TVP Dokument Poniedziałek, 03.01.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PIASTUN ŻELAZNEJ ŻABY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Tym razem wyruszyliśmy na Polesie. Poleskie bagna i torfowiska są świetnym lęgowiskiem dla żółwia błotnego. Stanowią jedno z większych skupisk tego gada w Europie, jedynego żółwia żyjącego w Polsce. Na przełomie maja i czerwca samice wędrują w poszukiwaniu nasłonecznionych, suchych miejsc. Jaja o delikatnej wapiennej osłonce składają na lądzie, w wilgotnej ziemi. Samice przez kilka godzin kopią jamy, do których składają jaja. Skrzętnie tylnymi łapami maskują wejście do jam i wracają do wody. Wylęg młodych następuje w sierpniu, a może trwać nawet do początku października. Do tego czasu gniazda żółwi są pilnie strzeżone przez naszego gościa w programie, Andrzeja Różyckiego z Poleskiego Parku Narodowego. Razem z nim będziemy świadkami narodzin nowego pokolenia żółwi błotnych w Poleskim Parku Narodowym. Jeżeli będzie ciepło, żółwiki opuszczą jamy i pójdą do najbliższej wody. Jeżeli będzie zimno, maluchy pozostaną w jamie aż do wiosny. Dorosłe żółwie zimują zagrzebane w mule na dnie zbiorników wodnych. 06:35 DZIKA POLSKA - GDY NAŁOŻĘ POROŻE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Jesienny las jest areną godów jeleniowatych. Nadszedł wrzesień, a wraz z nim jedno z najpiękniejszych zjawisk w polskiej przyrodzie - rykowisko. To szczególny okres nie tylko dla jeleni, ale także dla miłośnika przyrody. Czas, który bardzo mocno zapada w pamięć. I właśnie ten moment z życia jeleni pokazany jest w tym odcinku. Rykowisko jeleni uznawane jest za jeden z najwspanialszych akordów jesiennych puszcz i lasów. Samce zaczynają swój wyjątkowo głośny koncert tuż przed zachodem słońca, a kończą o świcie. Najsilniejsze byki gromadzą wokół siebie stada łań, a następnie bronią je przed zakusami innych byków. Jeśli dojdzie do spotkania dwóch równorzędnych samców, często kończy się ono zaciekłą walką. 07:00 NOTACJE: STANISŁAW RADWAN. PRZEDMIOT MUZYCZNY Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Maria Nockowska Kompozytor Stanisław Radwan (rocznik 1939) studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Skomponował muzykę do ponad stu przedstawień teatralnych i ponad dwudziestu filmów. Tworzył muzykę dla Piwnicy pod Baranami, w latach 1980 - 1990 był dyrektorem krakowskiego Teatru Starego. Stanisław Radwan snuje opowieść o swoich dziecięcych wtajemniczeniach w świat muzyki, kiedy to dzięki ojcu organiście, jako trzylatek, rozpoczął naukę gry na fortepianie. Wspomina czas studiów w Krakowie, wyjazd na stypendium do Paryża, pierwsze kompozycje dla teatru, współpracę z Konradem Swinarskim, Jerzym Grzegorzewskim, Jerzym Jarockim. Charakteryzuje rolę muzyki w przedstawieniu teatralnym. 07:15 CHIŃSKI NOWY ROK - NAJWIĘKSZE ŚWIĘTO ŚWIATA ODC. 2 (CHINESE NEW YEAR - THE GREATEST CELEBRATION ON EARTH - EP. 2) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Sarah Sarkhel Trzyczęściowy dokument opowiadający o Chińskim Nowym Roku - jednym z największych wydarzeń na świecie. Każdego roku jedna szósta ludności świata podróżuje do domów, aby świętować z rodzinami. To największa sezonowa migracja ludności. Zobaczymy, jak Chińczycy obchodzą najważniejsze święto w roku; opowiemy o jego roli w bogatej, chińskiej kulturze; prześledzimy przygotowania do uroczystości oraz ich przebieg. 