TVP Historia Środa, 22.12.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 22 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1840 - Adam Mickiewicz objął katedrę języków słowiańskich w College de France w Paryżu; 1970 - w Szczecinie podpisano porozumienie robotników z władzami; 1989 - po upadku muru berlińskiego otwarto przejście pod Bramą Brandenburską; w Rumunii wojsko wypowiedziało posłuszeństwo dyktatorowi Nicolae Ceausescu; 1894 - w Paryżu prawykonanie preludium "Popołudnie fauna" Claude ' a Debussy ' ego; 07:15 CZAS HONORU - ODC. 58 "PAMIĄTKA Z POWSTANIA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Michał i Władek pomagają Bocianowi dotrzeć na spotkanie z Brodowiczem. Okazuje się, że Bocian jest w posiadaniu niezwykle ważnego dokumentu podpisanego przez samego generała Okulickiego. Ruda dostaje pilną depeszę od matki z prośbą o jak najszybszy powrót do domu. Do mieszkania Otta i Berty zostają dokwaterowani polscy lokatorzy. Niemcy nie potrafią przejść nad tym do porządku dziennego, są mimo przegranej wojny zszokowani nowym ładem. Kazimierz ponownie prosi Helenę o zorganizowanie spotkania, mimo że Wanda nie chce go znać. Janek wypuszczony przez UB wraca do Bolka i Jadzi, pokazuje im zdjęcie, które dostał od Wasilewskiego. Bolek z Jankiem rozpoczynają poszukiwania osób z fotografii. Dzięki plakatowi teatralnemu Wandę odnajduje Lena. Lena została uratowana przez żołnierza Armii Ludowej. Szuka Janka. Michał i Władek ewakuują się wraz z Bocianem ze zdekonspirowanego mieszkania, które obserwują ubecy. Lena wraca do domu. Krawiec przejmuje Bociana. Michał i Władek zostają chwilowo zawieszeni w swoich obowiązkach. 08:40 PRZERWANA MISJA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2017 Reżyseria: Petro Aleksowski Scenariusz: Petro Aleksowski Pierwszy polski dokument pokazujący misję Afganistan przez pryzmat strat poniesionych przez trwale poszkodowanych polskich żołnierzy. Głównymi bohaterami dokumentu są czterej młodzi mężczyźni, dla których marzeniem życia była armia i spełnieniu tego marzenia podporządkowali swoje życie. Sprawdzianem męskości i żołnierskich umiejętności miał być wyjazd na misję. Utrzymywane w tajemnicy, skrywane w pamięci żołnierzy prawdziwe oblicze polskiej misji jest bazą dla konstrukcji akcji i dramaturgii filmu. Bohaterowie podejmując decyzję o wyjeździe na misje byli w związkach rodzinnych, a mimo to zdecydowali sami, bez konsultacji z najbliższymi. Dziś, kiedy trzeba zapłacić za swoją decyzję, kosztami tej spłaty obciążają właśnie najbliższych. Autor filmu, nawiązując dialog, w którym zadaje pytania niewygodne dla weteranów, staje się dla nich kolejnym wyzwaniem zmuszając do pierwszych od czasu wypadku tak szczerych wyznań. Film bogato zobrazowany oryginalnymi zdjęciami nakręconymi przez żołnierzy w Afganistanie. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - TRAGEDIA I NADZIEJA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program o katastrofie rosyjskiego okrętu podwodnego "Kursk". Autor próbuje zebrać i przedstawić możliwe przyczyny tego wypadku. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - TRAGEDIA I NADZIEJA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program o katastrofie rosyjskiego okrętu podwodnego "Kursk". Autor próbuje zebrać i przedstawić możliwe przyczyny tego wypadku. 