TVP Historia Wtorek, 21.12.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 21 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1913 - w dodatku do dziennika "New York World" Arthur Wynne opublikował pierwszą krzyżowkę; 1927 - ruszyły Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL); 1937 - premiera pełnometrażowego filmu animowanego "Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków"; 1981 - nadal trwa strajk okupacyjny w kopalniach "Piast" i "Ziemowit"; 06:55 PRASA DONOSI - BUDOWNICTWO W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska W okresie międzywojennym brak mieszkań najbardziej odczuwany był w dynamicznie rozwijających się miastach. W kolejnym odcinku serii "Prasa donosi" opowiemy, jak rząd i samorządy starały się rozwiązać ten problem. 07:15 CZAS HONORU - ODC. 57 "BOCIAN" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Janek zostaje aresztowany przez UB. Karol Ryszkowski natychmiast informuje Wasilewskiego o pierwszym sukcesie. Wasilewski osobiście przesłuchuje Janka i zwalnia go z aresztu, wcześniej pokazując zdjęcie, na którym jest Lena. Do obozowiska uchodźców trafia Bronek. Bronek i Ruda zaniepokojeni długą nieobecnością Michała i Władka ruszają ich śladem do chaty Jezierskiego. Na miejscu zastają jednak tylko trupy komendanta i Stanisława. Na Wandę czyha Karol. Oferuje przerażonej kobiecie swoją pomoc, Wanda jednak nie chce mieć z nim nic wspólnego. Maria i Otto docierają do Wrocławia, gdzie wita ich gościnnie żona Otta Berta. Celina dostaje od Buttermanta zadanie, ma pokazać powojenną Warszawę dwóm początkującym, dobrze zapowiadającym się pisarzom. 08:35 MEMENTO GRUDNIOWE 1970 Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1981 Scenariusz: Ireneusz Engler Zdjęcia: Leon Kotowski Montaż materiałów filmowych i fotograficznych odtwarzających przebieg wydarzeń w Gdańsku i Gdyni w grudniu 1970 roku. Wiece, zgromadzenia, manifestacje w różnych punktach Trójmiasta, tłumy na ulicach i zamieszki. Zdjęcia ukazujące walki w mieście, czołgi na ulicach, rannych leżących na ulicy i płonące wozy wojskowe. 17 grudnia 1970 - zdjęcia policji blokującej przejścia do Stoczni Gdyńskiej, tłum ludzi odciętych przez uzbrojony kordon. Atak policji i wojska na idących do pracy ludzi, zabici i ranni leżacy na ulicy. W 1980 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika ku czci robotników poległych podczas wydarzeń na Wybrzeżu w grudniu 1970. 09:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 10:15 ZORZA II NAD GDAŃSKIEM Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Dłużewska W czasie licznych pielgrzymek do Polski i innych krajów o tradycji katolickiej papież Jan Paweł II niezmiennie spotykał się z gorącym przyjęciem zgromadzonych tłumów. Należny szacunek okazywano mu nawet w krajach prawosławnych i muzułmańskich jako głowie suwerennego państwa i przywódcy religijnemu. Wśród prawie dwóch i pół tysiąca spotkań w 135 państwach było tylko jedno, na którym nie usłyszał braw ani okrzyków sympatii. Przeciwnie zgromadzona publiczność odwróciła się doń plecami. Takiego przyjęcia papież doświadczył w swojej ojczyźnie. Miało to miejsce 12 VI 1987 r. w Gdańsku pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców. 11:30 MIASTO Z MORZA - ODC. 2/4 Serial historyczno - obyczajowy, 42 min, Polska, 2009 Autor: Stanislawa Fleszerowa-Muskat, autorka cyklu powieściowego "Tak trzymać", na podstawie którego powstał scenariusz Reżyseria: Andrzej Kotkowski Scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Aktorzy: Krzysztof Bień, Anna Brulińska, Maria Gładkowska, Bartosz Glogowski, Andrzej Grąziewicz, Krzysztof Janczar, Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Marian Dziędziel, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Polk, Zbigniew Jankowski, Zdzisław Wardejn Odc. 2 Krzysztof i Wołodia pracują w biurze naczelnika budowy i projektanta portu, inżyniera Tadeusza Wendy. Francuscy