TVP Dokument Sobota, 18.12.2021 06:00 DZIKA POLSKA - RYJEK WIECZNIE GŁODNY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Ryjówka malutka czy trochę od niej większa ryjówka aksamitna to zaledwie kilkugramowe istoty. To małe ssaki owadożerne, krewniacy kreta czy jeża, a nie myszy czy nornika. Istoty tyleż mało znane, co zadziwiające. Żywe ilustracje tego, jak i na ile sposobów natura zróżnicowała świat istot żywych, także zwierząt, i to tych na oko bardzo podobnych do siebie. Wraz z ich badaczem prof. Leszkiem Rychlikiem, wyruszyliśmy ich tropem w okolicach Konina. 06:30 DZIKA POLSKA - ŻYWY RELIKT MOKRADEŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Łoś jest gatunkiem wciąż objętym moratorium, czyli całorocznym okresem ochronnym. Na Bagnach Biebrzańskich bytuje unikalna pod względem genetycznym populacja, którą w dobie ogromnej presji na ochronę różnorodności genetycznej należałoby otoczyć szczególną troską, a nawet formą ochrony. Jesień to czas, gdy spora część łosi opuszcza bagna, gdzie zanika wegetacja i nie bardzo jest co jeść i przenosi się do lasów, najchętniej sosnowych. Spotkania oko w oko z łosiem bywają wtedy codziennością. W nadbiebrzańskiej wsi jest uprawa sosnowa ogrodzona pokaźnymi dechami wspartymi na żelaznych belkach. Łosie rezydują tu od świtu, o czym świadczą zwisające smętnie, połamane tęgimi łosiowymi kopniakami sztachety i poobgryzane czuby sosenek, bo sosna jest dla łosia tym, czym schabowy dla nas, mówi bohater odcinka dr hab. Mirosław Ratkiewicz z Uniwersytetu w Białymstoku. Od jesieni łosie widzi się tu częściej niż latem krowy, do których zresztą te dzikie zwierzęta dołączają czasem na pastwiskach. 07:00 GÓRY I ICH MIESZKAŃCY (4/6) GÓRY RUWENZORI (MOUNTAINS AND LIFE (4/6) THE RWENZORI MOUNTAINS) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: John Geraint, Jones Wynford część 4 Góry Ruwenzori otacza aura tajemniczości. W głębi kontynentu, w samym sercu Afryki rozciąga się spowity mgłą masyw górski. Tutejsze szczyty są tak wysokie i niedostępne, że pierwsi Europejczycy ujrzeli je z bliska zaledwie nieco ponad sto lat temu. Górują nad sawanną Ugandy, a od zachodniej strony opadają gwałtownie w stronę bujnych lasów deszczowych Konga. Leżą prawie na równiku. Najwyższy szczyt, Góra Stanleya, ma ponad 5000 metrów n.p.m. To trzeci pod względem wysokości szczyt Afryki. Niestety, góry te często giną pośród chmur. Turyści przybywają tu, by wspinając się po stromych zboczach, podziwiać egzotyczne ekosystemy. Na tym obszarze występują dziwaczne gatunki roślin i zwierząt. Niektórych nie spotkamy nigdzie indziej na świecie. Zanim jeszcze podróżnicy przybyli tu, by sporządzać mapy gór, dawni geografowie przeczuwali ich istnienie. Starożytny astronom, matematyk i geograf Ptolemeusz twierdził, że Nil, najdłuższa rzeka świata, ma źródło w odległych górach pokrytych śniegiem. Nazywał je Górami Księżycowymi. Wielu badaczy uważa, że to Ruwenzori. Padające tu deszcze zasilają Nil Biały. Dla tutejszych mieszkańców deszczowe chmury nad Ruwenzori to dobrodziejstwo i zarazem przekleństwo. Góry połączyły ludzi i ich bóstwa. Oto opowieść o masywie górskim położonym z dala od ośrodków władzy; o walce, którą mieszkańcy musieli podjąć, by zachować swą tożsamość i ocalić własną kulturę. 