10:35 TRZY LOSY, JEDNA POLSKA - BRACIA POMARAŃSCY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2018 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski Zdjęcia: Jacek Grzelak, Mariusz Kaźmierski Bohaterami reportażu są trzej bracia Stefan, Józef i Zygmunt Pomarańscy. Ich losy są jakże typowe dla owego fenomenu pokolenia wskrzesicieli Niepodległej. Służba w Legionach i Polskiej Organizacji Wojskowej, wojna polsko - bolszewicka, praca i działalność społeczna w międzywojniu, Wrzesień 1939 i konspiracja, tragiczny koniec w hitlerowskich kacetach. Józef Piłsudski mawiał o nich "moi ulubieni żołnierze" i zapewne czekała ich świetlana wojskowa przyszłość w II Rzeczpospolitej, gdyby nie zdjęli mundurów i nie postanowili służyć Polsce codzienną sumienną pracą, której tak wiele było w młodej ojczyźnie. 12:00 SKARB BYDGOSKIEJ KATEDRY Film dokumentalny, 10 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tadeusz Syka, Maciej Syka Scenariusz: Tadeusz Syka, Maciej Syka Sensacyjnego odkrycia dokonali archeolodzy w trakcie prac prowadzonych w bydgoskiej katedrze pw. Św. Marcina i Mikołaja. Skarb można oglądać w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. 12:15 MIASTO Z MORZA - ODC. 3/4 Serial historyczno-obyczajowy, 42 min, Polska, 2009 Autor: Stanisława Fleszarowa-Muskat, autorka cyklu powieściowego "Tak trzymać", na podstawie którego powstał scenariusz Reżyseria: Andrzej Kotkowski Scenariusz: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Aktorzy: Krzysztof Bień, Anna Brulińska, Maria Gładkowska, Bartosz Glogowski, Andrzej Grąziewicz, Krzysztof Janczar, Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Marian Dziędziel, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Polk, Zbigniew Jankowski, Zdzisław Wardejn Odc. 3 Wskutek ulewnych deszczów osiadają tory kolejowe, którymi dowożono żwir do budowy portu. Zaczyna brakować materiałów. Krzysztof spotyka kolegę, który wraz z rodziną zamierza emigrować do Ameryki. W porcie czeka już statek. Namówiony przez kolegę Krzysztof chce razem z Łucką wyjechać z Polski. Dziewczyna się nie zgadza, ale biegnie za nim do portu. W ostatniej chwili Krzysztof postanawia zostać w Gdyni. Młodzi wyznają sobie miłość. Spędzają noc na strychu u stryja Bernarda. Potem, wbrew woli ojca, idą z Bernardem i Wołodią do kościoła na Oksywiu i dają na zapowiedzi. Ksiądz przepowiada im, że będą pierwszą rodziną nowej Gdyni. W porcie podczas burzy tonie pogłębiarka holowana z Danii. Wołodia umawia się na partyjkę pokera z wojskowym kapelanem i wygrywa tysiąc złotych. Krzysztof bardzo dobrze zdaje maturę. Dyrektor szkoły zachęca go do dalszej nauki. Bernard jest dumny z Krzysztofa, ofiarowuje mu srebrny zegarek z dewizką. Potem idzie z narzeczonymi do Augustyna. Chce, by ten wypił na zgodę kieliszek wódki i zaakceptował przyszłego zięcia. Augustyn wychodzi jednak bez słowa. 13:05 KAWA, HERBATA I KAKAO. HISTORIA W FILIŻANCE (TEA, COFFEE AND CHOCKOLATE HISTORY IN A CUP / THE, CAFE OU CHOCOLAT - L'HISTOIRE DANS NOS TASSES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jeanne Lefevre Film dokumentalny o obyczajach związanych z piciem kawy, herbaty i czekolady wraz z odrobiną wiedzy historycznej i geograficznej na ten temat. Herbata, kawa czy gorąca czekolada? To jest powszechne pytanie, gdy szykujemy śniadanie. Ten zwyczaj konsumpcyjny ma zaledwie trzy stulecia. W tym dokumencie prześledzimy historię tych napojów. Dowiemy się, z jakich roślin po odpowiedniej obróbce, napoje te są przyrządzane. Gdzie były i są uprawiane? Prześledzimy też ich rolę w rozwoju Europy i przyzwyczajeń jej społeczeństwa. Poznamy historię od odkrycia trzech roślin, aż do ich przygotowywania, przechodząc przez ich eksploatację, która jest pośrednio opowieścią o historii niewolnictwa, industrializacji i globalizacji. 