TVP Dokument Poniedziałek, 20.12.2021 06:00 DZIKA POLSKA - WYKUWANIE RÓŻNORODNOŚCI Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dzięcioły są u nas barwną ilustracją różnorodności biologicznej ptasiego świata. Ale nie tylko ptasiego, również całego środowiska, w którym żyją. Nie ma lepszego dowodu rozmaitości składu gatunkowego drzewostanu leśnego niż chór głosów i werbli dzięciołów różnych gatunków jednocześnie. Gatunki te są dość do siebie podobne, co już samo przez się pokazuje, jak przyroda różnicuje gatunki zwierząt z jednej grupy, a obecność wielu z nich naraz w tym samym lesie oznacza, że obok drzew iglastych są tu liściaste, obok żywych martwe, obok młodych stare. Dzięcioły same zresztą wzbogacają las, wykuwając dziuple, do których wprowadzają się inne gatunki - od ptaków po owady. Można rzec bez większej przesady, że swymi mocnymi dziobami wykuwają jakąś cząstkę leśnej bioróżnorodności. Ale też same od niej zależą, bowiem niektóre gatunki nie potrafią żyć w lesie innym niż urozmaicony. Jednym z ważnych czynników, decydujących o rozmaitości i przyrodniczym bogactwie lasu, jest jego kontakt z innymi lasami. 06:30 DZIKA POLSKA - 12 TYSIĘCY GRZYBÓW W BARSZCZ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Narratorem filmu jest mykolog, prof. Andrzej Grzywacz - popularyzator nauki i pasjonat życia grzybów. W odcinku występują również: badacz grzybów, dr Andrzej Szczepański oraz entomolog Marek Kozłowski, który opowiada o ciekawych powiązaniach grzybów z owadami. Grzyby są wszechobecne. Zwłaszcza w środowiskach leśnych. A przede wszystkim w mało odwiedzanych, bo podmokłych lasach łęgowych i olsach. Badacze odkrywają w nich po 70 gatunków rzadkich i zagrożonych. Taka mnogość najlepiej świadczy, jak mocno grzyby są powiązane z bogactwem środowiska i jak czytelny jego wskaźnik stanowią. Wspomniane typy lasów są wszakże zawsze nie tylko bogate i obfitujące w podrost krzewów, takich jak bez czarny, czeremcha, kruszyna, porzeczka czy wiele innych, ale też odznaczają się dużym bogactwem świata owadów, a zwłaszcza ptaków, osiągających tutaj nienotowane gdzie indziej zagęszczenia. Ponieważ owocników cennych dla nas gatunków grzybów musimy z pewnym mozołem poszukiwać, nie mamy wystarczającego poczucia wszechobecności tych organizmów. Bo też większa część każdego grzyba zalega pod ziemią, sięgając do znacznych nieraz głębokości. Owocniki są tylko pewnym wykwitem ukrytej pod ściółką i glebą grzybni. Nie zawsze występującym. Obecność owocników zależy m.in. od stanu środowiska, a zwłaszcza stopnia jego skażenia. Różne gatunki na różne skażenia reagują rozmaicie; jedne znikają, ale inne na tym korzystają i rozwijają się bujnie. Są gatunki niezwykle wrażliwe, np. na zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki (SO2). Badaniami wpływu wyziewów na florę grzybów, jak i wieloma innymi zagadnieniami dotyczącymi tych organizmów zajmuje się narrator odcinka, prof. Andrzej Grzywacz z Akademii Rolniczej w Warszawie. Znajomość grzybów, oczywiście wszystkich, nie tylko kapeluszowych i nie tylko jadalnych, to wielkie wyzwanie nawet dla znawcy, bo mamy ich w Polsce ok. 12 tysięcy! 07:05 LEKCJA GOTOWANIA: NAUKOWIEC KONTRA SZEF KUCHNI (CHEF VS SCIENCE: THE ULTIMATE KITCHEN CHALLENGE (MARK MIODOWNIK'S MAGICAL KITCHEN)) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Jeff Wilkinson Najlepszy szef kuchni i czołowy naukowiec idą łeb w łeb w kuchni, aby zobaczyć, kto może wyprodukować najlepsze jedzenie. Marcus Wareing to dwugwiazdkowy szef kuchni Michelin, który jest u szczytu kariery - jego słynne dania są wynikiem wieloletniego doświadczenia i szkoleń. Ale teraz stoi przed nieprawdopodobnym wyzwaniem. Mark Miodownik to materiałoznawca, osoba bardziej obeznana z plastikiem niż ciastem. Czy Mark może wykorzystać swoją wiedzę naukową, aby prześcignąć tego czołowego szefa kuchni? Gotując, przez serię kursów, Mark pokazuje naukę stojącą za naszymi ulubionymi potrawami, ujawniając niesamowite przemiany, jakim podlega kuchnia w kuchni. 