08:05 URODZONE BY LATAĆ (BORN TO FLY) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Phil Coles Scenariusz: Andy Wisher Zazdrościmy ptakom, że potrafią latać i mogą poczuć wolność w wymiarze 3D. Latanie pozwala im dokonywać akrobacji w powietrzu i docierać bez trudu do miejsc niedostępnych dla człowieka. Ale to nie jest takie proste, jakby się wydawało. Latanie wymaga ogromnego wysiłku i długiej nauki, którą maluchy pobierają od rodziców. Poznamy różnych reprezentantów ptasiej rodziny. Zobaczymy jak szkolą swoje dzieci i jak zdobywają pożywienie. Poznamy niezwykłe ptasie trasy, zapierające dech w piersiach powietrzne eskapady i popisy. Zazdrościmy ptakom mistrzowskich lotów, widząc jak cieszą się wolnością przestrzeni. Lot pozwala im docierać do trudno dostępnych miejsc, popisywać się podniebnymi akrobacjami, chronić swoje gniazda i szukać pożywienia. Sporo wysiłku wymaga jednak ukończenie szkoły latania. Niektóre ptaki już po wykluciu zdają się być gotowe do lotu. Na łąkach Europy przepiórki zwyczajne skrzętnie zbierają nasiona, liście i robaki. Pisklęta rosną szybko ucząc się od matki, co można jeść, a czego nie. Choć już świetnie przystosowane do życia na ziemi i chowania się przed zagrożeniem, dopiero po 11 dniach będą gotowe do latania. Gdy poluje drapieżnik mogą wtedy błyskawicznie umknąć. Myszołów będzie musiał się zadowolić dżdżownicami, bo to łatwiejszy łup. 09:05 DANIA. DZIKA I PIĘKNA 5. MIASTA (WILD AND WONDERFUL DENMARK EP. 5. THE CITY) Serial dokumentalny, 52 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mark Jessen W tym serialu odkryjemy niesamowitą przyrodę i piękne ekosystemy Danii. Będziemy śledzić życie znanych i nieznanych zwierząt, które zostały uchwycone za pomocą oszałamiających fotografii. Serial przedstawia dramatyczne wydarzenia w królestwie zwierząt, opowiadając historie narodzin i śmierci, godów i głodu, polowań lub bycia ściganym. To rodzinne oglądanie w najlepszym wydaniu, ale dramat nie zawsze jest dla osób o słabym sercu. Zwierzęta grają główne role, lecz unikalna, duńska geografia i naturalne lokalizacje są również istotnymi elementami narracji. 10:00 Z AMSTERDAMU DO ODESSY ODC. 9 (FROM AMSTERDAM TO ODESSA / VOM AMSTERDAM BIS ODESSA 9. CHERNOBYL AND A RIVER WITHOUT BOATS) Cykl dokumentalny, 26 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Dagmar Brendecke Dokumentalny film drogi, w którym bohater, holenderski pisarz i muzyk, Auke Hulst, przemierzy 2500 km środkiem Europy od Amsterdamu do Odessy. Podróżuje autostopem, ale drogami wodnymi, od holenderskich kanałów po Morze Czarne, przemierzając europejskie kraje. Będą to drogi wodne północnych Niemiec, malownicze polskie rzeki i bagna Białorusi oraz rozległe zbiorniki wodne na Ukrainie. Wszędzie wysokie niebo, rozległe obszary wiejskie i woda. Odkryjemy różne krajobrazy i miasta: pola gazowe jego fryzyjskiej ojczyzny, zagubioną granicę między dwoma państwami niemieckimi, słynne lotnisko w Berlinie, odkryte na nowo warszawskie Waterside, europejskie przygraniczne miasto Brześć, miasto duchów Prypeć koło Czarnobyla, plac w Kijowie i słynne schody z widokiem na Morze Czarne. Będziemy gościć na barkach, łodziach rekreacyjnych i rybackich łodziach wiosłowych. Ciekawie będzie na pokładzie łodzi policyjnej, katamaranu i historycznego klipra. Ten film to film drogi na wodzie, 2500 km przygody w środku Europy w 10 odcinkach. 10:40 Z AMSTERDAMU DO ODESSY ODC. 10 (FROM AMSTERDAM TO ODESSA / VOM AMSTERDAM BIS ODESSA 10. TO ODESSA AND THE OCEAN) Cykl dokumentalny, 26 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Dagmar Brendecke Dokumentalny film drogi, w którym bohater, holenderski pisarz i muzyk, Auke Hulst, przemierzy 2500 km środkiem Europy od Amsterdamu do Odessy. Podróżuje autostopem, ale drogami wodnymi, od holenderskich kanałów po Morze Czarne, przemierzając europejskie kraje. Będą to drogi wodne północnych Niemiec, malownicze polskie rzeki i bagna Białorusi oraz rozległe zbiorniki wodne na Ukrainie. Wszędzie wysokie niebo, rozległe obszary wiejskie i woda. Odkryjemy różne krajobrazy i