TVP Dokument Czwartek, 23.12.2021 06:00 DZIKA POLSKA - POKUMAĆ RZEKOTKĘ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Godowe skrzeczenie rzekotek, rechotanie żab czy kumkanie kumaków to głosy natury, których nie sposób nie usłyszeć. Przynajmniej tam, gdzie jeszcze w miarę licznie występują, bo jest ich w naszej przyrodzie coraz mniej. Ale trudniej pokumać, czyli zrozumieć życie rzekotek, żab, kumaków czy innych płazów, bo kryje ono przed nami jeszcze wiele tajemnic. Jak to na przykład jest, że aby otrzymać jedną pospolitą, zieloną żabę wodną, potrzeba żab dwóch innych gatunków. A z dwóch prawidłowych żab wodnych nie powstanie jedna prawidłowa. Wspólnie z przedstawicielami nielicznej u nas garstki badaczy płazów próbujemy zjeść tę poznawczą żabę. 06:30 DZIKA POLSKA - PTASIA WISŁA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Bohaterami odcinka są przyjaciele Wisły, ludzie, którzy zajmują się ochroną przyrody tej dzikiej rzeki: dr Andrzej Kruszewicz i Przemysław Pasek - założyciel Fundacji "Ja Wisła". Jest jedną z ostatnich nie uregulowanych, prawie naturalnych dużych rzek Europy. W jej rozległej pradolinie można spotkać niemal wszystkie typy środowisk wodnych i nadwodnych, typowych dla polskich nizin. Dominują natomiast ogromne obszary rzecznych piasków i zarośli wierzbowych, poprzetykanych tu i ówdzie zachowanymi jeszcze fragmentami lasów łęgowych. Wyprawa łodzią wśród wiślanych wirów jest jeszcze ze niezwykłą, egzotyczna przygodą, podobnie, jak prowadzenie obserwacji na wiślanych wyspach i łachach. Przede wszystkim obserwacji ornitologicznych, bo Wisła jest, zwłaszcza w swoim środkowym biegu, ptasia rzeką. I to także na odcinkach miejskich, zwłaszcza na warszawskim. Wisła służy ptakom przez cały rok, ale w określonych porach coraz to innym. Jest jednak przede wszystkim szlakiem wędrówekszeregu gatunków ptaków (m.in. kaczek, łabędzi, kormorana, rybołowa, mew, rybitw oraz siewkowców). Jest ona też ważnym zimowiskiem dla wielu gatunków krajowych i północnoeuropejskich (np. kaczki, mewy, bielik). Szczególnie istotne dla części gatunków ptaków są odcinki rzeki o naturalnym charakterze, z wyspami i piaszczystymi łachami w korycie, Stąd nawet w pobliżu mostów Warszawy można spotkać unikatowe gatunki. 07:05 PODWODNY RAJ BORNEO Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2013 Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 07:35 PODWODNY RAJ BORNEO Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:05 SKRZYDLATA KRÓLOWA NIEBA (EAGLE - QUEEN OF THE SKIES) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Jörn Röver Ptaki z rodziny jastrzębiowatych to drapieżniki, które jako orły pojawiają się w mitach i legendach. Mimo że znajdują się na wierzchołku piramidy troficznej, także muszą walczyć o przetrwanie i wychowanie młodych. Potężne, o różnorodnym wyglądzie, zwinne. To opowieść o niezwykłych dziejach jednego osobnika. Bieliki zwyczajne mierzą niemal metr długości; to jedne z największych latających ptaków. Skrzydła o rozpiętości 2, 5 metra unoszą sześciokilogramowe ciała. Bielik zwyczajny to mistrz przetrwania. Zimą, gdy brakuje pożywienia, poluje na dzikie ptactwo. Znamy ponad 240 gatunków ptaków z rodziny jastrzębiowatych. Unoszą się na szerokich, potężnych skrzydłach. Obserwują bacznie okolicę, a wzrok mają trzy i pół razy ostrzejszy niż my. Bieliki zwyczajne łączą się w pary na całe życie. Co roku wracają do domu. Bokaterką filmu jest samica, która dzięki sile, umiejętności dostosowania się i uporowi wyrosła na skrzydlatą królową nieba. 