08:10 JAK POWSTAŁA ZIEMIA? (SECRETS OF THE SOLAR SYSTEM (HORIZON: COSMIC PINBALL - THE SOLAR SYSTEM REBORN)) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Toby MacDonald Film dokumentalny o kosmicznych odkryciach i badaniach. Obecnie regularnie odkrywane są nowe planety poza naszym Układem Słonecznym, a te dziwne, nowe światy zmuszają naukowców do przepisania historii naszego własnego Układu Słonecznego. Z dala od prostej historii o stabilnych orbitach, powstanie naszego Układu Słonecznego to opowieść o ogniu piekielnym, chaosie i planetarnym flipperie. To cud, że nasza Ziemia w ogóle jest tutaj. Będziemy chcieli zrozumieć, jak narodził się Układ Słoneczny. Oto opowieść o ogniu, chaosie i planetarnym bilardzie. Odwiedzimy Królewskie Obserwatorium w Greenwich, historyczne centrum brytyjskiej astronomii. 09:10 ŻYCIE W POWIETRZU. ZATŁOCZONE NIEBO (LIFE IN THE AIR. CROWDED SKIES) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: James Brickell W serialu BBC Worldwide informacje o lataniu i życiu zwierząt w przestworzach. Życie ponad ziemią nie jest łatwe. Tymczasem na całym świecie rozmaite zwierzęta robią coś, o czym my możemy tylko pomarzyć. Wznoszą się w powietrze. Przekonamy się, jak wiele niezwykłych zwierząt świetnie radzi sobie w powietrzu: jakie stosują sztuczki, by oderwać się od ziemi. Z pomocą specjalnie przeszkolonych zwierząt, wykorzystując nowoczesny sprzęt i efekty specjalne, postaramy się wyjaśnić, jak zwierzęta wznoszą się w powietrze? Poznamy niezwykłe gatunki, stosujące rozmaite techniki. Nad naszymi głowami do wysokości pięciu tysięcy metrów żyją dziś miliardy zwierząt. O istnieniu wielu z nich nie mamy pojęcia. Pokonały siłę ciężkości, opanowały do perfekcji umiejętność lotu i skolonizowały przestworza, wykorzystując możliwości, jakie daje powietrzna przestrzeń. Ponad ziemią żyje ponad tysiąc gatunków ssaków i około dziesięciu tysięcy gatunków ptaków. Najwięcej jednak jest tych najmniejszych. Im uważniej się przyjrzeć, tym więcej ich dostrzeżemy. Są ich całe chmary. 98 procent latających wokół nas zwierząt to owady. Większość z nich nie ma nawet swoich nazw. Nad naszymi głowami jest tłoczniej i bardziej niebezpiecznie, niż mogłoby się wydawać. Drapieżniki czają się wszędzie. Na każdej wysokości nad powierzchnią ziemi przestrzeń powietrzna tętni życiem. Tysiące gatunków tworzą na niebie szlaki szybkiego ruchu. Wędrują nimi na dużych dystansach, szukając pożywienia albo migrując. Wśród nich są motyle, a nawet biedronki. Ponad tysiąc metrów nad nami ćmy przelatują z prędkością osiemdziesięciu kilometrów na godzinę. Co dzieje się, gdy tak wiele zwierząt żyje na krzyżujących się podniebnych szlakach? Jak konkurują ze sobą? Jak zdobywają partnerów? Jak wyszukują pożywienie? Jak polują i jak unikają ataku drapieżników? Tu, na górze, zwierzęta stają przed wyzwaniami, którym wyjątkowo trudno sprostać. W ekstremalnych warunkach życia w zatłoczonej przestrzeni panuje nieustępliwa rywalizacja. Za każdym razem, gdy zwierzę wzbija się w powietrze, dokonuje się mały cud natury. Dopiero zaczynamy poznawać niezwykły świat, którego mieszkańcy żyją na przekór sile ciężkości. Ekipa filmowców spędziła ponad trzysta dni w terenie, rejestrując niezwykłe zachowania zwierząt ponad ziemią. Zdołaliśmy uchwycić nigdy dotąd niemożliwe do zarejestrowania szczegóły, dzięki którym łatwiej zrozumieć, jak zwierzętom udaje się przetrwać w tym środowisku. 