TVP Dokument Piątek, 10.12.2021 06:00 DZIKA POLSKA - ŚWIATOWA UNIA ŻUBRÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Jest symbolem skutecznej ochrony przyrody i eksportową chlubą polskich przyrodników. Nasz kraj wręcz kojarzy się z żubrem. Ale - dodajmy: z żubrem w Puszczy Białowieskiej, bo tu, w ostatnim pierwotnym lesie Europy został ocalony od zagłady i przywrócony naturze. W ich cieniu pozostają żubry, sprowadzone w połowie minionego stulecia w Bieszczady. Mają niewielką przymieszkę krwi górskich, wymarłych już dziś żubrów kaukaskich. To zwierzęta naprawdę dzikie, których zresztą nikt tutaj nie zaprasza zbyt szerokim gestem do żłobu i nie oswaja. Nie mają, jak białowieskie, pokazowych wybiegów. Ich historia jest nie mniej ciekawa i równie pełna meandrów, jak tamtych. Zna ją dobrze, bo i prawie od początku czynnie się jej przypatruje prof. Kajetan Perzanowski. Traktuje zwierzęta nieledwie jak dalszych członków rodziny. Ale prace, zmierzające do odnowy górskiego stada żubrów wykraczają poza wszelką rodzinność, a nawet poza granicę państwa. Chodzi o stworzenie całego karpackiego państwa leśnych i zarazem górskich żubrów, sięgającego po Bałkany. 06:30 DZIKA POLSKA - POPIELATE ŻYCIE Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Trudno powiedzieć, gdzie jest. Trudno dociec, czy w ogóle jest. Niełatwo komukolwiek wytłumaczyć, kim jest. Popielica - jedno z najbardziej tajemniczych i nieznanych zwierząt rodzimej fauny. Przedstawicielka równie mało znanej rodziny pilchów - gryzoni, w których jedni dopatrują się raczej myszy, inni raczej wiewiórek. Prawdę o nich stara się poznać dr Mirosław Jurczyszyn, dla którego te zagadkowe ssaki stały się życiowym wyzwaniem. Nie tylko stara się odkryć, gdzie są, ale zabiega o to, by były wszędzie, gdzie być powinny. Ku chwale bukowych lasów, które stanowią ich najprawdziwszą ojczyznę. 07:05 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. LABIRYNT JEZIOR (WILD BRAZIL) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Dokument o Brazylii. Pantanal to największa tropikalna równina bagnista na naszej planecie. Cudowna kraina z mokradłami i źródłami jak sznury klejnotów - jest domem wielu gatunków zwierząt. Wygląda jak raj. Ten raj ma jednak ciemną stronę. Losy żyjących tu zwierząt nieustannie się zmieniają, ponieważ co roku cały region znika pod wodą, a potem znowu wysycha. W Pantanal przetrwanie nawet dla tych najsilniejszych nigdy nie jest stuprocentowo pewne. Pantanal znajduje się w samym sercu kontynentu południowoamerykańskiego. To łagodna niecka w południowo - zachodniej części wyżyny brazylijskiej. Rzeki płyną z otaczających nieckę gór, tworząc labirynt lasów, łąk, rzek i jezior. Pod koniec pory deszczowej Pantanal jest zalana. Staje się wodną krainą, a stworzenia tu żyjące - muszą sobie radzić z nieustannie zmieniającym się krajobrazem. Największe na świecie gryzonie i wydry zdane są na te tropikalne wody. Pantanal jest siedzibą zadziwiająco dużej liczby jaguarów, które polują w labiryncie rzek. To kraina obfitości i głodu. Tu los każdego stworzenia zależy od pory roku, a zagłada jednego oznacza zysk innego. 08:10 NOWE GATUNKI. WYPRAWA STULECIA CZ. 2 (NEW SPECIES. THE EXPEDITION OF THE CENTURY EP. 2 / NOVAS SPECIES) Film dokumentalny, 43 min, Brazylia, 2016 Reżyseria: Mauricio Dias Dokument o nowych gatunkach fauny, które odkryto na terenie Ameryki Południowej. Był to efekt niezwykłej ekspedycji naukowej, która odbyła się w styczniu i lutym 2016 roku. Główną destynacją tej wyprawy były lasy deszczowe Amazonii. Serra da Mocidade National Park to niezwykłe miejsce. Odnaleziono tu około 50 nowych gatunków zwierząt. Po dziesięciu latach przygotowań ornitolog Mrio Cohn - Haft poprowadził grupę ponad 50 naukowców w samo serce Amazonii. Badacze liczą, że w trakcie wyprawy dojdzie do odkrycia w tym regionie największej liczby gatunków w ciągu ostatniej dekady. Podczas pierwszego etapu ekspedycji odkryto wiele nieopisanych dotąd gatunków zwierząt. W poprzednim odcinku u herpetologa Viniego wystąpiły objawy alergii i wysoka gorączka. Rafael zranił się w palec i uszkodził sobie ścięgno. Ekipa ratunkowa musi dotrzeć z nim na oddział chirurgii urazowej w Manaus. Ekipa zabierze ze sobą drogocenny bagaż. Ponad 1500 opisanych gatunków, 90 nowych dla Brazylii i co najmniej 95 prawdopodobnie nowo odkrytych. Ekspedycja do Serra da Mocidade dobiega końca. Naukowcy jeszcze przez wiele lat będą badali zebrane gatunki i publikowali swoje odkrycia. Wyprawa na tak wielką skalę ma nieocenioną wartość dla nauki. Równie wielką jak tajemnice, które wciąż skrywa Serra da Mocidade. 