy decydują o dalszym przebiegu leczenia pacjenta lub zapoznają się z opinią przedstawioną im przez prowadzących lekarzy. Tak ważne decyzje muszą być podejmowane bradzo szybko. W filmie zostanie także pokazana praca kardiologa w czasie wizyt pacjentów w przychodni, gdzie lekarz musi np. zmierzyć się z brakiem współpracy ze strony starszego mężczyzny. Podobne wizyty odbywają się na torakochirurgi. Tutaj lekarz musi poinformować pacjenta, że ten ma raka przełyku. W kolejnych scenach widz ogląda budzenie pacjentki z narkozy po operacji. A także operację na torakochirurgi, podczas której lekarze początkowo sobie żartują, ale później dochodzi do ostrej reakcji jednego z nich. Autorzy dokumentu zarejestrowali też pracę kardiologów podczas akcji reanimacyjnej na izbie przyjęć, a także telefoniczną rozmowę jednego z nich na temat schorowanej, starszej pacjentki. Film zakończy sfilmowana z daleka scena nieudanej reanimacji podczas zabiegu koronarografii. 12:45 POETKA Z ARABII (THE POETESS) Film dokumentalny, 57 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Andreas Wolff, Stefanie Brockhaus Zdjęcia: Stefanie Brockhaus, Tobias Tempel, Hissa Hilal Film dokumentalny o niezwykłej kobiecie z Arabii Saudyjskiej, która jest poetką. Miała odwagę wziąć udział w konkursie telewizyjnym i dostała się do finału. Ku zdziwieniu przeważającej męskiej publiczności, Saita - Hissa Hilal pojawiła się na pierwszych stronach gazet na całym świecie jako pierwsza kobieta, która dotarła do finału "Million's Poet", słynnego, telewizyjnego reality show. To największy konkurs poetycki w świecie arabskim. Jest oczywiście zdominowany przez mężczyzn. W dodatku w swoich wierszach Hissa krytykuje patriarchalne społeczeństwo arabskie i atakuje jednego z najbardziej niesławnych saudyjskich duchownych za ekstremalną fatwę. Kobieta ma odwagę czytać swoją poezję na żywo, przed 75 milionami widzów. Występuje publicznie sprzeciwiając się religijnemu ekstremizmowi i walczy o pokojowy islam. Obserwujemy przy okazji obraz świata jednego z najbardziej ortodoksyjnych społeczeństw na Bliskim Wschodzie. Nie widzimy twarzy ani sylwetki bohaterki, w czasie występów publicznych musi ukrywać nawet oczy pod czarnym materiałem. Dokument trzyma w napięciu, zwłaszcza że do ostatnich chwil nie wiadomo, czy bohaterka odniesie sukces. 13:50 INTELIGENTNE MAŁPY ZNAD ZATOKI TAJLANDZKIEJ (THE MONKEY WHO WANTED TO SEE THE SEA / LES SINGES QUI VOLUAIENT VOIR LA MER / MONKEY REVOLUTION) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Cyril Ruoso, Dominique Hennequin Grupa naukowców podczas badań skutków wywołanych przez tsunami w 2004 roku na wyspie Piak Nam Yai na Morzu Andamańskim w Południowej Azji, odkryła makaki. Okazało się, że te zwierzęta potrafią radzić sobie doskonale w niemal każdych warunkach. Używają narzędzi między innymi do rozłupywania skorupek mięczaków, które są ich ulubionym pożywieniem. Potrafią pływać i nurkować. Walczą na śmierć i życie. Stanowią bardzo zgraną społeczność, która jest sprytna, zgrana i zaradna. To makaki jawajskie, zwane też krabożernymi. Pierwsze promienie słońca wyznaczają początek codziennego rytuału. Cała gromada zmierza ku miastu. Około trzystu małp podąża w dół świątynnego wzgórza. Wydaje się, że nic nie może ich powstrzymać. Makaki ruszyły do akcji. Wdzierają się do domów, wspinają na dachy, wypełniają ulice i bulwary. To prawdziwy