10:15 NIEZWYKŁE MIASTA - LIZBONA ODC. 1/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Prowadzący: Janina Ramirez, Alastair Sooke Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku w Azerbejdżanie podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. Seria maluje prowokujące portrety najbardziej fascynujących metropolii świata. 11:10 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 12 FRILUFTSLIV. ŻYCIE NA ŚWIEŻYM POWIETRZU (AROUND THE SEA II EP. 12 FRILUFTSLIV) Serial dokumentalny, 14 min, Francja, 2018 Reżyseria: Mikael Lefrancois Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku poznamy życie na świeżym powietrzu. Mamy je przed oczami, a jednak trudno nam je dostrzec. Oslo, stolica Norwegii, skrywa się w zieleni. Norwegowie mają szczególny stosunek do przyrody. Mieszkańcy miasta przy każdej okazji spacerują po terenach zielonych, a weekendy spędzają z dala od zgiełku. W Norwegii istnieje powiedzenie: nie ma złej pogody, są tylko nieodpowiednie ubrania. To zachęta dla wszystkich, by wstali z kanapy i wyszli z domu. Przyroda to ważny element naszej kultury. W Norwegii spędzanie czasu na łonie przyrody to niemal filozofia. Nosi ona nazwę Friluftsliv, czyli "życie na świeżym powietrzu". 11:25 GDYNIA GRUDZIEŃ 1970 Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1980 Scenariusz: Adam Kinaszewski Zdjęcia: Włodzimierz Resiak Relacje z wydarzeń Grudnia 1970 na Wybrzeżu. Świadkowie protestów robotniczych wspominają wypadki grudniowe w Gdyni, w dziesięć lat po ich krwawym stłumieniu przez milicję i wojsko. Gdynia była najbardziej doświadczona w czasie ich trwania, ponieważ zginęło tu najwięcej osób. Wśród ofiar było 18 zabitych i setki rannych. To jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii tego miasta. W filmie wykorzystano autentyczne nagrania i fotografie dokumentujące wydarzenia grudnia 1970 roku, wykonane przez anonimowych autorów. Wypowiedzi członków rodzin ofiar tragedii - Stanisława Sieradzana i Ludwika Piernickiego (obaj zginęli 17 grudnia 1970 roku). W filmie wykorzystano fragment utworu "Mario, Matko polskiej ziemi", piosenkę religijną nieznanego kompozytora oraz "Balladę o Janku Wiśniewskim", słowa Krzysztof Dowgiałło, muzyka Mieczysław Cholewa. 11:50 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO Telenowela dokumentalna TVP, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. Służba w WOT dla wielu żołnierek i żołnierzy jest spełnieniem dziecięcego marzenia czy kontynuacją tradycji rodzinnych. To nowy cel, jaki postawili sobie nasi bohaterowie i jaki z zaangażowaniem osiągają każdego dnia. Czy to decyzja o związaniu przyszłości i kariery zawodowej jako instruktor wojskowy, czy wykorzystanie umiejętności zawodowych na polach poligonów? To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 12:20 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO Telenowela dokumentalna TVP, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. Dobra kondycja fizyczna i uprawianie sportu to jeden z najważniejszych elementów w żołnierskim życiu. Utrwala hart ducha, suborydynację i pomaga w odreagowaniu napięcia. W szeregach WOT’u odnaleźć można zawodniczkę mieszanych sztuk walki czy długodystansową biegaczkę. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 12:50 WIELKIE RODZINY - ODC. 3 Telenowela dokumentalna TVP, 45 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Janu wraz z żoną docierają do Opola. Przed zawodnikami moment ważenia i walka. Rodzice dzwonią do dzieci i opowiadają o nadchodzącej walce. Wszyscy kibicują tacie. U Twarowskich przeprowadzka, w którą jest zaangażowana cała rodzina, każde z dzieci ma swoje obowiązki, a szefem jest mama Bernadetta. Najstarszy syn przekonał rodziców do zmian. Czy wszyscy będą zadowoleni z tych roszad? Tymek, który dostanie swój pokój, na pewno. Rodzina Kacprzyków: dziewczyny są w kuchni, tym razem pracują nad rogalikami z własnoręcznie usmażoną konfiturą. Poznajemy też gęsią rodzinę, która zamieszkała w gospodarstwie agroturystycznym Kacprzyków. Jedna z córek postanawia je wytresować, już wiele potrafią. Najstarszy syn, Paweł, to z zamiłowania arborysta, opiekuje się okolicznymi drzewami. Tymczasem dzieci, wspólnie z tatą, budują platformę na drzewie. U Lewockich mama z dziećmi podejmuje próbę uporządkowania skarpetek, które szukają swojej pary. Tata zaś zabiera się za mycie samochodów, do tej czynności zachęca dzieci. To szansa dla nich na zarobek, ponieważ kieszonkowe z powodu zmniejszonych zarobków taty zostały wstrzymane. Janu staje do walki, niestety, miał zaledwie 6 dni na przygotowanie i przegrywa, walka trwa zaledwie 12 sekund. 13:45 WOJNA I POKÓJ W OGRODZIE CZĘŚĆ 1 (WAR AND PEACE IN THE COUNTRYSIDE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Yves Collet Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak bardzo blisko, ale poza naszym polem widzenia, dzikie zwierzęta szaleją w naszych ogrodach i na polach upraw, aż czasami jest to są uciążliwe! W przypadku szkodników roślin nasza reakcja jest zwykle oczywista, sięgamy po chemię. Ale co, jeśli nasza odpowiedź mogłaby pochodzić z natury? Motyle uwielbiają mszyce, prawda? Sokoły zjadają myszy. Dlaczego więc nie moglibyśmy wykorzystać natury do zwalczania szkodników? Pozytywny i humorystyczny wgląd w dwa przeciwstawne światy i ich radykalnie odmienny wpływ na faunę naszego krajobrazu: z jednej strony ekologiczne gospodarstwo i dom, z drugiej konwencjonalne gospodarstwo i dom, w których stosowano chemiczne pestycydy. Ambitny mini - serial przygląda się problemowi środowiskowemu z innym i nowym podejściem, nakręcony z punktu widzenia zwierząt. Najpierw poznamy życie wiejskich zwierząt mieszkających w pobliżu ekologicznego domu i ich sąsiadów mieszkających w pobliżu typowego domu, w którym na co dzień używa się produktów chemicznych. W drugim odcinku poznamy zwierzęta żyjące na ekologicznej farmie oraz ich odpowiedniki w gospodarstwie z tradycyjnymi metodami. 14:50 PROFESOR OD SERCA - ZBIGNIEW RELIGA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Halina Szymura Zdjęcia: Sławomir Chudowski Kiedy mówimy Religa, w pierwszym momencie nasuwają nam się skojarzenia: pionier polskiej transplantacji, pierwszy przeszczep serca w Polsce. Ten wybitny lekarz i naukowiec wdrożył też wiele własnych, oryginalnych programów w zakresie leczenia skomplikowanych, wrodzonych wad serca, wprowadził ciekawe zabiegi z obszarów chirurgii naczyniowej. Jego największe dzieło to jednak stworzenie komory do mechanicznego wspomagania krążenia. Film nie jest notką biograficzną profesora, ale okazją do przypomnienia jego najważniejszych dokonań w medycynie, w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym. Jego bogaty życiorys starczyłby zapewne na kilka filmów. Ten dokument skupia się na sprawach najważniejszych dla samego profesora, dla ludzi, którym ratował życie, dla grona jego współpracowników, których wychowywał, wpajając im najcenniejsze zasady etyki lekarskiej. Wykształcony w Polsce, odbył kilkuletnie staże w amerykańskich klinikach, m. in. u takich sław jak Adrian Kantrowitz czy Wojciechowski. Zdobyte tam umiejętności chciał przenieść do polskich klinik, choć nie zawsze spotykał się ze zrozumieniem. Całość jest oparta na wspomnieniach najbliższych mu osób w zawodzie i w życiu. O atmosferze, jaka towarzyszyła pierwszym transplantacjom, asystujący przy zabiegach dawni asystenci, dziś profesorowie renomowanych klinik: Andrzej Bochenek, Marian Zembala, Jerzy Foremny. Wszyscy