09:05 DZIKA PRZYRODA IRLANDII (WILD IRELAND / IRLAND - GRÜNE INSEL AM RANDE EUROPAS) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: John Murray Dokument o unikalnej przyrodzie Irlandii. Kraj nazywany szmaragdowym klejnotem na zachodnim krańcu Europy to ostatni skrawek lądu przed wielką pustką Oceanu Atlantyckiego. Wyspiarska placówka całkowicie zdana na kaprysy morza. Atlantyckie sztormy rozpędzają się czasem przez trzy tysiące kilometrów, nim uderzą w pierwszy napotkany ląd. Ten nieposkromiony ocean wpływa na życie wszystkich stworzeń, które zamieszkują zachodnie wybrzeże Irlandii. Przez tysiąclecia Europejczycy nie mieli pojęcia, co się kryło za zachodnim horyzontem. Zapuszczały się tam jedynie walenie, ptaki i ryby. Wiodły je tam trasy ich życiowych wędrówek. Ostatnim przystankiem przed wielką wodą było dla nich zachodnie wybrzeże Irlandii - prawdziwy kraniec świata. To trzecia pod względem wielkości wyspa Europy, należąca do archipelagu Wysp Brytyjskich. Fascynujące zdjęcia od wybrzeży i wód Oceanu Atlantyckiego z wielorybami, aż po północne góry z niezwykłymi ptakami, część z nich migruje tutaj z Grenlandii czy Islandii. Zobaczymy majestatyczne łososie powracające z Arktyki, które kontynuują podróż rzekami i potokami kontynentu europejskiego. Irlandia to atlantycka strefa roślinna, kombinacja gatunków arktycznych, alpejskich i mnóstwo ssaków. W Irlandii istnieje 6 parków narodowych i kilka rezerwatów. Od milionówlat Ocean Atlantycki kształtuje zachodnie wybrzeże Irlandii. Wiatr i fale wpływają na każdy aspekt tutejszego życia. Przetrwać mogą tylko najwytrzymalsze stworzenia. Od niecałych 10 tysięcy lat dzielą tę wyspę z ludźmi. Niektórzy z nich na zachodnim wybrzeżu szukali magii i tajemniczości. Pozostałości ich zamków i klasztorów nadal nam o nich przypominają. Dla tych pionierów oraz dla dzikich zwierząt, z którymi dzielili tę ziemię, zachodnie wybrzeże Irlandii było i pozostanie wyjątkowym miejscem. 10:10 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO ODC. 4 EBRO (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 4 EBRO) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek czwarty opowiada o najdłuższej rzece w Hiszpanii - Ebro. W Górach Kantabryjskich w okolicy Fontibre (prowincja Kantabria) płynie w kierunku południowo - wschodnim przez Kotlinę Aragońską, dalej w postaci przełomu między Caspe i Tortosą przepływa przez nadbrzeżne Góry Katalońskie i deltą uchodzi do Morza Śródziemnego (prowincja Tarragona). Rzeka Ebro słynie z największych okazów suma w Europie. To tu rozegrała się największa operacja hiszpańskiej wojny domowej 1936 - 1939, nazywana bitwą nad Ebro. Miasto położone nad rzeką Ebro to Saragossa. 11:10 SCHRONISKA Reportaż, 20 min, Polska, 1980 Autor: Jerzy Ossowski, Julian Rachwał Zakopane - ulice, Gubałówka, Morskie Oko. Autorzy na wstępie reportażu diagnozują trudną sytuację, związaną z bazą noclegową, jaka ma miejsce w schroniskach górskich. W związku z nasileniem turystyki zbiorowej, często zorganizowanej przez PTTK, schroniska zamieniają się w hotele dla turystów. Sytuacja ta generuje wiele problemów. Przede wszystkim utrudnia dostęp do schronisk dla turysty indywidualnego. Powstaje zasadnicze pytanie: komu i w jakim zakresie mają służyć schroniska? Na postawione pytania odpowiadają turyści indywidualni spotkani na szlakach górskich. Mówią o swoich oczekiwaniach i rozczarowaniach, które są ich udziałem podczas pieszych wędrówek po górach. O przywróceniu schroniskom ich pierwotnej funkcji rozmawiają gospodarze schronisk, przedstawiciel PTTK oraz autor przewodników górskich. Rozmówcy postulują przeprowadzenie zmian w funkcjonowaniu PTTK jako organu nadzorującego i finansującego działalność schronisk. Przywrócenie schroniskom ich właściwej funkcji, czyli schronienia i zadbania o podstawowe potrzeby turysty indywidualnego, uwzględniając zasobność jego portfela. Przedstawiciel PTTK przedstawia koncepcję rozbudowy bazy noclegowej w górach uwzględniającą budowanie trzech typów obiektów turystycznych: domy turysty, większe schroniska oraz bacówki. Przykładem "Bacówka na Maciejowej". 