TVP Dokument Sobota, 25.12.2021 06:00 DZIKA POLSKA - DZIEŃ CHRUŚCIKA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dzień chruścika: Żyjąc na dnie całkiem bystrej rzeki, można stworzyć sobie ląd. Potrafią to chruściki, których larwy znane są wędkarzom i nazywane bywają przez nich kłódkami. Larwy budują sobie całkiem przemyślne i kunsztowne domki, sklecone z ziarnek piasku lub drobin roślinnych, ale, jeżeli zdarzy się stosowna okazja, nawet z... okruchów złota. Zwłaszcza, jeżeli nie poskąpi im takich okruchów badający je eksperymentator. To jednak rzadka okazja. Badacz chruścików, prof. Stanisław Czachorowski, który jest bohaterem i narratorem naszego filmu, w ten sposób nie kusi pracowitych owadów, ale poznaje ich życie w naturalnych warunkach. Przekonując się przy tym a w rezultacie przekonując i nas że te drobne istoty są wskaźnikami stanu wody w rzekach i innych zbiornikach wodnych, w których akurat żyją. Wyruszamy z nim nie tylko nad wodę, ale i w noc, by ujrzeć w świetle żarówek powietrzne harce dorosłych postaci chruścików, a je same obejrzeć dokładnie, gdy przysiądą na specjalnie do badań przeznaczonym ekranie. Badacz i jego koledzy są tak owymi zwiewnymi istotami zafascynowani, że ustanowili ich święto. 06:30 DZIKA POLSKA - PŁYNIEMY DO KOZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Użytkowe podejście do ryb i wynikłe stąd względy gospodarcze przesłaniają nam to, co w życiu tych wodnych istot najciekawsze. A tymczasem ryby niektórych gatunków, niekoniecznie tych, które są dla nas gospodarczo czy też z innych względów przydatne, ukazują wiele zaskakujacych powiązań między organizmami wodnymi. Taka np. różanka rozwija się tylko w towarzystwie pewnych gatunków małży. Ryby są też bardzo czułymi wskaźnikami stanu wód zarówno sezonowych, w dużej mierze naturalnych zmian tego stanu, jak i tych spowodowanych przez naszą gospodarkę. Biologii ryb i ich powiązaniu ze środowiskiem wodnym i nadwodnym przyjrzymy się nad Biebrzą rzeką jeszcze naturalną, zamieszkiwaną przez kompletne zespoły wodnych organizmów. Wyruszamy na badawczy połów, którym steruje prof. Roman Kujawa z Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego. 07:00 NOTACJE: WITOLD PYRKOSZ. HRABIA Z INNEGO DOMU Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2016 Autor: Krzysztof Tadej Witold Pyrkosz (1926 - 2017), aktor teatralny i filmowy. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej w Krakowie w 1954 r. Debiut w 1955 r. w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, w sztuce Włodzimierza Perzyńskiego "Lekkomyślna siostra" w reż. Tadeusza Kubalskiego, gdzie wcielił się w postać Janka Topolskiego. Debiut ekranowy w 1956 r. w sensacyjno - wojennym filmie Jerzego Kawalerowicza "Cień". 07:10 PODWODNY RAJ BORNEO Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2013 Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 07:40 PODWODNY RAJ BORNEO Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:20 OPOWIEŚCI OCEANÓW. CZ. 2. MANATY I SAMOGŁOWY (OCEAN STORIES) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Thomas Berend, Heiko De Groot, Hilman Rathjen Niemiecki filmowiec Thomas Behrend razem z grupą naukowców wyrusza na poszukiwanie tajemniczego samogłowa. Chociaż samogłowy występują w niemal wszystkich morzach, niewiele o nich wiemy. Dlatego naukowcy prowadzą program badawczy: montują rybom nadajniki, aby lepiej poznać ich obyczaje. Aby znaleźć tę największą rybę kostnoszkieletową