09:05 DZIKA BAWARIA ODC. 1 POWSTAŁA Z LODU (WILD BAVARIA / WILDES BAYERN 1. BORN FROM ICE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Marion Pullmann, John Dutton Film dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bawarii. To obserwacja flory i fauny rozległych lasów bawarskich i malowniczej scenerii pojezierza u podnóża Alp przez cały rok. Tutaj znajduje się dom najbardziej pomysłowych mistrzów przetrwania: nieśmiałego rysia, nieposkromionego żbika. Poznamy zaskakujące przygody rodziny zimorodków. Spotkamy ruchliwe bociany czarne, leniwe orły bieliki, bawiące się wydry lub jadowitą żmiję na polowaniu. Zobaczymy, jak nietoperze łowią jak rybołowy. Przyjrzymy się walce powietrznej między dużymi drapieżnikami, podczas gdy mały żuk broni się wrzącym kwasem. I wreszcie dziki: inteligentne i oportunistyczne. Wiedzą, jak najlepiej wykorzystać każdą sytuację. Film nakręcony przy użyciu najnowocześniejszych technologii, takich jak specjalne kamery szybkoobrotowe i termowizyjne, zapewnia wyjątkowy wgląd w świat przyrody. Powstała z lodu. Wyżyna Bawarii. Uformowana przez lodowce i otoczona majestatycznymi Alpami. Wznoszące się do 4810 metrów Alpy są najbardziej imponującym łańcuchem górskim Europy. Przez ponad 10 tysięcy lat lodowce dokonywały erozji gór, kształtując ląd u ich podnóży. Malownicza sceneria inspirowała nie tylko królów bawarskich i poetów. Od ponad 2 tysięcy lat te obszary były uprawiane, więc to lód i człowiek wyrzeźbili krajobraz bawarski. 10:10 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA ODC. 3 LODOWIEC ALETSCHGLETSCHER (UNTAMED SWITZERLAND 03. THE GREAT ALETSCH GLACIER / WILDE SCHWEIZ 03. ALETSCHGLETSCHER) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku trzecim - Aletschgletscher. Grosser Aletschgletscher, największy lodowiec Alp leży w Alpach Berneńskich, w kantonie Valais w Szwajcarii. Aletsch ma długość 23, 6 km (2002 r.), zajmuje powierzchnię 117, 6 km² i składa się z ok. 27 mld ton lodu. U schyłku małej epoki lodowej w roku 1850 lodowiec miał długość 27 km. Lodowiec jest objęty rezerwatem znajdującym się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, razem ze szczytami Bietschhorn i Jungfrau. 11:05 DYRO Film dokumentalny, 28 min, Polska, 1973 Scenariusz: Zofia Olas Film przedstawia sylwetkę wieloletniego dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu - Stanisława Żygadło. Obserwujemy dyrektora I LO w typowych sytuacjach związanych z życiem szkoły. O dyrektorze wypowiadają się uczniowie i współpracownicy. Zwłaszcza uczniowie w swoich refleksyjnych wypowiedziach podkreślają szczególną rolę, jaką odgrywa w ich życiu uczniowskim postać cenionego przez nich pedagoga i wychowawcy. Uczniowie i ich rodzice w swoich wypowiedziach okazują wdzięczność za okazaną pomoc i zaufanie w zmaganiach z wieloma trudnymi problemami, które towarzyszą młodym ludziom w procesie edukacji. Dyrektor zastanawia się, jak postrzega swoją rolę jako wychowawca młodzieży. Mówi o potrzebie uwrażliwienia na skomplikowane sytuacje rodzinne, środowiskowe powierzonych jego opiece uczniów. Wspomina o wielu sukcesach wychowawczych w pracy z tak zwanymi trudnymi uczniami. Pochyla się z troską i empatią nad wieloma problemami uczniowskimi, sugerując metody ich rozwiązania. Podkreśla rolę zaufania w rozwiązywaniu problemów młodego człowieka. Obserwujemy młodzież w wielu sytuacjach związanych z życiem szkoły. 11:40 DZIENNIKI Z NIEBIESKIEJ SZKOŁY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Jędrzej Bączyk S. T. S. Fryderyk Chopin to żaglowiec. Pięćdziesiąt metrów pokładu, dwa maszty po czterdzieści metrów - wydaje się być całkiem dużym statkiem. Kiedy jednak grupa nieobytych z żeglarstwem licealistów ma na nim spędzić dwa miesiące, staje się ciasną klatką. Celem rejsu są Karaiby. Aby tam dopłynąć, należy pokonać Atlantyk; wprawdzie załoga zawodowa dowodząca statkiem to doświadczone wilki morskie, jednak dla młodych ludzi będzie to duże wyzwanie! Przy zmiennej pogodzie, nieprzystosowaniu do warunków morskich, natłoku obowiązków i osobistych ograniczeniach, młodzież będzie musiała się wykazać niesamowitą odpornością psychiczną i odwagą! Tym bardziej że na statku