14:00 JOANNA GRYZIK. ŚLĄSKI KOPCIUSZEK Reportaż, 25 min, Polska, 2020 Scenariusz: Anna Popek Zdjęcia: Jakub Jedras, Sławomir Chudowski Wykonawcy: Anna Popek (prowadząca), Marcin Luzer W 2020 roku, w Mauzoleum rodu Schaffgothów, w Kopicach na Dolnym Śląsku została ponownie złożona w rodzinnym grobowcu hrabina Joanna von Schaffgotsch z domu Gryczik von Schomberg - Godula i jej mąż Hans Ulrych. Joanna, która zmarła równo 110 lat temu, spoczęła w mauzoleum rodzinnym w Kopicach. W 1945 roku grobowiec został splądrowany, a zwłoki jej i jej męża porzucone w okolicznym parku. Dzięki staraniom lokalnej społeczności, wolontariuszy, osób pragnących zachować pamięć o tej niezwykłej postaci w 2020 roku odbył się ponowny, uroczysty pochówek. Mauzoleum w Kopicach odrestaurowano dzięki pomocy MKiDN. Uroczystości odbyły się 20 czerwca 2020 roku w Kopicach. Wzięli w nich udział m.in. potomkowie Schaffgotschów, którzy w prostej linii są spadkobiercami piastów śląskich linii legnicko - brzeskiej. To doskonały moment, by opowiedzieć o niezwykłym życiu niezwykłej kobiety jaką była Joanna Gryczik - uboga sierota, która została hrabiną. Historia, która wydarzyła się naprawdę, wydaje się być bajką. Historia w której siła dobra odmieniła życie biednej, małej, osieroconej dziewczynki, przekształcając je w pasmo zaszczytów, splendorów bogactwa i osobistego szczęścia. Czy to możliwe? Tak. Historia ta wydarzyła się w XIX wieku na Górnym Śląsku. Być może splot tak wielu nieprawdopodobnych i korzystnych zdarzeń mógł zaistnieć po to, by szerzyć dobro i aby pokazywać, że życie można przeżyć pięknie i z pożytkiem dla innych. Do dzisiaj na Górnym Śląsku funkcjonują, ufundowane jeszcze przez Joannę szkoły, szpitale i zakłady. Materialne ślady jej aktywnego życia widoczne są w wielu miejscach od Bytomia, przez Rudę Śląską, Chebzie, Zabrze po Gliwice. Ta kobieta zmieniła nie tylko los wielu ludzi, ale także oblicze przemysłowe Górnego Śląska. Historia Śląskiego Kopciuszka, jak nazywano hrabinę Joannę Gryzik von Schomberk - Godula Schaffgotsch, jest historią niezwykłego awansu społecznego ubogiej półsieroty, pochodzącej z gminu, na tle XIX - wiecznego procesu uprzemysławiania Górnego Śląska. Joanna pomnożyła odziedziczony majątek, rozwinęła osady robotnicze, m.in. Rudę Śląską, Chebzie, Orzegów na Górnym Śląsku, dbając o równy rozwój swoich licznych zakładów, jak i o edukację i zabezpieczenie socjalne, pracujących w nich robotników. Wspaniałe dzieła, które pozostawiła po sobie i które możemy oglądać do dziś, wypływały zarówno z jej charakteru, jak i ze sposobu, w jaki została wychowana. 14:30 MARIAN NA WOJNIE. ANIMOWANA HISTORIA MARIANA WALENTYNOWICZA Film animowany, 10 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agata Mianowska Scenariusz: Wojciech Kalwat Wykonawcy: Zbigniew Zamachowski Koziołek Matołek i małpka Fiki - Miki, zwierzaki wymyślone przez Kornela Makuszyńskiego, to najbardziej znane postaci, które wyszły spod ołówka Mariana Walentynowicza. Ale już niewiele osób wie, że ten sam rysownik służył także jako korespondent wojenny w 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. To, co widział, nie tylko opisywał, lecz także szkicował i malował. Pozostawione przez niego rysunki, dokumentujące szlak bojowy dywizji gen. Maczka, stały się inspiracją do stworzenia animowanej miniatury o wojennych losach samego Walentynowicza. 