na świecie, trzeba natrafić na oceanie na skupisko brunatnic. Jakby na umówione spotkanie przybywa tam wielki samogłów i małe rybki, które czyszczą go z pasożytów, glonów i martwego naskórka. Podobne zachowanie Thomas Behrend sfilmował na Florydzie, gdy obserwował zupełnie inne zwierzęta: manaty. To roślinożerne ssaki morskie, które zimują w rzece przy gorących źródłach. Groziła im zagłada, ale prowadzony od trzydziestu lat program ochrony przyniósł znaczą poprawę sytuacji. Obejrzymy pracę zaangażowanych naukowców, weterynarzy i ochotników, którym manaty zawdzięczają możliwość przetrwania. 09:15 ŚWIĘTA WŚRÓD DZIKIEJ PRZYRODY (IT'S A WILD CHRISTMAS) Film dokumentalny, 49 min, Niderlandy (Holandia), 2018 Reżyseria: Suzanne Lummer Film dokumentalny o zimie i bożonarodzeniowym czasie w świecie dzikiej przyrody. Iskrzący się mróz pokrywa ziemię, a dryfujące płatki śniegu wypełniają powietrze. To czas na odpoczynek, oszczędzanie energii i spowolnienie życia dla ludzi, zwierząt i roślin. Tak jest na północnej półkuli, ale na południowej oznacza to po prostu jedno lato. Podczas gdy długie noce polarne i mroki pochłaniają skrajną północ, południe cieszy się lub cierpi skwiercząc w upalnej pogodzie. Wyobraźmy sobie, jak wysoką trawę kołysze letni wiatr, a to święta Bożego Narodzenia we wschodniej części Tasmanii. Od Arktyki po tropik - cała przyroda świętuje w świętą, cichą noc Bożego Narodzenia. 10:15 WIELKA PODRÓŻ CHOINKI (THE CHRISTMAS TREE'S / LE GRAND VOYAGE DU SAPIN DE NOEL) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Dorothee Frenot Film dokumentalny o choince. Poznamy ciekawy los, jaki spotkał choinkę, wiele lat uprawy kończy się w naszych salonach, gdzie służy do dekoracji i umieszczenia tuż pod nią świątecznych prezentów. Dowiemy się, jak to symboliczne drzewko podróżuje po Europie. Od gruzińskich lasów, gdzie nasiona zbierane są z wierzchołków stuletnich drzew, poprzez Danię, niekwestionowanego lidera rynku, który zalewa Europę swoimi choinkami. W Morvan niektórzy francuscy producenci próbują przeciwdziałać konkurencji, narzucając swoje know - how. Inni wolą postawić na etykietę ekologiczną. Wreszcie podróż zakończymy na kilku przykładach choinek w miastach, w których ich stawianie i dekorowanie jest prawdziwym wydarzeniem. Zajrzymy też do restauracji, gdzie również wykorzystuje się elementy drzewka do wzbogacenia dań o niepowtarzalne aromaty. 11:15 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 3 KILIMANDŻARO. SPOTKANIE NA SZCZYCIE (AROUND THE SEA II EP. 3 RENCONTRES AU SOMMET) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Jrme Mignard Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W trzecim odcinku opowiemy o Kilimandżaro, które nazywane jest "dachem Afryki". Góruje nad Tanzanią i ma wysokość prawie sześciu tysięcy metrów nad poziomem morza. Co roku blisko trzydzieści tysięcy osób próbuje zdobyć ten szczyt, pomimo chłodu i zagrożeń związanych z dużą wysokością. Udaje się to średnio tylko połowie z nich. Śmiałkom towarzyszą liczni przewodnicy i tragarze. Wykonują niezwykle ciężką i niebezpieczną pracę. Pomimo doświadczenia, również oni cierpią czasem na chorobę wysokościową. Grupa dziesięciu osób postanowiła zdobyć "dach Afryki". Przed nimi niezwykle trudna i niebezpieczna wspinaczka. 