TVP Dokument Wtorek, 21.12.2021 06:00 DZIKA POLSKA - LECĄ ŻURAWIE Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Wysmukły, wyprostowany, dumnie chodzi po polach na zgrabnych, długich nogach. Ma eleganckie popielate upierzenie i czarne końcówki skrzydeł. Żuraw jest ważnym gatunkiem wzbogacającym ptasią różnorodność w Polsce. Miejscem akcji odcinka są okolice Nowogardu Szczecińskiego, a bohaterem jest doskonały obserwator żurawi, filmowiec Marek Piotrowicz, który podpatruje gody żurawi. Żurawie zaczynają widowiskowy taniec godowy, którego widok zapiera dech w piersiach. Gesty, które mogą być stosowane w walce w tym wypadku zamieniane są na miłosne sygnały. To taniec miłości a nie, jak mogłoby wydawać się na pierwszy rzut oka, agresji. Ptaki krążą wokół siebie z rozpostartymi skrzydłami, wykonują niespodziewane wyskoki i głębokie skłony, podrzucają w górę kępki traw. Puszą się, przeganiają i trąbią jak ćwiczący hejnaliści, a wszystko to czynią na podmokłych łąkach. Z upływem czasu to widowisko powtarza się coraz rzadziej, aż zanika zupełnie, co oznacza, że ptaki zajęły się gniazdem i wysiadywaniem jaj. 06:35 DZIKA POLSKA -WILCZE MANEWRY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz W przepastnych Borach Dolnośląskich kryły się wielkie poligony wojsk radzieckich. Gdy wojska stąd odmaszerowały, pozostawiając po sobie zarastające lasem pustkowia, zapanowała tu niepodzielnie przyroda. Takiego, obfitującego w zwierzynę, a bezludnego matecznika nie mogły nie odkryć wilki. I przywędrowały tutaj, a za nimi wyruszyło dwoje badaczy wilczych zwyczajów i wędrówek. Wraz z nimi wyruszamy zimowym wilczym tropem, uczymy się odnajdywać na śniegu ślady godów wilczej pary, śledzić za pośrednictwem tropów ich łowieckie manewry. I dowiadujemy się, do jak dalekich, zagranicznych wędrówek są skłonni ci drapieżcy w poszukiwaniu dogodnych ostoi i łowisk. 07:05 GÓRY I ICH MIESZKAŃCY (6/6) GÓRY SKALISTE (MOUNTAINS AND LIFE (6/6) THE ROCKIES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: John Geraint, Jones Wynford Góry Skaliste tworzą część kontynentalnego działu wód Ameryki Północnej. Ciągną się blisko 5 tysięcy kilometrów od stanu Nowy Meksyk w Stanach Zjednoczonych po Kolumbię Brytyjską w Kanadzie. Kiedy pierwsi Europejczycy wędrując na zachód, dotarli do Gór Skalistych, ich oczom ukazała się kraina tętniąca życiem, pełna niedźwiedzi, jeleni wapiti i bizonów. Spotkali również ludzi od tysięcy lat silnie związanych z tym górskim regionem. W opowieściach, tańcach i wierzeniach Pierwszych Narodów nie brak odniesień do postaci bizona. Kiedy te zwierzęta znalazły się na skraju wymarcia, Indianie opłakiwali je jak braci. Góry mogą być schronieniem; miejscem, w którym odnawiają się siły świata przyrody. Mogą też pomóc odbudować wiarę w życie. Niezależnie od tego jak postrzegamy Góry Skaliste, ta dzika kraina szczytów i górskich potoków oferuje nam znacznie szerszą perspektywę. Yellowstone - Jukon to wielki projekt połączenia i ochrony środowiska na obszarze od stanu Wyoming po granicę Alaski - blisko 5000 kilometrów. Zakłada ochronę najmniej naruszonego górskiego ekosystemu na świecie, wraz z dzikimi zwierzętami. Góry Skaliste są prawdziwym skarbem natury. Ale oprócz zwierząt, żyją tu również ludzie. Zimą ośnieżone stoki przyciągają nieustraszonych łowców przygód z całego świata. W Górach Skalistych zagrożenie i piękno pojawiają się pod różnymi postaciami. 