12:40 FALENICKA ATLANTYDA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2019 Reżyseria: Justyn Kołakowski, Irek Dobrowolski "Falenicka Atlantyda" to świat, który żyje w pamięci najstarszych mieszkańców, opowieściach tych, którzy już odeszli i pozostawili swoje historie dzieciom. To nieliczne zabytki ukryte teraz pomiędzy nowymi budynkami, oraz stare dokumenty i fotografie czekające jeszcze na odkrycie. "Falenicka Atlantyda" ma pokazać świat, którego już nie ma. Chcemy dać wiedzę i poszerzyć świadomość historyczną mieszkańców Wawra jako małej ojczyzny, której centrum była przed wojną właśnie Falenica. Przed I wojną światową Falenica była osadą drewnianych domów letniskowych, będących głównie własnością Żydów. W czasie I wojny osada została zniszczona, jednak tuż po zakończeniu walk nastąpił szybki jej rozwój. W latach dwudziestych kwitł tu przemysł: huta szkła kolorowego Józefa Nowotnego, cegielnia Sylikat Jana Szałasa oraz Tartak Najwera. Powstawały szkoły, kościoły i liczne sklepy. Zbudowano dwa kina: Wir i Bałtyk. II wojna światowa położyła kres świetności Falenicy. W latach 1939 - 1942 Niemcy utworzyli tu getto, a 6 tysięcy Żydów, dawnych mieszkańców tych okolic, zostało zgładzonych. Większość z nich wywieziono 20 sierpnia 1942 roku do Treblinki i tam zamordowano. Po wschodniej stronie dworca PKP znajduje się pomnik upamiętniający tragedię tamtych dni. 13:40 DZIKA AUSTRIA (WILD AUSTRIA - CREATED BY WATER / WILDES ÖSTERREICH - LEBENSADER WASSER) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2018 Reżyseria: Rita Schlamberger, Michael Schlamberger Film dokumentalny, który w dwóch częściach prezentuje przyrodę Austrii. Alpejskie lodowce w górach, starożytne morza i potężne rzeki wytworzyły niesamowite krajobrazy. Żyją tu orły, koziorożce, wydry i jelenie. Oprócz tych dobrze znanych zwierząt, żyją tu też dziwniejsze stworzenia: kaczki złotookie mieszkające wysoko na drzewach. Po wykluciu się, kaczuszki podążają za matką do życiodajnej rzeki. Ale nie mogą latać, więc muszą zeskakiwać z drzew z wysokości nawet dziesięciu metrów. Inny dziwak - maleńka ryba, która nie umie pływać. Trzepie płetwami po żwirowatym podłożu potoków i strumieni, aby oprzeć się prądowi. Jeszcze inne stworzenie to kijanka, która przetrwała w niezmienionej formie od czasów dinozaurów, to trójdzielna hermafrodyta, której jajka mogą przetrwać dziesięciolecia. Wszystkie zwierzęta pasują do tych niezwykłych i niezapomnianych krajobrazów Austrii. 14:45 JAZZ NA KALATÓWKACH Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Zdzisław Sajuk Zdjęcia: Andrzej Adamczyk W 1959 r. na Kalatówkach odbył się Pierwszy Jazz Camping. Inicjatorem i organizatorem był Jan Zylber, perkusista w zespole Komedy i późniejszy menedżer wielu polskich artystów, któremu pomagał Jan Borkowski, związany z ówczesnym warszawskim klubem Hybrydy. Jak wspominał red. Jan Borkowski: idea zorganizowania wakacji jazzowych w górach powstała pod wpływem amerykańskiego musicalu "Serenada w Dolinie Słońca" z udziałem Orkiestry Glenna Millera, filmu niezwykle popularnego wówczas w Polsce. Przyjechało wtedy blisko 70 osób, jazzmani: Krzysztof Komeda, Andrzej Trzaskowski, Andrzej Kurylewicz, Zbigniew Namysłowski, Jan Ptaszyn Wróblewski, Jerzy Duduś Matuszkiewicz, Andrzej Dąbrowski, Wanda Warska, Katarzyna Gärtner, ludzie ze środowiska artystycznego tzw. high - life, filmowcy Roman Polański, Bogusław Rybczyński, aktorki i modelki Barbara Kwiatkowska, Teresa Tuszyńska, Maja Wachowiak, Grażyna Hase, fotograficy i plastycy Wojciech Plewiński i Rosław Szaybo, ówczesny redaktor naczelny "Przekroju", Marian Eile. Film poprzez wspomnienia żyjących uczestników pierwszego Jazz Camping Kalatówki z 1959 r. , a także nagrania archiwalne: filmowe i audio, fotografie, plakaty i muzykę odtwarza historię spotkania elity wykonawców muzyki jazzowej i ówczesnej elity intelektualnej i artystycznej. Wspominać imprezę będą uczestnicy Jazz Campingu w 1959 r.: Jan Borkowski, Krystyna Ciernia - Morgenstern, Andrzej Dąbrowski, Katarzyna Gärtner, Grażyna Hase, Wojciech Plewiński, Rosław Szaybo, Andrzej Idon Wojciechowski. Ponadto w filmie występują: prof. Jerzy Kochanowski, Krystian Brodacki, Paweł Brodowski, reżyser Janusz Majewski. Uzupełnieniem narracji filmowej są unikalne materiały archiwalne (filmowe, ikonograficzne, nagrania muzyczne). 