11:45 HEJ KOLĘDA, KOLĘDA Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1977 Reżyseria: Barbara Łuczak Scenariusz: Magdalena Banach Zdjęcia: Jerzy Haida Wykonawcy: Zespół Dziecięcy Z Istebnej - Koniakowa, Zespół Regionalny Z Istebnej - Jaworzynki, Józef Broda Widowisko folklorystyczne ukazujące góralskie obyczaje związane ze świętami Bożego Narodzenia. Miejscowy obyczaj odtwarzają członkowie Zespołu Dziecięcego pod kierunkiem Józefa Brody z Istebnej - Koniakowa i członkowie Zespołu Regionalnego z Istebnej - Jaworzynki. Zaprezentowano zwyczaj odwiedzania gospodarzy przez kolędników, którzy wyśpiewują kolędy i grają na różnych ludowych instrumentach. Gospodarze wynagradzają ich za to słodkościami i przygotowanymi potrawami. Podczas odtwarzanych obrzędów gospodarz idzie karmić zwierzęta, które pomimo tak dostojnych gości muszą zostać nakarmione. 12:10 ŁOWCY MIODU Film dokumentalny, 77 min, Polska, 2016 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Krystian Matysek Muzyka: Rafał Rozmus Historia zaczyna się w Rosji, w Baszkirii - ostatnim miejscu w Europie, gdzie wciąż praktykowane jest żywe bartnictwo. Poznajemy tamtejsze krajobrazy i jednego z bartników. Przenosimy się do Polski. Poznajemy bohaterów filmu: Karolinę i Mirka - zapalonych pszczelarzy, oraz profesora apiologii (nauki o pszczołach). Opowiadają oni o zachowaniach pszczół oraz o swojej pasji. Karolina i Mirek marzą o odtworzeniu bartnictwa w Polsce i sami chcą się tym zająć. Karolina postanawia wyjechać do Baszkirii, żeby nauczyć się sztuki bartniczej i praktykować ją w Polsce. Mirek nie może wyjechać, ale udziela przyjaciółce rad i wskazówek. Karolina wyjeżdża do Baszkirii, na miejscu poznaje bartnika Siergieja, staje się jego asystentką i pobiera nauki. Pod okiem Siergieja wydłubuje swoją pierwszą barć. Wkrótce opuszcza teren Rosji, ale zapowiada, że wróci, by wybrać z barci miód. Profesor apiologii opowiada tymczasem o zachowaniach pszczół, o ich różnych gatunkach na całym świecie oraz o problemie ginięcia ich populacji. Polska. Karolina i Mirek planują założenie barci - wspólnie próbują wybrać najlepsze miejsce. Ważnym punktem w filmie będzie podróż do Nepalu, mająca na celu obserwację lokalnej sztuki zbierania miodu. Ci, którzy się tym trudnią, nazywani się łowcami miodu. Kontrapunktem do naturalnego środowiska pszczół będzie Paryż - europejska metropolia, w której pszczoły znalazły odpowiednie warunki do życia. Zakładanie uli na dachach budynków stało się w Paryżu codziennością. W tym miejscu poruszony zostanie problem oddziaływania człowieka na pszczoły. Przenosimy się do Bangladeszu, gdzie poznajemy tamtejszych łowców miodu. W tym rejonie miód uważany jest za niezwykle cenne dobro, a jego pozyskiwanie jest szczególnie trudne ze względu na liczne niebezpieczeństwa (dzikie zwierzęta, piraci). Wracamy do Baszkirii. Karolina przyjechała, by uczestniczyć w wielkim miodobraniu. Wraz z Siergiejem opróżnia barcie. Zebrany miód trafia na wielki targ w Moskwie oraz do paryskiego sklepu. Z kolei w Polsce Karolina wraz z Mirkiem wydobywają miód z własnej barci - właśnie spełniło się ich marzenie. W całym filmie, oprócz efektownych ujęć z wnętrz pszczelich barci, usłyszymy również wypowiedzi ekspertów z całego świata o znaczeniu pszczół w przyrodzie, o współczesnych zagrożeniach dla ich populacji, o wartościach tradycyjnego bartnictwa oraz życia wedłud reguł "slow food". 