08:05 MADAGASKAR. ZAGROŻONY RAJ (TROUBLE IN LEMUR - LAND) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Boris von Schoenbeck Dokument przenosi widza w góry północnej części bajecznej wyspy Madagaskar. Kamera podpatruje życie lemurów, dramatyczną walkę o przetrwanie dwóch matek ze swoimi młodymi. Małpiatki te żyją na terenach otwartych, suchych i skalnych, rzadko w zalesionych miejscach. Należą do najrzadszych naczelnych. Wiodą naziemny tryb życia, tworząc grupy złożone z 5 - 20 osobników. Mają zwyczaj chronić się w jaskiniach. Żywią się owocami, liśćmi, nasionami i owadami. Młode wczepiają się w futro na brzuchu matki i wiszą tam aż do ukończenia 2 tygodnia życia. Po tym okresie przechodzą na grzbiet rodzicielki i zostają tam do momentu osiągnięcia sprawności pozwalającej im poruszać się wraz z grupą. Są pod ochroną. Jednak wyrąb drzew na wyspie, a zwłaszcza drzew różanych (rosewood), mających szerokie zastosowanie w luksusowej stolarce budowlanej i do wyrobu palisandrowych mebli, stanowi zagrożenie dla tego gatunku. W filmie zobaczymy, jak wygląda życie tych uroczych zwierząt i walka obrońców z nielegalnie wyrąbującymi lasy Madagaskaru. 09:00 WOJNA I POKÓJ W OGRODZIE CZĘŚĆ 1 (WAR AND PEACE IN THE COUNTRYSIDE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Yves Collet Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak bardzo blisko, ale poza naszym polem widzenia, dzikie zwierzęta szaleją w naszych ogrodach i na polach upraw, aż czasami jest to są uciążliwe! W przypadku szkodników roślin nasza reakcja jest zwykle oczywista, sięgamy po chemię. Ale co, jeśli nasza odpowiedź mogłaby pochodzić z natury? Motyle uwielbiają mszyce, prawda? Sokoły zjadają myszy. Dlaczego więc nie moglibyśmy wykorzystać natury do zwalczania szkodników? Pozytywny i humorystyczny wgląd w dwa przeciwstawne światy i ich radykalnie odmienny wpływ na faunę naszego krajobrazu: z jednej strony ekologiczne gospodarstwo i dom, z drugiej konwencjonalne gospodarstwo i dom, w których stosowano chemiczne pestycydy. Ambitny mini - serial przygląda się problemowi środowiskowemu z innym i nowym podejściem, nakręcony z punktu widzenia zwierząt. Najpierw poznamy życie wiejskich zwierząt mieszkających w pobliżu ekologicznego domu i ich sąsiadów mieszkających w pobliżu typowego domu, w którym na co dzień używa się produktów chemicznych. W drugim odcinku poznamy zwierzęta żyjące na ekologicznej farmie oraz ich odpowiedniki w gospodarstwie z tradycyjnymi metodami. 10:05 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA ODC. 1 GÓRNA ENGADYNA (UNTAMED SWITZERLAND 01. ENGADINE / WILDE SCHWEIZ 01. DAS OBERENGADIN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku pierwszym - Engadyna. Jest to długa dolina górska w Gryzonii, na południu Szwajcarii. Rozciąga się na przestrzeni 100 kilometrów wzdłuż rzeki Inn, od jej górnego biegu przy przełęczy Maloja, w kierunku północno - wschodnim aż do miejsca, gdzie Inn wpływa na terytorium Austrii. Otoczona ze wszystkich stron wysokimi górami Engadyna słynie ze słonecznego klimatu, wspaniałych krajobrazów i tras wycieczkowych. 11:00 POWRÓT KAPITANA Reportaż, 36 min, Polska, 1973 Autor: Andrzej Androchowicz Scenariusz: Andrzej Androchowicz Zdjęcia: Bogdan Żołtak, Marek Lachowicz, Janusz Pietrzykowski, Lech Rydliński Krzysztof Baranowski podczas powrotu z samotnego rejsu jachtem Polonez. W ostatnim etapie rejsu towarzyszy mu żona, Ewa. 22 czerwca 1973 roku o godzinie siedemnastej Polonez minął główki falochronu w Świnoujściu. Uroczyste wejście do portu, powitanie żeglarza, tłumy ludzi, powitalne salwy. Szczecin - Wały Chrobrego - tłumy szczecinian oczekujących na uroczyste powitanie kapitana Krzysztofa Baranowskiego, opuszczenie żagli i cumowanie przy nabrzeżu, wycie syren, okrzyki radości zgromadzonych, brawa, powitanie kapitana przez I sekretarza PZPR, przemówienie, wypowiedź K. Baranowskiego, konferencja prasowa, K. Baranowski na pokładzie jachtu - demonstracja niektórych urządzeń, żeglarz opowiada o najbardziej niebezpieczne przygodach, rodzina p. Krzysztofa - żona, syn i córka na pokładzie jachtu. Obrazki wykonane przez pana Stefana Fusa, uwieczniające wielkiego kapitana w rejsie dookoła świata. 