zorganizowane jest liceum, którego dyrektor skrajnie różni się od swoich uczniów, dzieci poznańskiej elity intelektualnej. Jest to bowiem bardzo wymagający były wojskowy. Rejs zaczyna się w Lizbonie. Zagubieni uczniowie wchodzą na statek i od razu spotykają się z całą skomplikowaną strukturą obowiązków, zadań, zakazów. Nie są w stanie przyswoić nazewnictwa morskiego, którego się od nich wymaga. Jeszcze w porcie są zmuszeni do przełamania strachu i wejścia na wysokie maszty. Już na tym etapie wyróżnia się trójka bohaterów: Daniel, Natalie i Tomek. Reprezentują oni różne podejścia do rejsu. Daniel, wysłany przez rodziców, zgarbiony, sepleniący, ma problemy z odnalezieniem się w grupie, jego sposobem na zaistnienie jest bycie ofiarą. Natalie to rozpieszczona księżniczka potrzebująca adoracji, sprytnie czarująca uśmiechem współtowarzyszy. Tomek to nastolatek potrzebujący stałego potwierdzania swojej męskości. Te postawy wobec grupy nie zdadzą jednak egzaminu na morzu. Dodatkowym czynnikiem wymuszającym ich zmianę jest dyrektor, który założył sobie, że podczas sześćdziesięciodniowego rejsu przeprowadzi czterdzieści dni lekcyjnych. Przy tutejszych warunkach graniczy to z cudem. W miarę trwania rejsu bohaterowie pokonują kolejno swoje słabości, zaczynają od nauki jedzenia, chodzenia, spania na rozkołysanym pokładzie, następnie przechodzą chorobę morską, która nie zwalnia ich od ciężkich obowiązków. Wstając na nocne alarmy, pracując w kuchni, permanentnie niewyspani przełamują ograniczenia własnego ciała. Jednak to konfrontacja z dyrektorem szkoły uczy ich, że najważniejszą nauką jest umiejętność działania w grupie. Tylko w ten sposób mogą osiągnąć swoje cele, wywalczyć odrobinę niezależności. Każda ze scen opowiada o nauce, jaką otrzymują młodzi uczniowie - od statku, od dyrektora od siebie nawzajem. Paradoksalnie, im więcej wysiłku wkładają w pokonanie przeszkód, tym większą osiągają satysfakcję, są dumniejsi, bardziej otwarci, dojrzalsi. O tym, jak bardzo zwartą stanowią grupę, uzmysławiają im święta Bożego Narodzenia na Atlantyku. Początkowo, kiedy dowiadują się, że nie będzie kontaktu z domem, są niezadowoleni. Kiedy jednak nadchodzi Wigilia, kapitan czyta fragment Ewangelii, śpiewają kolędy, obdarowują się prezentami, rozumieją, że stali się rodziną. Gdy udaje się wreszcie skontaktować z rodziną, odkrywają, jak trudno rozmawia się im z bliskimi, którzy ciągle traktują ich jak dzieci, jakimi faktycznie byli przed podróżą. Dopiero wtedy uzmysławiają sobie, jak bardzo dojrzeli. Daniel odnajduje kontakt z grupą, Natalie staje się jej liderem i znajduje miłość, Tomek przyznaje się do wrażliwej części swojej natury. Chociaż odjeżdżają, nie zapomną tej lekcji do końca życia. 12:45 DZIENNIK Z PODRÓŻY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Piotr Stasik Portret prekursora polskiej fotografii reportażowej Tadeusza Rolkego. Do 82 - letniego Tadeusza Rolkego, nestora polskiej fotografii reportażowej, zgłasza się 15 - letni Michał zafascynowany fotografią. Powoli się zaprzyjaźniają. Rolke pomaga Michałowi kupić aparat, założyć ciemnię w domu, wymyśla mu pierwsze fotograficzne zadania. Latem wyjeżdżają na wspólną, trwającą miesiąc, wyprawę fotograficzną. Starym kamperem z urządzoną w środku ciemnią fotograficzną ruszają w drogę. Bohaterowie podróżują przez Polskę, szukając mitycznego świata z przeszłości. Czekają ich liczne przygody, spotkania z ludźmi i wielogodzinne rozmowy. Jedna z galerii w Nowym Jorku jest zainteresowana wystawą zdjęć powstałych w czasie tej podróży. To opowieść o magii fotografii i procesie fotografowania, a także o uniwersalnej i ważnej dla każdego człowieka potrzebie tworzenia. O tym, jak tworzenie wpływa na nasze życie. Kiedy Michał opanuje już wszystkie aspekty techniczne robienia zdjęć, zadania fotograficzne będę dotyczyć filozofii fotografii i tworzenia w