13:35 GÓRSKIE KOLEJKI LINOWE Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1950 Reżyseria: Jerzy Salapski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Film popularnonaukowy, pokazujący górskie kolejki linowe w Zakopanem w roku 1950. Przedstawiony jest mechanizm działania oraz parametry techniczne kolejek górskich. Ukazano dzień pracy konduktora górskiej kolejki linowej oraz możliwości transportowe kolejki podczas sezonu turystycznego w Zakopanem. Dodatkowym walorem filmu są piękne zdjęcia zimowego krajobrazu Zakopanego i Tatr. 13:50 TATRY W ZIMIE Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1948 Reżyseria: Jerzy Salapski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Krótki film dokumentalny, o walorach turystyczno - krajoznawczych, na temat jednej z najpiękniejszych krain górskich i obszarów natury w Polsce. Tatry to łańcuch górski stanowiący od wieków część naszej południowej granicy. Realizatorzy ukazują masywy górskie, poczynając od ich iglastych powierzchni w dolnej części, zwanych reglami. Widzimy żyjące pośród świerków (smreków) zwierzęta leśne i ludzi występujących tu jako opiekunowie zwierzyny. Obserwujemy prace nad czyszczeniem wiatrołomów, ściągania po śniegu olbrzymich pni w doliny. W dalszej części filmu twórcy skupiają się na ukazaniu zimowych atrakcji Tatr, a więc nowo wybudowanej kolejki linowej, pozwalającej turystom na szybkie dotarcie na szczyt, pięknych widoków z góry i sportów zimowych. Widzimy między innymi skocznię na Krokwi i zawody skoczków narciarskich, Kalatówki oraz zdjęcia lawin górskich. 14:05 ŻYCIE W POWIETRZU. ZATŁOCZONE NIEBO (LIFE IN THE AIR. CROWDED SKIES) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: James Brickell W serialu BBC Worldwide informacje o lataniu i życiu zwierząt w przestworzach. Życie ponad ziemią nie jest łatwe. Tymczasem na całym świecie rozmaite zwierzęta robią coś, o czym my możemy tylko pomarzyć. Wznoszą się w powietrze. Przekonamy się, jak wiele niezwykłych zwierząt świetnie radzi sobie w powietrzu: jakie stosują sztuczki, by oderwać się od ziemi. Z pomocą specjalnie przeszkolonych zwierząt, wykorzystując nowoczesny sprzęt i efekty specjalne, postaramy się wyjaśnić, jak zwierzęta wznoszą się w powietrze? Poznamy niezwykłe gatunki, stosujące rozmaite techniki. Nad naszymi głowami do wysokości pięciu tysięcy metrów żyją dziś miliardy zwierząt. O istnieniu wielu z nich nie mamy pojęcia. Pokonały siłę ciężkości, opanowały do perfekcji umiejętność lotu i skolonizowały przestworza, wykorzystując możliwości, jakie daje powietrzna przestrzeń. Ponad ziemią żyje ponad tysiąc gatunków ssaków i około dziesięciu tysięcy gatunków ptaków. Najwięcej jednak jest tych najmniejszych. Im uważniej się przyjrzeć, tym więcej ich dostrzeżemy. Są ich całe chmary. 98 procent latających wokół nas zwierząt to owady. Większość z nich nie ma nawet swoich nazw. Nad naszymi głowami jest tłoczniej i bardziej niebezpiecznie, niż mogłoby się wydawać. Drapieżniki czają się wszędzie. Na każdej wysokości nad powierzchnią ziemi przestrzeń powietrzna tętni życiem. Tysiące gatunków tworzą na niebie szlaki szybkiego ruchu. Wędrują nimi na dużych dystansach, szukając pożywienia albo migrując. Wśród nich są motyle, a nawet biedronki. Ponad tysiąc metrów nad nami ćmy przelatują z prędkością osiemdziesięciu kilometrów na godzinę. Co dzieje się, gdy tak wiele zwierząt żyje na krzyżujących się podniebnych szlakach? Jak konkurują ze sobą? Jak zdobywają partnerów? Jak wyszukują pożywienie? Jak polują i jak unikają ataku drapieżników? Tu, na górze, zwierzęta stają przed wyzwaniami, którym wyjątkowo trudno sprostać. W ekstremalnych warunkach życia w zatłoczonej przestrzeni panuje nieustępliwa rywalizacja. Za każdym razem, gdy zwierzę wzbija się w powietrze, dokonuje się mały cud natury. Dopiero zaczynamy poznawać niezwykły świat, którego mieszkańcy żyją na przekór sile ciężkości. Ekipa filmowców spędziła ponad trzysta dni w terenie, rejestrując niezwykłe zachowania zwierząt ponad ziemią. Zdołaliśmy uchwycić nigdy dotąd niemożliwe do zarejestrowania szczegóły, dzięki którym łatwiej zrozumieć, jak zwierzętom udaje się przetrwać w tym środowisku. 