11:45 DEFILADA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1989 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Fidyk Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Krzysztof Kalukin Film "Defilada" został doceniony przez widzów i krytyków, o czym świadczą liczne nagrody: Prix Italia, 1989; Lipsk - Grand Prix, 1989; Srebrny Lajkonik, 1989; Mannheim - Złoty Dukat, 1989; Złoty Ekran, 1989. Andrzej Fidyk (ur. 1953 r.), absolwent Handlu Zagranicznego SGPiS zrealizował ponad 30 filmów dokumentalnych, wiele z nich otrzymało prestiżowe nagrody w kraju i za granicą. "Defilada" ukazuje Koreańską Republikę Ludowo - Demokratyczną w momencie obchodów 40. rocznicy jej istnienia. Uroczystości zbiegły się w czasie z olimpiadą w Seulu. Władze komunistyczne postawiły sobie za cel zorganizowanie święta narodowego tak, by siłą wyrazu i rozmachem przyćmiło światowe święto sportu. Z jakim rezultatem? O tym właśnie opowiada film Andrzeja Fidyka. Autor dokumentuje przebieg uroczystości, niezliczoną masę ludzi ubóstwiających swojego wodza, oraz filmuje to tylko, co chcieli pokazać Koreańczycy. Nie zamieszcza własnych komentarzy. Pozwala, by obraz mówił sam za siebie. Właśnie ta powściągliwość wydaje się być siłą filmu: same fakty kreują wrażenia odbiorcy. Ci ludzie wierzą w sens tego, co robią, autentyczną czcią otaczają swego wielkiego przywódcę. Zdaniem Krzysztofa Kalukina, operatora filmu, "Problem polega na tym, że oni są kompletnie odcięci od świata. Telewizja nie pokazuje niczego, co dzieje się na świecie z wyjątkiem krajów, z którymi Korea jest zaprzyjaźniona. Oni wierzą, że u nich jest najlepiej. Wychować takie społeczeństwo, to wielka sztuka". Z ekranu tchnie magia siły, dyscypliny, tłumu. Dla Europejczyka jest to również swojski obraz, z tą różnicą, że to, co widzi na ekranie, ogląda jak relikt, ocenia poprzez pryzmat zmian, jakie zaszły w ostatnich latach w środkowowschodniej Europie. Niezależnie od położenia geograficznego, totalitaryzm ma wszędzie tę samą twarz. 12:55 JAKIEGO KOLORU JEST MIŁOŚĆ? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Małżeństwo Monika i Wojtek to niezwykła para. Obydwoje są niepełnosprawni, ale urodziła im się zdrowa córeczka Ula. Bardzo się kochają, wspierają w trudnych chwilach i każdego dnia walczą o normalne życie. Ona to niewidoma psycholog, on - informatyk z porażeniem mózgowym. Mają po trzydzieści lat, poznali się na portalu randkowym dla niepełnosprawnych. Monika mówi: napisał do mnie, że kiepsko chodzi i bełkocze. Odpisałam, że to może być problem, bo ja nie widzę. Jak my się porozumiemy? Wtedy Wojtek stwierdził, że na pewno dadzą radę. Od dwóch lat są małżeństwem. Ona nie ma pracy, ale on jest informatykiem w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Uzupełniają się we wszystkim, pomagają sobie w podstawowych czynnościach każdego dnia. Ona zastępuje mu ręce w czynnościach wymagających precyzji (zapina koszulę, przeniesie kubek z herbatą, talerz zupy), on służy za jej oczy - opisuje świat, którego Monika nigdy nie widziała. 14:00 WOJNA I POKÓJ W OGRODZIE CZĘŚĆ 2 (WAR AND PEACE IN THE COUNTRYSIDE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Yves Collet Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak bardzo blisko, ale poza naszym polem widzenia, dzikie zwierzęta szaleją w naszych ogrodach i na polach upraw, aż czasami jest to są uciążliwe! W przypadku szkodników roślin nasza reakcja jest zwykle oczywista, sięgamy po chemię. Ale co, jeśli nasza odpowiedź mogłaby pochodzić z natury? Motyle uwielbiają mszyce, prawda? Sokoły zjadają myszy. Dlaczego więc nie moglibyśmy