inżynierowie oraz Krzysztof i Wołodia często bywają w restauracji Heleny, atrakcyjnej wdowy po oficerze. Kobieta namawia Krzysztofa, aby kontynuował naukę i zdawał eksternistyczną maturę w polskim gimnazjum w Gdańsku. Dzięki wstawiennictwu inżyniera Wendy i redaktora Gazety Gdańskiej, Krzysztof dostaje się do ostatniej klasy gimnazjum. Z Gdańska Krzysztof wraca z Łucką pociągiem. Na stacji w Gdyni ojciec dziewczyny urządza jej karczemną awanturę i zabrania spotykać się z chłopakiem. Łódź, w której Krzysztof mieszkał wraz z kolegami, zostaje skradziona. Błąka się więc po nocy i szuka schronienia. Nad ranem dociera do chaty brata Augustyna, Bernarda Konki, który przyjmuje go pod swój dach i daje pokój na strychu. Krzysztof wdaje się w bójkę z miejscowym Smelą, który ukradł łódź. W ostatniej chwli na ratunek przychodzi mu Augustyn, który jednak nadal go nie akceptuje. Nie chce Krzysztofa na swego zięcia. 12:25 NIUNIEK Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2020 Reżyseria: Kazimierz Bihun Scenariusz: Kazimierz Bihun Zdjęcia: Kazimierz Bihun Film o Krzysztofie Klenczonie. W filmie wykorzystano niepublikowane wcześniej materiały, archiwalne wypowiedzi współdziałających z Krzysztofem osób (w tym kilku już nieżyjących, jak: Janusz Kondratowicz, Marek Karewicz, Jerzy Kossela i Janusz Popławski), jak i późniejsze rejestracje oraz materiały z prywatnych zbiorów rodziny Krzysztofa Klenczona. 13:05 JAK ZBUDOWANO NOWĄ WARSZAWĘ? Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Rafał Geremek Zburzenie Warszawy było wielką tragedią. Ale środowisku architektów zaraz po wojnie to wydarzenie wydawało się także wielką szansą. I radykalni moderniści, i władza komunistyczna chcieli stworzyć nowe miasto - stara przedwojenna Warszawa wydawała się im miastem zacofanym, w którym odpowiednim komfortem życia mogli się cieszyć nieliczni. 13:35 NIEPOKONANY. OPOWIEŚĆ O GENERALE STANISŁAWIE MACZKU Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Zdjęcia: Michał Jarosiński, Piotr Racinowski Wykonawcy: Robert Samot, Michał Skolmowski, Mariusz Bartusiak, Redbad Klynstra - Komarnicki, Emilia Klynstra - Komarnicka, Arkadiusz Głogowski, Wiesław Machnicki Dokument fabularyzowany o życiu generała Stanisława Maczka. Film pokazuje jego całą wojenną drogę - od służby w armii austro - węgierskiej, poprzez walki z Ukraińcami i bolszewikami, udział w kampanii wrześniowej i obronie Francji w 1940 roku, aż do utworzenia 1. Dywizji Pancernej, która biła się we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech w latach 1944 - 1945. W filmie pokazane są również powojenne losy generała Maczka, który został zmuszony do pozostania na emigracji. 14:45 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - WINSTON CHURCHILL, LEW ALBIONU (CHURCHILL, LE LION AU COEUR TENDRE...) Film dokumentalny, 115 min, Francja, 2016 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film pozwala lepiej poznać charakter i osobowość oraz życie osobiste i działalność polityczną Winstona Churchilla, nazywanego przez wielu pieszczotliwie starym lwem. Ten ekstrawagancki Anglik, potomek znanego arystokratycznego rodu był niezwykle radykalnym zwierzęciem politycznym, który z dużą swobodą poruszał się na arenie wielkiej światowej polityki. Churchill zbudował swoją legendę na niewzruszonej woli nieustępowania nazistowskiemu reżimowi Hitlera. Dlatego przez wielu uważany jest za wybawcę Wielkiej Brytanii, człowieka który ocalił ojczyznę. Ale niektóre jego decyzje pozostawiają wiele do życzenia, a jego pragmatyzm polityczny był często realizowany kosztem innych. Mogli się o tym przekonać Polacy walczący po stronie aliantów, którzy poczuli się zdradzeni po decyzjach konferencji w Jałcie. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to cykl filmów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Seria, w oparciu o archiwalia, fragmenty biograficznych filmów fabularnych i wypowiedzi ekspertów, przybliża losy najbardziej charakterystycznych postaci historii europejskiej. Gospodarzem programu jest Stephane Bern, znany francuski prezenter. 