najazd na miasto. Mieszkańcy nadmorskiego kurortu Hua Hin położonego nad Zatoką Tajlandzką pogodzili się z widokiem makaków oblegających chodniki i huśtających się na przewodach wysokiego napięcia. Buszujące po mieście małpy stały się elementem codziennego porannego krajobrazu. Makaki jawajskie to najliczniej występujące małpy na świecie. Ich populacja zwiększa się dzięki niezwykłym zdolnościom przystosowawczym tych zwierząt. Podobnie jak ludzie, potrafią dostosować się do różnorodnych środowisk. Psotne i zuchwałe małpy doskonale radzą sobie w rejonach miejskich. 14:50 KOBIETA PRACUJĄCA - IRENA KWIATKOWSKA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2006 Scenariusz i realizacja: Elżbieta Protakiewicz Zdjęcia: Ładysław Lipkowski 17 września 2007 r. Irena Kwiatkowska ukończyła 95 lat. Film przedstawia artystkę na tle epok, nie tylko jako brawurową odtwórczynię ról teatralnych i filmowych oraz znakomitą artystkę kabaretową, ale też jako skromnego człowieka, intelektualistkę i indywidualistkę. Jest rodowitą warszawianką. Do wybuchu wojny, wraz z rodzicami oraz trojgiem rodzeństwa, Jadwigą, Jerzym i Edwardem, mieszkała w Warszawie przy Grzybowskiej 29 m. 18. Ten adres już nie istnieje. W miejscu starej kamienicy, dziś stoi nowoczesny drapacz chmur. Obecnie Irena Kwiatkowska jest mieszkanką warszawskiej dzielnicy Kabaty. O wybitnej artystce mówią koledzy po fachu: Aleksander Bardini (nagr. arch.), Edward Dziewoński (nagr. arch.), Wiesław Gołas, Jerzy Gruza, Adam Hanuszkiewicz, Gustaw Holoubek, dyrektor Teatru Polskiego Jarosław Kilian oraz bratanica, Krystyna Kwiatkowska - Jabłońska, a także studenci Akademii Teatralnej. Narratorem dokumentu jest Roman Dziewoński. Sama Irena Kwiatkowska opowiada o swojej rodzinie, zmarłym przedwcześnie mężu, prawniku Bolesławie Kielskim, o wojnie i okupacji, o pracy na scenie, rolach filmowych i występach w kabaretach "Szpak", "Dudek" oraz o tęsknotach za repertuarem klasycznym. Irena Kwiatkowska ukończyła PIST w Warszawie w 1935 roku. Początkowo grała role dramatyczne, ale wrodzona vis comica prowadziła ją w stronę soczystych postaci charakterystycznych. Po wojnie zaistniała jako wybitna artystka komediowa. Debiutowała na ekranie w 1945 roku, w krótkim filmie Antoniego Bohdziewicza "2 + 2 = 4". Dokument bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami, fotografiami i fragmentami widowisk teatralnych i programów dla dzieci ("Babcia Róża i Gryzelka") oraz filmów: "Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy", "Klub kawalerów", "Żołnierz królowej Madagaskaru" i seriali: "Czterdziestolatek", "Wojna domowa". 15:55 CO CZEKA WENECJĘ? (WHAT FUTURE FOR VENICE? / QUEL AVENIR POUR VENISE?) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Nadia Cleitman, Jacques Plaisant Film dokumentalny o sytuacji w Wenecji. W odstępie kilku miesięcy Wenecja przeżyła dwa dramaty, które rzuciły ją na kolana. 12 listopada 2019 roku na miasto Dożów uderza fenomen Aqua Alta o historycznym poziomie, powodując straszliwe zniszczenia. Kilka miesięcy później, wiosną 2020 roku, pandemia Covid - 19 zmusza władze do zamknięcia miasta, powodując nagłe i trwałe zatrzymanie turystyki masowej, od której miasto stało się gospodarczo uzależnione. Po tych dwóch poważnych tąpnięciach wenecjanie kwestionują przyszłość swojego miasta i są zmobilizowani bardziej niż kiedykolwiek, aby ocalić swój klejnot przed podnoszącymi się wodami, ale także wynaleźć nową formę turystyki, mniej inwazyjnej i bardziej zrównoważonej. Są konserwatorami, rzemieślnikami, rybakami, zarządcami dziedzictwa lub zawodowymi turystami i walczą o wymyślenie nowej przyszłości miasta Dożów. Od momentu powstania 1600 lat temu Serenissima zawsze była odporna i pragnie uczynić z tych wydarzeń szansę na odrodzenie się silniejszą. 