miasta: pola gazowe jego fryzyjskiej ojczyzny, zagubioną granicę między dwoma państwami niemieckimi, słynne lotnisko w Berlinie, odkryte na nowo warszawskie Waterside, europejskie przygraniczne miasto Brześć, miasto duchów Prypeć koło Czarnobyla, plac w Kijowie i słynne schody z widokiem na Morze Czarne. Będziemy gościć na barkach, łodziach rekreacyjnych i rybackich łodziach wiosłowych. Ciekawie będzie na pokładzie łodzi policyjnej, katamaranu i historycznego klipra. Ten film to film drogi na wodzie, 2500 km przygody w środku Europy w 10 odcinkach. 11:05 PORTRETY DOKUMENTALNE. ROBERT KACZMAREK Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Robert Kaczmarek. 11:40 KONSPIRATOR Dokument fabularyzowany, 89 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Koehler Film dokumentalny fabularyzowany jest ekranowym przekazem osobistych przeżyć z lat konspiracji 1980 - 1987 Andrzeja Michałowskiego, współorganizatora solidarnościowego strajku w Porcie Gdańskim. Opowieść wzbogacają liczne inscenizacje. Pokazują prawdę tamtych lat oddając specyficzny charakter wydarzeń. Oprócz przedstawienia popularnych postaci film przybliża nieznanych działaczy Solidarności, pokazując wiele anegdot z ich życia. Są prowokacje, zdrady, a także sytuacje groteskowe. 13:20 ZIMA W PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1947 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Jeden z pierwszych filmów Włodzimierza Puchalskiego - prekursora polskiego filmu przyrodniczego. Film z 1947 roku, zrealizowany w Instytucie Filmowym, ukazuje Puszczę Białowieską zimą. Prezentuje także ówczesne praktyki myśliwskie - przedstawione jako konieczny odstrzał zwierząt uznanych - z punktu widzenia gospodarki ludzkiej - za "szkodniki". 13:35 KAZIMIERZ. MIASTO POLSKIEGO RENESANSU Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1954 Reżyseria: Tadeusz Jaworski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Reportaż z Kazimierza nad Wisłą, o charakterze edukacyjnym i krajoznawczym. Film opowiada o przeszłości Kazimierza i jego zabytkach, pięknie kazimierzowskich pejzaży, a także o jego perspektywach na przyszłość. 13:50 ŻYCIE W POWIETRZU. WŁADCY NIEBA (LIFE IN THE AIR. MASTERS OF THE SKY) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: James Brickell Serial BBC Worldwide o lataniu i życiu zwierząt w przestworzach. Życie ponad ziemią nie jest łatwe. Tymczasem na całym świecie rozmaite zwierzęta robią coś, o czym my możemy tylko pomarzyć. Niektóre spędzają tam całe życie, inne tylko chwilę. Wznoszą się w powietrze. Przekonamy się, jak wiele niezwykłych zwierząt świetnie radzi sobie w powietrzu; jakie stosują sztuczki, by oderwać się od ziemi. Z pomocą specjalnie przeszkolonych zwierząt, wykorzystując nowoczesny sprzęt i efekty specjalne, postaramy się poznać i wyjaśnić, w jaki sposób zwierzęta wznoszą się nad ziemię. Poznamy niezwykłe gatunki, stosujące rozmaite techniki. Można wznieść się w powietrze i pozwolić, by grawitacja zrobiła resztę. By jednak utrzymać się w górze i opanować na mistrzowskim poziomie umiejętności lotu, trzeba maksymalnie wykorzystać prawa fizyki przy użyciu siły, szybkości, zwinności, wytrzymałościi przyspieszenia. Łabędź krzykliwy to jedno z największych i najcięższych latających zwierząt. Dzięki niezwykłej prędkości sokół wędrowny może zaatakować ofiarę z zaskoczenia z oszałamiającą siłą. Krogulec to mistrz błyskawicznych akrobacji w powietrzu. Kolibry są nie większe od naszego małego palca. Dopiero na filmie w tempie zwolnionym 50 razy możemy w pełni docenić maestrię i opanowanie ruchów fruwającego kolibra. Furczek łopatkosterny to jeden z najbardziej imponujących powietrznych akrobatów wśród kolibrów. W następnym odcinku przekonamy się, jak bardzo zatłoczone jest niebo. Pełno tu zwierząt walczących o przetrwanie. Rywalizują o partnerki, pożywienie, a nawet o życie. Zwycięża ten, kto w powietrzu radzi sobie najlepiej. 