16:45 ŻYWOT SARMACKI - ŚMIERĆ SZLACHCICA ODC. 15 Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Tak jak życie szlacheckie było pełne splendorów i chwały podobnie śmierć i wszystkie rytuały z nią związane. Znamy je dzisiaj i potrafimy wymienić: portret trumienny, castrum doloris, nagrobki, tablice nagrobne, które jesteśmy w stanie odnaleźć we wszystkich starych kościołach w Polsce. W tym odcinku "Sarmackiego żywota" prof. Krzysztof Koehler przybliży sarmackie obyczaje pogrzebowe oraz przypomni uwiecznione przez XV - i XVII - wiecznych poetów i kronikarzy opisy dotyczące kresu życia. 17:35 PRZERWANA MISJA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2017 Reżyseria: Petro Aleksowski Scenariusz: Petro Aleksowski Pierwszy polski dokument pokazujący misję Afganistan przez pryzmat strat poniesionych przez trwale poszkodowanych polskich żołnierzy. Głównymi bohaterami dokumentu są czterej młodzi mężczyźni, dla których marzeniem życia była armia i spełnieniu tego marzenia podporządkowali swoje życie. Sprawdzianem męskości i żołnierskich umiejętności miał być wyjazd na misję. Utrzymywane w tajemnicy, skrywane w pamięci żołnierzy prawdziwe oblicze polskiej misji jest bazą dla konstrukcji akcji i dramaturgii filmu. Bohaterowie podejmując decyzję o wyjeździe na misje byli w związkach rodzinnych, a mimo to zdecydowali sami, bez konsultacji z najbliższymi. Dziś, kiedy trzeba zapłacić za swoją decyzję, kosztami tej spłaty obciążają właśnie najbliższych. Autor filmu, nawiązując dialog, w którym zadaje pytania niewygodne dla weteranów, staje się dla nich kolejnym wyzwaniem zmuszając do pierwszych od czasu wypadku tak szczerych wyznań. Film bogato zobrazowany oryginalnymi zdjęciami nakręconymi przez żołnierzy w Afganistanie. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 58 "PAMIĄTKA Z POWSTANIA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Michał i Władek pomagają Bocianowi dotrzeć na spotkanie z Brodowiczem. Okazuje się, że Bocian jest w posiadaniu niezwykle ważnego dokumentu podpisanego przez samego generała Okulickiego. Ruda dostaje pilną depeszę od matki z prośbą o jak najszybszy powrót do domu. Do mieszkania Otta i Berty zostają dokwaterowani polscy lokatorzy. Niemcy nie potrafią przejść nad tym do porządku dziennego, są mimo przegranej wojny zszokowani nowym ładem. Kazimierz ponownie prosi Helenę o zorganizowanie spotkania, mimo że Wanda nie chce go znać. Janek wypuszczony przez UB wraca do Bolka i Jadzi, pokazuje im zdjęcie, które dostał od Wasilewskiego. Bolek z Jankiem rozpoczynają poszukiwania osób z fotografii. Dzięki plakatowi teatralnemu Wandę odnajduje Lena. Lena została uratowana przez żołnierza Armii Ludowej. Szuka Janka. Michał i Władek ewakuują się wraz z Bocianem ze zdekonspirowanego mieszkania, które obserwują ubecy. Lena wraca do domu. Krawiec przejmuje Bociana. Michał i Władek zostają chwilowo zawieszeni w swoich obowiązkach. 20:00 ZAGADKA ŚMIERCI HITLERA (HITLER`S LAST MYSTERY) Film dokumentalny, 59 min, Francja, 2018 Reżyseria: Jean - Christophe Brisard Scenariusz: Lana Parshina Film dokumentalny, zrealizowany w oparciu o dotychczas niedostępne dokumenty z sowieckich archiwów i przy zastosowaniu najnowszych technik badań kryminalistycznych, rzuca nowe światło na ostatnie dni bunkra Hitlera. W 2017 roku, po dwóch latach żmudnych negocjacji z władzami rosyjskimi, wielokrotnie nagradzani dziennikarze śledczy, Jean - Christophe Brisard i Lana Parshina, uzyskali dostęp do poufnych sowieckich dokumentów, które ukazały kulisy polowania na ciało Hitlera. W toku śledztwa ujawnili nowe relacje naocznych świadków, materiały fotograficzne i stenogramy z przesłuchań dotyczące ostatnich dni życia Hitlera. Po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej najnowszym testom kryminalistycznym poddano odnalezione w bunkrze ludzkie szczątki: fragmenty czaszki z otworem po kuli oraz fragmenty kości szczęki i zębów. 