15:05 LEKCJA GOTOWANIA: NAUKOWIEC KONTRA SZEF KUCHNI (CHEF VS SCIENCE: THE ULTIMATE KITCHEN CHALLENGE (MARK MIODOWNIK'S MAGICAL KITCHEN)) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Jeff Wilkinson Najlepszy szef kuchni i czołowy naukowiec idą łeb w łeb w kuchni, aby zobaczyć, kto może wyprodukować najlepsze jedzenie. Marcus Wareing to dwugwiazdkowy szef kuchni Michelin, który jest u szczytu kariery - jego słynne dania są wynikiem wieloletniego doświadczenia i szkoleń. Ale teraz stoi przed nieprawdopodobnym wyzwaniem. Mark Miodownik to materiałoznawca, osoba bardziej obeznana z plastikiem niż ciastem. Czy Mark może wykorzystać swoją wiedzę naukową, aby prześcignąć tego czołowego szefa kuchni? Gotując, przez serię kursów, Mark pokazuje naukę stojącą za naszymi ulubionymi potrawami, ujawniając niesamowite przemiany, jakim podlega kuchnia w kuchni. 16:10 JAK POWSTAŁA ZIEMIA? (SECRETS OF THE SOLAR SYSTEM (HORIZON: COSMIC PINBALL - THE SOLAR SYSTEM REBORN)) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Toby MacDonald Film dokumentalny o kosmicznych odkryciach i badaniach. Obecnie regularnie odkrywane są nowe planety poza naszym Układem Słonecznym, a te dziwne, nowe światy zmuszają naukowców do przepisania historii naszego własnego Układu Słonecznego. Z dala od prostej historii o stabilnych orbitach, powstanie naszego Układu Słonecznego to opowieść o ogniu piekielnym, chaosie i planetarnym flipperie. To cud, że nasza Ziemia w ogóle jest tutaj. Będziemy chcieli zrozumieć, jak narodził się Układ Słoneczny. Oto opowieść o ogniu, chaosie i planetarnym bilardzie. Odwiedzimy Królewskie Obserwatorium w Greenwich, historyczne centrum brytyjskiej astronomii. 17:10 NIEZWYKŁE MIASTA - LIZBONA ODC. 1/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Prowadzący: Janina Ramirez, Alastair Sooke Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku w Azerbejdżanie podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. Seria maluje prowokujące portrety najbardziej fascynujących metropolii świata. 18:05 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 22 min, Polska, 2021 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 29 NAJDALSZE ZAKĄTKI DAWNEJ POLSKI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Gdzie sięgały wschodnie granice dawnej Rzeczpospolitej? Czy zostały jakieś ślady po wielkich wojnach z Turcją, Tatarami i Kozakami? Radek Kotarski rusza śladami miejsc znanych z Trylogii Henryka Sienkiewicza. Weryfikuje książkowe podania z faktycznymi wydarzeniami. Odwiedza także nieco mniej popularne miasta na dzisiejszej Ukrainie, w których jednak jak na dłoni widać fascynujące ślady polskiej historii. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 89 KRAINA WYGASŁYCH WULKANÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Krainę Wygasłych Wulkanów. Podziwiając jej sielskie widoki trudno uwierzyć, że przed milionami lat płynęły tu rzeki gorącej lawy, która niszczyła wszystko na swojej drodze. Magma zastygła, stając się malowniczym elementem tej części krajobrazu Dolnego Śląska i nie lada atrakcją dla turystów. Kraina Wygasłych Wulkanów to dość rozległy obszar pomiędzy Jaworem i Jelenią Górą, w rejonie Gór i Pogórza Kaczawskiego. Biegnący na tym terenie szlak liczy aż 85 km, od Legnickiego Pola poprzez Wąwóz Myśliborski i Grodziec aż do Złotoryi. Charakterystyczne dla tego terenu są niewielkie magmowe wzniesienia m.in.: Czartowska Skała, Ostrzyca, Radogost czy Dębina. Wielkie wrażenie robią tzw. Organy Wielisławskie - odsłonięte skały wulkaniczne na zboczu góry Wielisławka, w Sędziszowej nad Kaczawą. Stygnąca magma pozostawiła po sobie jedyne w swoim rodzaju formy skalne. Odwiedzając Krainę Wygasłych Wulkanów, warto zajrzeć do Siedlęcina, gdzie nad rzeką Bóbr dumnie wznosi się książęca wieża mieszkalna. Powstała w pierwszej połowie XIV w. i jest jedną z najwspanialszych i najlepiej zachowanych budowli tego typu w Europie Środkowej. Inne atrakcje to m.in. zamek Grodziec, a także romański kościół pw. św. Jana Chrzciciela i Katarzyny Aleksandryjskiej w Świerzawie. Dziś nie pełni już funkcji sakralnych, jest tu muzeum, a sam budynek to prawdziwa perła tutejszej architektury. Podziwiając najciekawsze przyrodniczo i historycznie miejsca, warto dowiedzieć się więcej o specyfice regionu i jego wulkanicznej przeszłości. Kopalnią wiedzy na te tematy jest Sudecka Zagroda Edukacyjna w Dobkowie. 19:40 ZYGMUNT KONIECZNY Film dokumentalny, 7 min, Polska, 1982 Reżyseria: Andrzej Mol Dokumentalny portret kompozytora, Zygmunta Koniecznego. Etiuda Szkoły Filmowej. 19:50 MAESTRO Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1988 Reżyseria: Jose Luiz Perez Portret dyrygenta i kompozytora, Henryka Czyża. Monolog bohatera poświęcony losom wojennym i odczuciom towarzyszącym operacji serca, której się poddał, przeplatany jest ujęciami dokumentującymi przygotowania do wystawienia oratorium Vivaldiego "Judyta triumfująca", archiwalnymi zdjęciami z czasów II wojny światowej oraz pokazywaniem pracy dyrygenta z orkiestrą. Etiuda Szkoły Filmowej. 20:10 JUTRO CZEKA NAS DŁUGI DZIEŃ. Film dokumentalny, 79 min, Polska, 2019 Film jest opowieścią o polskiej lekarce pracującej od 30 lat w Indiach. Helena Pyz prowadzi ośrodek dla ludzi dotkniętych trądem i ich dzieci w Jeevodaya. Jej charakter, temperament nie pozwalają na stworzenie pomnika. Helena Pyz sama porusza się na wózku inwalidzkim po przebytym w dzieciństwie polio. Wiedzę o niej odkrywany w filmie stopniowo. Informacji jest wiele, trzeba na nie czasu. Ważne, aby pokazać sytuację Heleny w Jeevodaya, jej pracę, jej słabość, cel, jaki się z tego wykluwa.... Helena wspólnie z księżmi pallotynami administruje Jeevodaya. Ona sama leczy ludzi, opłaca pracowników, utrzymuje aptekę, nade wszystko jest mamą dla prawie 400 dzieci uczących się w Jeevodaya - dzieci trędowatych. Poznajemy Helenę i jej świat w nawale codziennych obowiązków, w pracy. 21:45 16 WSCHODÓW SŁOŃCA DZIENNIE (16 SUNRISES / 16 LEVERS DE SOLEIL) Film dokumentalny, 113 min, Francja, 2018 Reżyseria: Pierre - Emmanuel Le Goff Portret Thomasa Pesquet, najbardziej znanego francuskiego kosmonauty, który nad Sekwaną jest gwiazdą popkultury. 