14:55 DOPING. WYGRAĆ ZA WSZELKĄ CENĘ (SPORTS DOPING WINNING AT ANY COST?) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Penny Palmer Film dokumentalny o sporcie. Nasi bohaterowie sportu robią swoimi ciałami rzeczy, które są prawie nadludzkie. Ale ilu z nich osiąga te niesamowite wyniki? Ponieważ sport wciąż trafia na pierwsze strony gazet z niewłaściwych powodów, zbadamy kontrowersyjny świat dopingu. Odkryjemy niezwykłe sposoby, w jakie profesjonalni oszuści unikają wykrycia i poznamy amatorów, którzy niszczą swoje ciała w pogoni za doskonałością. Prezenter Xand van Tulleken, wraz ze swoim bratem bliźniakiem Chrisem, przechodzi wyjątkowy eksperyment wytrzymałościowy i przeprowadza wywiady z Timem Montgomery - niegdyś najszybszym człowiekiem na świecie - aby dowiedzieć się, dlaczego wielu sportowców ryzykuje zdrowie, by wygrać. Była liderka rankingu, tenisistka Maria Szarapowa, przyłapana na dopingu. Lance Armstrong okrzyknięty oszustem. Najwięksi sportowcy walczą o ogromne nagrody: popularność, pieniądze, chwałę i być może miejsce w historii. Gdy stawka jest tak wysoka, łatwo zrozumieć, dlaczego są tacy, którzy podejmują ryzyko, by zdobyć przewagę nad konkurencją. 16:00 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 4 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis i Doctor Who; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 17:00 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ ODC. 5 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy podróżuje przez Amerykę Środkową, od wybrzeża Belize nad morzem Karaibskim do wybrzeża Oceanu Spokojnego w Kostaryce. To jedno z najpiękniejszych i najbardziej zróżnicowanych biologicznie miejsc na ziemi. W Gwatemali spotyka się z rolnikami stojącymi przed wielkim wyzwaniem. Znajdzie się na ulicach najniebezpieczniejszego miasta na świecie. Pozna wyjątkowych, młodych ochotników, którzy niosą pomoc medyczną i nadzieję. Salwador. Odwiedzi też Park Narodowy Bacalar Chico i Rezerwat Morski na północny Belize. To ponad 100 km2 lasów namorzynowych, bagien, trawy morskiej, raf koralowych i pięknego Morza Karaibskiego. 18:00 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 27 JEDYNE TAKIE MIASTO Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jakie tajemnice skrywa współczesny Lwów? Czy znajdziemy w nim ślady polskiej przeszłości? Radosław Kotarski w swojej podróży na dawne, wschodnie rubieże Rzeczpospolitej dociera do miejsc na co dzień niedostępnych lub pomijanych przez przewodników. Zapraszamy w niezwykłą podróż do miasta, które od zawsze było tyglem narodów, języków i niesamowitej kuchni. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 87 RZESZÓW Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek wybiera się w podróż samolotem, dlatego z Warszawy do stolicy województwa podkarpackiego przemieszcza się zaledwie w godzinę. Port Lotniczy Rzeszów Jasionka położony jest kilkanaście kilometrów od centrum miasta - wystarczy 20 minut by znaleźć się na rynku. Pierwszym właścicielem miasta był Jan Pakosławic - rycerz i dyplomata ze Stróżysk, który w 1354 roku, otrzymał od Kazimierza Wielkiego akt lokacyjny na prawie magdeburskim. Potomkowie Pakosławica przyjęli nazwisko rodowe Rzeszowscy i rządzili miastem przez blisko 250 lat. Historia Rzeszowa schowana jest dosłownie pod ziemią. Pod płytą rynku i okalającymi go kamienicami znajduje się jedna z najważniejszych atrakcji turystycznych zabytkowy