22:00 KONNICA (HORSE SOLDIERS) THE HORSE SOLDIERS) Western, 115 min, USA 1959 Reżyseria: John Ford Scenariusz: Harold Sinclair, John Lee Mahin Aktorzy: John Wayne, William Holden, Constance Towers, Judson Pratt i inni Ameryka, rok 1863. Trwa krwawa i brutalna wojna secesyjna. Wokół Vicksburga toczą się ciężkie walki. Mimo ciągłych ataków wojsk Unii pod wodzą generała Shermana, konfederaci uparcie się bronią. Dzięki sprawnie działającemu połączeniu kolejowemu armia Południa generała Granta stale otrzymuje wsparcie i zaopatrzenie. Tak prowadzone oblężenie może się ciągnąć jeszcze wiele miesięcy i kosztować obie strony setki tysięcy zabitych. A tymczasem politycy i społeczeństwo żądają sukcesów. Wojna domowa nie toczy się po myśli Północy i Sherman to rozumie. Generał chce jak najszybciej przepędzić swego przeciwnika spod Vicksburga. Tylko jak przerwać jego linie zaopatrzeniowe, jak przeciąć połączenie kolei żelaznej? Powstaje śmiały plan wypadu brygady kawaleryjskiej. Celem rajdu oddziału pomysłodawcy akcji, pułkownika Marlowe`a, jest węzeł kolejowy w Newton Station. Kawalerzyści mają zniszczyć urządzenia kolejowe, zerwać tory, spalić budynki aż 300 mil za liniami wroga! Marlowe zdaje sobie sprawę, jak niebezpieczne to zadanie i starannie dobiera ludzi do jego wykonania. Wbrew woli pułkownika dowództwo przydziela do jednostki chirurga, majora Kendalla. Pomiędzy dwoma oficerami szybko rodzi się konflikt. Marlowe uważa, że obecność lekarza będzie tylko zbędnym obciążeniem i utrudnieniem w misji, w której liczy się czas. Ponadto pułkownik wciąż wspomina swą żonę, która zmarła w wyniku niepotrzebnie przeprowadzonej operacji. Jego przeczucia wobec Kendalla są jak najgorsze. Ale rozkaz jest rozkazem i Marlowe musi tolerować obecność chirurga. Po kilku potyczkach z żołnierzami Konfederacji pułkownik zdaje sobie sprawę, że obecność brygady na tyłach Południa została odkryta. Jeszcze ważniejsze staje się szybkie przeprowadzenie operacji. Ale konie i ludzie muszą jeść i odpoczywać po długim marszu. Na trasie kawalerzyści trafiają na plantację, której właścicielką jest piękna Hannah. Podczas wspólnego posiłku kobiecie udaje się podsłuchać rozmowę oficerów. Hannah zostaje jednak ujęta i, w obawie że może zdradzić plany jeźdźców Unii, wzięta do niewoli. Pomiędzy szorstkim, władczym Marlowem i ponętną, sprytną plantatorką powoli rodzi się uczucie. Brygada rusza ku Newton Station. Kanwą efektownej opowieści słynnego amerykańskiego reżysera, Johna Forda, był prawdziwy epizod z czasów wojny secesyjnej. W rolę głównych protagonistów, pułkownika Marlowe`a i majora Kendalla, wcielili się John Wayne i William Holden. Za swoje kreacje uzyskali rekordowe wówczas wynagrodzenie w wysokości 750 tysięcy dolarów. 24:00 MATA HARI - ODC. 11 (MATA HARI) Serial historyczny, biograficzny, 46 min, Rosja, 2016 Reżyseria: Julius Berg, Dennis Berry Scenariusz: Oleg Kiryłow, Igor Ter - Karapietow Aktorzy: Vahina Giocante, John Corbett, Alekisej Guskow, Ksenia Rappoport, Rutger Hauer, Christopher Lambert, Gerard Depardieu Elisabeth Schragmüller, która przybyła na ratunek, martwi się wizytą swojej podopiecznej w biurze Ladouxa. Margaret pojechała tam po przepustkę do szpitala wojskowego, w którym przebywa ranny Masłow. Mata Hari dowiaduje się o szokującym zabójstwie jej służącej Anny. Dociera do niej, że jest w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Wyrusza w podróż do Vittel, gdzie w szpitalu leży ranny Władimir Masłow. Czy Ladouxowi uda się osiągnąć cel i aresztować Matę Hari? 01:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewski ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY CZ. 1 Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka o genezie wojny poświęcona jest narodzinom niemieckiej broni pancernej.