16:55 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO ODC. 3 TAG (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 3 TAJO / TEJO TAGUS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek trzeci przedstawia rzekę Tag - to najdłuższa rzeka na Półwyspie Iberyjskim, przebiega przez Hiszpanię i Portugalię. Jej źródła są na wysokości 1593 m n.p.m. w Górach Iberyjskich, na stokach Sierra de Albarracin. Płynie w kierunku południowo - zachodnim przez Nową Kastylię, a następnie przez Estremadurę. Na terenie Hiszpanii dorzecze Tagu otaczają od wschodu obficie zraszane, dosyć wysokie góry: Kastylijskie i Iberyjskie. Nad Tagiem leży miasto Toledo. 18:00 TAJEMNICE MÓZGU EINSTEINA (EINSTEIN’S BRAIN UNLOCKED) Film dokumentalny, 51 min, Japonia, 2018 Reżyseria: Riwa Komatsubara, Takuya Ogasawara Niezwykła opowieść dokumentalna o mózgu Alberta Einsteina, który był uważany za najwybitniejszego fizyka teoretyka XX wieku. Jego teoria względności zrewolucjonizowała postrzeganie wszechświata. Autopsję po jego śmierci w 1955 r. przeprowadził Thomas Harvey. Patolog wydobył mózg Einsteina w tajemnicy. Następnie zniknął razem z nim. Gdzie teraz znajdują się te kawałki? Dziennikarskie śledztwo prowadzi do ponownego odkrycia setek zdjęć wykonanych podczas sekcji, a także do osoby będącej w posiadaniu ponad 100 fragmentów mózgu Einsteina. Dane pozbierano w celu przygotowania wizualizacji mózgu dwudziestoletniego geniusza w 3D. Jak wyglądał mózg człowieka, który zaproponował światu teorię względności? Niezwykła podróż i najnowsze odkrycia neuronauki otwierają nową stronę w tej historii. Czy odpowiedź na pytanie, jak wygląda mózg ludzkiego geniusza, można będzie znaleźć poprzez ponowne zbadanie i złożenie mózgu Einsteina? Udało się ustalić lokalizację 134 bloków. Pozyskaliśmy ważne informacje na temat ludzi posiadających kolejne 14. Niestety, lokalizacja pozostałych 92 bloków pozostaje tajemnicą. Czy kiedyś uda się złożyć mózg Einsteina w całość? Trudno powiedzieć. Pewne jest jedno: dzięki postępom w nauce oraz dzięki największemu umysłowi XX wieku jesteśmy coraz bliżej poznania tajemnicy ludzkiej inteligencji. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NAMIBIA. PONADCZASOWA AFRYKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Namibia to stosunkowo mało znany kraj o zróżnicowanym krajobrazie. Rdzawe pustynie, parki narodowe i rozległe przestrzenie nad Atlantykiem. Bogactwa Namibii zaskakują podróżnych. Poza wspaniałymi pejzażami, kraj ten kryje w sobie również fascynującą mozaikę kultur. Namibia to jeden ze skarbów kontynentu afrykańskiego. Namibia leży w południowo - zachodniej części Afryki, nad Oceanem Atlantyckim. Dawniej stanowiła kolonię niemiecką, następnie była okupowana przez RPA. Uzyskała niepodległość w 1990 r. Namibia to olbrzymi, lecz słabo zaludniony kraj. Na jej obszarze - ponad dwukrotnie większym od terytorium Niemiec - żyje zaledwie 2 miliony mieszkańców. 