15:50 HAKERZY SOLIDARNOŚCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Linkowski Zdjęcia: Jacek Piotr Tarasiuk, Hanna Linkowska Muzyka: Mariusz Ostański Film przedstawia żywą historię powstania i działalności pierwszego w Polsce podziemnego radia Solidarność emitującego programy i audycje radiowe na fonii telewizji publicznej, będącej w PRL tubą propagandową władzy. Metoda ta stała się znaczącym elementem przełamania monopolu partyjnej informacji, a pomysł narodził się w Świdniku i Lublinie. Radio pracowało od 30 kwietnia 1983 r. przez pięć lat i nadało w tym czasie 43 audycje - na ścieżce fonii TVP w programach pierwszym i drugim, również w czasie emisji "Dziennika TVP". 16:50 NOTACJE: OLGIERD ŁUKASZEWICZ. ROZMOWY Z DUCHAMI Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2013 Autor: Agnieszka Chmielińska Olgierd Łukaszewicz (rocznik 1946), aktor teatralny i filmowy. Bohater mówi, że należy do pokolenia marzec' 68. Wtedy zdjęto "Dziady" z afisza. Brał udział wówczas w protestach. Teraz organizuje spektakle uliczne dotykające problematyki narodowo - wyzwoleńczej, bo mówi, że czasem lubi rozmawiać z duchami. Bohater urodził się na Śląsku. To rodzice rozwijali jego zainteresowania artystyczne. Postanowił zdawać na PWST w Krakowie. Jeszcze w trakcie studiów związał się z Teatrem STU, gdzie występował wielokrotnie. Potem zaczęły się role filmowe. Pierwszy zawodowy sukces wg bohatera to premiera "Soli ziemi czarnej" Kazimierza Kutza, po której otrzymał propozycję od Andrzeja Wajdy zagrania w filmie "Brzezina". Wcielił się tu w postać wątłego młodzieńca, chorego na suchoty. Z czasem Olgierd Łukaszewicz zaczął otrzymywać właśnie takie role chorowitych, wrażliwców, neurotyków. "Seksmisja" z kolei była radosną stacją na drodze jego aktorskiego życia. Ostatnie lata przyniosły bohaterowi dwie role: Generała Nila i prymasa Wyszyńskiego. Na koniec bohater wyznaje, że jest szczęśliwy, że udało mu się zagrać tyle wspaniałych ról i współpracować z wielkimi reżyserami. 17:10 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO ODC. 5 GWADALKIWIR (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 5 GUADALQUIVIR) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy, zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek piąty opowiada o Gwadalkiwir - rzece w Hiszpanii, o długości 680 km. Jej źródła znajdują się na stokach Caada de las Fuentes, na wysokości ok. 1400 m n.p.m. , na wschód od miasta Cazorla, na terenie Parku Narodowego Sierra de Cazorla, Segura i Las Villas. Rzeka uchodzi do Zatoki Kadyksu (Ocean Atlantycki). Jest żeglowna od Kordoby, do Sewilli dochodzą nawet statki morskie. Oprócz zastosowań transportowych jest wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej i nawadniania. 18:10 EGIPSKI KRÓL SŁOŃCE. TAJEMNICZE GROBOWCE ODC. 2 (EGYPT’S SUN KING: THE MYSTERY TOMBS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2017 Reżyseria: Richard Reisz Film dokumentalny o niezwykłych odkryciach w Egipcie. W 2011 roku zespół z Uniwersytetu w Bazylei dokonał dwóch zdumiewających odkryć w egipskiej Dolinie Królów. Przypadkowo natknęli się na nowy grobowiec, który był pierwszym zawierającym ciało od czasu odkrycia Tutanchamona. Następnie odkryli, że znajdujący się obok grobowiec, który nigdy wcześniej nie był wykopany, zawierał ciała około 50 osób. Ale kim byli wszyscy ludzie w tych dwóch połączonych grobowcach? Ten film śledzi archeologiczną historię detektywistyczną, aby znaleźć odpowiedź. Podąża tropem, który prowadzi do jednego z największych egipskich faraonów, Amenhotepa III - i do kobiet, z którymi był blisko. Film ujawnia również zadziwiający projekt, który krył się za ponownym pojawieniem się w pobliżu największej świątyni, jaką kiedykolwiek zbudowano w starożytnym Egipcie - zaginionej świątyni grobowej tego samego faraona, Amenhotepa III. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SESZELE. RAJ NA OCEANIE INDYJSKIM (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Seszele są jak rajski ogród, rozproszony na stu wyspach. Mieszkańcy dbają o niezwykłą przyrodę archipelagu, która oferuje podróżnym liczne, zmysłowe doznania. Wśród turkusowych lagun żyje gościnny lud, dumny ze swojej kreolskiej kultury. 20:10 KTO ZABIŁ OLOFA PALMEGO? (THE MURDER OF A PRIME MINISTER / FALLET CHRISTER PETTERSSON) Film dokumentalny, 87 min, Szwecja, 2018 Reżyseria: Axel Gordh Humlesjo Film dokumentalny ujawniający jeden z największych skandali sądowych w Szwecji - wezwanie do zabójstwa premiera Olofa Palmego. Przez 30 lat większość Szwedów wierzyła, że Christer Pettersson, drobny złodziej z przedmieść Sztokholmu, zabił premiera Olofa Palmego w Sztokholmie w 1986 r. Ale dochodzenie pokazuje, jak szwedzka policja zmanipulowała sprawę Petterssona. Oferując nagrody osobom uzależnionym od narkotyków w sztokholmskim półświatku, manipulując dowodami i fałszując raporty policyjne, policja sprowadziła Petterssona do Sądu Okręgowego w Sztokholmie, gdzie skazano go na dożywocie. Później został uniewinniony, ale mimo to większość Szwedów przez lata w to nie wierzyła. Po dokładnej analizie metod zastosowanych przez inspektora policji pojawiły się kolejne dowody. Zaraz po emisji filmu w Szwecji prokurator grupy zadaniowej Palme publicznie ogłosił - po raz pierwszy - że Christer Pettersson nie jest już podejrzanym. Od zamordowania Olofa Palmego minęło ponad 30 lat. Było to jedno z największych śledztw na świecie. Ale od tamtej nocy, 28 lutego 1986 roku, nie zbliżyliśmy się ani o krok do wyjaśnienia, kto zastrzelił premiera. 21:45 MIASTO GNIEWU S.I - /12/ Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Muzyka: Tomasz Kamiński Odcinek 12. Współpraca z politykami. Zabójstwo: 11 kwietnia 2001 r. zabójstwo byłego ministra sportu Jacka Dębskiego. Historia: W tym odcinku opowiemy o współpracy gangsterów z politykami, jak te układy wpływały na działalność przestępczą. Gangsterzy już w latach 80. byli informatorami SB i UB. Poszukamy odpowiedzi po co służby szukały informatorów w takich środowiskach i czy to służby świadomie pozwoliły urosnąć gangom do takich rozmiarów, że utracono nad nimi kontrolę. Wspomnimy o przekręcie z jednorękimi bandytami. Widzowie dowiedzą się też, jakie legalne interesy zakładali gangsterzy. Jak w tych interesach pomagali im politycy i co w zamian otrzymywali od gangsterów. Wspomnimy również o tajemniczej śmierci byłego prezesa GUC Ireneusza Sekuły. Sprawę umorzono, ponieważ uznano, że Sekuła popełnił samobójstwo, strzelając do siebie trzy razy, a według opinii lekarza medycyny sądowej pierwsza rana była śmiertelna. 22:20 MIASTO GNIEWU S.I - /13/ Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Muzyka: Tomasz Kamiński Odcinek 13. Koniec Pruszkowa i Wołomina. Świadek Koronny. Starych zastępują młodzi. Zabójstwo Nikodema Skotarczaka ps. Nikoś, 24 kwietnia 1998 rok, Gdynia, agencja towarzyska Las Vegas. Zakopane. Zabójstwo Andrzeja Kolikowskiego ps. Pershing. 5 grudnia 1999 rok. Historia: W tym odcinku podsumujemy działalność gangsterów z Pruszkowa i Wołomina. Pokażemy również, jak polska policja w końcu poradziła sobie z przestępczością zorganizowaną. Opowiemy o operacji Enigma, którą prowadzili policjanci z Centralnego Biura Śledczego, i której celem było zatrzymanie i postawienie przed sądem gangsterów pruszkowskich i wołomińskich. Widzowie dowiedzą się ponadto o instytucji świadka koronnego. W jaki sposób świadek koronny przyczynił się do rozbicia polskich gangów i jak wyglądało zwerbowanie Jarosława Sokołowskiego - ps. Masa - do współpracy z policją. Wielki proces pruszkowskich gangsterów. Przypomnimy, jak wyglądały środki bezpieczeństwa, jak stworzono specjalną salę rozpraw na potrzeby tego procesu. Podsumowując, wspomnimy o grupach przestępczych, które powstały na zgliszczach Pruszkowa i Wołomina, i które jeszcze w bardziej brutalny i bezwzględny sposób starały się opanować Warszawę i inne miasta w Polsce. 