TVP Historia Czwartek, 09.12.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1903 - francuski parlament odrzucił projekt przyznania kobietom praw wyborczych; 1922 - Gabriel Narutowicz wybrany prezydentem RP; 1980 - alternatywny Nobel przynawany osobom zaangażowanym w rozwiązywanie palących problemów współczesności; 1990 - Lech Wałęsa wybrany prezydentem RP; 07:15 CZAS HONORU - ODC. 49 "WYPRAWA DO RZESZY" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek prosi Krawca o zgodę na uratowanie Wandy w drodze powrotnej z Berlina. Dowódca Rainer wypytuje Janka, czy znaleźli u Holtza złoto. Janek mówi, że w archiwum były tylko dokumenty. Brodowicz mówi chłopakom, że celem akcji w Berlinie jest propaganda. Zadanie polega na podłożeniu bomby na stacji Keiserstrasse. Władek przekonuje Bronka, żeby nie mówili Krawcowi, że widzieli Janka z gestapowcami pod kawiarnią. Władek przypomina Bronkowi, że sam był kiedyś niesłusznie oskarżony o zdradę. U Rainera zjawia się Guido Lichtmann, następca Brehma. Rainer zleca mu śledztwo w sprawie śmierci jego poprzednika. Akcja na dworcu w Berlinie kończy się sukcesem. W drodze powrotnej Władek, Bronek i Michał kradną furgonetkę potrzebną do transportu. Lena i Alan, jako urzędnicy Rzeszy, Manfred Werner i Elfride Kuntz, jadą do Czerniejewa. Na posterunku dowiadują się, gdzie przebywa Wanda. Przestraszony obecnością urzędników Kugel, posłusznie wypuszcza Wandę. Wanda jest zaskoczona widokiem Leny. Ruda widzi Osmańską z obcym mężczyzną w parku. Rainer torturuje Blazera. Chce uzyskać informacje, kto kieruje Stockiem. 08:40 PARYŻ. CZAS DOKONANY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Muzyczuk Film o Bronisławie Wildsteinie jest dokumentem biograficznym z mocno zarysowanymi nutami obyczajowymi, kulturowymi i politycznymi. Widz poznaje historię bohatera i prawdę o czasach, w których żył. Szkielet filmu stanowi opowieść Wildsteina o swoim życiu poprowadzona w miejscach dla niego ważnych: w Krakowie, Paryżu, Warszawie, Olsztynie, Przemyślu, Knurowcu. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku. 10:35 WŁADYSŁAW SZPILMAN 1911 - 2000 - WŁASNYMI SŁOWAMI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2004 Reżyseria: A.Marek Drążewski Zdjęcia: Sławomir Wrzosiński Jeszcze na dwa dni przed kapitulacją Warszawy w tragicznym wrześniu 1939 roku Władysław Szpilman, wówczas już znany polski kompozytor i pianista, grał utwory Chopina w Polskim Radiu. Wraz z kapitulacją stolicy i katastrofą polskiego państwa rozpoczął się ciężki okres niemieckiej okupacji. Z dnia na dzień Szpilman pozostał bez środków do życia. Za namową ojca, wraz z resztą swojej rodziny, zaczął szukać zajęcia. Przez krótki czas grał w kawiarni "Nowoczesna", ale artyście nie odpowiadała złożona głównie z handlowców publiczność. Znacznie dłużej Władysław występował w kawiarni "Sienna 16" oraz w położonej na terenie getta "Sztuce". Zwłaszcza angaż w tym ostatnim miejscu utkwił Szpilmanowi w pamięci. W "Sztuce" było bardzo mało Niemców, którzy unikali getta. Władysław często jednak widział tragedie rozgrywające się w wydzielonej dla ludności żydowskiej części Warszawy. Wkrótce i jego rodzinę miał dosięgnąć cios. Dokument powstał na podstawie wywiadu przeprowadzonego z Władysławem Szpilmanem przez Jerzego Diatłowickiego i Andrzeja Marka Drążewskiego. Wybitny kompozytor i pianista cofnął się w nim m. in. do czasów swoich dramatycznych przeżyć w okupowanej Warszawie. Do dziś Szpilman z wielkim żalem wspomina ostateczne rozstanie z rodziną na Umschlagplatz. Ojca, matki, brata i sióstr nie zobaczył już nigdy więcej. Jemu życie ocalił żydowski policjant, który, rozpoznawszy