20:10 WIELKIE RODZINY - ODC. 2 Telenowela dokumentalna TVP, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Marek Kozakiewicz W tym odcinku poznajemy świat czwartej rodziny serialu, 9 - osobowej rodziny Janeczki i Michała Kacprzyków z Beskidu Niskiego. W 1995 roku zdecydowali się porzucić warszawski świat i zamieszkać gdzieś na końcu świata. Weronika z Janu przygotowują się do wyjazdu do Opola, to tam będzie walczył Janu. Managerem Janu jest jego żona, która ma również przeszkolenie sędziowskie i trenerskie w sztukach walki. Janu jest przerażony, bo to pierwsza jego walka w MMA, ale robi to ze względów finansowych. Wspomina swoje życie w ubóstwie, kiedy był jeszcze dzieckiem i za wszelką cenę nie chce dopuścić do tego, by jego dzieci doświadczyły choćby 1% tego, co on przeżył. Wakacje już minęły, zaczął się rok szkolny. Rodzina Twarowskich postanawia omówić temat przeprowadzki. Tymek jest już dorosły i poprosił rodziców o osobny pokój, ta prośba wymaga zmian we wszystkich pokojach zajmowanych przez dzieci. U Lewockich tata Andrzej wraz z synem szykują w piwnicy mały warsztat do budowy cajonów, małych hiszpańskich bębnów. A mamę Monikę poznamy od jej zawodowej strony, nauczycielki, która opowie uczniom o etycznej zasadzie tego świata. 22:15 CASA BLANCA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Aleksandra Maciuszek Casa Blanca - niewielka miejscowość rybacka nad Zatoką Hawańską. Nelsa (76 lat) i jej cierpiący na zespół Downa syn Vladimir (37 lat), dzielą niewielki pokój w przeludnionej wielorodzinnej kamienicy. Vladimir jest jedynym opiekunem schorowanej Nelsy, Nelsa - jedyną strażniczką łatwo popadającego w problemy Vladimira. Ich życie pod wspólnym dachem jest pełne konfliktów. Matka stara się kontrolować syna, podczas gdy ten, chętniej spędza swój czas z rybakami, pomagając im w pracy, żartując i pijąc rum. Nelsa codziennie przemierza ulice Casa Blanki w poszukiwaniu jedynaka, który długo nie wraca do domu. 23:15 WYJECHANI Telenowela dokumentalna TVP, 25 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Jacek Szatański, Katarzyna Kawecka Telenowela dokumentalna przedstawiająca losy polskich emigrantów - osób, które wyjechały do różnych krajów Europy. 23:50 LUDZIE Z PIERWSZYCH STRON GAZET - TADEUSZ ŚLIWIAK Reportaż, 20 min, Polska, 1979 Autor: Krzysztof Miklaszewski Tadeusz Śliwiak, aktor z wykształcenia, poeta z twórczej pasji, redaktor z zamiłowania, wydawca i promotor debiutujących literatów. Monograficzna audycja, w której jej bohater jest jednocześnie głównym narratorem. Poeta opowiada o krakowskiej szkole teatralnej, w której studiował z Bogumiłem Kobielą i Zbyszkiem Cybulskim oraz przyszłymi reżyserami - Jerzym Golińskim, Jerzym Jarockim i Jerzym Grotowskim. Wspomina swój debiut poetycki, okres tworzenia pisma artystycznego "Zebra", moment podjęcia decyzji o porzuceniu aktorstwa i zajęciu się wyłącznie pisaniem. Tadeusz Śliwiak opowiada o pracy redaktorskiej w "Życiu Literackim", o wydawniczo - poligraficznej pasji, którą rozwija, współtworząc "Magazyn kulturalny". Ujęcia ilustrujące codzienną trasę redaktora z Wiślnej pod krakowskie Barany, gdzie mieściła się redakcja magazynu. Spotkanie autorskie poety z czytelnikami i fragment wiersza z tomu "Znaki wyobraźni" w interpretacji autora. Nieśpieszny spacer poety ulicami Krakowa w rytm jednej z piosenek, do której napisał tekst, jak do wielu innych, pisząc na potrzeby radia, telewizji i teatru. Tadeusz Śliwiak dzieli się z widzami przemyśleniami na temat roli poety w społeczeństwie i sposobów wpływania na wrażliwość czytelnika. 