TVP Dokument Niedziela, 12.12.2021 06:00 DZIKA POLSKA - LEŚNA BRAĆ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Potrafił odnaleźć w lesie i pokazać innym to, czego oni sami tam nie zobaczą. Otwierał oczy na przyrodę nawet samym leśnikom. I pozostawał jednocześnie niewidocznym dla dzikich mieszkańców lasu, których fotografował i filmował. Artur Tabor, zmarły tragicznie podczas jednej ze swych przyrodniczych wypraw fotograf i filmowiec, był wyjątkowo mocno i na wiele sposobów zżyty z lasem. Nieraz starał się po prostu wyglądać jak krzak, fragment pnia albo taką postać nadać terenowemu jeepowi, z którego podpatrywał naturę, a w którym nieraz i mieszkał. Sprytne sposoby maskowania się łączył z ogromną, graniczącą z szaleństwem determinacją w swych na wskroś już nowoczesnych łowach. Bohaterowie odcinka, wspominając Artura, starają się sięgnąć do źródeł tej pasji. 06:30 DZIKA POLSKA - CZYSTOŚĆ PRZEDE WSZYSTKIM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Sprawy ekologii w lasach wiążą się też z zachowaniem czystego środowiska. 07:05 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. ZATOPIONY LAS (WILD BRAZIL) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Amazonia to największy las deszczowy na naszej planecie. Dom 10% wszystkich gatunków fauny na świecie. Wygląda jak olbrzymi, tropikalny raj, ale czy na pewno tak jest? To krajobraz, w którym jest tyle samo wody, co drzew. Każdego roku, gdy las wypełnia się wodą, dochodzi do kolizji tych dwóch światów. Zieleń Amazonii kryje ogromną rozmaitość. Są lasy typu Terra Firme na wyżynach oraz zalewane lasy wzdłuż tysięcy rzek i jezior na nizinach. Drzewa oferują jadalne owoce w nagrodę za rozsiewanie ich nasion. Z drugiej jednak strony wiele z nich stosuje chemiczne środki, by chronić liście przed zjedzeniem. Toczy się niewidzialna wojna między drzewami i zjadaczami liści. Największym ścinaczem liści w Amazonii jest mała mrówka. Gdy odcina liście, jej szczęka wibruje z prędkością tysiąca razy na sekundę. Ścięte liście nie są zjadane przez robotnice, bo mogą być toksyczne, tylko zanoszone do mrowiska. Amazonia jest niewyobrażalnie rozległa. Obejmuje obszar blisko trzech i pół miliona kilometrów kwadratowych. Jest to krajobraz bardzo niejednolity: od stale zalewanego, po suchy las na wyżynach. W zielonej przestrzeni ogromna liczba zwierząt walczy o przetrwanie. Żyją tu małpy wełniaki oraz wyjące małpy, czyli wyjce, a także harpia wielka, najsilniejszy ptak drapieżny na świecie, zdolny unieść nawet wyjca. Skrzydła harpii są szerokie i zaokrąglone, co pozwala jej manewrować w koronach drzew z ogromną precyzją. Łapy harpii są grubości ręki ludzkiej, w dodatku ma największe szpony wśród drapieżnych ptaków. Może nieść w nich ofiarę o tej samej wadze, co ona sama. Amazonia jest światem pełnym tajemnic. Tu drzewa oferują owoce jednocześnie bronią liści. To świat trucizn, w którym rośliny i zwierzęta toczą niewidzialną wojnę. Rośliny i zwierzęta wspólnie zmagają się ze zmienną pogodą. Amazoński las deszczowy to dwa i pół metra opadów rocznie, a większość oczywiście przypada w porze deszczowej. Drzewa i ich liście odgrywają w tym kluczową rolę, ponieważ połowa deszczu, który spada, pochodzi właśnie z lasu. Liście wyparowują wodę, która następnie tworzy chmury i wraca w postaci deszczu. Ulewy stanowią zagrożenie dla zwierząt, np młodych harpii. Jeśli pisklę przemoknie, wychładza