08:20 ŻYWNOŚĆ JUTRA - ODC. 1 (TOMORROW'S FOOD) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Helen Thomas Dokumentalna opowieść o jedzeniu. Właściwie ukazuje inspirującą przyszłość jedzenia. Dzięki niesamowitym innowacjom i oszałamiającym wynalazkom z całego świata, które wkrótce znajdą się na wyciągnięcie ręki - od przyszłościowych farm, których uprawy nigdy nie ujrzą światła dziennego, po galerie supermarketów i restauracje z robotami, komputery mogą dać nam zupełnie nowe doznania smakowe; gdzie nasz burger najprawdopodobniej pochodzi z szalki Petriego lub farmy owadów niż z pola i gdzie druk 3D może zmienić sposób, w jaki gotujemy. Ta otwierająca oczy seria zmieni sposób, w jaki myślimy o żywności, którą uprawiamy, kupujemy i jemy - teraz i w przyszłości. Zaczniemy od wizyty w Kent na najnowocześniejszej plantacji w Wielkiej Brytanii. Pod szklanymi dachami, na podłożu bezglebowym o wielkości 49 - u boisk futbolowych, przez cały rok dojrzewają owoce i warzywa. Po tym programie spojrzymy na problem produkcji żywności z innej perspektywy. Zobaczymy, jak inni chronią plony przed kaprysami pogody. Na sam początek nowinka z branży fast food. Gorący posiłek o każdej porze dnia? W Londynie stanął najszybszy na świecie automat serwujący pizzę. 09:20 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 2 DORASTANIE (ANIMAL MUMS. TODDLERS) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens - Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki, najbardziej niezwykłe istoty na ziemi. Niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. Widzieliśmy już, jak powstaje więź między matką a noworodkiem, jak samica karmi młode i pomaga mu stawiać pierwsze kroki. Tym razem zobaczymy, jak matki radzą sobie z dorastającymi dziećmi, ich napadami złości; co robią z domorosłymi tyranami i jakie stosują metody wychowawcze. Noworodki z czasem zaczynają chodzić i przemawiać własnym głosem. Nie są to już bezradne płaczące maleństwa. Osiągają prawdziwe mistrzostwo w komunikowaniu się z mamą. Wydają rozmaite dźwięki. Krótkie, przerywane beczenie - oznaka spokoju - pojawia się, kiedy są blisko siebie. Dłuższe dźwięki - kiedy się nawzajem szukają. Będziemy obserwować, jak zwierzęce matki prowadzą swoje młode ku dorosłości, jak wyznaczają czas na posiłek, zabawę i sen, jak eliminują podwórkowe sprzeczki i rozpieszczają młode. W następnym filmie zobaczymy, jak przygotowują potomstwo do samodzielnego życia. Jak gepardy uczą swoje młode polować, a klacze trenują źrebięta w biegu i jak zastępcze matki wprowadzają osierocone wydry morskie w nowy, nieznany świat. 10:20 NIEZWYKŁE MIASTA - BAKU ODC. 3/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Prowadzący: Janina Ramirez, Alastair Sooke Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to, dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku, w Azerbejdżanie, podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. Seria maluje zaskakujące portrety najbardziej fascynujących metropolii świata. 11:15 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 9 SZKOCJA. ŁODZIĄ PRZEZ KANAŁ KALEDOŃSKI (AROUND THE SEA II EP. 9 ECOSSE, AU FIL DES LOCHS ET DES ECLUSES) Serial dokumentalny, 23 min, Francja, 2018 Reżyseria: Magali Serre Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. Odcinek dziewiąty to Szkocja i kraina dzikich, rozległych przestrzeni. W sercu dziewiczej przyrody wije się Kanał Kaledoński, zbudowany na początku XIX wieku i łączący Morze Szkockie z Morzem Północnym. Biegnie od Fort William do Inverness. Przecina Szkocję od wschodu do zachodu i przepływa przez serię jezior, z których najsłynniejsze jest Loch Ness. Każdej wiosny odbywają się tu tradycyjne regaty, które przenoszą uczestników do dawnej Szkocji, pełnej legend i mitycznych potworów. Choć regaty to świetna rozrywka, wymagają również wysiłku. Podczas wyścigu pogoda sprawi uczestnikom kilka niespodzianek. Żaglowce pokonają trasę długości dziewięćdziesięciu siedmiu kilometrów, aż do Morza Północnego. Pierwszy etap - schody Neptuna, jedna z największych atrakcji Kanału Kaledońskiego: osiem śluz zbudowanych w 1807 roku. W tym miejscu łodzie unoszą się na wysokość dwudziestu metrów nad poziomem morza. Kanał powstał, by żaglowce handlowe nie musiały opływać Szkocji od północy - to bardzo niebezpieczny szlak. Potrzeba dwudziestu minut, by pokonać każdą ze śluz. W sumie - dwie i pół godziny na podziwianie Ben Nevis, najwyższego szczytu Wielkiej Brytanii. 