23:00 KIM DZONG UN - OSTATNI CZERWONY KSIĄŻĘ (KIM JONG - UN: THE UNAUTHORIZED BIOGRAPHY) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2015 Reżyseria: Anthony Dufour Kim Dzong Un nie udziela wywiadów. Jego portret powstaje tylko dzięki rozmowom z osobami, które go poznały. Ta filmowa podróż rozpoczyna się w Alpach, w Bernie, stolicy Szwajcarii. Osiadła tu jedna z najważniejszych społeczności północnokoreańskich za granicą. W dokumentach szwajcarskiej administracji znajdują się dane niejakiego pana Paka. W 1992 roku ambasada Korei Północnej w Bernie wystąpiła o wizy szwajcarskie. Obok Paka figurowało troje dzieci: Czol, Hun i My Hyang. Imiona na pewno zmieniono, ale daty urodzenia się zgadzają. Dzieci pana Paka to w rzeczywistości dzieci Kim Dzong Ila, północnokoreańskiego dyktatora. Do Szwajcarii regularnie przylatywała prywatnym samolotem Koreanka o nazwisku Ko Young Hi. Szwajcarscy agenci podejrzewali, że przemyca metale szlachetne. Ale prawda była całkiem inna. Kim Dzong Un - najmłodszy - jest synem Ko Young Hi, wielkiej miłości Kim Dzong Ila. Ta była tancerka odegrała ogromną rolę za kulisami władzy. 17 grudnia 2011 roku Korea Północna pogrążyła się w wielkim smutku. Zmarł Kim Dzong Il, słońce XXI wieku. Kim Dzong Un uznał, że najlepszym narzędziem do zmiany władzy i podporządkowania dawnych elit będzie terror. Na zdjęciach północnokoreańskiej propagandy Kim Dzong Un wygląda jak szczęśliwy zdobywca "najlepszej pracy na świecie". Zawsze jest zadowolony i uśmiechnięty. Z radością odkrywa cudowny kraj, który zbudowali dla niego rodzice. On także dodaje swoją cegiełkę: kreśli plany nowej dzielnicy w stolicy kraju, Pjongjangu, mianuje instruktorkę pływania, kosztuje ciasteczek, które niebawem trafią do sklepów, kontroluje rozwój kurczaków w państwowej fermie hodowlanej, a nawet udziela instrukcji w salonie fryzjerskim. W dniu pełnym obowiązków znajduje także czas, żeby wypróbować najnowszą atrakcję w stołecznym parku rozrywki. Propaganda przedstawia Kim Dzong Una jako wielkiego dyrygenta naprawy i odnowy rolnictwa oraz gospodarki północnokoreańskiej. Rządy Kim Dzong Una są bardziej agresywne niż rządy jego ojca. Dotyczy to zwłaszcza polityki militarnej. Stała się otwarta, niczego już się nie ukrywa. Kim Dzong Un kładzie nacisk na operacje specjalne, nakierowane na konfrontację z Koreą Południową. Dowodzą tego typ szkolenia oraz manewry, jakie przeprowadzają żołnierze północnokoreańscy. W Korei Północnej zachodzą bezprecedensowe zmiany na lepsze. Kim Dzong Un pozwala wielu ludziom wyjeżdżać z kraju i uczyć się podstaw biznesu, studiować międzynarodową ekonomikę. W Korei Północnej indoktrynacja społeczeństwa osiągnęła jednak zdecydowanie wyższy poziom. Kim Dzon Un postanowił odsłonić nieco swoje życie prywatne. Od chwili objęcia rządów często pokazuje się z małżonką, która towarzyszy mu podczas licznych podróży po kraju. Nienaganna elegancja i luksusowe dodatki symbolizują aspiracje do nowoczesności. Bywa swobodna i uśmiechnięta. Korea Północna ma wreszcie Pierwszą Damę. W końcu 2014 roku dyktator zniknął na kilka miesięcy z powodu operacji kostki. Potem znowu zaskoczył opinię publiczną swoją otwartością, pokazując w mediach, jak - kulejąc - wraca do zdrowia. Nie wolno lekceważyć Korei Północnej.Ten kraj dysponuje bronią nuklearną. Jest dziewiątym mocarstwem atomowym. Posiada od sześciu do dwunastu głowic, może nawet więcej i wciąż rozwija swój program wzbogacania uranu. Koreańczycy mają rakiety systemu SCUD oraz NODA, budują własną międzykontynentalną rakietę KN - 08. Korea Północna dąży do sytuacji, w której żaden kraj nie ośmieli się jej zaatakować. Czy jest szansa, żeby upadł ten ostatni mur zimnej wojny? Chyba żaden Koreańczyk nie potrafi odpowiedzieć na to pytanie. Sześćdziesiąt lat separacji zerwało wszelkie więzy rodzinne i towarzyskie. Od ponad pół wieku świat obserwuje spektakl w wykonaniu rodziny Kimów, który kryje tajemnicę przyszłości Półwyspu Koreańskiego. 