ogóle. Jest to wreszcie opowieść o rodzącej się przyjaźni, o budzącej naszą tęsknotę relacji mistrz - uczeń, o zderzeniu starego i nowego świata wartości, o dojrzewaniu i starzeniu się. Podczas nauki fotografii i wspólnych wypraw Michał i Tadeusz zaprzyjaźniają się ze sobą. Obaj są w ważnych dla siebie momentach. Tadeusz zaczął silnie odczuwać proces starzenia się, niedomagania własnego ciała i umysłu. Coraz częściej mówi o śmierci. Jest to moment, w którym próbuje podsumować i poukładać wiele spraw. Odwiedza swoich przyjaciół, dawne miłości. Przygląda się swoim błędom. Zastanawia się, co doprowadziło go do tego, że jest sam. W Michale zaczyna się dopiero budzić świadomość "tworzenia" siebie. Próbuje odnaleźć swoje miejsce w świecie. Wchodzi w dorosłość. Cierpi z powodu niedawnego rozwodu rodziców. Taduesz jest dla niego wielkim autorytetem, przewodnikiem i powiernikiem. Michał towarzyszy w odwiedzinach Taduesza u przyjaciół. Przysłuchuje się poważnym rozmowom. Wszystko to wpływa na jego życie. Dla Tadeusza Michał staje się kimś w rodzaju wnuczka. Michał wspiera go często w zwykłych sprawach: sprząta mieszkanie, pomaga w archiwum, jest towarzyszem wspólnych podróży, przez ojca załatwia lekarza. W końcu w miarę uczenia się fotografii, Michał staje się też kimś w rodzaju następcy. 13:40 DZIKA BAWARIA ODC 2. (WILD BAVARIA / WILDES BAYERN 2. ALIVE AND WILD) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Marion Pullmann, John Dutton Film dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bawarii. To obserwacja flory i fauny rozległych lasów bawarskich i malowniczej scenerii pojezierza u podnóża Alp przez cały rok. Tutaj znajduje się dom najbardziej pomysłowych mistrzów przetrwania: nieśmiałego rysia, nieposkromionego żbika. Poznamy zaskakujące przygody rodziny zimorodków. Spotkamy ruchliwe bociany czarne, leniwe orły bieliki, bawiące się wydry lub jadowitą żmiję na polowaniu. Zobaczymy, jak nietoperze łowią jak rybołowy. Przyjrzymy się walce powietrznej między dużymi drapieżnikami, podczas gdy mały żuk broni się wrzącym kwasem. I wreszcie dziki: inteligentne i oportunistyczne. Wiedzą, jak najlepiej wykorzystać każdą sytuację. Film nakręcony przy użyciu najnowocześniejszych technologii, takich jak specjalne kamery szybkoobrotowe i termowizyjne, zapewnia wyjątkowy wgląd w świat przyrody. 14:45 NIE WOLNO PRZERWAĆ SPEKTAKLU Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Stanisław Janicki Dokument o Danucie Szaflarskiej - znakomitej polskiej aktorce, najstarszej spośród czynnych zawodowo. Zrealizowany w 2007 roku film pokazuje 92 - letnią wówczas aktorkę, wciąż pełną temperamentu, świetnie opowiadającą o swoim życiu i ludziach, z którymi dane jej było się zetknąć - na scenie, na planie filmowym, w życiu. Danuta Szaflarska urodziła się w małej wiosce niedaleko Piwnicznej. Nie marzyła od kołyski o aktorstwie. W 1939 roku ukończyła jednak z wyróżnieniem Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej. Debiutowała w teatrze na Pohulance w Wilnie. Brała czynny udział w podziemnym życiu teatralnym oraz w powstaniu warszawskim. Po wojnie najpierw występowała na scenie w Łodzi, a następnie w Warszawie. 15:55 TAJEMNICE DIAMENTÓW (DIAMONDS! DIAMONDS!) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 1993 Reżyseria: Patricia Desmortiers, Helene Weigand Diamenty są wieczne, lecz nie lubią rozgłosu. To jeden z najbardziej tajemniczych rynków świata. Obraca się na nim setkami milionów dolarów. Autorom tego fascynującego dokumentu udało się dotrzeć do południowoafrykańskich kopalń tych szlachetnych kamieni, ich sortowni w Londynie i szlifierni w Antwerpii. W filmie przedstawiono historie najsłynniejszych diamentów świata, takich jak Koh - i - noor, który zdobi koronę brytyjskich królowych. 