11:40 MIZIOWA, ZGŁOŚ SIĘ Reportaż, 18 min, Polska, 1989 Scenariusz: Małgorzata Kałużyńska Jasak Zdjęcia: Stanisław Ścieszko, Dariusz Gąsowski Jeden dzień z życia ratownika Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, pełniącego służbę na Hali Miziowej w Beskidzie Żywieckim. 12:00 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 7 Telenowela dokumentalna TVP, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. Kandydaci na żołnierzy WOT przechodzą właśnie swój najważniejszy egzamin na poligonie, m.in. tzw. pętlę taktyczną. To zwieńczenie ich 16 - dniowego okresu przygotowawczego do wstąpienia do służby. Przy wyjątkowo niskiej temperaturze i głębokim śniegu każde działanie staje się trudniejsze... To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 12:35 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 8 Telenowela dokumentalna TVP, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. Dla każdego żołnierza jednym z najbardziej emocjonalnych wspomnień z czasów służby jest przysięga. To wyjątkowa ceremonia, do której trzeba się dobrze przygotować - musztrę, okrzyki czy marsz należy przećwiczyć. W trudach wojskowego życia bardzo często pomaga kapelan, który ramię w ramię stoi z rekrutami na poligonie. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 13:05 WIELKIE RODZINY - ODC. 5 Telenowela dokumentalna TVP, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Poranek u każdej z rodzin wygląda inaczej, ale wigilijny nastrój udzielił się wszystkim. Rodziny celebrują ten wyjątkowy dzień. U Da Cruzów cud narodzin sprawi, że tę Wigilię zapamiętają już na zawsze. Tym razem nie spędzają przy stole z rodziną, ale w szpitalu. W tę noc cudów na świecie pojawia się Gilbert, piąte dziecko Weroniki i Janu. I 38. bohater tej dokumentalnej serii. U Twarowskich, tradycyjnie gwar. Rozmowa w kuchni podczas ostatnich przygotowań do wigilijnej kolacji koncentruje się wokół liczby dzieci, które zamierzają mieć w przyszłości potomkowie Twarowskich. Dochodzą na koniec do wniosku, że muszą planować jednak nieco mniejsze rodziny, żeby móc spotykać się w komplecie. Tylko Zosia deklaruje urodzić dziesiątkę dzieci, żeby przebić rodziców, co do liczby potomstwa. Lewocki i dzieci lepią pierogi, Monika także jest zajęta. U Kacprzyków podobnie, w kuchni krząta się Janeczka, przed domem zaś Michał wiesza światełka. W każdym domu słychać radosne nucenie kolęd. Gdy nadchodzi Wigilia wszyscy siadają do stołu, jest odświętnie, uroczyście, bardzo rodzinnie. Rodziny łamią się opłatkiem, ściskają, tulą do siebie, składają życzenia, a Weronika tuli z Janu swoje nowo narodzone dziecko. 13:55 ZDUMIEWAJĄCA AMERYKA POŁUDNIOWA - ODC. 1 AMAZONIA: JEDNA DŻUNGLA, WIELE ŚWIATÓW (WILDEST LATIN AMERICA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2012 Reżyseria: Allison Bean, Bill Markham Niezwykła przyroda i kultura Ameryki Południowej. Pierwszy odcinek przenosi widza do największego obszaru lasów równikowych na ziemi. Tak wielkiego, że sam generuje połowę swoich opadów. To Amazonia. W tym królestwie bioróżnorodności można znaleźć 1/3 gatunków flory i fauny występujących na całej planecie. Amazonia to jednak nie jeden, ale wiele światów; niezwykłe połączenie różnorodnych, kontrastujących często ze sobą elementów, które zwierzęta i ludzie nauczyli się wykorzystywać na niezliczone sposoby. 