system piwnic mieszczańskich, czyli Podziemna Trasa Turystyczna. Obejmuje 25 piwnic i 15 korytarzy sięgających 10 m w głąb ziemi łącznie około 400 metrów. Warte zobaczenia jest też okno czasu - rekonstrukcja najstarszych poziomów dawnej ulicy Pańskiej, dzisiejszej 3 Maja - od najstarszej, umocnionej faszyną drogi gruntowej, poprzez kilka poziomów zbudowanych z drewnianych belek i dranic aż po masywną kostkę granitową, pochodzącą z początków zeszłego wieku. Inne atrakcje miasta to m.in. zamek Lubomirskich, Muzeum Etnograficzne z wirtualną przymierzalnią strojów z epoki oraz jedyne w Polsce Muzeum Dobranocek. 19:45 POCZĄTEK Etiuda, 4 min, Polska, 1983 Reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Piotr Kukla Jedna z pierwszych etiud studenckich Doroty Kędzierzawskiej. 20:10 OCZEKIWANIE Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1989 Reżyseria: Urszula Urbaniak Dokumentalny portret trzech kobiet w różnym wieku, które mierzą się z życiowymi problemami. Wszystkie są mieszkankami hotelu robotniczego. Etiuda Szkoły Filmowej. 20:20 BORN2DRIVE (BORN2DRIVE) Film dokumentalny, 88 min, Norwegia, 2019 Reżyseria: Daniel Fahre Scenariusz: Linn - Jeanethe Kyed Dokument o 15 - letnim Oliverze Solbergu, najmłodszym na świecie kierowcy rajdowym. Chłopak jeździ samochodem rajdowym o mocy 600 koni mechanicznych, przyspieszającym do setki w 1, 9 sekundy. Oliver Solberg jest synem trzykrotnego rajdowego mistrza świata Pettera Solberga i zawodniczki rajdowej Pernilli Solberg. Jest najmłodszym kierowcą rajdowym na świecie. Marzył o tym od dziecka i wygląda na to, że w rodzinie, w której żyłach płynie benzyna, to zupełnie naturalne. Okazało się, że chłopak ma talent, którego nie można zmarnować. Jest bystry, pracowity i zawzięty. Urodził się, by prowadzić. Porywający film dokumentalny nawet dla tych, którzy z samochodami nie mają nic wspólnego. Jeden ze zwycięzców Plebiscytu Publiczności 35. Warszawskiego Festiwalu Filmowego. 22:00 GRA FLORENCKA I KREW NA BRUKU (CALCIO STORICO THE BLOOD OF FLORENCE) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Louis Myles, Lorenzo Sorbini Film o historycznym futbolu znanym pod nazwą calcio fiorentino. Jest to wczesna forma futbolu i rugby, która powstała w XVI - wiecznych Włoszech. Kiedyś grano w tę grę powszechnie. Uważa się, że sport ten rozpoczął się na Piazza Santa Croce we Florencji. Nazywał się wtedy "grą florencką" lub po prostu calcio. Obecnie jest to również nazwa stowarzyszenia piłki nożnej w języku włoskim. Gra odbywa się od XVI wieku co roku na ulicach miasta, jest głęboko zakorzeniona w kulturze i tradycji Florencji. Jest rozgrywana tylko w tym mieście i dlatego jest wyjątkowa we Włoszech. Każdego czerwca cztery dzielnice miasta stają do walki. Zawodnicy to 27 odważnych mężczyzn z każdej drużyny, którzy są gotowi narażać się na niebezpieczeństwo i poważne obrażenia. Nie walczą dla pieniędzy. Walczą o prestiż i dumę swojej dzielnicy, a także o honor Florencji. Ten film przedstawia najważniejsze postaci każdej z czterech dzielnic, które grają w tę grę: Santa Croce (Azzurri), Santa Maria Novella (Rossi), Santo Spirito (Bianchi), San Giovanni (Verdi). Wszystko jest związane z tradycją i historią Florencji. Calcio to florencka specjalność. Przekazali ją papieże, władcy, arystokraci i wielcy artyści renesansu na przykład Michał Anioł. Kapitalny sport. Wchodząc na boisko, zawodnicy czują się jakby miasto wciąż było oblężone. To tradycja, która przechodzi z pokolenia na pokolenie. Z ojca na syna. Każdy florentczyk pielęgnuje ten piękny obyczaj. Wszyscy od uczestników defilady po zawodników udzielają się społecznie. Robią to wyłącznie z potrzeby serca. Poświęcają się dla miasta i dla dzielnicy. To bardzo szlachetni ludzie. Mówią, że jesteśmy źli, głupi, agresywni... Są w błędzie. Znaleźliśmy wspólnie pasję, która nadaje sens naszemu życiu. 