16:50 NOTACJE: JAN NOWICKI. Z CHĘCI WOLNOŚCI Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2013 Autor: Katarzyna Kawecka Urodził się w 1939 r. w Kowalu. Jest aktor teatralnym i filmowym, pedagogiem, felietonistą. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, a następnie w Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. Swoje wspomnienia poświęca dążeniu do wolności, które kieruje jego życiem. Dzieciństwo wspomina jako biedne i ponure. Pierwszy kontakt z teatrem miał w rodzinnym Kowalu, w remizie strażackiej. Opowiada także o teatrze pożarów czy pogrzebów. Bardzo wcześnie wyjechał z rodzinnego domu w poszukiwaniu chleba. Wspomina czasy szkolne, lata studenckie i pracę w Kopalni Bytom 8, profesora Meronowicza, który napisał mu list polecający do szkoły Teatralnej w Krakowie. Wyznaje również, ze nigdy nie chciał być aktorem, a rozstanie z intensywnym uprawianiem aktorstwa nie niesie w nim żadnych emocji. 17:05 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA ODC. 4 VALLE VERZASCA (UNTAMED SWITZERLAND 04. THE VALLE VERZASCA / WILDE SCHWEIZ 04. DAS VERZASCATAL) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku czwartym - Valle Verzasca. Dolina Verzasca znajduje się w regionie Locarno, w kantonie Ticino, w Szwajcarii. Obejmuje gminy: Mergoscia, Vogorno, Corippo, Lavertezzo, Brione, Gerra, Frasco i Sonogno. 18:10 SKARBY EUROPY ODC. 4 PORTUGALIA (TREASURES OF EUROPE EP. 4 TRESORS DU PORTUGAL) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BANGKOK MNIEJ ZNANY (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku: stolica Tajlandii, Bangkok. To jedna z najważniejszych metropolii Azji Południowo - Wschodniej. Rocznie odwiedza ją ponad jedenaście milionów turystów. Dziedzictwo kulturowe Bangkoku łączy w sobie wiele wpływów. Krung Thep - inna nazwa Bangkoku - to skrót, którego rozwinięcie można przetłumaczyć jako: "miasto aniołów, wielka rezydencja szmaragdowego Buddy, niezdobyte miasto boga Indry, wielka stolica świata, wycięta w dziewięciu drogich kamieniach, miasto szczęśliwe i szlachetne w ogromnym pałacu królewskim podobnym do niebiańskiej siedziby, królestwo boskiego wcielenia, miasto poświęcone Indrze i wzniesione przez Wiszwakarmana". Bangkok to olbrzymia, licząca osiem milionów mieszkańców metropolia. Nowoczesne miasto rozwinęło się błyskawicznie. W ciągu niecałych trzydziestu lat Bangkok stał się jednym z najbardziej dynamicznych ośrodków gospodarczych Azji. Miasto znane jest też z podwieszanych autostrad i chaotycznego ruchu drogowego. W cieniu awangardowych wieżowców trwa jednak inny, stary Bangkok, który wart jest odkrycia. Dzielnica Rattanakosin to historyczne i duchowe centrum miasta. Tu znajduje się świątynia Wat Pho, która jest nie tylko miejscem kultu, ale również ośrodkiem nauczania tradycyjnej medycyny, a zwłaszcza sztuki tajskiego masażu. Jej budowa zaczęła się w 1788 roku. Dzięki majątkom zgromadzonym przez kupców z Krung Teph, który początkowo był zwykłym portem handlowym nad Zatoką Syjamską, władcy wznieśli bogato zdobione świątynie, w których kryją się 394 złocone posągi Buddy. Należące do świątyni stupy to unikat na skalę światową. Te budowle wywodzą się z Indii i przedstawiają Buddę w formie stożka. Często przechowywane są w nich relikwie Buddy. Wat Pho to królewskie mauzoleum, dlatego tutejsze stupy kryją prochy książąt, czczone przez mieszkańców Tajlandii. Autorzy filmu przybliżają dwie twarze Bangkoku, tę z tradycjami i tę nowoczesną. Tym, którzy zechcą dokładniej poznać Bangkok, ma on do zaoferowania wiele niespodzianek. 