wykorzystać natury do zwalczania szkodników? Pozytywny i humorystyczny wgląd w dwa przeciwstawne światy i ich radykalnie odmienny wpływ na faunę naszego krajobrazu: z jednej strony ekologiczne gospodarstwo i dom, z drugiej konwencjonalne gospodarstwo i dom, w których stosowano chemiczne pestycydy. Ambitny mini - serial przygląda się problemowi środowiskowemu z innym i nowym podejściem, nakręcony z punktu widzenia zwierząt. Najpierw poznaliśmy życie wiejskich zwierząt mieszkających w pobliżu ekologicznego domu i ich sąsiadów mieszkających w pobliżu typowego domu, w którym na co dzień używa się produktów chemicznych. W drugim odcinku poznamy zwierzęta żyjące na ekologicznej farmie oraz ich odpowiedniki w gospodarstwie z tradycyjnymi metodami. 15:05 MŁODZIUTKA STARUSZKA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Henryk Jantos Zdjęcia: Alicja Pahl, Tomasz Samosionek, Adam Janczewski Dokument o życiu i karierze artystycznej Stefanii Grodzieńskiej, pierwszej damy polskiego humoru, żony zmarłego w 1979 r. Jerzego Jurandota, poety, dramaturga, satyryka, autora tekstów. Sztukę, która jej towarzyszy do dziś pokochała od najmłodszych lat. Miała zaledwie 3 lata, gdy przyjęli ją do baletu. Urodzona w 1914 roku Stefania Grodzieńska nigdy nie kryła swego wieku, wręcz przeciwnie, o przeżytych latach mówi w dokumencie z dumą. Życie bohaterki filmu zawsze było wypełnione śmiechem, optymizmem, muzyką, tańcem, poezją, kabaretem, pracą w teatrze, telewizji oraz w radiu, które szczególnie sobie ceni. Spośród licznych odznaczeń i wyróżnień najbliższy jej sercu jest właśnie Diamentowy Mikrofon - nagroda przyznawana wybitnym twórcom radiowym. Wprawdzie bohaterka dokumentu, mimo upływu czasu nie starzeje się, jest stale usmiechnięta, i nawet w tragicznych chwilach widzi śmieszną stronę sytuacji, to przecież jest w jej życiu także miejsce na zadumę, refleksję, na pochylenie się nad sprawami bardzo ważnymi. W jej wierszach poświęconych dzieciom żydowskim, których śmierć widziała, wyczuwa się smutek, łzy, cierpienie. W archiwalnych fragmentach dokumentu towarzyszą Stefanii Grodzieńskiej, dziś już nieżyjący: Mieczysław Fogg, Jeremi Przybora, Aleksander Bardini, Lucjan Kydryński, Edward Dziewoński. Z rozrzewnieniem wspomina też najszczęśliwsze 43 lata spędzone u boku Jerzego Jurandota, choć nie zawsze było im łatwo. Do grona wiernych przyjaciół, których spotkała na swej drodze, należą pojawiający się również w dokumencie: Zofia Wilczyńska, ks. Kazimierz Orzechowski, Sława Przybylska, Alina Janowska, Irena Santor, Magda Zawadzka, Jerzy Owsiak, Grażyna Torbicka, Artur Andrus i inni. Bez nich - jak mówi p. Stefania - byłaby gorsza, bo jej życie nie byłoby przecież jednym pasmem sukcesów. Dokument "Młodziutka staruszka" jest historią wybitnej artystki, która całe życie rzucała koła ratunkowe w stronę starszych i młodszych, w stronę wszystkich, którym groziło zgorzknienie i marazm. Stefania Grodzieńska odpowiada na pytanie, które często sami sobie zadajemy: jak żyć? Ale również jak się rozstawać?! Z tym wszystkim, co było kiedyś ważne w naszym życiu: z ludźmi i rzeczami, z nastrojami i dawnymi wzruszeniami. Ona się rozstaje, powoli oddala. Także od nas wszystkich. Mówi o tym jednak bez skrępowania i minoderii. Nie rozstaje się jedynie ze swoim poczuciem humoru i optymizmem. Jest ciepła i pogodna, ciągle uśmiecha się do ludzi. Wydaną w 2007 r. książkę o swoim życiu zatytułowała "Nie ma z czego się śmiać", ale zaraz dodaje ostrzegawczo, że jest się z czego cieszyć, bo dzięki bliskim jej ludziom uwierzyła, że przyjaźń to coś najważniejszego w życiu człowieka. W dokumencie wykorzystano także archiwalne fragmenty znanych programów TVP: "Herbatka u Tadka", "Godzina szczerości", "Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy". Stefania Grodzieńska zmarła 28 kwietnia 2010 roku, trzy lata po nakręceniu dokumentu "Młodziutka staruszka". 