00:05 POKOCHAĆ WIATR - MOJA ŁAJBA Magazyn, 33 min, Polska, 1972 Scenariusz: Tadeusz Lipowski Zdjęcia: Jerzy Augustyński, Mariusz Kozłowski Cykliczny program skierowany do miłośników żeglarstwa. W tym odcinku redaktor Tadeusz Lipowski wraz ze specjalistą, szkutnikiem Stefanem Wysockim wyjaśniają, jak krok po kroku skonstruować własną łódź. W pierwszej części programu prowadzący wymieniają różne kwestie, które należy wziąć pod uwagę przed przystąpieniem do budowy jachtu. Innymi słowy, trzeba sobie odpowiedzieć na szereg pytań, takich jak np. co się umie, gdzie i z kim chcemy żeglować oraz ile mamy funduszy. Następnie Stefan Wysocki wymienia i krótko charakteryzuje różne typy popularnych modeli łodzi, które jesteśmy w stanie skonstruować w amatorskich warunkach. Są to m.in. "Latające Holendry", "Piraty", "Maluchy", "Baśki" czy "Omegi". Przy tej okazji pan Wysocki wyjaśnia pojęcie "klasy" w odniesieniu do jachtów. Klasy to nic innego jak grupa łodzi/jachtów/kutrów etc. o jednakowych lub bardzo podobnych parametrach. W dalszej części programu ma miejsce rozmowa z wybitnym inżynierem, Mieczysławem Plucińskim, który również dzieli się wskazówkami, dotyczącymi konstruowania jachtów. Inżynier Pluciński zabiera nas nawet do swojej pracowni szkutniczej, gdzie możemy zaobserwować modele poszczególnych łódek na różnych etapach budowy. O kolejnych etapach amatorskiego konstruowania jachtów opowiadają także sami prowadzący. Całość narracji wzbogacają liczne pomoce naukowe (rysunki, ujęcia omawianych łodzi, miniaturowe modele jachtów). 00:45 NOTACJE: LESZEK DŁUGOSZ. POD BARANAMI TEN SZCZĘSNY CZAS... Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Maria Nockowska Leszk Długosz (rocznik 1941), ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1965 roku związał się z krakowskim kabaretem Piwnica pod Baranami, gdzie uchodził za jednego z największych artystów w zespole. Pierwszy tomik poezji "Lekcje rytmiki" wydał w 1973 roku. Z Piwnicą rozstał się w roku 1978 i od tego czasu występuje przeważnie samodzielnie. Przebywał na stypendium artystycznym we Francji, ufundowanym przez rząd francuski, co zaowocowało wydaniem płyty w języku francuskim. Ma w dorobku kilkanaście tomików poezji. 01:00 LEKARZE Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2011 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Tomasz Wolski W filmie poznajemy codzienną pracę kardiochirurgów, kardiologów i torakochirurgów w krakowskim Szpitalu Jana Pawła II. Film rozpoczyna się sceną porannej odprawy kardiochirurgów. Dalej kamera rejestruje zabiegi koronarografii oraz usuwania płynu z opłucnej. Oba zabiegi odbywają się z pełną świadomością pacjentów, dzięki czemu widać, jak lekarze wchodzą z nimi w interakcję. Ponadto widz jest świadkiem rozmów zarejestrowanych podczas spotkań Heart Teamu, kiedy kardiochirurdzy i kardiolodzy decydują o dalszym przebiegu leczenia pacjenta lub zapoznają się z opinią przedstawioną im przez prowadzących lekarzy. Tak ważne decyzje muszą być podejmowane bradzo szybko. W filmie zostanie także pokazana praca kardiologa w czasie wizyt pacjentów w przychodni, gdzie lekarz musi np. zmierzyć się z brakiem współpracy ze strony starszego mężczyzny. Podobne wizyty odbywają się na torakochirurgi. Tutaj lekarz musi poinformować pacjenta, że ten ma raka przełyku. W kolejnych scenach widz ogląda budzenie pacjentki z narkozy po operacji. A także operację na torakochirurgi, podczas której lekarze początkowo sobie żartują, ale później dochodzi do ostrej reakcji jednego z nich. Autorzy dokumentu zarejestrowali też pracę kardiologów podczas akcji reanimacyjnej na izbie przyjęć, a także telefoniczną rozmowę jednego z nich na temat schorowanej, starszej pacjentki. Film zakończy sfilmowana z daleka scena nieudanej reanimacji podczas zabiegu koronarografii. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAGINIONY POMNIK ODC. 240 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Zaginiony pomnik Znajdujemy się w Radomiu, na rozwidleniu dróg kolejowych w kierunku Warszawy. W tym miejscu w roku 1933 rozpoczęto budowę nowej linii kolejowej Radom - Warszawa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Na pamiątkę tego wydarzenia półtora roku później postawiono tu pomnik. Przetrwał on lata okupacji, jednak na przełomie lat 40. i 50. XX wieku został zniszczony przez komunistów. Miejscowi regionaliści wyszli z inicjatywą, by pomnik powrócił na swoje miejsce. Im więcej uratujemy śladów naszej wspólnej przeszłości, tym bardziej oczywista i łatwa będzie narodowa identyfikacja kolejnych pokoleń Polaków. 