00:15 NOTACJE: STANISŁAW BRUDNY. BĘDZIE ARTYSTĄ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Sławomir Koehler Stanisław Brudny, ur. w 1930 r. w Pilznie. Aktor teatralny i filmowy. Pracuje w dubbingu. W 1953 r. ukończył Studium aktorskie w Katowicach. Grał w filmach m.in. "Marcowe migdały", "Sztos", "Kochankowie mojej mamy", "Pokłosie". Aktor Teatru Studio w Warszawie. 00:30 ZWYCZAJNY KRAJ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Wolski Byli wszędzie, starając się pozostać niewidzialnymi. Filmowali z ukrycia w restauracjach, na ulicy, w sklepach. Na jednym z osiedli domków jednorodzinnych zarejestrowali nielegalną rozlewnie paliwa. Innym razem uchwycili nieudane wodowanie statku MIR (przyjaźń po rosyjsku) lub Fidela Castro grającego w koszykówkę z krakowską drużyną. Nagrali spotkanie kochanków w hotelu oraz spotkanie redakcyjne w polskiej telewizji, gdzie dziennikarze rozmawiali o propagandzie. Czasami oficerowie rejestrowali przesłuchania, podczas których szantażując łamali przesłuchiwanego i zmuszali do współpracy. Kiedy indziej próbowali wyciągnąć szczegółowe informacje o jej codziennych wydatkach, włączając rodzaj mięsa i ilość masła. Podsłuchiwali rozmowy telefoniczne mężczyzny z kolegą w Oslo, u którego zamówił maść na hemoroidy, bo w kraju nie było można kupić. Filmowali zamieszki, podczas których ludzie rzucali w nich koszami na śmiecie. Nagrali też własne, dramatyczne rozmowy podczas oblężenia komisariatu milicji, podpalonego przez strajkujących. Uwięzieni prosili o pomoc, która nie mogła nadejść. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 238 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:00 SZLACHETNY DZIKUS (FILM O BRONISŁAWIE MALINOWSKIM) Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1999 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Jerzy Domaradzki Film poświęcony postaci światowej sławy antropologa, prekursora i pioniera badań plemion prymitywnych - Bronisława Malinowskiego. (1884 - 1942). Bezpośrednią inspiracją filmu była wyprawa uczonego na Triobriandy w Nowej Gwinei, po której powstała glośna książka "Życie seksualne dzikich". Wyspy Triobrianda to jeden z małych, koralowych archipelagów na Morzu Salomona. Łączna powierzchnia Triobriandów niewiele przekracza czterysta kilometrów kwadratowych, a liczba ludności wynosi kilkanaście tysięcy mieszkańców. Jednak ten niepozorny, niczym szczególnym nie wyróżniający się archipelag stał się znany w świecie. Zainteresowanie ludzi nauki i rozgłos wśród szerszej publiczności zyskał dzięki pracom Bronisława Malinowskiego, który w latach 1915 - 18 prowadził na wyspach badania naukowe. Plonem owych obserwacji stały się klasyczne dzieła kierunku funkcjonalnego w antropologii: "Argonauci Zachodniego Pacyfiku", "Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich" oraz budzący szczególne namiętności tom "Życie seksualne dzikich w północno - zachodniej Melanezji". Czytelników szokowała opisana w tym ostatnim dziele swoboda obyczajowa tubylców identyfikowana z wyuzdaniem. Bronisław Malinowski urodził się w Krakowie, studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim matematykę, fizykę, historię filozofii, psychologię, literaturę i etnologię. Naukę