się i ginie. To wyjątkowo groźny czas dla jednego z najsilniejszych ptaków na naszej planecie. Deszcz przeobraża las amazoński. Woda wylewa się z koryt licznych rzek i wpływa do lasu. Ulewy są tak intensywne, że las staje się światem wodnym. Pod wodą znajduje się 250 tysięcy km kwadratowych. To obszar trzy razy większy od Austrii.Transformacja jest zupełna. Tam gdzie kiedyś przysiadały ptaki, powstają warunki sprzyjające dla całkowicie innych stworzeń. W szczycie woda sięga ponad 20 km w głąb lasu. Jest zielona od mikroskopijnego planktonu, którym żywią się wpływające tu ławice małych rybek. Im woda dalej wpływa w las, tym liczniej pojawiają się więksi drapieżcy, jak matamata. To żółw z rodziny wężoszyjnych, żyje na linii frontu w głębi lasu i ma własne metody łapania ryb. Wtapia się w tło, wyglądając jak stary pień, pokryty wodorostami. Gdy woda coraz wyżej zalewa gałęzie drzew, sprowadza się tu smukleń pryskacz i ustala swoje terytorium. Następnie zwabia samiczkę. Smuklenie są wśród ryb wyjątkowym gatunkiem, ponieważ składają jaja na liściach - nad wodą. W Amazonii pada przez 200 dni w roku. Wszystkie zwierzęta lasu muszą znosić tę wilgoć. W końcu jednak nadchodzi czas, gdy wody zaczynają się cofać. To z kolei niebezpieczny czas dla ryb. Łatwo mogą zostać uwięzione w kałużach i jeziorkach. Dzień po dniu, noc po nocy las wysycha. Wiele ryb spotyka marny los, ale nieszczęście jednego stworzenia Amazonii jest okazją dla drugiego. Np. opos wykorzystuje ten okres do poszerzenia swojego jadłospisu. Tak więc ustępowanie i zalewanie wód jednym przynosi obfitość pokarmu, a innym - głód. Deszczowe i suche pory mają wpływ na życie wszystkich stworzeń Amazonii. 08:10 MILUTKIE I DZIKIE (CUDDLY AND WILD: ADORABLE ANIMAL BABIES) Film dokumentalny, 49 min, Austria/Niemcy, 2018 Reżyseria: Dinah Czezik Mulller Film dokumentalny o zwierzętach w pierwszym roku ich życia, który jest najważniejszym okresem. Czy maluch dostanie wystarczającą ilość pożywienia? Jak poradzi sobie w rywalizacji z rodzeństwem lub nadciągającym ryzykiem drapieżnictwa? Poprzez serię wzruszających, połączonych ze sobą opowieści stajemy twarzą w twarz z tymi najmłodszymi. W świecie dzikiej przyrody żadnemu noworodkowi nie oszczędza się walki, żaden rodzic nie jest odporny na niepokój. Lisiątka, pisklęta żurawia lub prosięta dzików - wszystkie stoją przed tymi samymi wyzwaniami. Ale natura jest czasem litościwa. Daje swoim dzieciom przewagę. Na początku roku, kiedy nad Morzem Północnym szaleją huragany, rodzą się szare foki. Trudno wyobrazić sobie bardziej niewygodny czas na przyjście na świat, ale dzieci są gotowe, aby wytrzymać przenikliwy chłód wiatru, rodzą się z futrem i grubą warstwą tłuszczu. Dziki też mają dość mroźny początek życia. Ich prosięta rodzą się jeszcze przed stopieniem ostatniego śniegu. Ostatecznie przetrwanie tych zwierzęcych dzieci z północy zależy od doświadczenia i opieki rodziców. Pierwszy rok jest najtrudniejszy. Przeżycie go może nie gwarantować długiego życia, ale jednak rosną szanse na przeżycie. 