są uwiecznieni w cennych archiwalnych materiałach z pierwszych przeszczepów serca, jakie miały miejsce w latach 1985 - 1990. O tym, jak sprawy zawodowe profesora wpływały na życie rodzinne mówią żona, córka i syn. Wzruszające są opowieści dawnych pacjentów, którzy nazywają go drugim ojcem. Tadeusz Żytkiewicz jest najdłużej żyjącym pacjentem z przeszczepionym sercem. To finał jego operacji obiegł cały świat za pośrednictwem zdjęcia Jamesa Steinfielda (National Geographic). Henryk Kubiak, najstarszy człowiek, któremu w Polsce przeszczepiono serce, opowiada o swoich sukcesach na międzynarodowych olimpiadach sportowych, mimo że ukończył 76 lat. O niezwykłych sytuacjach podczas współpracy lotnictwa wojskowego z prof. Religą opowiada lotnik, płk. inż. Mirosław Czechowski. Dramaty, jakie towarzyszyły tym lotom, uwiecznione na filmie dokumentalnym, zrealizowanym na potrzeby lotnictwa wojskowego, obrazują chwile grozy i determinacji w walce o ludzkie życie. Prezes Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii, bliski przyjaciel profesora, wspomina koncerty z cyklu "Serce za serce". Były to wydarzenia, które elektryzowały całą Polskę. To na prośbę profesora po raz pierwszy wystąpili w Polsce, w Zabrzu: Placido Domingo, Jose Carreras, Monserat Cabaille, June Anderson i wielu innych artystów światowych estrad. O tym, kim jest prof. Zbigniew Religa dla młodych ludzi, mówią uczniowie szkoły w Miedniewicach, która nosi imię słynnego kardiochirurga. W filmie nie brak także archiwalnych wypowiedzi samego profesora, są to fragmenty studyjnych wywiadów, wystąpień publicznych oraz reportaży poświęconych działalności założonej przez niego Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii. Film bardzo wzrusza, ale są w nim również momenty zabawne, zwłaszcza w opowiadaniach dawnych asystentów profesora, choć często rodziły się one w sytuacjach dramatycznych. Jest to obraz o charyzmatycznym chirurgu, ale też o człowieku o wielkim sercu i pogodzie ducha. 15:55 OCZY ATAKAMY (EYES OF THE ATACAMA) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2013 Reżyseria: Annette Scheurich, Klaus Scheurich Film dokumentalny o pustyni Atakama w Chile, leżącej na wysokości ponad 5 tysiecy metrów. To najbardziej sucha pustynia na świecie. Wyjątkowo nieprzyjazna życiu sceneria, ale wymarzone miejsce, by obserwować narodziny Wszechświata. Właśnie tutaj znajduje się ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) - największy na świecie interferometr radiowy. Astronomowie stwierdzili, że warunki, jakie tu panują, są w innych miejscach globu nieosiągalne. Obserwatorium jest położone tak wysoko, że pracujący w nim astronomowie muszą korzystać z masek tlenowych. Ponad 60 radioteleskopów prowadzi stałą obserwację kosmosu, nawet najbardziej odległych obłoków gazów i pyłów, z których tworzą się nowe gwiazdy i galaktyki. W tym filmie animowane sekwencje odtwarzają wizje niewyobrażalnych zjawisk potrzebnych do zrozumienia stworzenia życia, pochodzenia Wszechświata i natury nieskończoności. Przy okazji warto zauważyć wyjątkowe piękno samej pustyni Atakamy. 16:55 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA ODC. 1 GÓRNA ENGADYNA (UNTAMED SWITZERLAND 01. ENGADINE / WILDE SCHWEIZ 01. DAS OBERENGADIN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku pierwszym - Engadyna. Jest to długa dolina górska w Gryzonii, na południu Szwajcarii. Rozciąga się na przestrzeni 100 kilometrów wzdłuż rzeki Inn, od jej górnego biegu przy przełęczy Maloja, w kierunku północno - wschodnim aż do miejsca, gdzie Inn wpływa na terytorium Austrii. Otoczona ze wszystkich stron wysokimi górami Engadyna słynie ze słonecznego klimatu, wspaniałych krajobrazów i tras wycieczkowych. 