23:05 HARDA Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marcin Polar Harda niesie za sobą wiele znaczeń: niepokorna, złośliwa, odporna, nieugięta, mocna, wytrzymała, chłodna, twarda. Nie bez powodu bohater filmu nazwał tak swoje odkrycie - miejsce, któremu stawia czoła i którego wszystkie te cechy może odczuć namacalnie i dosłownie na własnej skórze. Pobudza ono jego wyobraźnię i popycha go naprzód w nieokrzesany i obsesyjny sposób. Kamera wraz z nim, krok po kroku, uczestniczy w eksploracji nieznanych dotąd człowiekowi przestrzeni, które coraz bardziej stawiają opór delikatnej, ludzkiej materii. Pierwszy dokument, STUDIO MUNKA. 23:40 POD OPIEKĄ WIECZNEGO SŁOŃCA (V PAPRSCICH SLUNCE / UNDER THE SUN) Film dokumentalny, 105 min, Łotwa/Korea Północna/Czechy/Niemcy/Rosja, 2015 Scenariusz i reżyseria: Vitaly Mansky Muzyka: Karlis Auzans Dziewczynka z przeciętnej rodziny zostaje wybrana do koreańskiej "Spartakiady". 00:50 BARA BARA Film dokumentalny, 64 min, Polska, 1996 Scenariusz i reżyseria: Maria Zmarz - Koczanowicz, Michał Arabudzki Kiedy przed kilkunastu laty rodzimi krytycy muzyczni z niepokojem obserwowali podbój rynku muzycznego przez utwory z gatunku italo disco, nie spodziewali się, że już za parę lat w polskiej muzyce rozrywkowej narodzi się znacznie gorszy mutant - disco - polo. Wszystko zaczęło się na wiejskich weselach i zabawach, gdzie miejscowe zespoły, dorobiwszy się syntetyzatora, przygrywały gościom do tańca. Szybko okazało się, że pomysł chwycił i na tego rodzaju muzyce można zrobić niezły interes. Zespoły wykonujące muzykę disco - polo zaczęły wyrastać jak grzyby po deszczu. Wzorem dla młodych wykonawców były takie gwiazdy estrady, jak Janusz Laskowski, Tercet Egzotyczny, czy grupa Bolter. Fachowcy od rocka jako gatunku muzycznego o znacznie większych ambicjach artystycznych nadali disco - polo pogardliwe miano "chodnika". Nazwa ta ma uzasadnienie historyczne: początkowo kasety z disco - polo były oferowane niemal wyłącznie na stoiskach zaimprowizowanych z polowych łóżek, a w ekstremalnych warunkach wprost z koca lub gazety rozłożonej na trotuarze. Zdaniem niektórych słowo "chodnik", bliskie znaczeniowo "brukowi", nad wyraz dobrze oddaje ducha tej muzyki. Niezrażeni pogardliwym traktowaniem muzycy spod znaku disco - polo konsekwentnie zdobywają nowe rzesze fanów. Oprócz koncertów na prowincjonalnych estradach, głównie we wschodniej części Polski, gwiazdorzy dorobili się własnych programów w radiu i telewizji, list przebojów i teledysków. Ich sceneria jest zawsze podobna: wnętrze luksusowej willi, elegancki parking, drogi samochód i piękna dziewczyna. Nazwy zespołów i pseudonimy solistów brzmią egzotycznie - Chorus, Shazza, Exotic, erotycznie - Casanova, bądź z angielska - Bayer Full, Top One, Fanatic, Mister Dex. Słuchacze naśladują swoich idoli, ubierając się w błyszczące koszule, nosząc białe skarpetki do mokasynów (panowie) i wysokie szpilki do minispódniczek (panie), nosząc włosy uczesane "w mandolinę" i nieduże wąsiki. Disco - polo jak żaden inny gatunek muzyki jednoczy swoich fanów. Nie ma tu tekstów przygnębiających, problemów i smutku. Proza życia nie pasuje do skocznej melodii. Bohaterowie przebojów "czują się jak w niebie", są "tak bardzo zakochani", a "sny ich się spełniają". Wszechobecny nurt dorobił się nawet kilku odłamów: familijno - patriotycznego, ckliwo - sentymentalnego, egzotycznego, ludowego, a w czasie wyborów prezydenckich nawet politycznego. "Bara bara" jest pierwszym filmem dokumentalnym traktującym w poważny, monograficzny sposób zjawisko disco - polo jako fenomen kulturalny i obyczajowy. Poprzez rozmowy z muzykami, producentami, fanami, fragmenty koncertów ukazuje charakterystyczne cechy tego zjawiska, rządzące nim mechanizmy, a przez pryzmat tej nowej mody - zmiany zachodzące w życiu i mentalności znacznej części młodego pokolenia Polaków. 