09:10 LUNGAU. WYSOKO WŚRÓD CHŁODU (HIGH LIFE AT LOW TEMPERATURES - LUNGAU / LUNGAU - DIE EINSAME WILDNIS) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2016 Reżyseria: Waltraud Paschinger Film dokumentalny, przedstawiający dobrze znany narciarzom region Austrii okalający Salzburg. Dolina Lungau leży na terenie Ziemi Salzburskiej, po południowej stronie Alp. Od północy otaczają ją Niskie Taury, a od południa pasmo Nockberge. To jeden z najpiękniejszych ekosystemów Alp i najzimniejszy region Austrii, nazywany potocznie austriacką Małą Syberią. Lato jest tutaj kótkie. Mnóstwo potoków, torfowisk, wrzosowisk i alpejskich jezior, w których żyją liczne zwierzęta, takie jak: kozice, salamandry i liczne ptaki. 10:15 TAJEMNICE ZAMKU CHENONCEAU (CHENONCEAU: ROYALS OF THE RIVER) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 W sercu Francji od pięciu stuleci stoi niezwykły budynek: Chateau de Chenonceau, jedyny zamek na świecie, który dzięki kultowemu mostowi stoi właściwie na rzece. Od techniki budowy kolumn mostu po symetryczne i pięknie zdobione elewacje, po genialne, spiralne schody, oszałamiającą jasność i galerię łączącą dwa brzegi rzeki - te ekstrawaganckie elementy są świadectwem poziomu umiejętności wizjonerskich inżynierów, którzy zbudowali Chateau de Chenonceau. Początkowo ufortyfikowany młyn, potem średniowieczny donżon i luksusowa rezydencja, Chenonceau było czasami nawet szpitalem wojskowym i strategicznym punktem przejścia do Wolnej Strefy podczas II wojny światowej. Jego historia splata się z kobietami, takimi jak królowa Katarzyna Medycejska, która odebrała zamek kochance męża. Każda z nich odcisnęła piętno na tym wyjątkowym miejscu do tego stopnia, że nazwano je Zamkiem Pań. Dzięki ekspertom poznamy, drugi po Wersalu, najczęściej odwiedzany zamek w całej Francji i odkryjemy sekrety jego budowy dzięki wyjątkowym obrazom generowanym komputerowo. 11:10 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 11 ASY LAGUNY (AROUND THE SEA II EP. 11 LES AS DU LAGON) Serial dokumentalny, 14 min, Francja, 2018 Reżyseria: Denis Pinson, Herv Corbire Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku - akrobaci; w Papeete nazywa się ich Asami Laguny. Stphane, były członek Francuskiego Zespołu Akrobacyjnego, od dwudziestu lat żyje na Tahiti. Transportuje towary i pasażerów między atolami. Pracuje w ekstremalnie trudnych warunkach. Vincent w ciągu dnia wykonuje podniebne akrobacje nad laguną. Wieczorami dba o transportowce tahitańskich linii lotniczych. Obaj oglądają Polinezję z lotu ptaka. Najpierw beczka, potem obrót, później znów beczka i poziomo, a potem zaraz pionowo w górę. Obrót. Ten samolot jest zdolny do wszystkiego. Po lewej - zachodnie wybrzeże Tahiti aż do przylądka Maara. Po prawej - wyspa Moorea. Zakręcimy, by obejrzeć lagunę Tahiti. 11:30 W SŁUŻBIE... Cykl reportaży, 21 min, Polska, 2019 Scenariusz: Alma Jarzemska Zdjęcia: Andrzej Misaczek, Robert Neumann, Marcin Wencel Cykl powstał w związku z obchodzoną w 2019 r. 100. rocznicą utworzenia Ordynariatu Polowego. Przyglądamy się roli kapelanów w Siłach Zbrojnych RP. Obecnie polscy kapelani wojskowi biorą udział w prawie każdej zagranicznej misji naszej armii. Posługa kapelana wojskowego jest posłannictwem pełnym wyrzeczeń, wymagającym stałej gotowości do działania. W tym odcinku opowiemy o trudnej służbie kapelanów w szkołach wojskowych. Odwiedzimy z kamerą szkoły wojskowe: Wojskową Akademię Techniczną w Warszawie, gdzie porozmawiamy z ks. ppłk. Krzysztofem Włosowiczem; Akademię Wojsk Lądowych we Wrocławiu, gdzie spotkamy z ks. kpt. Maksymilianem Jezierskim; Lotniczą Akademię Wojskową w Dęblinie, gdzie porozmawiamy z ks. ppor. Mariuszem Leonikiem. 