kontynuował w Lipsku i Londynie. W 1914 roku popłynął na drugą półkulę. Prowadził badania w Australii, Nowej Gwinei i na Wyspach Triobriandzkich. Po zakończeniu Wielkiej Wojny wrócił do Europy. Wykładał na uniwersytecie w Londynie, prowadził seminaria w Genewie, Rzymie i Wiedniu. Następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Był profesorem w Yale University. W filmowym portrecie znakomitego naukowca współczesna relacja z miejsc, gdzie przebywał Malinowski, przeplata się z fragmentami jego dzienników i ze zdjęciami archiwalnymi z lat 1914 - 1918. 03:00 TADEUSZ RÓŻEWICZ - TWARZE Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2012 Reżyseria: Piotr Lachmann Od roku 1980 Tadeusz Różewicz i Piotr Lachmann, spotykając się w różnych miejscach (Kraków, Gliwice, Wrocław, Warszawa, Konstancin), kontynuowali swój zamiar nakręcenia materiałów, które miały posłużyć pierwotnie jako "kulisy" spektakli videoteatralnych z żywym udziałem samego poety. Materiał jednak stawał się coraz bardziej obfity i wykraczał daleko poza pierwotnie założone ramy. Tak więc narodziła się myśl wygenerowania z niego oddzielnego dokumentu, z natury rzeczy poetyckiego, w którym Różewicz ukazałby twarz inną od tej, którą prezentował na oficjalnych wieczorach autorskich, które ograniczają amplitudę jego nie tylko poetyckiego przesłania. Nazywa je "pogrzebowymi ceremoniałami", na których aż za bardzo potwierdza się jego teza o "śmierci poezji". Dążył zawsze do żywej poezji mówionej. Okazało się, że materiały nakręcone zawierają długie sekwencje, w których poezja publikowana, na nowo odczytana i komentowana przez poetę i poezja jakby tworzona w obecności kamery i operatora (w roli miniwidowni i niekiedy rozmówcy) jest właśnie pierwszym i jedynym zapisem tego rodzaju "poezji mówionej". Można więc mówić o dokumencie poetyckim, który demonstruje proces rodzenia się poezji i jej końcowy rezultat. W odpowiedniej aranżacji, po uprzedniej selekcji i montażu pod kątem określonym w (roboczym) tytule "Twarze Różewicza" ma powstać podmiotowy dokument, którego bohater jest jednocześnie dyskretnym sterownikiem kierunku i metody samego filmu. Sugeruje szczegóły, aż po sprawy montażu. Z drugiej strony zostawia reżyserowi wolność, potrzebną do spełnienia jasno wyrażonych postulatów. Dyskursy dotyczą najbardziej dramatycznych, nurtujących poetę problemów: religii, wiary i odchodzenia od niej, pustki społeczeństwa po "śmierci Boga", wojny i związanych z nią dylematów byłego partyzanta, który jako jeden z pierwszych (jeśli nie jako pierwszy) wyciągnął rękę w stronę byłych wrogów, poezji skierowanej na "istotę słowa", a nie na obraz i metaforę. W jedenastu oddzielnych scenach, które przechodzą jedna w drugą na zasadzie asocjacji i kontrapunktów, ujawnia się nieznana dotąd twarz poety, dla którego problematyka twarzy i jej metafizyka jest jednym z elementarnych i jednocześnie ewidentnie filmowych motywów, które konstruują również strukturę tego dokumentu. Będzie tu okazja do ujawnienia nagrań, które od początku miały ambiwalentny status: pozornie prywatne, z fascynującymi scenami wypowiedzi improwizowanych, miały jednak od początku za cel pokazanie się poety przyszłej widowni od zupełnie innej strony, o czym świadczy zacytowany w prologu wiersz "Do Piotra", w którym autor wręcz domaga się od Piotra (Lachmanna) "zakończenia filmu o mnie, o mojej poezji".