02:25 KONIEC EUROPY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Kamila Veymont - Cendrowska Film opowiada o ostatnich miesiącach funkcjonowania najsławniejszego w Europie Środkowo - Wschodniej bazaru - Jarmarku Europa na terenach historycznego Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie. Decyzja UEFA przyznająca Polsce i Ukrainie organizację EURO w 2012 roku oznaczała konieczność wybudowania w Warszawie Stadionu Narodowego, a co za tym idzie wyprowadzkę kupców handlujących na zdewastowanym stadionie od blisko 18 lat. Tymczasem wraz ze stadionowym handlem, o którym niejeden mówi ze zgorszeniem, że to "trzeci świat" w centrum aspirującej do europejskości stolicy, odchodzi do lamusa historii jedyna w swoim rodzaju pamiątka czasów polskiej transformacji ustrojowej, z jej spontaniczną, nie zawsze legalną "działalnością gospodarczą" czy koegzystencją, nie do końca pokojową, rozmaitych ras i kultur, które uczyniły ze stadionu tygiel kultur w homogenicznej Polsce nigdzie indziej niewystępujący. Film stara się to odchodzące nieformalne "państwo w państwie" zatrzymać w kadrze: sektor wietnamski o 2 nad ranem, targ bułgarski w deszczu, ciemnoskórych z korony i polskie rewiry na błoniach. Bo może się okazać, że "Europa" była jednym z bardziej intrygujących wcieleń zasłużonego Stadionu Dziesięciolecia, który wszak widział niejedno, o czym przypominają wykorzystane w filmie archiwalia. 03:20 MIASTO UTKANE Z CZASU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 1995 Scenariusz: Wojciech Szumowski Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Jacek Knop Wykonawcy: Alison Bert, Josepf Malovany, Jakub Kosiński, Kroke, Teatr Ha Bama, Czurda Thanzttheater And Mandala, Brave Old World, The Klezmalics Ronit Feingold, tancerka i choreografka, urodziła się i wychowała w Izraelu, wedle standardów kultury zachodniej, na "Beatlesach i coca coli". Kraj rodziców znała tylko z opowieści o mrocznych czasach zagłady, dlatego przez długie lata wzbraniała się przed przyjazdem do Polski, chcąc raz na zawsze odciąć się od wspomnień, bólu i łez. Dopiero w 1995 roku przyjęła zaproszenie organizatorów V Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie. I właśnie tu, spacerując wraz z matką, znaną pisarką izraelską, Miriam Akavi, po wąskich uliczkach Kazimierza, odnalazła swoje korzenie, rodzinny dom. Teraz już wie, że wróci tu ponownie, z dziećmi, by im także pokazać wspólny, choć na długo zapomniany świat. Magia tego miejsca działa na każdego przybysza przemierzającego zaułki największej zachowanej dzielnicy żydowskiej w Europie Środkowo - Wschodniej. Żydzi w Krakowie pojawili się już w XIII wieku - na ulicy Żydowskiej, dziś św. Anny mieli, m.in. dwie synagogi i rytualną łaźnię - mykwę. Potem przenieśli się w okolice placu Szczepańskiego. Ich exodus poza staromiejskie mury rozpoczął się w 1494 roku, gdy po wielkim pożarze miasta król Jan Olbracht wydał edykt nakazujący Żydom opuszczenie Krakowa i przeniesienie się do pobliskiego Kazimierza, lokowanego na prawie magdeburskim w 1335 roku przez króla Kazimierza Wielkiego. Od tej pory dzisiejsza dzielnica Krakowa stała się miejscem, gdzie Żydzi tworzyli swą kulturę i historię nadając Kazimierzowi swoisty, niepowtarzalny charakter. "Złoty wiek" przeżywali tak, jak Rzeczpospolita, w XVI stuleciu, do połowy następnego, w którym, tak jak całemu krajowi potężny cios Kazimierzowi zadał potop szwedzki. Od tej pory miasto podupadło, jednak prawdziwy kataklizm nastąpił podczas okupacji. Mieszkańców Kazimierza - głównie biedotę, bo bogaci Żydzi powrócili do Krakowa w XIX wieku - wygnano do krakowskiego getta na Podgórzu. Dzięki temu, być może, opuszczony Kazimierz ocalał - kamieniczki, świątynie, renesansowe i barokowe macewy na starym cmentarzu. Do dziś widnieją na nich napisy głoszące chwałę pochowanych tu znakomitości XVI - wiecznych polskich szkół talmudycznych, Salomona Lurji i Mojżesza Isserlesa, autora słynnej "Mappy", komentarzy do "Nakrytego stołu" Kara, wyznaczających odtąd przez stulecia normę religijną judaizmu europejskiego. Przetrwała także niepowtarzalna aura Kazimierza, patyna wieków i cienie ludzi, którzy tak nagle odeszli. Może dlatego imprezy organizowanych tu Festiwali Kultury Żydowskiej tak znakomicie wpisują się w klimat miasta, muzyka i śpiew kantorów brzmią tak dźwięcznie, a spektakle teatralne, baletowe i plenerowe widowiska tak magicznie oddziaływują na słuchaczy z całego świata.