20:10 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO Telenowela dokumentalna TVP, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 20:40 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 6 Telenowela dokumentalna TVP, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 21:15 UPADEK ŻELAZNEJ KURTYNY (THE FALL OF THE IRON CURTAIN / L'ECHEC DU RIDEAU DE FER) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2019 Reżyseria: Franck Cuveillier, Annette Gourdon Film dokumentalny Francka Cuveilliera, który powstał z okazji rocznicy upadku muru berlińskiego w listopadzie 2019. Pod koniec II wojny światowej Stalin podpisał Układ Warszawski, który doprowadził do powstania żelaznej kurtyny, która zmniejszyła Europę o połowę na wiele lat. Przez ponad 40 lat Europę Zachodnią od bloku wschodniego oddzielało 3800 kilometrów muru i drutów kolczastych. Mieszkańcy Zachodu niewiele wiedzieli o życiu i doświadczeniach tych ze wschodu, po drugiej stronie żelaznej kurtyny. Wciąż żyją osoby, które ją dobrze pamiętają. Wspólnie z historykami zastanawiamy się, co pozostało z tej wielkiej historycznej blizny. Winston Churchill, który doprowadził Anglię do zwycięstwa, był nieufny wobec rosyjskich działań w Europie Wschodniej, gdzie rządzili komuniści: w Czechosłowacji, Polsce, na Węgrzech i we wschodnich Niemczech. W marcu 1946 roku w Fulton w Ameryce w obecności prezydenta Trumana w swym przemówieniu wypowiedział prorocze słowa: "Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem w poprzek kontynentu opuściła się żelazna kurtyna". Mimo że żelazna kurtyna odgradzała od siebie Europejczyków, w Berlinie pozostało ostatnie otwarte przejście między Wschodem a Zachodem. Berlin był wyspą w sercu wschodnich Niemiec, podzieloną na dwie strefy. Mieszkańcy musieli przywyknąć do życia wzdłuż żelaznej kurtyny. Lata 70. , które rozpoczęły się pod znakiem polityki wschodniej postulowanej przez zachodnioniemieckiego kanclerza Willy’ego Brandta, przyniosły odprężenie po obu stronach żelaznej kurtyny. Oba państwa niemieckie wzajemnie uznały swoją suwerenność i zgodnie z Aktem Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Helsinkach podpisanym w 1975 roku, gwarantowały swobodny przepływ osób. Kilka lat później gwałtownie wzrosła wymiana handlowa między oboma państwami niemieckimi. Masowo wydawano wizy na wyjazdy na Wschód, rzadko na wyjazdy na Zachód. Lata 80. były paradoksalne. Choć żelazna kurtyna nigdy nie była bardziej skuteczna, przywiązanie do socjalistycznego reżimu coraz bardziej słabło. Wizerunek zamożnego społeczeństwa po zachodniej stronie żelaznej kurtyny wzmagał pragnienia konsumpcyjne mieszkańców Wschodu. W nocy z 9 na 10 listopada 1989 roku tłumy berlińczyków zgromadziły się wokół muru. Rozeszła się pogłoska, że granica zostanie otwarta. Straż graniczna się wahała. Komunikaty partii były nie do końca jasne. Te niedopowiedzenia doprowadziły do upadku muru berlińskiego. W ciągu kilku godzin żelazna kurtyna straciła swoje znaczenie. Po kilku miesiącach została zdemontowana, a po kilku latach całkowicie usunięta. To, co z niej zostało, jest nieistotne. W przeciwieństwie do związanych z nią historii. Ten film pokazuje genezę powstania, efekt i skuteczność żelaznej kurtyny oraz wpływ, jaki miała na trzy pokolenia Niemców, Czechów i Polaków. To również próba odpowiedzi na pytanie: czy mur spełnił swój cel, czy też był kolejnym błędem w historii Europy i świata? 22:20 TĘSKNOTA ZA WSCHODEM (EAST OF OUR MEMORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Marion Verle, Jeanne Nouchi Zdjęcia: Nastasja Saerens Likwidacja NRD nastąpiła 3.10.1990, gdy powstałe w miejsce NRD landy przystąpiły do RFN tworząc zjednoczone Niemcy. Ten film powstał z okazji rocznicy upadku muru berlińskiego w listopadzie. Mario, Heidi, Franck, Hans i Martina są w różnym wieku i pochodzą z różnych środowisk, jednak wszyscy czują tęsknotę za NRD - nieistniejącym już państwem niemieckim, które powstało 7.10.1949 na terenie radzieckiej strefy okupacyjnej. Likwidacja nastąpiła już ponad 30 lat temu, a uczucie tęsknoty za NRD wciąż wpływa na codzienne życie wielu osób. Jak wyjaśnić żal za reżimem totalitarnym? Może to jest jedynie nostalgia, a raczej ostalgia? Bohaterowie filmu chętnie powracają do wspomnień z tamtych lat, które dla wielu były jednak tragiczne. Co czują i dlaczego nie odnajdują się w teraźniejszości? Czego najbardziej żałują, że już nie powróci? W wypowiedzi z 2018 r. usłyszymy: "W 69. rocznicę utworzenia Niemieckiej Republiki Demokratycznej, niektórzy pamiętają, że gdy w NRD zwyciężyła kontrrewolucja, pewien znany pisarz obwieścił: Po NRD w historii zostanie nie więcej niż przypisek. 