Władysława, wypchnął go z wagonu pociagu zabierającego ludzi na śmierć do Treblinki. Szpilman przywołuje w pamięci długie lata i miesiące, przez które potem się ukrywał. Bez dokumentów, domu i dobytku zginąłby, gdyby nie przyszli mu z pomocą przyjaciele i znajomi. Wielokrotnie zmieniał miejsce pobytu: Noakowskiego 10, Puławska 83, Narbutta 17, Al. Niepodległości 223; do dziś pamięta adresy i ludzi, którzy ocalili mu wówczas życie. Szpilman wspomina także i straszne dni Powstania Warszawskiego, poszukiwanie kryjówki w wypalonych domach, spotkanie z niemieckim oficerem, który pomógł mu przetrwać i któremu zagrał Nokturn Chopina. Opowiada także o zimie przełomu lat 1944 i 1945, którą spędził w ruinach Warszawy, wreszcie też o wkroczeniu wojsk sowieckich i polskich do zniszczonej stolicy. Nie zabrakło także opowieści o latach powojennych, twórczości, występach w Kwintecie Warszawskim w latach 1962 - 1987. W historii Władysława Szpilmana, opowiedzianej przez niego samego niedługo przed śmiercią w 2000 roku, wykorzystano wiele materiałów archiwalnych, filmowych, ikonograficznych, a także muzycznych. 11:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - STAN WOJENNY: OD DRAMATU DO GROTESKI Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) W stanie wojennym na stacji PKP w Rzepinie ujawniono wagon z trzema samochodami łada, który od pół roku krąży po terenie woj. gorzowskiego i zielonogórskiego. Dywersja? Wrogie sprzysiężenie? W Informacjach dziennych MSW zacierały się granice między tragedią a groteską absurdów, w jakie wpychali naród sprawcy stanu wojennego. Mówią o tym Maciej Wierzyński, dziennikarz Telewizji Polskiej i taksówkarz stanu wojennego, oraz prof. Antoni Dudek, politolog, historyk. Unikatowe, archiwalne materiały Telewizji Polskiej i materiałów służb komunistycznych. 13:10 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O ŻUKU: POTĘGA KARŁA Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Agnieszka Bemowska, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowieść o żuku. Żuk leśny - dla wielu nic nieznaczący robak - od pierwszych dni dorosłego życia pokonuje przeszkody, jakie stwarza mu świat olbrzymów: samochodów, koni, żubrów, wilków i innych zwierząt. Okazuje się jednak, że to niepozorne stworzenie robi coś, bez czego las nie mógłby istnieć. Wreszcie i żuk odnajduje swoją ziemię obiecaną. Pech jednak chce, że na jego drodze staje człowiek... 15:20 WOJNA NA PUSTYNI - EL ALAMEIN ODC. 2/2 (ODC. 2/2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Robin Barnwell Scenariusz: Jonathan Dimbleby Podczas długiej walki z Afrika Corps Erwina Rommla, wojska brytyjskie i australijskie były w centrum wydarzeń. Naziści byli górą, alianci przeżywali kryzys, a wynik II wojny światowej był wielką niewiadomą. W filmie poznajemy porywającą historię jednej z największych legend wojskowych w historii Wielkiej Brytanii i Australii. Dokument, zaprezentowany w 70. rocznicę bitwy pod El Alamein, w listopadzie 2012 roku, zawiera nieznane fakty o największej alianckiej pomyłce wojennej. Film, zrealizowany na podstawie książki Jonathana Dimbleby'ego, rzuca nowe światło na znaczenie tej kluczowej kampanii, w której Churchill zagrał zarówno o swoją własną przyszłość, jak i samej Anglii. 16:40 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - POLITYCY - WŁODZIMIERZ SOKORSKI, JERZY PUTRAMENT Reportaż, 14 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Bohaterami tego odcinka są politycy: Włodzimierz Sokorski i Jerzy Putrament. 