17 listopada 2016 roku wystartował na swoją pierwszą misję. W filmie reżyser Pierre - Emmanuel Le Goff filmował Thomasa przez rok, od wyruszenia do kosmodromu Bajkonur aż do powrotu na Ziemię. Twierdzi, że rozpoznał źródło siły Thomasa: były to marzenia, które pozwalały mu wzrastać. W kosmos nie zabrał wiele. Zostawił saksofon, ale książka Saint - Exupery’ego poleciała. Thomas spędził sześć miesięcy na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, w stanie nieważkości, na orbicie około 450 kilometrów od Ziemi, wraz z międzynarodowym zespołem i "Małym Księciem". Żyjąc na stacji kosmicznej, każdego dnia oglądał 16 wschodów słońca, obserwując tym samym ewolucję Ziemi. Miał szansę doświadczyć obrazów spektakularnych burz, zjawisk kosmicznych i życia bez grawitacji, a przede wszystkim nowej perspektywy naszej planety i jej miejsca we wszechświecie. Wspaniałe zdjęcia z kosmosu. Międzynarodowa Stacja Kosmiczna to ogólnoświatowy projekt, z udziałem wszystkich krajów świata. Czy ludzkość może działać z taką samą harmonią jak kraje współpracujące przy zarządzaniu tą stacją? 23:45 WIĘZI Film dokumentalny, 18 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Zofia Kowalewska Zdjęcia: Weronika Bilska Muzyka: Krzysztof Ridan, Julia Goreczky - Torhan Barbara i Zdzisław są małżeństwem z 45 - letnim stażem. Osiem lat temu Zdzisław zostawił Barbarę i zamieszkał z kochanką. Niedawno zdecydował się wrócić do żony. Barbara przyjęła go z powrotem. Powrót do wspólnego życia w jednym mieszkaniu okazuje się jednak dla małżeństwa trudny. Zdzisław proponuje zorganizowanie jubileuszu ich związku. (filmpolski.pl) 00:10 OJCIEC LEON BLOGER DUSZ Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2015 Ojciec Leon Knabit, benedyktyn z klasztoru w Tyńcu, ma stale dylemat między obowiązkami mnicha a swoją działalnością poza klasztorem. Mino sędziwego wieku (85 lat) jest nadal rozrywany przez ludzi "ze świata", ciągle się ktoś z nim spotyka (od ambasadora do mordercy), jest zapraszany do prowadzenia rekolekcji w różnych częściach Polski i świata (niedawno poleciał do USA na miesięczne tournee), ma spotkania autorskie, wyjazdy rocznicowe, występy w telewizji i radiu (prowadził kilka programów talk - show w TVP i TVN). W klasztorze i w podróżach bezustannie pisze swój blog. Wchodzi często w zażarte dyskusje na gorące tematy i jest czasem obrzucany błotem przez blogerów, np. Gdzie się klecho pchasz, jeszcze ciebie tu brakowało?, ksiądz z plemienia żmijowatego, wychuchany mnich, tchórz, "podły manipulator", hochsztapler, złośliwiec, snob zakompleksiony, lubi błyszczeć. Co o. Leon robi z tymi obelgami? Na czym polega tajemnica jego dobrego humoru? W klasztorze oprócz regularnych codziennych modlitw wspólnotowych, które zaczynają się jeszcze przed świtem, spowiedzi, mszy świętych, dyżurów, jest wykorzystywany "komercyjnie", np. jako maskotka klasztoru, oprowadza wycieczki po Tyńcu, prowadzi warsztaty duchowości dla świeckich etc. Czy dochodzi nieraz do napięć między nim a jego przełożonymi z powodu rzadkiej obecności w klasztorze i zbyt wielkiego zaangażowania sprawami poza murami Tyńca? Ojciec Leon był zawsze przeciążony. Jeszcze do niedawna miał na głowie mnóstwo dodatkowych obowiązków np. był przeorem, opatem, proboszczem, katechetą, komentatorem mszy poza klasztorem (w tym papieskich). Jak o. Leon sobie z tym radzi? (Kiedyś chciał uciec z klasztoru z powodu przeciążenia). Jaką ma receptę na zabieganie? Co robi, by mieć czas dla Boga i ludzi? 