16:00 ENERGIA DO ŻYCIA 1. NIEZASPOKOJONE PRAGNIENIE (ENERGY OF LIFE / STROM DES LEBENS / 1. THE THIRST FOR ENERGY.) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Andrea Hauner Rok 2018 charakteryzował się najwyższym zużyciem energii w historii. Prognozy przewidują, że w nadchodzących dziesięcioleciach nasze zużycie energii elektrycznej będzie nadal drastycznie rosnąć. Jednocześnie zasoby tzw. paliw kopalnych - ropy, gazu, węgla - powoli, ale zdecydowanie maleją. Wątpliwe jest jednak, czy źródła odnawialne będą w stanie zrekompensować popyt. W dobie technologii i wysoce zdigitalizowanego świata myśl o braku prądu przeraża. Jak możemy zapewnić dostawy energii elektrycznej do coraz bardziej zelektryfikowanego społeczeństwa? Jak możemy sprawić, by energia elektryczna była przechowywana i przenośna? Energia elektryczna to gorący towar przyszłości. Tylko ci, którzy mają elektryczność, mogą generować dobrobyt i wzrost. 17:05 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA ODC. 2 VANIL NOIR (UNTAMED SWITZERLAND 02. VANIL NOIR / WILDE SCHWEIZ 02. DAS VANIL NOIR) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku drugim - Vanil Noir. Jest to szczyt w Alpach Fryburskich, części Alp Zachodnich. Leży w Szwajcarii w kantonach Vaud i Fryburg. Należy do głównego łańcucha Alp Berneńskich. Można go zdobyć ze schroniska Chalet Les Marrindes (1868 m). Czas się tu zatrzymał. Zaczarowana okolica. Dla wielbicieli przyrody to główna atrakcja górskiego świata Szwajcarii. W rezerwacie Vanil Noir nadal można znaleźć dziewiczą przyrodę. Znajdujemy się na granicy płyt kontynentalnych Afryki i Europy. Po lewej z tyłu mamy Afrykę. Przy podziale na płyty tektoniczne nazwalibyśmy je Alpami Środkowo - Wschodnimi lub Południowymi. Miejsce, w którym stoimy, to już Europa. Naukowa nazwa to płaszczowiny pennińskie. Okolica przełęczy położonej wysoko nad krainą jezior przypomina krajobraz wulkaniczny. Ogród rzeźb stworzony przez naturę z różnych rodzajów skał. Pozostałości dawnej aktywności tektonicznej, pamiątka po ogromnej energii. Żyją tu wyjątkowe zwierzęta. Głównie owady i żaby, które mogą przetrwać w środowisku kwaśnym. 18:10 SKARBY EUROPY ODC. 2 LAPONIA (TREASURES OF EUROPE EP. 2 TRESORS DE LAPONIE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PLAŻE TAJLANDII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 BABUSZKI Z CZARNOBYLA (BABUSHKAS OF CHERNOBYL) Film dokumentalny, 49 min, USA, 2015 Reżyseria: Nancy Nordhoff, Holly Morris, Anne Bogart Film dokumentalny o kobietach, które wciąż mieszkają w pobliżu elektrowni w Czarnobylu. Mimo podeszłego wieku, trudności i skażonego terenu nie opuściły swoich domów. Bohaterkami filmu są trzy kobiety żyjące w najbardziej toksycznym miejscu na świecie. Gdy prawie wszyscy sąsiedzi już dawno uciekli, a mężowie poumierali, one wciąż pracują, uprawiają ziemię uznaną za niezdatną do użytku, ignorując nakazy rządowe i ostrzeżenia zdrowotne. Te babcie wiodą życie w jednym z najbardziej skażonych miejsc. 26 kwietnia 1986 roku w bloku numer cztery Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej doszło do eksplozji. Pożar uwolnił 400 razy więcej promieniowania niż bomba, która spadła na Hiroszimę. W Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej doszło do awarii. Uszkodzeniu uległ jeden z reaktorów. Rannym udzielono pomocy. Powołano specjalną komisję. Przymusowo ewakuowano setki tysięcy osób, a strefa wykluczenia o powierzchni dwóch tysięcy sześciuset kilometrów kwadratowych została uznana za niezdatną do zamieszkania. Wysiedlonym powiedziano, że już nigdy nie będą mogli wrócić. Ten film to poruszający portret i świadectwo siły, solidarności i przyjaźni. Wielokrotnie nagrodzony na festiwalach. 