12:05 BHUTAN, DYKTATURA SZCZĘŚCIA (BHUTAN: THE DICTATORSHIP OF HAPPINESS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alexandre Spalaikovitch Film dokumentalny o Bhutanie. Bhutan, himalajski kraj wielkości Szwajcarii, liczy zaledwie 800 000 mieszkańców. Leżąc między Indiami i Chinami, długo pozostawał w izolacji. Bhutan jest krajem znanym ze swojego wyjątkowego piękna i wagi, jaką ludzie przywiązują do indywidualnego szczęścia. Świadomość ekologiczna obywateli sprawiła, że jest to jedyny kraj na świecie pozbawiony emisji dwutlenku węgla. W 2008 roku król wpisał koncepcję szczęścia krajowego brutto do konstytucji. Położono nacisk na ochronę środowiska i rolnictwo ekologiczne. Dla wielu mały naród wydaje się wzorem dla reszty świata. Ale za tą idylliczną fasadą kryje się bardziej złowroga rzeczywistość. Buddyzm jest jedyną religią tolerowaną przez dynastię Wangchuck, która rządziła krajem przez ostatni wiek. Ten bardzo konserwatywny reżim jest ściśle powiązany z wiarą buddyjską. Stada milionerów i gwiazd Hollywood, które przybywają do Bhutanu, aby pracować nad swoją karmą, mogą zostać zakwaterowane tylko dzięki trudowi strasznie opłacanych pracowników. W tym filmie bada się panowanie dynastii, a także przygląda się młodemu ruchowi kontrkultury, który pojawił się od czasu odsłonięcia kraju przez Internet. W tym odizolowanym, buddyjskim kraju, telefony komórkowe pojawiły się dopiero dziesięć lat temu. Zdjęcia Bhutanu są bardzo rzadkie, ponieważ sprowadzając aparat do kraju, trzeba udowodnić swoje dobre intencje. Pomimo że Bhutan stopniowo otwiera się na turystykę i wpływy Zachodu, tradycja pozostaje silna. Otwierając kraj na świat, Bhutan będzie musiał dokonać wyboru między prymitywną propagandą, a postępem gospodarczym, społecznym i ochroną środowiska. 13:05 DOOKOŁA BAŁTYKU - ODC. 1 Magazyn kulinarny, 21 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Wit Szychowski Nasza podróż dookoła Bałtyku to kolejne etapy odkrywania historii rybołówstwa, najciekawszych miejsc z nim związanych, a co najważniejsze niecodziennych, niebanalnych potraw przyrządzonych z polskich ryb. A tu pomysłowość i kreatywność kucharzy nie ma granic. Ryba może być przyrządzona na setki sposobów i wykorzystana w całości (bo przecież na wywarze z rybich głów można przygotować fantastyczne zupy). Ale to nie wszystko, postaramy się również dotrzeć do starych przepisów i receptur naszych dziadów i pradziadów. Chcemy odszukać stare książki kucharskie i w praktyce przetestować i wypróbować przepisy na dania z polskich ryb. Oczywiście nie zabraknie również regionalnych ciekawostek kulinarnych (paprykarz, paszteciki itp.). Program ma nasycić nasze kubki smakowe dzięki fantastycznym potrawom, jakie wyczarują eksperci, ale powinien również nacieszyć oko za sprawą licznych atrakcji turystycznych, archeologicznych oraz naturalnych. Powinien również rozbudzić naszą ciekawość dotyczącą historii rybołówstwa. Ale przede wszystkim chcemy uświadomić i po raz kolejny przypomnieć widzowi, jakie wartości odżywcze niesie za sobą dieta bogata w ryby, jak jest ważna dla naszego zdrowia. 13:35 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (115) - PERU. ZIEMNIAK Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Wojciech Cejrowski zaprasza w rodzinne strony ziemniaka - do Peru. Ziemniaki zmieniły cywilizację, zarówno tam, jak i w Polsce za czasów królów - biedota zaczęła jeść do syta. Inkowie znali tysiące odmian. Niektóre z nich przed zjedzeniem trzeba rozdeptać. Najlepiej boso jak kapustę. Ten odcinek jest w stylu pokazuję i objaśniam. 