18:00 SKARBY EUROPY ODC. 1 CHORWACJA (TREASURES OF EUROPE EP. 1 TRESORS DE CROATIE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TOSKANIA. PIĘKNA ITALIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 DEFILADA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1989 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Fidyk Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Krzysztof Kalukin Film "Defilada" został doceniony przez widzów i krytyków, o czym świadczą liczne nagrody: Prix Italia, 1989; Lipsk - Grand Prix, 1989; Srebrny Lajkonik, 1989; Mannheim - Złoty Dukat, 1989; Złoty Ekran, 1989. Andrzej Fidyk (ur. 1953 r.), absolwent Handlu Zagranicznego SGPiS zrealizował ponad 30 filmów dokumentalnych, wiele z nich otrzymało prestiżowe nagrody w kraju i za granicą. "Defilada" ukazuje Koreańską Republikę Ludowo - Demokratyczną w momencie obchodów 40. rocznicy jej istnienia. Uroczystości zbiegły się w czasie z olimpiadą w Seulu. Władze komunistyczne postawiły sobie za cel zorganizowanie święta narodowego tak, by siłą wyrazu i rozmachem przyćmiło światowe święto sportu. Z jakim rezultatem? O tym właśnie opowiada film Andrzeja Fidyka. Autor dokumentuje przebieg uroczystości, niezliczoną masę ludzi ubóstwiających swojego wodza, oraz filmuje to tylko, co chcieli pokazać Koreańczycy. Nie zamieszcza własnych komentarzy. Pozwala, by obraz mówił sam za siebie. Właśnie ta powściągliwość wydaje się być siłą filmu: same fakty kreują wrażenia odbiorcy. Ci ludzie wierzą w sens tego, co robią, autentyczną czcią otaczają swego wielkiego przywódcę. Zdaniem Krzysztofa Kalukina, operatora filmu, "Problem polega na tym, że oni są kompletnie odcięci od świata. Telewizja nie pokazuje niczego, co dzieje się na świecie z wyjątkiem krajów, z którymi Korea jest zaprzyjaźniona. Oni wierzą, że u nich jest najlepiej. Wychować takie społeczeństwo, to wielka sztuka". Z ekranu tchnie magia siły, dyscypliny, tłumu. Dla Europejczyka jest to również swojski obraz, z tą różnicą, że to, co widzi na ekranie, ogląda jak relikt, ocenia poprzez pryzmat zmian, jakie zaszły w ostatnich latach w środkowowschodniej Europie. Niezależnie od położenia geograficznego, totalitaryzm ma wszędzie tę samą twarz. 21:15 JAKIEGO KOLORU JEST MIŁOŚĆ? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Małżeństwo Monika i Wojtek to niezwykła para. Obydwoje są niepełnosprawni, ale urodziła im się zdrowa córeczka Ula. Bardzo się kochają, wspierają w trudnych chwilach i każdego dnia walczą o normalne życie. Ona to niewidoma psycholog, on - informatyk z porażeniem mózgowym. Mają po trzydzieści lat, poznali się na portalu randkowym dla niepełnosprawnych. Monika mówi: napisał do mnie, że kiepsko chodzi i bełkocze. Odpisałam, że to może być problem, bo ja nie widzę. Jak my się porozumiemy? Wtedy Wojtek stwierdził, że na pewno dadzą radę. Od dwóch lat są małżeństwem. Ona nie ma pracy, ale on jest informatykiem w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Uzupełniają się we wszystkim, pomagają sobie w podstawowych czynnościach każdego dnia. Ona zastępuje mu ręce w czynnościach wymagających precyzji (zapina koszulę, przeniesie kubek z herbatą, talerz zupy), on służy za jej oczy - opisuje świat, którego Monika nigdy nie widziała. 22:15 DZIWNY JEST TEN ŚWIAT Reportaż, 31 min, Polska, 2004 Autor: Agnieszka Bereda Program poświęcony pamięci korespondenta wojennego Waldemara Milewicza, który zginął tragicznie w Iraku. Przypomnimy najważniejsze programy realizowane w cyklu: "Dziwny jest ten świat". Ukażemy wszyskie miejsca, w których przebywał Waldemar Milewicz (Czeczenia, Zambia, Zachodni Brzeg Jordanu, Strefa Gazy, Iran i Irak). 