21:20 MADE IN USSR Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Barbara Włodarczyk W grudniu 2016 r. minęło 25 lat od rozpadu radzieckiego imperium. To było wydarzenie epokowe! Punkt zwrotny w politycznej historii Europy, ale także w skali globalnej. Upadek ZSRR oznaczał koniec dwubiegunowego porządku międzynarodowego i całkowitą zmianę układu sił w świecie. W jednej chwili na mapie pojawiło się aż 15 nowych państw. Celem filmu jest pokazanie, w czym się przejawia powrót do radzieckiej epoki w Rosji, która uważa się za spadkobierczynię ZSRR. Jaka jest wiedza na temat rzeczywistości tamtych czasów, jakie są przyczyny odradzania się ideałów radzieckiego imperium, oraz jakie wynikają z tego konsekwencje i zagrożenia dla Rosji i świata. Zrozumienie sposobu myślenia Rosjan w tej kwestii jest niezwykle ważne dla zgłębienia ich postaw wobec konfliktu na Ukrainie i stosunku do państw Europy Zachodniej, w tym Polski. 22:20 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BUSINESS WOMAN W KIJOWIE Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym odcinku spotkanie z Galiną Łogwinową - kobietą biznesu z Kijowa. Ma ona czterdzieści sześć lat i jest prezesem oraz współwłaścicielką trzech dużych firm: agencji modelek, studia filmowego oraz biura organizacji imprez rozrywkowych. Swój biznes prowadzi od siedmiu lat, a jej dochody są kilkadziesiąt razy wyższe od przeciętnych. Takie kobiety jak Galina stanowią na Ukrainie niewielki odsetek społeczeństwa. 22:50 LOT DO WOLNOŚCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Linkowski Film o brawurowej i nieznanej w historii ucieczek z PRL - u, samolotowej ucieczce na amerykańskie lotnisko Tempelhof w Berlinie Zachodnim w 1983 roku. Tego nie lada wyczynu dokonał w sensacyjnych okolicznościach student UMCS, najmłodszy pilot spośród szesnastu lotniczych uciekinierów w PRL. 23:50 W KOLEJCE PO USŁUGI Reportaż, 14 min, Polska, 1971 Próba oceny punktów usługowych w Polsce lat 70. XX wieku. Podobnie jak w innych krajach socjalistycznych, w Polsce wyodrębniono z szerokiej sfery usług grupę czynności bezpośrednio związanych z obsługą gospodarstw domowych i zaspokajaniem podstawowych potrzeb osobistych ludności. Zalicza się do nich usługi przemysłowe w zakresie napraw konserwacyjnych i wykonywania przedmiotów powszechnego użytku na nieindywidualne zamówienie, usługi budowlane obejmujące prace remontowo - budowlane, instalacyjne, usługi pralnicze, turystyczne, wypoczynkowe, a także usługi o charakterze osobistym, takie jak fryzjersko - kosmetyczne, fotograficzne, wypożyczanie sprzętu itp. 00:10 CZTEROBRYGADÓWKA Reportaż, 12 min, Polska, 1972 Reportaż o czterobrygadowym systemie pracy. System zaczął funkcjonować we wrześniu 1961 roku. Pomimo wcześniejszych problemów i wątpliwości, sprawdził się w praktyce w wielu dziedzinach produkcji m.in. w hutnictwie, przemyśle chemicznym, szklarskim, celulozowo - papierniczym oraz ceramicznym. Gwarantuje on ciągłość linii produkcyjnej. W reportażu wypowiedź hutnika oraz pracowników kadry kierowniczej o korzyściach z takiego systemu pracy. Ilustracją są ujęcia z produkcji stali i papieru. 00:25 NOTACJE: IRENA LASKOWSKA. WYJDĘ, KIEDY ZECHCĘ.. Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Anna Więckowska Aktorka teatralna i filmowa. Siostra operatora Jana Laskowskiego. Urodzona w 1925 r. w Mierzanach. Opowiada o swojej karierze, jak doszło do zagrania przez nią głównej roli w kultowym już filmie "Ostatni dzień lata" Tadeusza Konwickiego. 