69 lat po utworzeniu naszej republiki i 28 lat po jej rozbiciu, jest oczywiste, że Niemiecka Republika Demokratyczna dla wielu wciąż jest żywa." W latach 90. zniknęła otwartość w relacjach między ludźmi, niektórzy domagali się ponownego wzniesienia muru! Nie spełniły się nadzieje, że w wolnym świecie wszystko funkcjonuje świetnie. 23:15 WYJECHANI Telenowela dokumentalna TVP, 25 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Jacek Szatański, Katarzyna Kawecka Telenowela dokumentalna przedstawiająca losy polskich emigrantów - osób, które wyjechały do różnych krajów Europy. 23:50 HEJ KOLĘDA, KOLĘDA Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1977 Reżyseria: Barbara Łuczak Scenariusz: Magdalena Banach Zdjęcia: Jerzy Haida Wykonawcy: Zespół Dziecięcy Z Istebnej - Koniakowa, Zespół Regionalny Z Istebnej - Jaworzynki, Józef Broda Widowisko folklorystyczne ukazujące góralskie obyczaje związane ze świętami Bożego Narodzenia. Miejscowy obyczaj odtwarzają członkowie Zespołu Dziecięcego pod kierunkiem Józefa Brody z Istebnej - Koniakowa i członkowie Zespołu Regionalnego z Istebnej - Jaworzynki. Zaprezentowano zwyczaj odwiedzania gospodarzy przez kolędników, którzy wyśpiewują kolędy i grają na różnych ludowych instrumentach. Gospodarze wynagradzają ich za to słodkościami i przygotowanymi potrawami. Podczas odtwarzanych obrzędów gospodarz idzie karmić zwierzęta, które pomimo tak dostojnych gości muszą zostać nakarmione. 00:20 NOTACJE: HENRYK TALAR. WIDZIAŁEM PANA W RADIU Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Kamila Drecka Henryk Talar (rocznik 1945), aktor teatralny i filmowy, dyrektor teatrów. Ukończył krakowską PWST. Występował na deskach teatrów Dramatycznego w Szczecinie, im. Bogusławskiego w Kaliszu, Ateneum i Studio w Warszawie. Dyrektor naczelny i artystyczny teatrów: im. Adama Mickiewicza w Częstochowie i Teatru Polskiego w Bielsku - Białej. Zagrał główną rolę w Telewizyjnym Teatrze Sensacji w spektaklu Selekcja. Prowadził w Telewizji Polsat teleturniej Rosyjska ruletka. Jako aktor jest wieloletnim współpracownikiem Teatru Polskiego Radia. Popularny aktor filmowy i dubbingowy, był w latach 80. lektorem starych kreskówek o Kubusiu Puchatku. 00:35 KIEDY TEN WIATR USTANIE Когда этот ветер утихнет, д/ф Film dokumentalny, 66 min, Polska, 2016 Reżyseria: Aniela Astrid Gabryel Zdjęcia: Oleksandr Pozdnyakov Film opowiada o krymsko - tatarskiej rodzinie żyjącej na terenie okupowanego Krymu. Cztery osobiste historie skupiają w sobie, jak w soczewce rozległe doświadczenia ludzi żyjących pod presją politycznego reżimu. Trudności, jakie dotykają tę rodzinę, dotyczą szerszej społeczności i wywołują silne emocje. Głównym motywem filmu nie jest jednak reżim sam w sobie, ale jego konsekwencje rzutujące na los zwykłych ludzi, którzy po prostu chcą żyć, kochać i mieć rodzinę. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PUŁTUSK Z NAPOLEONEM W TLE Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:20 OSSOLIŃCZYCY - 200 LAT HISTORII Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kunert Zasadnicza struktura filmu oparta jest na ramach chronologicznych wyznaczonych przez dwa okresy funkcjonowania Zakładu Narodowego im. Ossolińskich: lwowski - od założenia Fundacji im. Ossolińskich w 1817 r. do zakończenia II wojny światowej oraz wrocławski rozpoczynający się po drugiej wojnie i trwający do dziś. Dwie główne części dzielą się na kilka bardziej szczegółowych, które