22:50 BIRMA: ANATOMIA DYKTATURY (ON THE INSIDE OF A MILITARY DICTATORSHIP) Film dokumentalny, 54 min, Niderlandy (Holandia), 2019 Reżyseria: Karen Stokkendal Poulsen Dokument przedstawia współczesną historię i obecną sytuację w Birmie, którą zapamiętano jako kraj zarządzany przez dyktaturę wojskową przez 50 lat, i w którym łamano prawa człowieka. Kiedy władzę przejęła Aung San Suu Kyi, wszyscy mięli nadzieje, że wszystko się zmieni. Okazało się jednak, że w tym kraju nie jest to takie proste. Rok po objęciu przez nią władzy okazało sie, że broniła czystek etnicznych i odizolowała się od społeczeństwa. Brutalna birmańska operacja wojskowa przeciwko muzułmańskim Rohingom może przerodzić się w czystki etniczne. ONZ twierdzi, że od początku operacji z kraju uciekło prawie 150 000 Rohingów. Ten film wyjaśnia przyczyny, a to głównie dzięki możliwości zbadania sytuacji od środka. To opowieść o tym, jak toczą się walki o władzę i jak wrogowie polityczni mogą być bliżsi niż ci, o których twierdzą, że walczą: ludzie. Świat Rohingów ginie. Zabiegi społeczności międzynarodowej nie dały oczekiwanych rezultatów. Historia nigdy się nie kończy. Ale ta opowieść, niestety, znalazła tragiczne zakończenie. Film nagrodzony na festiwalach: CPH: DOX, HotDocs, Prix Europe, Festiwal Filmowy w Zurychu, FIFDH (Grand Reportage). 24:00 POWRÓT KAPITANA Reportaż, 36 min, Polska, 1973 Autor: Andrzej Androchowicz Scenariusz: Andrzej Androchowicz Zdjęcia: Bogdan Żołtak, Marek Lachowicz, Janusz Pietrzykowski, Lech Rydliński Krzysztof Baranowski podczas powrotu z samotnego rejsu jachtem Polonez. W ostatnim etapie rejsu towarzyszy mu żona, Ewa. 22 czerwca 1973 roku o godzinie siedemnastej Polonez minął główki falochronu w Świnoujściu. Uroczyste wejście do portu, powitanie żeglarza, tłumy ludzi, powitalne salwy. Szczecin - Wały Chrobrego - tłumy szczecinian oczekujących na uroczyste powitanie kapitana Krzysztofa Baranowskiego, opuszczenie żagli i cumowanie przy nabrzeżu, wycie syren, okrzyki radości zgromadzonych, brawa, powitanie kapitana przez I sekretarza PZPR, przemówienie, wypowiedź K. Baranowskiego, konferencja prasowa, K. Baranowski na pokładzie jachtu - demonstracja niektórych urządzeń, żeglarz opowiada o najbardziej niebezpieczne przygodach, rodzina p. Krzysztofa - żona, syn i córka na pokładzie jachtu. Obrazki wykonane przez pana Stefana Fusa, uwieczniające wielkiego kapitana w rejsie dookoła świata. 00:40 NOTACJE: PIOTR SZULKIN. MÓJ KRAJOBRAZ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Anna Wójcik Piotr Szulkin (rocznik 1950), ur. w Gdańsku, reżyser, scenarzysta, plastyk, autor książek, wykładowca łódzkiej filmówki. Ukończył Liceum Plastyczne w warszawskich Łazienkach oraz szkołę filmową w Łodzi. Autor ponad 30 realizacji artystycznych, za które otrzymał ponad 50 nagród. W tym wiele międzynarodowych. Był autorem filmów krótkometrażowych, widowisk teatralnych w telewizji, a przede wszystkim filmów fabularnych, które na przełomie lat 70. i 80. przyniosły mu sukcesy. Do najbardziej znanych jego obrazów należą "Golem" (scenariusz wraz z Tadeuszem Sobolewskim), "Wojna światów - następne stulecie", "Obi Oba - koniec cywilizacji", "Ga Ga - chwała bohaterom". Piotr Szulkin współpracował z wybitnymi aktorami: Krystyną Jandą, Markiem Walczewskim, Romanem Wilhelmim, Jerzym Stuhrem; za role w jego filmach byli wielokrotnie nagradzani. Większość realizacji powstała według autorskich scenariuszy reżysera, które miały też wersje książkowe. Autorami zdjęć byli Zygmunt Samosiuk, Witold Sobociński, Edward Kłosiński. Jako profesor Wydziału Reżyserii Szkoły Filmowej w Łodzi wykształcił wielu reżyserów młodego pokolenia. W 2013 roku za zasługi dla polskiej kultury został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. 