00:40 NO I CÓŻ, ŻE DO SZWECJI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2008 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Radosław Domański, Jan Zub Opracowanie muzyczne: Krystyna Wikarek Jaszczur, Snajper, Karbownik, Benek i Myszka przebywają w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Herbach koło Częstochowy. Większość z nich pochodzi z ubogich, rozbitych lub patologicznych rodzin, zmagających się z alkoholizmem. Nie mając dobrych wzorców, chłopcy w młodym wieku (mają po 14 - 16 lat) weszli już w kolizję z prawem: zaczynało się od wagarów, potem był alkohol, narkotyki, bójki, kradzieże. Stamtąd prosta droga wiodła do ośrodka. Ale teraz cała piątka staje przed niezwykłą szansą. Wszyscy wezmą bowiem udział w niecodziennym projekcie: wyprawie do najbardziej wysuniętej na północ części Szwecji i Norwegii - subarktycznej Laponii. To miejsce wyjątkowe ze względu na unikatową, dziewiczą przyrodę oraz prastarą, lapońską kulturę. Ideą organizatorów projektu jest pokazanie wychowankom nowych możliwości i sposobów życia, zapoczątkowanie procesu szeroko rozumianej resocjalizacji. Dla uczestników wyprawy to pierwszy zagraniczny wyjazd w życiu: mikrobusem wyruszają w podróż ze swoim wychowawcą. W Gdańsku wsiadają na prom, zachwyceni jego wnętrzem, różnymi urządzeniami. Wysiadają w szwedzkim Nynashamn i ruszają w dalszą drogę. Ze dziwieniem zauważają, że Szwedzi jeżdżą bardzo przepisowo, nikt nikogo nie wyprzedza, nie przekracza dozwolonej szybkości. Chłopcy nie mówią po angielsku, więc kiedy na postoju Myszka usiłuje zapytać o drogę, nie bardzo mu to wychodzi. Ku jego zdziwieniu, nawet wolne i wyraźne powtarzanie pytania po polsku i napisanie go na kartce nie przynosi efektu. W Strangnas chłopcy zatrzymują się na kolejny postój, próbują rozmawiać z miejscowymi dziewczynami, ale bariera językowa jest nie do pokonania. Częstują je więc tylko papierosami, "rozmawiając" na migi. Następne przystanki są już w Norwegii: w Midtbygda, potem w Trondhaim. Chłopcy są zaskoczeni, że wszędzie jest tak czysto i spokojnie, że wszyscy są uprzejmi. Szczególne wrażenie robią na nich rowery pozostawione przy drodze przez turystów, którzy gdzieś odeszli. Dziwią się, że nikt ich nie zabiera, ani nie niszczy. W Polsce oni sami natychmiast by je sobie przywłaszczyli. Tutaj, pouczani przez wychowawcę, widzą, że można postępować inaczej: nie kraść i nie bać się, że się zostanie okradzionym. Wreszcie docierają do celu podróży. Nad kryształowo czystym jeziorem chłopcy rozbijają namiot, łowią ryby, rozpalają ognisko, gotują posiłek. Są weseli, rozluźnieni. Opowiadają o tym, co już zobaczyli, co im się podobało, ale także o tym, jak wyobrażają sobie swoją przyszłość. We wszystkich opowieściach przewija się jedno wspólne marzenie: mieć rodzinę, żonę, dzieci, normalny dom. Gdy odjeżdżają z miejsca obozowania, zostawiają po sobie - instruowani przez wychowawcę - wzorowy porządek. W drodze powrotnej zatrzymują się jeszcze w centrum Sztokholmu: obserwują strażników przez Zamkiem Królewskim, przyglądają się ludziom, biegają beztrosko po ulicach, chłoną tę inną, nieznaną rzeczywistość. Ile z tych wrażeń zostanie w nich na dłużej, co zapamiętają z tej wyprawy? Czy rzeczywiście zmieni ona ich nastawienie do życia? 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CIĄG DALSZY NASTĄPIŁ Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski W tym odcinku o tytule - "Ciąg dalszy nastąpił" - to dla nas wielki dzień. Kilka miesięcy temu z podziemi dawnego banku w Krośnie wydobyliśmy ważący prawie trzy tony silnik stacjonarny, który napędzał kiedyś rezerwowy generator prądu. Milczał, bo nie był potrzebny przez prawie siedemdziesiąt lat. Został również pozbawiony wielu istotnych części. Przez cztery miesiące uczniowie i nauczyciele ze szkoły technicznej w Krośnie remontowali go. O tym remoncie opowiemy w programie i oczywiście