02:00 FABRYKA WÓDKI (FABRYKA WÓDKI) Film dokumentalny, 57 min, Szwecja/Polska, 2011 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Śladkowski Wala, młoda rozwiedziona matka małego chłopca pracuje w fabryce wódki w Żyguljowsku. Mieszka ze swoją matką i 17 - letnim bratem. I ma marzenia - chce wyrwać się prowincji do Moskwy, by zrobić tam aktorską karierę. Chodzi na lekcje gry, tańca, śpiewu. Nikt nie rozumie jej aspiracji. Matka - konduktorka autobusu buntuje się, kiedy Wala podrzuca jej do pracy swego syna. Sama po 30 latach spotkała dawną miłość i chciałaby swe życie ułożyć na nowo. Koleżanki Wali uważają ją za dziwaczkę o wybujałych oczekiwaniach wobec życia. Nie wierzą w jej talenty. Przestrzegają przed życiem w Moskwie, które dla młodej kobiety może skończyć się na ulicy. Ale Wala podejmuje swą własną decyzję, nie słuchając innych. Pozostawia swego synka po to, by robić karierę. Jej matka rezygnuje więc z własnych marzeń o nowym związku, by zająć się wnukiem. Film o zerwanych więziach społecznych i rodzinnych, a wszystko w cieniu wódki z lokalnej fabryki - atrybutu rosyjskiego stylu życia. 03:10 ARIZONA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1997 Scenariusz i reżyseria: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz Arizona to tanie wino. Artykuł pierwszej potrzeby, fundament sprzedaży w sklepiku w Zagórkach, obiekt uwielbienia stałych rezydentów tej handlowej placówki. Uniwersalny usypiacz, znieczulacz i pocieszyciel licznego grona byłych pracowników funkcjonującego tu przez przeszło 40 lat PGR - u. W 1990 roku, po zaprzestaniu dotowania budżetowego Państwowych Gospodarstw Rolnych, zakład w Zagórkach udusił się w pętli narastających długów. Garstka cwaniaków rozszabrowała majątek gospodarstwa i otworzyła własne interesy, lwia część załogi przeszła "na kuroniówkę". Dziś w zdewastowanym pałacyku dyrekcji mieszka biznesmen - filantrop, wygłaszający długie monologi o pilnej potrzebie kulturalnej edukacji tubylców. Głosi je po południu, do południa śpi. Budynki gospodarcze stoją puste, strasząc czarnymi otworami okien pozbawionych futryn, pola porastają chwastami. Za to w pegeerowskim osiedlu mieszkalnym, zabudowanym betonowymi pudełkami, życie wre. Mieszkańcy podsłuchują i podglądają się zawzięcie, korzystając z wyrafinowanych środków technicznych, m.in. kupionej u "ruskich"lornetki i szklanki przyłożonej do ściany. Ponadto plotkują, obmawiają sąsiadów, kłócą się, procesują, biją i szpiegują, w ramach inicjatywy indywidualnej lub instytucjonalnie: dawny informator Milicji Obywatelskiej po staremu donosi nowej, zreformowanej i demokratycznej Policji. Od czasu do czasu coś ukradną lub zakłusują w lesie. Jednak najwięcej emocji, pragnień, westchnień i pożądania skupia na sobie nabywane za gotówkę lub "na krechę" wino Arizona. Arizona ratuje im życie! Przeznaczony dla widów dorosłych wstrząsający obraz niewielkiej społeczności obracającej się w zaczarowanym kręgu biedy, ciemnoty, bierności i bezradności. Ani młodzi, ani tym bardziej starzy, schorowani ludzie nie potrafią zrobić czegokolwiek dla poprawy swego losu. Złorzeczą, narzekają, wzdychają "za komuną", piją, marzą. Rozpaczliwie pragną zachować odrobinę ludzkiej godności, cień szacunku wobec siebie w odmiennym, wrogim i niepojętym świecie.