00:55 TATA ZZA ŻELAZNEJ KURTYNY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Rzączyński Zdjęcia: Michał Popiel - Machnicki Muzyka: Andrzej Panufnik, Jem Panufnik Wykonawcy: Jeremy Panufnik, Camilla Panufnik, Nigel Osborne, Bernard Jacobson, Beata Bolesławska-Lewandowska, Wojciech Michniewski, Bohdan Pociej, Ewa Panufnik-Dworska, Mateusz Dworski, Humphrey Burton, John O'Kehoe Jem (Jeremy Panufnik) jest twórcą muzyki młodzieżowej i animacji, mieszka w Londynie, gdzie jest znany również jako DJ. Gdy jego ojciec miał tyle lat, co on, czyli około czterdziestki, był już uznanym polskim kompozytorem. Komunistyczne władze wybrały go jako wizytówkę polskiej muzyki za granicą. W 1954 roku Andrzej Panufnik postanowił zerwać związki z reżimem. Wyjechał na Zachód jako kompozytor zza żelaznej kurtyny z postanowieniem, że nigdy do Polski nie wróci. Nie wierzył ani wówczas, ani potem, przez długie lata swojego życia w Anglii, że komunizm zostanie kiedyś obalony i w 1990 roku, na krótko przed śmiercią jeszcze raz stanie na ojczystej ziemi. Dla Jema przeszłość ojca była zawsze owiana tajemnicą. Ojciec nie opowiadał mu o Polsce, nie uczył języka, nie wierzył, żeby kiedykolwiek synowi to było potrzebne. W momencie kręcenia filmu Andrzej kończyłby 94 lata. Do domu pod Londynem, gdzie wciąż mieszka jego żona, Camilla, gdzie ciągle istnieje jego dawna, zakurzona dziś pracownia, przyjeżdżają starzy przyjaciele, tak jak kiedyś, na urodziny. Jem chce porozmawiać z nimi o tym, o czym nie zdążył porozmawiać z ojcem. Jednak perspektywa angielska nie wystarcza. Jem wyjeżdża do Polski, żeby zrozumieć dramatyczną biografię ojca, poznać jego dylematy, motywy ucieczki z kraju. Podróż w czasie śladami ojca jest przede wszystkim refleksją nad samym sobą. Jem, nie mając, w odróżnieniu od swojej siostry, klasycznego wykształcenia muzycznego, czuł się w rodzinie zawsze inny. Ale kiedy wraz z nim podróżujemy śladami Andrzeja Panufnika, mamy wrażenie, że syn jest niezwykle bliski ojcu, zarówno poprzez swoją wrażliwość i szczerość, jak i zaskakujące refleksje. W czasie podróży bohater odkrywa w sobie emocje, które do dziś pozostawały w ukryciu. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA POWSTAŃCZYM SZLAKU Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski W tym odcinku: Historia jednej z tych bitew Powstania Styczniowego, która rozegrała się w najbardziej niedostępnych matecznikach Puszczy Białowieskiej. Trudna topografia, skomplikowane badania, ale stawką jest odnalezienie mogił 32 poległych powstańców. A za wskazówkę służy nam pamiętnik Ignacego Aramowicza, uczestnika boju. Do akcji mobilizujemy poszukiwaczy z całej Polski i najnowszy sprzęt elektroniczny. 02:25 NIGDZIE W EUROPIE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Kerstin Nickig Film dokumentalny o czeczeńskich rodzinach uciekających przed brutalną wojną i szukających schronienia w Europie, w której ma miejsce proces politycznego wyparcia problemu uchodźców poprzez faktyczne pozbywanie się uchodźców z naszego kontynentu. Film pokazuje błędne koło, jakim jest wędrówka uchodźców w poszukiwaniu stałego miejsca do życia. Europejscy parlamentarzyści debatują w Brukseli o dodatkowych klauzulach i paragrafach do nowego europejskiego rozporządzenia o prawie azylu - Dublin II. W tym samym czasie czeczeńskie rodziny uchodźców nadal szukają schronienia w Europie. 03:25 ARABSKI SEKRET Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Maja Julia Groszek Kamil Filipek pragnie poznać swojego ojca Ilhama Al Madfaiego, który jest twórcą arabskiej muzyki folkowej i gwiazdą na Bliskim Wschodzie. Ojciec i syn nigdy się nie poznali. Reżyserka zaprasza widzów do wspólnej obserwacji podróży Kamila oraz refleksji nad sensem życia i potrzebą odnalezienia swoich korzeni.