14:05 ŻYCIE W POWIETRZU. WŁADCY NIEBA (LIFE IN THE AIR. MASTERS OF THE SKY) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: James Brickell Serial BBC Worldwide o lataniu i życiu zwierząt w przestworzach. Życie ponad ziemią nie jest łatwe. Tymczasem na całym świecie rozmaite zwierzęta robią coś, o czym my możemy tylko pomarzyć. Niektóre spędzają tam całe życie, inne tylko chwilę. Wznoszą się w powietrze. Przekonamy się, jak wiele niezwykłych zwierząt świetnie radzi sobie w powietrzu; jakie stosują sztuczki, by oderwać się od ziemi. Z pomocą specjalnie przeszkolonych zwierząt, wykorzystując nowoczesny sprzęt i efekty specjalne, postaramy się poznać i wyjaśnić, w jaki sposób zwierzęta wznoszą się nad ziemię. Poznamy niezwykłe gatunki, stosujące rozmaite techniki. Można wznieść się w powietrze i pozwolić, by grawitacja zrobiła resztę. By jednak utrzymać się w górze i opanować na mistrzowskim poziomie umiejętności lotu, trzeba maksymalnie wykorzystać prawa fizyki przy użyciu siły, szybkości, zwinności, wytrzymałościi przyspieszenia. Łabędź krzykliwy to jedno z największych i najcięższych latających zwierząt. Dzięki niezwykłej prędkości sokół wędrowny może zaatakować ofiarę z zaskoczenia z oszałamiającą siłą. Krogulec to mistrz błyskawicznych akrobacji w powietrzu. Kolibry są nie większe od naszego małego palca. Dopiero na filmie w tempie zwolnionym 50 razy możemy w pełni docenić maestrię i opanowanie ruchów fruwającego kolibra. Furczek łopatkosterny to jeden z najbardziej imponujących powietrznych akrobatów wśród kolibrów. W następnym odcinku przekonamy się, jak bardzo zatłoczone jest niebo. Pełno tu zwierząt walczących o przetrwanie. Rywalizują o partnerki, pożywienie, a nawet o życie. Zwycięża ten, kto w powietrzu radzi sobie najlepiej. 15:05 DOPING. WYGRAĆ ZA WSZELKĄ CENĘ (SPORTS DOPING WINNING AT ANY COST?) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Penny Palmer Film dokumentalny o sporcie. Nasi bohaterowie sportu robią swoimi ciałami rzeczy, które są prawie nadludzkie. Ale ilu z nich osiąga te niesamowite wyniki? Ponieważ sport wciąż trafia na pierwsze strony gazet z niewłaściwych powodów, zbadamy kontrowersyjny świat dopingu. Odkryjemy niezwykłe sposoby, w jakie profesjonalni oszuści unikają wykrycia i poznamy amatorów, którzy niszczą swoje ciała w pogoni za doskonałością. Prezenter Xand van Tulleken, wraz ze swoim bratem bliźniakiem Chrisem, przechodzi wyjątkowy eksperyment wytrzymałościowy i przeprowadza wywiady z Timem Montgomery - niegdyś najszybszym człowiekiem na świecie - aby dowiedzieć się, dlaczego wielu sportowców ryzykuje zdrowie, by wygrać. Była liderka rankingu, tenisistka Maria Szarapowa, przyłapana na dopingu. Lance Armstrong okrzyknięty oszustem. Najwięksi sportowcy walczą o ogromne nagrody: popularność, pieniądze, chwałę i być może miejsce w historii. Gdy stawka jest tak wysoka, łatwo zrozumieć, dlaczego są tacy, którzy podejmują ryzyko, by zdobyć przewagę nad konkurencją. 