podejmiemy próbę uruchomienia silnika. Nasza wyprawa w okolice Boguchwały i Czudca ma także za zadanie uczulić widzów na zabytki techniki, które ciągle można odnaleźć w naszym otoczeniu. Pierwszym przykładem będzie zabytkowy most - jeden z tych nielicznych ocalałych po wojnach, który został zbudowany w technice nitowania na gorąco. Dziś mało kto pamięta, że byliśmy liderami w budowie nowoczesnych mostów i że jako pierwsi zaczęliśmy je budować metodą spawania. Tę piękna kartę historii techniki przypomnimy. Pokażemy również liczącą ponad sto lat starą cegielnię i jej urządzenia techniczne. 01:55 DZIECI KOTANA Film dokumentalny, 65 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Dembiński Zmarły tragicznie w 2002 roku Marek Kotański pozostawił po sobie sieć ośrodków terapii dla uzależnionych i wykluczonych. Pomógł wielu ludziom, którzy wciąż go pamiętają. Dziś "dzieci Kotana" kontynuują jego dzieło, angażując się głęboko w pracę MONAR - u. W ich wspomnieniach powraca postać mentora - niekonwencjonalnego psychoterapeuty i zaangażowanego działacza społecznego, który w terapii stawiał na ideę wzajemnego pomagania sobie i starał się nigdy nie poddawać swoich podopiecznych łatwym ocenom. 03:10 SZCZUR W KORONIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2004 Reżyseria: Jacek Bławut "Boże, użycz mi pogody ducha, abym pogodził się z tym, czego nie mogę zmienić; odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić; i mądrości, abym odróżnił jedno od drugiego; niech się dzieje wola Twoja, Panie, a nie moja". Modlitwę wspólnot Anonimowych Alkoholików powtarzają za Staszkiem zgromadzeni w mieszkaniu mężczyźni. Jest wśród nich także 32 - letni Michał. To dla niego się tu zebrali. Michał jest ciężko chory. Śmiertelnie chory. Michał jest alkoholikiem. Pytany o najbliższych wymienia Staszka i Jacka. Ojca, który dał mu wyłącznie życie i nazwisko, nigdy nie znał. Matkę opuścił przed kilkoma laty, nie interesuje się jej losem. Odkąd umarła babcia, Michał próbował różnych alkoholi. Pił piwo, wódkę, tanie czerwone wino. I denaturat, biały i niebieski. Najpierw sprzedawał to, co w domu było najmniej potrzebne. Potem to, co było podwójne. Po co kolorowy telewizor, skoro jest czarno - biały? Po co telewizor w ogóle, skoro jest wieża stereo? Po co głośniki, skoro wystarczą słuchawki? Skoro słucha się tylko przez słuchawki, wieżę można zamienić na małe radio tranzystorowe. Po co radio tranzystorowe, skoro nie słucha się muzyki? Teraz w mieszkaniu Michała jest tylko łóżko. W pokoju dziennym, pod sufitem, jaskółki uwiły gniazdo. Kiedy jest zimno lub Michałowi brakuje pieniędzy, idzie do Staszka. Staszek ma dość pijackich wykrętów przyjaciela, pędzi go z domu. Ale zawsze w końcu przygarnie, przenocuje. Kamera Jacka Bławuta podążą za Michałem krok w krok. Szklane oko śledzi losy bohatera, jego dylematy, bezsilność w walce z morderczym nałogiem. Czasem Michał zdaje sobie sprawę z pędu do samozagłady. - Ratujcie mnie - krzyczy. Kolejny pobyt w szpitalu na krótko daje nadzieję zwycięstwa. Michał staje się życzliwszy, mniej kłamie. - My jesteśmy abstynenci, nas alkohol nie zakręci - Michał bawi się wraz z innymi i tańczy podczas występu zespołu disco - polo. Kiedy jednak przyjaciele spuszczą go z oka, budzą się wódczane demony, zaś deliryczny "szczur w koronie" osacza bohatera. W 2005 roku reżysera Jacka Bławuta wyróżniono nagrodą Grand Prix łódzkiego Festiwalu Mediów Człowiek w zagrożeniu i Nagrodą Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich na Krakowskim Festiwalu Filmowym. "Szczur w koronie" zdobył nagrodę publiczności "Jancio Wodnik" w kategorii najlepszego filmu dokumentalnego na XIII Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej - Prowincjonalia' 2006.