12 - minutowa animacja, utrzymana w tradycyjnej, wysmakowanej stylistyce, odbiegającej od współczesnych masowych produkcji, w przystępny i pogodny sposób przybliża najważniejsze wydarzenia z dziejów 1. Dywizji Pancernej. Film jest znakomitą pomocą edukacyjną dla nauczycieli pracujących z dziećmi i młodzieżą w wieku 10 - 14 lat i stanowi interesujący punkt wyjścia do rozmowy np. o historii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jego walory plastyczne, a także mistrzowska interpretacja Zbigniewa Zamachowskiego, narratora filmu, sprawią, że także dorośli towarzyszący młodszym widzom, będą mieli wiele radości z oglądania. 14:45 ZAGADKA ŚMIERCI HITLERA (HITLER`S LAST MYSTERY) Film dokumentalny, 59 min, Francja, 2018 Reżyseria: Jean - Christophe Brisard Scenariusz: Lana Parshina Film dokumentalny, zrealizowany w oparciu o dotychczas niedostępne dokumenty z sowieckich archiwów i przy zastosowaniu najnowszych technik badań kryminalistycznych, rzuca nowe światło na ostatnie dni bunkra Hitlera. W 2017 roku, po dwóch latach żmudnych negocjacji z władzami rosyjskimi, wielokrotnie nagradzani dziennikarze śledczy, Jean - Christophe Brisard i Lana Parshina, uzyskali dostęp do poufnych sowieckich dokumentów, które ukazały kulisy polowania na ciało Hitlera. W toku śledztwa ujawnili nowe relacje naocznych świadków, materiały fotograficzne i stenogramy z przesłuchań dotyczące ostatnich dni życia Hitlera. Po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej najnowszym testom kryminalistycznym poddano odnalezione w bunkrze ludzkie szczątki: fragmenty czaszki z otworem po kuli oraz fragmenty kości szczęki i zębów. 15:55 GIGANCI HISTORII - ODC. 54. POWSTANIE WIELKOPOLSKIE Teleturniej, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Rok 1918. Koniec I wojny światowej. Niemcy osłabieni, a Polska po latach zaborów wreszcie wraca na mapę Europy. Niestety bez Prowincji Poznańskiej, którą pod zwierzchnictwem niemieckim, w większości zamieszkują Polacy. 26 grudnia w Poznaniu wybitnego pianistę i męża stanu Ignacego Jana Paderewskiego witają tłumy polskich patriotów. Moment na niepodległościowy zryw idealny. Dzień później, rozdrażnieni Niemcy organizują w centrum stolicy Wielkopolski kontrdemonstrację. Około godziny 17 padają pierwsze strzały. Walki toczyły się na czterech frontach, dołączały kolejne miasta i prowincje. Heroiczni powstańcy odzyskali niemal całą Wielkopolskę. Jedyny zwycięski zryw niepodległościowy w historii Polski - Powstanie Wielkopolskie to temat tego odcinka teleturnieju. 16:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUŻ TYLKO SPRÓCHNIAŁY KRZYŻ ODC. 214 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Co stało się z naturalnym krajobrazem historycznym formowanym przez wieki na naszych wschodnich rubieżach, uświadamiamy sobie wtedy, gdy do poszukiwań niezbędny jest nam konkretny dwór z jego rolniczym otoczeniem, lasami i łąkami. Zamiast punktów odniesienia, na miejscu odnajdujemy anonimową pustkę. Tak rzecz się ma w przypadku Hoźnej pod Białymstokiem. A legenda miejscowa powiada, że tu pochowani są powstańcy styczniowi. 17:20 ŚLADAMI ESKULAPA - UCIĄĆ CZY DOCZEPIĆ Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku prowadzący podejmują temat historii protetyki powiązanej w dużej mierze z historią prowadzenia wojen. 