16:10 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 4 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis i Doctor Who; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 17:00 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ ODC. 5 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy podróżuje przez Amerykę Środkową, od wybrzeża Belize nad morzem Karaibskim do wybrzeża Oceanu Spokojnego w Kostaryce. To jedno z najpiękniejszych i najbardziej zróżnicowanych biologicznie miejsc na ziemi. W Gwatemali spotyka się z rolnikami stojącymi przed wielkim wyzwaniem. Znajdzie się na ulicach najniebezpieczniejszego miasta na świecie. Pozna wyjątkowych, młodych ochotników, którzy niosą pomoc medyczną i nadzieję. Salwador. Odwiedzi też Park Narodowy Bacalar Chico i Rezerwat Morski na północny Belize. To ponad 100 km2 lasów namorzynowych, bagien, trawy morskiej, raf koralowych i pięknego Morza Karaibskiego. 18:00 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 18:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 26 NA RATUNEK W GÓRACH Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Zorganizowana pomoc ratownicza w Tatrach ma już ponad 100 lat! Przez ten czas zmieniali się ludzie, sprzęt i poziom wyszkolenia. Nie zmieniło się jednak jedno - nadal w Tatrzańskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym pracują ludzie, którzy ryzykują życie, aby turystyka w naszych górach była bezpieczna. Radek Kotarski sprawdza jak bardzo dawny TOPR różni się od współczesnego. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 86 PODZIEMNE MIASTO OSÓWKA Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Podziemny Kompleks Osówka, powstały w ramach projektu Riese to jedna z największych zagadek wojennych III Rzeszy. Na terenie gminy Głuszyca, 15 km od Wałbrzycha, materializował się szalony wojenny plan, którego pozostałości wciąż kryją się w górskich zboczach. W listopadzie 1943 roku rozpoczęto tu budowę tajemniczych naziemnych budowli oraz połączonych z nimi systemów podziemnych sztolni i bunkrów. Tak rodził się Riese - tajny projekt budowlany nazistowskich Niemiec, którego cel do dziś pozostaje tajemnicą. Podziemna część Osówki obejmuje liczący blisko 1800 metrów system korytarzy, hal i bunkrów. Chodniki podobnie jak w pozostałych częściach kompleksu przecinają się pod kątem prostym, tworząc układ szachownicy. Bez względu na porę roku utrzymuje się tu stała temperatura 8 stopni Celsjusza. Wędrując po kompleksie Osówki, nie można oprzeć się wrażeniu, że czas zatrzymał się tu przed ponad 70 laty. Choć odkrycia badaczy i eksploratorów odsłoniły kolejne szyby i sztolnie, cel ich budowy wciąż pozostaje zagadką. Motywuje ona nie tylko do dalszego zgłębiania tajemnic podziemi, ale również do refleksji nad tragicznym losem tych, którzy tutaj pracowali. 19:30 PORTRETY DOKUMENTALNE. - PORTRETY DOKUMENTALNE. TOMASZ WOLSKI Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Tomasz Wolski. 20:15 KONSPIRATOR Dokument fabularyzowany, 89 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Koehler Film dokumentalny fabularyzowany jest ekranowym przekazem osobistych przeżyć z lat konspiracji 1980 - 1987 Andrzeja Michałowskiego, współorganizatora solidarnościowego strajku w Porcie Gdańskim. Opowieść wzbogacają liczne inscenizacje. Pokazują prawdę tamtych lat oddając specyficzny charakter wydarzeń. Oprócz przedstawienia popularnych postaci film przybliża nieznanych działaczy Solidarności, pokazując wiele anegdot z ich życia. Są prowokacje, zdrady, a także sytuacje groteskowe. 