w filmie zostaną ukazane, przede wszystkim przez historie znaczących dla Zakładu osób. Okres lwowski obejmuje: genezę powstania Ossolineum, wybór Lwowa jako miejsca siedziby, pierwsze lata działalności w zaborze austriackim, budowania własnej pozycji najpierw w świecie kulturalnym i naukowym Lwowa, potem Galicji, a następnie także ponadzaborowym, czas rozkwitu w okresie międzywojennym oraz czas okupacji niemieckiej i sowieckiej. Pomysł powołania Zakładu nie pojawił się nagle. Ossoliński chciał, aby Fundacja przez niego powołana, stała się polską instytucją naukowo - kulturalną o zasięgu narodowym. Fundacja, zgodnie z wolą założyciela, miała składać się ze zbiorów książek, rękopisów, numizmatów i muzealiów i majątków ziemskich przeznaczonych na jej utrzymanie oraz drukarni. Zakład miał także wydawać własne pismo naukowe i opiekować się młodymi uczonymi. Również miejsce jej usytuowania - Lwów - nie było przypadkowe. Pierwsze lata działalności nie były łatwe. Braki finansowe, ciągłe represje władz austriackich, ujawniona przez władze działalność konspiracyjna nie sprzyjały rozwojowi Zakładu. Jednak ofiarność i wsparcie polskiego społeczeństwa, które w XIX wieku uznało Ossolineum za instytucję narodową, sprawiły, że w połowie tego wieku Zakład miał ugruntowaną pozycję w życiu kulturalnym i naukowym Lwowa, a w drugiej połowie XIX w. stał się ośrodkiem polskiej kultury i nauki promieniującym na inne zabory. Jego pozycja i oddziaływanie, mimo ciągłych trudności finansowych, wzrosła w okresie międzywojennym. Dzięki zaangażowaniu zespołu oddanych pracowników Ossolineum pod koniec II RP stało się nowoczesną instytucją. Okres II wojny światowej to czas podejmowania prób ratowania zbiorów, a także nieskutecznych działań na rzecz zachowania samego Ossolineum. To wówczas decydują się losy Zakładu jako instytucji, a także jego zasobów i depozytów, w tym kilkunastu grafik Albrechta Dürera oraz autografu "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Przedstawione w filmie losy tych ostatnich zasobów stanowią ważny element narracyjny obrazu, spinając klamrą okres lwowski i wrocławski. Okres wrocławski obejmuje: czas podejmowania decyzji o wyborze Wrocławia na nową siedzibę Zakładu, adaptację Ossolineum do nowych warunków w nieznanym mieście, zmienne koleje w okresie PRL w ramach Polskiej Akademii Nauk, aż po czas współczesny, w którym Zakład powoli i systematycznie odbudowywał swoją pozycję w polskiej kulturze. Film będzie akcentował zwłaszcza pierwsze, bardzo trudne lata Ossolineum w zrujnowanym Wrocławiu oraz zaangażowanie i ofiarność jego pracowników, którym następne pokolenia w dużej mierze zawdzięczają jego powojenny kształt. Ważnym elementem filmu będzie także ukazanie wysiłków, które podejmowała dyrekcja Zakładu w latach 90. na rzecz odtworzenia przedwojennego kształtu instytucji. 03:25 ZŁOTY POCIĄG. Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Malinowski Zdjęcia: Michał Garrett, Piotr Sędzikowski Historia i poszukiwanie pociągu zaginionego podczas II wojny światowej. "Złoty pociąg" wzbudza silne emocje i rozpala wyobraźnię. Słowa te rozgrzały do czerwoności Dolny Śląsk, a wraz z nim dziesiątki dziennikarzy na całym świecie. Spekulacje o możliwym ukryciu tutaj w ostatnim okresie wojny złota Wrocławia, zaginionych dzieł sztuki i nawet Bursztynowej Komnaty powodują, że potencjalne odkrycie jest tak gorączkowo komentowane i wyczekiwane. Film Wojciecha Malinowskiego z TVP Wrocław opowiada o tych poszukiwaniach w rejonie Wałbrzycha i Zamku Książ, czyli w okolicach jednej z przygotowywanych kwater Hitlera. I nawet jeśli "złotego pociągu" nie ma to i tak warto przyjrzeć się interesującym faktom z końca istnienia III Rzeszy, które miały miejsce właśnie na Dolnym Śląsku. Pociąg miał ponoć wyjechać z oblężonego Wrocławia w stronę Wałbrzycha. Wszelki ślad jednak po nim zaginął.