17:50 WIGILIA NA PIAŚCIE Reportaż, 22 min, Polska, 1993 Scenariusz: Adam Sojka "Wigilia na Piaście" to filmowa opowieść o najdłużej trwającym i najliczniejszym strajku okupacyjnym odbywającym się w podziemiach kopalni. W grudniu 1981 roku 2, 5 tysiąca górników kopalni "Piast" protestowało przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. Materiał oparty na wspomnieniach strajkujących, realizowany w naturalnej scenerii sztolni, jest próbą rekonstrukcji tamtego wydarzenia po ponad 10 latach. 18:15 PAMIĘTAMY O GRUDNIU Film dokumentalny, 10 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Domańska Scenariusz: Anna Domańska Wykonawcy: Tomasz Marzecki Powstawanie płyt chodnikowych upamiętniających miejsca osób zabitych w Gdańsku, jest tematem 10 - minutowego filmu dokumentalnego w reżyserii Anny Domańskiej, zrealizowanego w formie impresji w 50. rocznicę Grudnia 70’, Głównym motywem projektu płyt są drzewa. Inspiracją są autentyczne fotografie dokumentujące wydarzenia grudniowe. Fotografie te mają wspólną cechę: robiono je z ukrycia, częstokroć narażając życie. Są to szybkie reporterskie ujęcia z oddali, często z górnych okien budynków lub innego zakamuflowanego miejsca, tak by nie można było dostrzec fotografującego. Na fotografiach z tamtego okresu postacie ludzkie można zobaczyć poprzez przesłaniające je nagie gałęzie drzew. Drzewa i gałęzie wysuwają się na pierwszy plan wielu zdjęć. Przypominają bezśnieżną aurę grudniowych zajść. Drzewa były niemymi świadkami rozgrywających się dramatów, protestów, walk z władzami komunizmu, zabijaniu drugiego człowieka, śmierci, a czasem przypadkowych strzałów i niespodziewanie zakończonego ludzkiego życia. Zaprojektowane tablice przedstawiają fragmenty gałęzi drzew... Są one metaforycznym lustrzanym odbiciem grudniowych drzew. Projekt odnosi się też do symboliki, DRZEWO jest symbolem GROBU, GROBOWCA, stąd przedstawienie drzewa wydaje się uzasadnione na epitafium dla upamiętnienia zabitych osób. Użyte środki wyrazu: ekspresyjny modelunek, rozedrganie, spękanie, przypominają o wydarzeniach z grudnia 1970, podkreślają poczucie zagrożenia, przypominają o nagłej śmierci ofiar. 18:30 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - W TAJNEJ SŁUŻBIE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Ostra konfrontacja supermocarstw to był czas szpiegów, infiltracji, przewerbowań, agentury wpływu. Kennedy w kryzysie kubańskim prowadził pokerową rozgrywkę z Chruszczowem dzięki informacjom od płk. Pieńkowskiego z Moskwy. Kim Philby - sowiecki agent - stał wtedy na czele kontrwywiadu brytyjskiego. O topowych wtyczkach USA i ZSRS mówią m.in. dr Witold Bagieński - historyk IPN oraz dr Bolesław Piasecki z Akademii Sztuki Wojennej. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 59 "KUZYN Z MURMAŃSKA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2012 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Ruda dociera do Lublina, do matki. Okazuje się, że jej ojciec nie żyje. Rainer próbuje zainteresować Amerykanów swoją wiedzą o zakopanym archiwum. Przesłuchujący go sierżant Meyers nie jest zainteresowany negocjacjami ze zbrodniarzem z gestapo. Berta i Otto przygotowują się do wyjazdu do Niemiec. W ostatnim momencie Otto decyduje się zostać z Marią w Polsce. Michał, Bronek i Władek nie wiedzą, jak UB trafiło na ich ślad. Michał zaczyna śledzić Celinę. Wanda śledzona przez Bronka udaje się na spotkanie z ojcem do siedziby Urzędu Miejskiego. Prosi Kazimierza o pomoc w sprawie nachodzącego ją Karola. Ruda z matką chowają ojca. Na weselu Janek i Bolek odnajdują Kobrę, drugiego mężczyznę ze zdjęcia. Ten też twierdzi, że podczas zakopywania archiwum nie było z nimi żadnej dziewczyny, nie wie, kim jest widoczna na zdjęciu Lena. Bronek i Michał są przesłuchiwani przez pułkownika Orlickiego z Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Sprawa dotyczy Bociana i jego wiarygodności jako emisariusza generała Okulickiego. 