21:55 PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT. (PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy/Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Anna Schmidt Zdjęcia: Adam Bajerski, Bogumił Godfrejow, Stephan Boerger, Sebastian Hattop, Carsten Waldbauer Wykonawcy: Krzysztof Penderecki, Anne-Sophie Mutter, Julian Rachlin, Janine Jansen, Andrzej Wajda, Johnny Greenwood, Elżbieta Penderecka Autorka, która znała Krzysztofa Pendereckiego, towarzyszyła kompozytorowi przez rok poprzedzający 80. rocznicę jego urodzin. Kamera Anny Schmidt podąża za Pendereckim w drodze z Krakowa do Monachium, z Wiednia do Lipska, z miejskich salonów do jego wiejskiej posiadłości w Lusławicach. Obserwuje każdy aspekt twórczego procesu Pendereckiego: podczas komponowania, planowania parku czy sadzenia nowych drzew, ale też z rodziną - spacerującego po plaży lub komponującego muzykę z wnuczką. Widz staje się świadkiem tworzenia nowych dzieł. W filmie pokazano prawykonanie "Podwójnego koncertu" przez solistów Janine Jansen i Juliana Rachlina 22 października 2012 roku w wiedeńskim Musikverein z towarzyszeniem Sinfonieorchester des Bayerischen Rundfunks pod batutą Mariss Jansons. Kamery Anny Schmidt nie zabrakło też podczas premierowego wykonania Epiphany cantata napisanej dla Chóru Chłopięcego św. Tomasza z kościoła św. Tomasza w Lipsku w styczniu 2013 roku. Premiera zamknęła rok uroczystości z okazji 800 - lecia chóru. W filmie wzięły udział postaci odgrywające kluczowe role w artystycznym i prywatnym życiu Krzysztofa Pendereckiego, między innymi Anne - Sophie Mutter, Lorin Maazel, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Jonny Greenwood, Andrzej Wajda, Elżbieta Penderecka. Trudno powiedzieć, że "Penderecki. Droga przez labirynt" jest standardowym dokumentem biograficznym. To osobisty, intymny i zabawny portret wybitnego kompozytora, którego muzyczne i towarzyskie powiązania łączą Wschód z Zachodem, tradycję z nowoczesnością. 23:00 TAMTE LATA, TAMTE DNI - TERESA LIPOWSKA Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuc - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem gościem programu jest popularna aktorka Teresa Lipowska. 23:30 STROICIEL HIMALAJÓW (PIANO TO ZANSKAR) Film dokumentalny, 85 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Michał Sulima Zdjęcia: Jarek Kotomski Film dokumentalny przedstawiający historię zrealizowania pomysłu dostarczenia pianina do wioski w Himalajach. W 2013 roku do londyńskiego warsztatu Desmonda Gentle na Camden Market trafia klientka z prośbą o dostrojenie pianina. Jest nauczycielką, poślubiła mężczyznę z Ladakh w Himalajach i planuje przenieść się na stałe do 1000 - letniej wioski w stanie Zanskar. Nie może pogodzić się jednak z tym, że lokalna szkoła nie ma pianina. Placówka znajduje się w jednej z najbardziej odizolowanych osad na świecie, położonej na wysokości 4267 metrów nad poziomem morza. Na swoje 65. urodziny Desmond postanawia podjąć się trudnego wyzwania. Wyrusza w podróż z Londynu w głąb indyjskich Himalajów ze 100 - letnim pianinem, transportowanym przez górskie przełęcze z pomocą jaków i kuców. Miejscem docelowym jest szkoła podstawowa w Lingshed. Jeśli mu się uda, będzie to najwyżej położone miejsce, na które kiedykolwiek wniesiono pianino i jednocześnie największe osiągnięcie w jego 40 - letniej zawodowej karierze. Będzie to również symboliczny triumf muzyki, która w ten sposób połączy różne kultury i światy. 