16:55 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - WOJENNA TUŁACZKA. ODC. 5 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 17:30 OBŁAWA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2011 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Adam Fręśko, Michał Jarosiński Czy stan wojenny zapobiegł radzieckiej interwencji, czy też był zbrodnią dokonaną na narodzie? 13 grudnia 1981 roku internowano przywódców Solidarności i czołowych opozycjonistów. Film pokazuje świat stanu wojennego z pozycji zatrzymanych mężczyzn i czekających na nie kobiet. Bohaterami filmu są internowani działacze ówczesnej opozycji, którzy zostali osadzeni w ośrodku wojskowym w Jaworzu, położonym na terenie poligonu drawskiego (znaleźli się tam, między innymi, prezydent Bronisław Komorowski, premier Tadeusz Mazowiecki, prof. Władysław Bartoszewski, Stefan Niesiołowski, Grzegorz Boguta, Andrzej Celiński, Ryszard Bugaj. Byli przetrzymywani do maja 82. roku). Po prawie trzydziestu latach znowu przyjadą do Jaworza i opowiedzą historię tamtych miesięcy internowania. W równoległym planie swoją historię opowiedzą ich żony, które zostały po drugiej stronie muru i musiały zmagać się z codziennością stanu wojennego. 18:25 MARZYCIELE - ZOFIA ZAWISZANKA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Zofia Zawiszanka, kolejna bohaterka programu z cyklu "Marzyciele", pochodziła z tradycyjnej rodziny ziemiańskiej, której członkowie walczyli w powstaniach narodowych i prowadzili gospodarstwo rolne w Goszycach pod Krakowem. W 1914 r. została zaangażowana w wywiadzie Legionów Polskich w przygranicznym terenie zaboru rosyjskiego. Podczas II wojny światowej zaprzysiężona w AK była działaczką konspiracyjnej organizacji ziemiańskiej Uprawa. Poetka i pisarka. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 50 "OSTATNIA PODRÓŻ" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Wanda i Bronek cieszą się, że znowu są razem. Bronek umieszcza Wandę i Helenę w bezpiecznym mieszkaniu. Załatwia dla nich papiery. Na Kercelaku Michał pierwszy raz od lat widzi matkę. Romek pociesza zrozpaczoną Lenę. Mówi, że powinna myśleć o dziecku. Lena martwi się, że przesłuchania złamią Janka. O akcji na niemieckiej stacji jest głośno w gazetach. Krawiec mówi, że zna plan Rainera wobec Janka. Potwierdza, że Janek nikogo nie zdradził. Krawiec prosi Władka, żeby przekazał matce, by spróbowała zdobyć informacje w willi gubernatora. Fischer żałuje, że nie zlikwidował Rainera. Jest pewny, że to on stoi za zniknięciem Blazera. Osmańska przynosi zakupioną na bazarze kopię obrazu Jana Vermeera Dziewczyna z perłą. Ruda mówi Władkowi, że widziała Osmańską, jak spotyka się jakimś mężczyzną w parku. Idą do magazynu, gdzie Władek rozpoznaje kompana Osmańskiej. Jest nim Rosjanin Dykow. Rainer składa Jankowi propozycję. Jako genialny fałszerz ma rozpracowywać podrobione dokumenty. Bronek przyprowadza Bogusia do mieszkania Wandy i Heleny. Mówi, że chłopak zamieszka z nimi. Władek znajduje w mieszkaniu Osmańskiej kilka fałszywych paszportów jednej kobiety, które zostały wystawione na różne nazwiska. Michał jest wściekły na Karolinę. Władek nie pozwala mu się zdradzić. Każe nadal grać rolę narzeczonego. Tylko tak mogą wpaść na trop dokumentów, które nadal posiada Osmańska. Władek mówi dowódcom, że Osmańska ich oszukała. Lena sprawdza adres podany przez Osmańską w Poznaniu. Dowiaduje się od dozorcy, że prawdziwa Osmańska zmarła w obozie. Maria zakrada się do gabinetu Fischera. Kiedy przeszukuje jego biuro, ten przyłapuje ją. Z kłopotów wybawia kobietę Fischerowa. Tłumaczy, że wysłała Marię po wagę. Nieufny Fischer sprawdza Marię. Dowiaduje się, że jest matką znanych Niemcom działaczy polskiego podziemia. Lena wraca z Poznania z informacjami o Osmańskiej, jednak wpada w ręce gestapo, co wykorzystuje Rainer. Chce zmusić Janka do zdrady. 