20:00 PACYFIK W OGNIU - ODC. 2/3 (WWII IN THE PACIFIC) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Trzyczęściowa seria o wojnie na Pacyfiku. Opowiada niezwykłą historię wojny stoczonej na rozległych wodach oceanu, gdzie stosowano nowe formy walki, wykorzystywano myśliwce i bombowce, budowano dla nich pływające pasy startowe. 21:05 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.IV - LUDWIK XIV - DZIECIŃSTWO KRÓLA. 1643 - 1654. ODC. 1/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 1/6) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 22:05 SYBERIADA POLSKA Dramat historyczny, 127 min, Polska 2013 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Michał Komar, Maciej Dutkiewicz Zdjęcia: Andrzej Wolf Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Urszula Grabowska, Adam Woronowicz, Paweł Krusz, Lera Guliaieva, Igor Gniezdilov, Jan Peszek, Agnieszka Więdłocha, Natalia Rybicka, Andrij Zhurba, Dmytro Sova, Marcin Walewski Zima 1940 roku. Jan Dolina, gospodarujący na kresowej wsi były kapral Wojska Polskiego, zostaje wraz z rodziną wywieziony na Syberię. Czy uda im się przetrwać w skrajnie niesprzyjających warunkach i wrócić do ojczyzny? "Moim marzeniem i wielkim wyzwaniem była realizacja filmu o losach Polaków deportowanych przez radzieckie NKWD w roku 1940 na Syberię" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Zaorski. Inspiracją, która owemu marzeniu pomogła przybrać realny kształt, stała się książka Zbigniewa Domino "Syberiada polska". Jest ona pierwszą częścią trylogii powieściowej o żyjących na kresach II Rzeczypospolitej ludziach (głównie Polakach, choć nie tylko), wywiezionych po 17 września 1939 roku na "nieludzką ziemię". Domino opowiedział ich losy z dużym realizmem i wyczuciem psychologicznym, na co z pewnością wpłynął fakt, że sam jako młody chłopak został wraz z najbliższymi zesłany na Sybir. Nie przeszkodziło mu to wprawdzie w czasach stalinowskich robić kariery w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej, co - zdaniem części krytyki - rzuca pewien cień na patriotyczną wymowę jego książek napisanych po upadku komunizmu. Tak czy owak to właśnie nawiązująca w tytule do głośnego filmu Andrieja Konczałowskiego "Syberiada polska" sprawiła, że autor "Matki Królów" i "Jeziora Bodeńskiego" po siedmiu latach znowu chwycił za kamerę. Scenariusz autorstwa Michała Komara i Macieja Dutkiewicza nie zawsze ściśle trzymał się literackiego pierwowzoru, podążając raczej za wizją Zaorskiego, wedle której trudno w filmie wskazać głównego bohatera. Jest nim bowiem cała społeczność wysiedleńców, zróżnicowana pod względem biografii, charakterów i narodowości. Ich powikłane, nierzadko dramatyczne i pełne trudnych wyborów moralnych losy ukazano na tle zdumiewającej pięknem, surowej syberyjskiej przyrody, stanowiącej wstrząsający kontrast wobec cierpienia ludzi, będących - w pewnym sensie - jej więźniami, a często i ofiarami. Inną zaletą dzieła Zaorskiego jest pochwała wierności nakazom sumienia, które często nic sobie nie robi z podziałów etnicznych i politycznych, każąc narażać bezpieczeństwo, a nawet życie w imię miłości, czy choćby zwykłego współczucia dla człowieka z przeciwnej strony ideologicznej lub religijnej barykady. W znakomitej, międzynarodowej obsadzie aktorskiej szczególne opinie zebrała Sonia Bohosiewicz w roli matki trojga dzieci, która chcąc zapewnić im przetrwanie, nie waha się zostać kochanką bezwzględnego zastępcy komendanta obozu pracy. Akcja "Syberiady polskiej" rozpoczyna się 1 września 1939 roku, w chwili agresji nazistowskich Niemiec na Polskę. Po siedemnastu dniach od wschodu "cios w plecy" zadaje II Rzeczypospolitej sowiecka Rosja. We wsi, w której mieszka rodzina Jana Doliny rozpoczyna się komunistyczna agitacja. Mieszkańcy są jednak na nią najwyraźniej zbyt odporni, w związku z czym już w lutym 1940 roku Sowieci postanawiają wywieźć ich w bydlęcych wagonach na Syberię. Tam, w położonym na odludziu obozie, zostają skazani na katorżniczą pracę przy wyrębie drzewa. Szczególnie trudno jest zimą, kiedy temperatura spada kilkadziesiąt stopni poniżej zera. Do paraliżującego zimna dochodzi głód. Jakby tego było mało komendantem obozu jest sadystyczny kapitan NKWD Sawin, pałający nienawiścią do Polaków, gdyż w czasie wojny z 1920 roku został sierotą. Teraz, będąc panem i władcą kilkudziesięciu obywateli II Rzeczypospolitej, może się mścić do woli. Niestety, za ulubiony cel rozlicznych złośliwości i psychicznych tortur obiera sobie Jana Dolinę, który niegdyś służył w polskim wojsku. Perfidia Sawina osiąga apogeum w chwili, gdy wysyła Jana na kilkutygodniowy spływ drewna, podczas gdy jego żona ciężko choruje na tyfus. 00:20 MATA HARI - ODC. 12 (MATA HARI) Serial historyczny, biograficzny, 46 min, Rosja, 2016 Reżyseria: Julius Berg, Dennis Berry Scenariusz: Oleg Kiryłow, Igor Ter - Karapietow Aktorzy: Vahina Giocante, John Corbett, Alekisej Guskow, Ksenia Rappoport, Rutger Hauer, Christopher Lambert, Gerard Depardieu Udaje się aresztować Matę Hari. Zostaje uwięziona w Saint - Lazare i oskarżona o szpiegostwo. Tancerka je odrzuca, żądając tylko jednego - spotkania z Masłowem. Mata Hari czeka w areszcie na proces. Odwiedza ją tam Masłow i podpisuje in blanco zobowiązanie do zachowania tajemnicy, które Ladoux podstępem przerabia na zeznanie obciążające Matę Hari. Sąd wymierza jej karę śmierci. Mata Hari zostaje rozstrzelana. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUŻ TYLKO SPRÓCHNIAŁY KRZYŻ ODC. 214 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Co stało się z naturalnym krajobrazem historycznym formowanym przez wieki na naszych wschodnich rubieżach, uświadamiamy sobie wtedy, gdy do poszukiwań niezbędny jest nam konkretny dwór z jego rolniczym otoczeniem, lasami i łąkami. Zamiast punktów odniesienia, na miejscu odnajdujemy anonimową pustkę. Tak rzecz się ma w przypadku Hoźnej pod Białymstokiem. A legenda miejscowa powiada, że tu pochowani są powstańcy styczniowi. 01:45 SENSACJE XX WIEKU - TRAGEDIA I NADZIEJA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program o katastrofie rosyjskiego okrętu podwodnego "Kursk". Autor próbuje zebrać i przedstawić możliwe przyczyny tego wypadku. 02:15 SENSACJE XX WIEKU - TRAGEDIA I NADZIEJA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański(Prowadzący) Program o katastrofie rosyjskiego okrętu podwodnego "Kursk". Autor próbuje zebrać i przedstawić możliwe przyczyny tego wypadku. 02:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY - LUFTWAFFE CZ. 2 Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego genezie wojny, pokazująca przygotowania Niemiec do rozpoczęcia działań militarnych. Audycja poświęcona Luftwaffe. Obraz w całości tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.