01:10 ONE MAN SHOW Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jakub Piątek Scenariusz: Michał Walczak, Jakub Piątek Marcin ma 33 lata i jest aktorem. Nigdy nie zagrał znaczącej roli w znaczącym filmie. Pochodzi z małego miasteczka w południowej Polsce. Jako jedyny z trójki rodzeństwa nie założył jeszcze rodziny. Całe swoje życie podporządkował marzeniom o wielkim aktorstwie (chce być jak jego idol Robert de Niro). Marcin próbuje spełniać się jako aktor kabaretowy i komik. Nie poddaje się, pomimo frustracji i problemów. Od siedmiu lat, każdego roku, przez sześć tygodni podejmuje prace sezonowe przy zbiorach marchwi i ziemniaków na farmie w Lavanger w Norwegii. Zarobione tam pieniądze dają mu względną niezależność finansową przez resztę roku. Film pokazuje rok z życia bohatera. Ma to być ważny rok, decydujący o przyszłości. "One Man Show" to film słodko - gorzki, łączący dokumentalną obserwację ze szczerymi wyznaniami młodego, nieznanego aktora. 02:05 ANATOMIA STARTUPU Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Aleksander Dembski To film o wschodzących gwiazdach polskiego biznesu, ludziach, którzy mając po dwadzieścia kilka lat często w bardzo niekonwencjonalny sposób zarobili swój pierwszy milion. Podjęli ryzyko, by spełnić marzenia, za które przeważnie płacą cenę samotności, nieudanych związków, czy też skomplikowanych relacji rodzinnych. Ci młodzi ludzie zaczynają pracować już w szkole średniej, a studiowanie jest dodatkiem do ich karier. Nie szukają pracy na etacie. Inaczej myślą, łatwiej ryzykują, szybciej adaptują się do błyskawicznie zmieniających się warunków, są kreatywni, błyskotliwi, odważni. Dostrzegają potrzeby, które chcą zaspokajać swoimi działaniami i tym samym ulepszać świat. W filmie zostaną pokazani wybrani bohaterowie, którzy pierwsze kroki w świecie biznesu stawiali, prowadząc tzw. start - upy, czyli pewnego rodzaju prototypy firm. Z jednej strony przyjrzymy się ich nieprzeciętnym sukcesom zawodowym, a z drugiej poobserwujemy codzienne życie i wynikające z tego skomplikowane sytuacje. Jednym z istotniejszych elementów filmu będzie stworzenie portretów psychologicznych bohaterów, czyli próba odpowiedzenia na pytanie, w jaki sposób należy myśleć, aby odnieść globalny sukces i jaką cenę osobistą trzeba ponieść, by znaleźć się na szczycie. Gorączka start - upowa rozpala młodych coraz mocniej. Perspektywa zdobycia dużych pieniędzy na starcie w dorosłość jestbardzo kusząca, ale równocześnie niesie zagrożenia. Czy warto aż tak się poświęcać? Czy sukces nie jest okupiony zbyt wysoką ceną? Może w pewnym momencie poczucie satysfakcji i okrągła suma na koncie dają poczucie wolności rekompensującej nieprzespane noce, stresy i odkładane na później plany osobiste? W filmie znajdą się odpowiedzi na te i inne pytania. Poruszane tu wątki mają wprowadzić, zwłaszcza młodszych widzów, w świat nieograniczonych możliwości i zdradliwych zagrożeń czyhających na bohaterów filmu. 03:10 MAGICZNE MIASTO - LUBLIN Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2000 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska-Kurczuk Zdjęcia: Tomasz Michałowski Należy do miast magicznych jak Praga, Lizbona i Petersburg. Poczucie jego magiczności mieli chrześcijanie i chasydzi. Katastrofizm przewijał się też w poezji Józefa Czechowicza. Z dawnego Lublina pozostały pojedyncze obiekty, których przeznaczenie jest zupełnie inne niż pierwotne. Dramat niepamięci - tak można określić obecną sytuację.