20:00 PRASA DONOSI - UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Tematem kolejnego odcinka są ubezpieczenia społeczne. Przypomnimy organizację służby zdrowia, wprowadzenie rent i emerytur, omówimy też reformę ubezpieczeń społecznych z 1933 roku i jaki był realny dostęp obywateli do opieki medycznej. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 52. HISTORIA POLSKIEGO HIMALAIZMU Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Jerzy Kukuczka, zdobył 14 ośmiotysięczników w ciągu ośmiu lat, dziesięć z nich nowymi drogami. Przed nim był tylko Reinhold Messner, który jednak wchodził klasycznymi drogami w ciągu 15 lat. Gratulując Polakowi, Messner napisał: "nie jesteś drugi, jesteś wielki". Jerzy Kukuczka, Wanda Rutkiewicz, Artur Hajzer, Andrzej Heinrich, Tadeusz Piotrowski, Andrzej Wróż, Dobrosława Miodowicz - Wolf, Maciej Berbeka i wielu innych na zawsze pozostało w Himalajach. Lista szczytów zdobytych przez Polaków, nowych szlaków eksplorowanych w ekstremalnych warunkach, zwłaszcza zimowych uczyniła z naszych himalaistów światowych pionierów i liderów. Historia polskiego himalaizmu od 1936 roku do końca lat 80. Zdobywcy, szczyty, wyprawy, największe zdobycze oraz najtragiczniejsze wypadki. Polski himalaizm na tle światowym. To tematy tego odcinka teleturnieju. 21:50 ŻYWOT SARMACKI - ŻYCIE CODZIENNE ODC. 13 Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Prof. Krzysztof Koehler - poeta, historyk literatury, krytyk literacki w tym odcinku "Żywota sarmackiego" opowie o życiu codziennym szlachty polskiej w XVI i XVII wieku. W "Karczmie Rzym" spotka samego mistrza Twardowskiego. To dobre miejsce i towarzystwo, by objaśnić zasady sarmackiej gościnności, zdradzić tajniki obowiązującej w czasach sarmackich mody oraz odkryć różnice między kulinarnymi upodobaniami w czasach Mikołaja Reja i współcześnie. 23:40 SKARBY CYWILIZACJI INDYJSKIEJ - TAJEMNICE PAKISTANU ODC. 1/3 (TREASURES OF THE INDUS) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Shruthi Rao Wykonawcy: Sona Dutta (prowadzący) Subkontynent indyjski to dla Europejczyków odległy i tajemniczy rejon świata. Od równin Pakistanu po podnóża Himalajów, od północnych Indii i Radżastanu po Tamil Nadu na południu, to ogromny tygiel wielu cywilizacji, religii, kultur oraz wspaniałych krajobrazów, które były miejscem kilku artystycznych złotych wieków w historii człowieka. W trzech szczegółowych częściach seria ta opowiada historię subkontynentu indyjskiego poprzez skarby trzech bardzo różnych ludzi, miejsc i dynastii, które ukształtowały współczesne Indie, i dalej: cywilizacje Doliny Indusu, Tamil Nadu - krainę świątyń - i Imperium Mogołów. A wspaniałe i poruszające krajobrazy Indii i Pakistanu, stanowiły często tło dramatycznych wydarzeń. Seria łączy sztukę, historię i podróże, dając wgląd w tę zniewalającą część naszego świata. 00:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICE DOLINY KACANKI Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Tajemnice Doliny Kacanki. To bardzo zaskakująca cecha naszego czasu - świat coraz szerzej staje przed nami otworem, rzeczy i miejsca niegdyś niewyobrażalnie odległe okazują się osiągalne, ale jednocześnie uważniej rozglądamy się wokół i odkrywamy niezwykłość najbliższej okolicy. Tak właśnie jest ze Świętokrzyską Grupą Eksploracyjną. To ludzie różnych zawodów, połączeni wspólną pasja. Dziś razem z nimi cofniemy się w czasie do pierwszej wojny światowej, by odwiedzić zabytkową szkołę z tamtego czasu i zbadać zapomniany wojenny cmentarz. 01:15 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku.