TVP Kultura Wtorek, 14.12.2021 09:25 KOCIE ŚLADY Film kryminalny, 79 min, Polska 1971 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Maciej Patkowski i Paweł Komorowski Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Lucjan Kaszycki Aktorzy: Janusz Gajos, Mieczysław Pawlikowski, Joanna Jędryka, Alicja Jachiewicz, Jerzy Trela, Andrzej Balcerzak, Marian Cebulski, Ewa Maria Hesse, Irena Orska, Maria Kaniewska i inni Od dłuższego czasu w okolicach Zakopanego uprawia swój przestępczy proceder nieuchwytna szajka przemytników kamieni szlachetnych. Zostaje tu skierowany młody porucznik Wojciech Góralczyk, który ma rozpracować bandę. Porucznik podaje się za dziennikarza z Polskiego Radia, rzekomo zbierającego materiały o wypadkach drogowych w górach. Szczególnie interesuje go tragiczne w skutkach zdarzenie sprzed roku. Na krętej drodze w okolicach Zakopanego na przydrożnym drzewie rozbiło się wówczas dwoje turystów z Austrii. Śledczy uznali śmierć małżonków za nieszczęśliwy wypadek. Ta sprawa nie daje jednak spokoju Góralczykowi, od początku podejrzewającemu, że mogły za tym stać osoby trzecie. W barze poznaje ładną i sympatyczną kierowniczkę miejscowej szkoły, Hankę, która śpieszy się do pracy, a tymczasem jej autobus się spóźnia. Góralczyk proponuje jej podwiezienie, a podczas jazdy wypytuje o wypadek samochodowy sprzed roku. Okazuje się, że więcej na ten temat wie brat Hanki, Waldek, który jest milicjantem. To on zdradza rzekomemu dziennikarzowi parę szczegółów ze śledztwa. Przypomina sobie też, że za autem Austriaków pędziła wtedy warszawa na polskich numerach. Góralczyk postanawia sprawdzić ten trop. Porucznik jest zachwycony uroczą Hanką, z którą się zaprzyjaźnia. Dziewczynie nie ułożyło się w sprawach osobistych, jej mąż fotograf od dawna żyje własnym życiem. I to właśnie mąż Hanki, u którego Góralczyk znajdzie pewne zdjęcie, oraz kręcący się wokół jej domu tajemniczy czarny kot z białymi uszami naprowadzą porucznika na trop przestępczej grupy. Ale Góralczyk zostaje zdemaskowany i uprowadzony przez bandytów, którzy zamierzają go zlikwidować, by zatrzeć wszelkie ślady. Twórca Kocich śladów, Paweł Komorowski, debiutował filmem "Koniec nocy". Asystował m. in. Andrzejowi Munkowi przy realizacji "Człowieka na torze" i "Eroiki", współpracował z Jerzym Kawalerowiczem i Andrzejem Wajdą. Samodzielnie zrealizował ponadto "Czerwone berety", "Stajnię na Salwatorze", "Czerwone i białe", "Szaradę", seriale "Przygody pana Michała", "Misja" i "Oko proroka", "Syzyfowe prace". 11:00 LALKA - ODC. 1/9 - POWRÓT Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski, Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Małgorzata Braunek, Jerzy Kamas, Anna Milewska, Zofia Mrozowska, Alina Janowska, Bogdan Baer, Mieczysław Czechowicz, Jan Englert, Stefan Friedmann, Emil Karewicz, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Wojciech Pokora, Jerzy Turek, Czesław Wołłejko, Zygmunt Apostoł, Stanisław Jaroszyński, Teresa Lipowska, Józef Łodyński, Wojciech Machnicki, Tadeusz Teodorczyk, Jerzy Tkaczyk i inni "To powieść stworzona na serial" - mówił Ryszard Ber w trakcie realizacji telewizyjnej wersji "Lalki". Zadanie miał niełatwe. Po pierwsze książka Bolesława Prusa należy do kanonu literatury polskiej i stworzenie jej równorzędnego, ekranowego ekwiwalentu to trudne i ryzykowne. Po drugie Ber musiał się liczyć z porównaniami do wcześniejszej, kinowej adaptacji dokonanej przez Wojciecha Hasa. Z perspektywy roku 2000 można powiedzieć, że "Lalka" jako serial przetrwała próbę czasu, a nawet zaskarbiła sobie sympatię sporej części widzów, o czym świadczą liczne wznowienia. Cykl Bera jest też znacznie bliższy literackiemu oryginałowi niż film Hasa, w którym np. pominięto "pamiętnik starego subiekta". Nie znaczy to oczywiście, że serial przyjęto bezkrytycznie. Część recenzentów wytykała reżyserowi błędy obsadowe, narzekano też na stosunkowo niską temperaturę relacji między Wokulskim a Izabelą. Zgodny aplauz wywołała chyba tylko kreacja Bronisława Pawlika jako Rzeckiego. W interpretacji krakowskiego aktora pan Ignacy był jakby żywcem przeniesiony z Prusa. Rozbrajająco naiwny politycznie, do końca wierny w przyjaźni, przywiązany do staroświeckich zasad w handlu, dla ludzi dobry i współczujący, w interesach uczciwy. Za swą rolę Pawlik otrzymał kilka nagród, w tym "Złoty Ekran". Twórców "Lalki" wyróżniano zresztą wielokrotnie (liczne Nagrody Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, laury na Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej w Olsztynie). Warszawa, rok 1878. Na Krakowskim Przedmieściu mieści się wielki sklep galanteryjny "J. Mincel i S. Wokulski". Pod nieobecność pryncypała, a zarazem przyjaciela - Wokulskiego, sklep prowadzi pan Ignacy Rzecki. Pewnego dnia Stanisław Wokulski wraca z zagranicy, przywożąc duży majątek, którego dorobił się na dostawach wojskowych. Główną motywacją działań kupca jest romantyczna miłość do pięknej Izabeli Łęckiej, córki zrujnowanego arystokraty. Ta jednak widzi w nim jedynie żałosnego parweniusza. 12:35 ZOBACZYĆ GŁOS (SEEING VOICES) Film dokumentalny, 89 min, Austria, 2016 Reżyseria: Dariusz Kowalski Scenariusz: Dariusz Kowalski Zdjęcia: Martin Putz Austria jest jednym z czterech krajów europejskich, które uznają język migowy w swojej konstytucji. Mimo to na 10 000 niesłyszących i niedosłyszących przypada w kraju jedynie 50 osób z wyższym wykształceniem. Dostęp do tłumaczy jest bardzo ograniczony, a szkoła wciąż stawia na naukę języka mówionego, zaprzepaszczając szansę na pełny rozwój lingwistycznej kompetencji niesłyszących uczniów i nie doceniając budowanej wraz z językiem migowym tożsamości i kultury. O zmianę tej sytuacji walczy w parlamencie niesłysząca polityk Helene Jarmer. Barbara Hager napisała o tożsamości niesłyszących doktorat i, korzystając z tłumacza, uczy na uniwersytecie. Ma niesłyszącego męża i słyszącą córkę, a teraz ze spokojem przyjmuje do wiadomości fakt, że jej nowonarodzony syn także nie słyszy. Młodsza od nich Ayse korzysta już z owoców ich pionierskiej pracy - po ukończeniu szkolenia dla niesłyszących podejmuje pracę w firmie odzieżowej wśród słyszącej załogi. Dariusz Kowalski, autor subtelnego filmowego portretu wiedeńskiej społeczności niesłyszących, sam nauczył się języka migowego, a na ekranie oddał jego pełne ekspresji piękno. 14:20 MAŁA MOSKWA Melodramat, 113 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Waldemar Krzystek Zdjęcia: Tomasz Dobrowolski Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Lesław Żurek, Svetlana Khodchenkova, Dimitrij Uljanov, Elena Leszczyńska, Andrzej Grabowski, Artem Tkachenko, Jurij Itskov Kinowa wersja "Małej Moskwy" Waldemara Krzystka, nagrodzona w 2008 r. Złotymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Film wyróżniono ponadto nagrodą za główną rolę kobiecą oraz dwiema specjalnymi nagrodami TVP. "Małej Moskwie" przypadło również aż 5 Polskich Nagród Filmowych - Orłów (m. in. za scenariusz, scenografię i kostiumy). Ten deszcz najbardziej prestiżowych wyróżnień polskiego przemysłu filmowego wzbudził różne reakcje i podzielił krytyków. Niektórzy z recenzentów uznali, że Waldemar Krzystek nakręcił patetyczny, staroświecki film, w którym narracja, prowadzenie kamery i kompozycja kadrów przywodzą na myśl kinowe wzorce sprzed kilku dekad. Zaś zwolennicy "Małej Moskwy" podkreślali, że to film dla ludzi, a nie krytyków, błyskotliwie zrealizowany ważny epicki obraz, pozytywny przykład kina historycznego o zakazanej miłości w epoce PRL - u, o zniewoleniu jednostki w systemie totalitarnym. Wojska radzieckie stacjonowały w Polsce prawie pół wieku: od końca II wojny aż do roku 1993. W Legnicy mieścił się najpotężniejszy w naszym kraju garnizon Armii Czerwonej. W latach 60. zakwaterowani tam żołnierze i cywile stanowili niemal połowę mieszkańców miasta, które nazywano wówczas właśnie Małą Moskwą. Sierpień 1968 roku, pierwsze dni agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Jurij Swietłow, radziecki pilot wojskowy, tuż przed kolejnym lotem bojowym nad Pragę widzi na lotnisku swoją żonę, młodą i śliczną Wierę. Gdy w nocy wraca do bazy, jeszcze na płycie lotniska dowiaduje się, że Wiera nie żyje. Jak głosi oficjalna wersja, popełniła samobójstwo. Trzydzieści lat później Jura jest znowu w Polsce, w Legnicy. Stoi na płycie tego samego wojskowego lotniska, teraz już opuszczonego i zrujnowanego. Idzie na grób żony, widzi też groby dawnych znajomych, ich dzieci. Do współczesnej Legnicy przyjeżdża również córka Wiery, też Wiera. Dziewczyna, równie piękna jak matka, nienawidzi jednak rodzicielki samobójczyni za to, że zostawiła ją samą na świecie krótko po jej urodzeniu się, a jeszcze bardziej za to, że przez jej romans ona jest... bękartem. Wiera pracuje w Niemczech, w rosyjskim koncernie gazowym. Wyniosła, elegancka, przyzwyczajona do luksusu źle się czuje w Polsce, nie lubi Polaków. W przeciwieństwie do Jurija, który ma z Legnicy także i dobre wspomnienia, ona myśli o tym miejscu i ludziach jak najgorzej. Swietłowowie przyjeżdżają do Legnicy w 1967 roku, wraz z kolejną grupą żołnierzy i oficerów. Zamieszkują w wydzielonym z miasta wysokim murem osiedlu wojskowym. Miesiąc później, w dniu 50. rocznicy Rewolucji Październikowej, Wiera wygrywa polsko - radziecki konkurs piosenkarski.. Wtedy też poznaje Michała Janickiego, młodego i przystojnego podporucznika Wojska Polskiego, który jako odpowiedzialny za sprawy kulturalno - oświatowe wręcza jej nagrodę. Zakochuje się w niej od pierwszego wejrzenia. Piękna Rosjanka początkowo broni się przed nim i kiełkującym uczuciem. Romans Wiery i Michała zostaje wykryty przez radzieckie władze wojskowe wskutek zdrady zastraszonych ormiańskich sąsiadów. Tajemnica wychodzi na jaw po ogłoszeniu alarmu bojowego w radzieckich jednostkach wojskowych, przygotowujących się wraz z sojusznikami do napaści na Czechosłowację. We współczesnej Polsce dorosła już córka Wiery i Michała postanawia zobaczyć swojego biologicznego ojca. Tymczasem Jura przekonuje ją, że Michał zginął w tym samym okresie co Wiera, w wypadku samochodu wojskowego za czechosłowacką granicą. Kiedy mała Wiera przyszła na świat, Jura odbiera żonę ze szpitala z nowo narodzoną córką. Prosi, żeby żona nigdy nie pokazała dziecka Michałowi, prawdziwemu ojcu dziewczynki. Po drodze Jura dostaje rozkaz wojskowy. Trwa inwazja na Czechosłowację. Aresztowany Michał, w czasie przesłuchania w radzieckim więzieniu wyskakuje przez okno. Wiera naiwnie prosi o zgodę na pozostanie w Polsce i zmianę obywatelstwa. Zostaje wyśmiana, poniżona i upokorzona. Tymczasem zapada decyzja o zatuszowaniu romansu Rosjanki i Polaka. We współczesnej Polsce dorosła już córka Wiery na cmentarzu poznaje prawdę o śmierci matki i staje oko w oko ze swoim prawdziwym ojcem. 16:30 NA NABRZEŻACH (ON THE WATERFRONT) Dramat społeczny, 103 min, USA 1954 Reżyseria: Elia Kazan Scenariusz: Budd Schulberg Zdjęcia: Boris Kaufman Muzyka: Leonard Bernstein Występują: Marlon Brando, Karl Malden, Lee J. Cobb, Rod Steiger, Pat Henning, Eva Marie Saint, Leif Erickson, Tony Galento i inni Dramat społeczny nagrodzony 8 Oscarami (m.in. dla najlepszego filmu, za reżyserię, scenariusz, zdjęcia, główną rolę męską - Marlon Brando i drugoplanową żeńską - Eva Marie Saint) oraz 4 nominacjami w innych kategoriach. Zainspirowała go seria artykułów prasowych Malcolma Johnsona dla dziennika "New York Sun", która przyniosła ich autorowi nagrodę Pulitzera. Premierze filmu towarzyszyły burzliwe dyskusje. Zarzucano mu antyamerykański charakter, a szczególnie dotknięci swym ekranowym wizerunkiem poczuli się liderzy związków zawodowych. W "Na nabrzeżach" niektórzy dopatrywali się także ekspiacji Elii Kazana, obwinianego w środowisku filmowców za wystąpienie przed Komisją ds. Działalności Antyamerykańskiej. Obok Marlona Brando jako młodego zawadiaki Terry'ego Malloya, przechodzącego głęboką przemianę moralną, pamiętne kreacje stworzyli Karl Malden, Eva Marie Saint i Lee J. Cobb. "Na nabrzeżach" było ostatnim wspólnym filmem Brando i Kazana, z niewątpliwą szkodą dla aktora, który w późniejszych latach odrzucał propozycje Kazana występów w takich jego filmach jak "Baby Doll", "Twarz w tłumie", czy "Układ". John Friendly, skorumpowany przywódca związku zawodowego nowojorskich dokerów, ma za pomocnika Charlesa Molloya, równie zdemoralizowanego prawnika. Młodszy brat Charlesa, Terry, były bokser, załatwia różne sprawy dla Johna, zarabiając na tym niewielkie pieniądze. Pewnego dnia Terry, na polecenie Johnny'ego, sprowadza na spotkanie z nim jednego z członków związku. Ku przerażeniu Terry'ego mężczyzna zostaje zabity na jego oczach przez ludzi Johnny'ego. Gdy wkrótce potem bokser poznaje Edie Doyle, piękną siostrę zamordowanego, zaczyna odczuwać wyrzuty sumienia. Za pośrednictwem dziewczyny Terry poznaje ojca Barry'ego, proboszcza z robotniczej dzielnicy, który wyjawia mu, że brat Edie zapłacił śmiercią za próbę zdemaskowania skorumpowanych przywódców związkowych. Ksiądz usiłuje nakłonić Terry'ego, by dokończył dzieło rozpoczęte przez zamordowanego Doyle'a. Kiedy wkrótce ginie w "zaaranżowanym" wypadku kolejny doker, który próbował wystąpić przeciwko kierownictwu związku, ojciec Barry usiłuje nakłonić załogę do buntu. Zakochany w Edie Terry postanawia w końcu zadenuncjować Johnny'ego. Widząc, że chłopak wymyka mu się spod kontroli, Johnny nakazuje Charlesowi "uciszyć" brata. 18:55 NĘDZNICY ODC. 8 (THE MISERABLES) Serial historyczny, obyczajowy, 47 min, Wielka Brytania, 2018 Autor: Victor Hugo Reżyseria: Tom Shankland Scenariusz: Andrew Davies Aktorzy: Dominic West, David Oyelowo Valjean uwalnia Javerta, ratuje ciężko rannego Mariusa, któremu ujawnia swoją haniebną przeszłość, i znika po jego ślubie z Cosette. Młodzi docierają jednak do całej prawdy o swoim dobroczyńcy. 20:00 WSTĘP DO SPEKTAKLU "CICHA NOC" Felieton, 6 min, Polska, 2021 Wstęp do spektaklu "Cicha noc". Małgorzata Nieciecka - Mac rozmawia z reżyserem spektaklu, Pawłem Pasztą. Spektakl otrzymał nagrodę za zdjęcia (Jakub Burakiewicz), montaż (Jakub Motylewski) oraz drugoplanową rolę kobiecą (Anna Januszewska) podczas 2. edycji festiwalu TEATROTEKA Fest w 2018 roku. W 2019 roku został uhonorowany nagrodą Gold Remi w kategorii Dramatic Original na międzynarodowym festiwalu World Fest Houston. 20:05 CICHA NOC Dramat, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Paweł Paszta Zdjęcia: Jakub Burakiewicz Muzyka: Tomasz Opałka Aktorzy: Sławomira Łozińska, Dariusz Siastacz, Zygmunt Malanowicz, Tomira Kowalik, Karina Krzywicka, Zdzisław Wardejn To nie pierwsza sztuka, którą napisały pod pseudonimem siostry Monika Muskała (tłumaczka) i Gabriela Muskała (aktorka). Podobnie, jak w poprzednich dramatach tej współpracy autorskiej, w centrum zainteresowania mamy wielopokoleniową polską rodzinę z matką w roli głównej oraz pamięcią w tle. Akcja sztuki rozgrywa się przed i w dzień Wigilii Bożego Narodzenia. I choć wszyscy bohaterowie oczekują nadchodzących świąt, wiedzą jednak, że jak co roku, ich rodzinne spotkanie wywoła serię niechcianych, często bolesnych wspomnień związanych z miejscem ich pochodzenia, a także z tragedią, jaka przed laty spotkała rodzinę ze strony Ukraińców. 21:20 LEKKIE OBYCZAJE - ODDECH (BREATH) Dramat, 110 min, Australia, 2017 Reżyseria: Simon Baker Scenariusz: Simon Baker, Gerard Lee Zdjęcia: Marden Dean Muzyka: Harry Gregson - Williams Aktorzy: Simon Baker, Elizabeth Debicki, Richard Roxburgh, Samson Coulter, Ben Spence, Jacek Koman Lata siedemdziesiąte. Pikelet i Loonie dorastają w małej, spokojnej miejscowości na zachodnim wybrzeżu Australii. Każdą wolną chwilę po szkole spędzają, szukając przygód i adrenaliny, nieustannie ze sobą rywalizując. Chłopcy zaprzyjaźniają się z podstarzałym i charyzmatycznym surferem Sando, który namawia ich do podejmowania coraz większego ryzyka. 23:45 MŁODA POLSKA - HEIMAT Film fabularny kinowy, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Emi Buchwald Scenariusz: Emi Buchwald Zdjęcia: Tomasz Gajewski Aktorzy: Bogusław Suszka, Roman Szymczyk, Nastasja Tuszyńska, Justyna Wasilewska, Katarzyna Bargiełowska Pięcioosobowa, dosyć specyficzna rodzina spotyka się na komisariacie. Dorosłe dzieci muszą zeznawać przeciwko mężczyźnie, który pobił ich ojca. (źródło: filmpolski.pl) 00:20 PANORAMA KINA POLSKIEGO - ŚMIERĆ JAK KROMKA CHLEBA Dramat społeczno - polityczny, 116 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Kazimierz Kutz Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Jerzy Radziwiłowicz, Janusz Gajos, Jerzy Trela, Mariusz Benoit, Roman Jasiński, Roman Garncarczyk, Andrzej Grabowski, Teresa Budzisz - Krzyżanowska, Szymon Kuśmider, Jan Peszek, Anna Dymna, Przemysław Branny, Małgorzata Majewska i inni Filmowy zapis pacyfikacji kopalni "Wujek" - najtragiczniejszego epizodu stanu wojennego. Kazimierz Kutz z wielką dbałością o szczegóły zrealizował patetyczny fresk o tamtych dramatycznych wydarzeniach. Jego film, o niekwestionowanej wartości artystycznej, jest też swoistym hołdem dla odwagi i determinacji górników, którzy nie zawahali się oddać życia za ideały Sierpnia. Katowice, noc z 12 na 13 grudnia 1981 roku. Jednostki wojskowe zajmują strategiczne punkty miasta. Niebawem generał Jaruzelski ogłosi w telewizji wprowadzenie stanu wojennego. Grupa zomowców, rozbijając związkową ochronę, wyciąga z mieszkania przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność w kopalni "Wujek". Wieść o tym szybko przedostaje się do górników. Początkowo zaskoczeni, wkrótce reagują spontanicznym protestem. 14 grudnia w zakładzie wybucha strajk. Robotnicy domagają się zniesienia stanu wojennego i uwolnienia przewodniczącego. Negocjacje z władzami kończą się fiaskiem. Wojsko, ZOMO i milicja przygotowują szturm na kopalnię. Mimo że bohaterem filmu Kutza jest zbiorowość, reżyser nie miał problemu z namówieniem do współpracy renomowanych aktorów. Wielu z nich, choć pojawia się tylko w mniejszych lub większych epizodach, zagrało na najwyższym poziomie. W pamięci pozostają zwłaszcza: wewnętrznie skupiona kreacja Janusza Gajosa jako inżyniera Miodka, Jerzy Radziwiłowicz w kluczowej roli proboszcza oraz pełen dramatyzmu i ekspresji występ Teresy Budzisz - Krzyżanowskiej odtwarzającej postać lekarki pomagającej rannym górnikom. Utrzymany w paradokumentalnej stylistyce utwór Kutza wzbudził zachwyt krytyków, przeważnie rekrutujących się z ludzi, którzy podobnie jak reżyser silnie przeżyli wprowadzenie stanu wojennego. "Śmierć jak kromka chleba" wciąż pozostaje jednym z najważniejszych filmów o stanie wojennym. Przenikliwie odtwarza świadomość strajkujących, którzy ze zwykłych ludzi stają się współtwórcami mitu. Dzięki elegijnej muzyce Wojciecha Kilara, łączącej elementy śląskich melodii z kościelnym chorałem, oraz uniwersalizacji męczeństwa strajkujących, film Kutza przypomina widowisko pasyjne. Jego mottem stają się słowa z górniczej szatni: "Nie pal, zachowaj czystość". W interpretacji proboszcza nabierają one symbolicznego znaczenia: nie dopuść do siebie nienawiści, pielęgnuj wewnętrzną potrzebę wolności. Złote Grono na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie w 1994 roku. Honorowe Wyróżnienie Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1994 roku. 02:55 KINO NOCNE - KORDYLIERA ZE SNÓW (LA CORDILLERE DES SONGES) Film dokumentalny, 81 min, Francja, 2019 Reżyseria: Patricio Guzman Scenariusz: Patricio Guzman Patricio Guzmn opuścił Chile ponad 40 lat temu, kiedy rząd przejęła wojskowa dyktatura. Jednak nigdy nie przestał myśleć o kraju, kulturze i miejscu na mapie.