01:15 ŚLAD Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Maria Wiernikowska Zdjęcia: Roman Kałuża - Wierzchosławski Niezwykły zapis poszukiwań rodzinnych korzeni i śladów polskiej przeszłości w Kazachstanie. Autorka filmu snuje intymną opowieść o dawno minionym świecie, którą życie zwieńczyło niespodziewaną puentą. Nie jest to jednak film tylko i wyłącznie o historii jednej polskiej rodziny, którą los powiązał z Kazachstanem, jest to także słodko - gorzka opowieść o tym państwie w Azji Centralnej, jego współczesnych problemach i jego naznaczeniu przeszłością. Maria Wiernikowska, znana jako korespondent wojenny, tym razem odkrywa historię prywatną, która jest też bliska wielu Polakom, skazanym na Syberię. Opowiada wydarzenia sprzed stu lat na tle dzisiejszego Kazachstanu. Jej przypadkowe spotkania pokazują, z jakim trudem ten kraj wydobywa się spod sowieckiej i rosyjskiej dominacji. Tatuś zrobił mu drewnianego konika na patyku. Kiedy chłopczyk wędrował nad Irtysz, na piaszczystej drodze zostawiał ślad, po którym mogli go odnaleźć. Dziś ma 99 lat, a jego córka wyrusza szukać tamtych miejsc. Próbuje znaleźć dom polskich zesłańców w Kazachstanie. Film nakręcony w stylistyce reporterskiej (zdjęcia Romana Kałuży - Wierzchosławskiego z łódzkiej Szkoły Filmowej i Antona Mikasjana z Ałmaty) wzbogacają unikalne ujęcia z lat 20. XX wieku z Centralnego Państwowego Archiwum Filmowego w Ałmaty. 02:15 JAKIEGO KOLORU JEST MIŁOŚĆ? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Małżeństwo Monika i Wojtek to niezwykła para. Obydwoje są niepełnosprawni, ale urodziła im się zdrowa córeczka Ula. Bardzo się kochają, wspierają w trudnych chwilach i każdego dnia walczą o normalne życie. Ona to niewidoma psycholog, on - informatyk z porażeniem mózgowym. Mają po trzydzieści lat, poznali się na portalu randkowym dla niepełnosprawnych. Monika mówi: napisał do mnie, że kiepsko chodzi i bełkocze. Odpisałam, że to może być problem, bo ja nie widzę. Jak my się porozumiemy? Wtedy Wojtek stwierdził, że na pewno dadzą radę. Od dwóch lat są małżeństwem. Ona nie ma pracy, ale on jest informatykiem w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. Uzupełniają się we wszystkim, pomagają sobie w podstawowych czynnościach każdego dnia. Ona zastępuje mu ręce w czynnościach wymagających precyzji (zapina koszulę, przeniesie kubek z herbatą, talerz zupy), on służy za jej oczy - opisuje świat, którego Monika nigdy nie widziała. 03:15 DROGA DO KRÓLESTWA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Dokument "Droga do królestwa" ukazuje podbój przez Mieszka I ziem nad Odrą i Wisłą, które stały się fundamentem Polski. Jaki obszar zdołał opanować Mieszko I w czasie swoich rządów? Mapę jego państwa wydedukowano z mało precyzyjnego opisu granic, zawartego w dokumencie zwanym Dagome iudex. Interpretacja ta budzi dziś wiele wątpliwości. Film jest próbą weryfikacji popularnej mapy państwa Mieszka I poprzez poszukiwanie jego śladów archeologicznych w różnych regionach naszego kraju. Po drodze pojawiają się pytania: czy piastowski władca miał strategię podboju ziem nad Odrą i Wisłą? Na jakich terenach szczególnie mu zależało? Skąd czerpał środki na zbrojenia i budowę nowych grodów? I wreszcie - czy mógł mieć wizję budowy Polski? Z filmu wyłania się wizerunek naszego pierwszego historycznego władcy odbiegający od podręcznikowego przekazu. Paradoksem jest, że Mieszka I, który nie wiedział, że jest Polakiem i buduje Polskę, uważamy za twórcę Polski. I słusznie! Obszar, który zdołał sobie podporządkować Mieszko I, przejął, a następnie poszerzył jego syn Bolesław Chrobry, przyjmując nazwę Polska dla swego królestwa.