15:00 URSZULA DUDZIAK: ŻYCIE JEST PIĘKNE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Beata Postnikoff Zdjęcia: Wojciech Ostrowski, Sławomir Pultyn Dokument przedstawiający oryginalną i niepowtarzalną wokalistkę, legendę polskiego i światowego jazzu. Opowiada o jej karierze, rodzinie, gwiazdach, z którymi występowała na scenie, o Ameryce i powrocie do Polski. 15:55 OBCY WŚRÓD NAS (ALIENS INSIDE US) Film dokumentalny, 51 min, USA, 2013 Reżyseria: Chad Cohen Film dokumentalny o zagadkach naszego genomu. Od 10 lat naukowcy badają sekwencję 3000000000 liter, które tworzą kod ludzkiego genomu. Niewidzialne, obce światy kwitną w naszych ciałach. Zanim nowo narodzone dziecko opuści szpital, będzie miało w sobie 10 razy więcej komórek drobnoustrojów niż jego własne. I nie są one biernymi gośćmi. Mikrobiolog Maria Gloria Dominguez Bello wyjaśnia rolę, jaką mikroorganizmy odgrywają w naszym życiu i jak może je zmienić nasz nowoczesny, sterylny styl życia. Film wprowadza nas w cuda mikrobów - jak ewoluowaliśmy wraz z nimi i jak bez nich nie moglibyśmy przetrwać. Przyglądamy się, jak drobnoustroje w nas, na nas i wokół nas powodują choroby i im zapobiegają oraz jak ich zniknięcie może być odpowiedzialne za wszystko, od astmy i alergii po cukrzycę i otyłość. 16:55 KAWA, HERBATA I KAKAO. HISTORIA W FILIŻANCE (TEA, COFFEE AND CHOCKOLATE HISTORY IN A CUP / THE, CAFE OU CHOCOLAT - L'HISTOIRE DANS NOS TASSES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jeanne Lefevre Film dokumentalny o obyczajach związanych z piciem kawy, herbaty i czekolady wraz z odrobiną wiedzy historycznej i geograficznej na ten temat. Herbata, kawa czy gorąca czekolada? To jest powszechne pytanie, gdy szykujemy śniadanie. Ten zwyczaj konsumpcyjny ma zaledwie trzy stulecia. W tym dokumencie prześledzimy historię tych napojów. Dowiemy się, z jakich roślin po odpowiedniej obróbce, napoje te są przyrządzane. Gdzie były i są uprawiane? Prześledzimy też ich rolę w rozwoju Europy i przyzwyczajeń jej społeczeństwa. Poznamy historię od odkrycia trzech roślin, aż do ich przygotowywania, przechodząc przez ich eksploatację, która jest pośrednio opowieścią o historii niewolnictwa, industrializacji i globalizacji. 18:00 SKARBY EUROPY ODC. 11 HISZPANIA (TREASURES OF EUROPE EP. 11 TRESORS D’ESPAGNE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PEREŁKI ANTYLI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku odwiedzimy wyspy będące częścią Małych Antyli. Barbados, Saint Vincent i Grenadyny należą do tak zwanych "Wysp Nawietrznych". Zamieszkuje je ludność pochodzenia indiańskiego i afrykańskiego. Dawne tereny Imperium Brytyjskiego wymykają się dziś wszelkim stereotypom. Barbados leży we wschodniej części archipelagu, między Martyniką a wybrzeżem Wenezueli. W przeciwieństwie do swoich wulkanicznych sąsiadek, jest wyspą koralową. Rdzenne terytorium Arawaków było kolonizowane przez Portugalczyków, a od 1625 roku - przez Anglików. Obecnie Barbados jest niezależnym państwem, należącym do brytyjskiej Wspólnoty Narodów. To jedno z najmniejszych państw świata. Jego powierzchnia wynosi zaledwie 430 kilometrów kwadratowych. Wyspa Saint Vincent wraz z częścią archipelagu Grenadyn tworzy jedno państwo należące do Wspólnoty Narodów i niepodległe od 1979 roku. Jego stolicą jest Kingstown. Pięć tysięcy lat przed naszą erą na tych terenach żyli Indianie Sibonejowie. W III wieku naszej ery osiedli tu Arawakowie, a w XIV wieku - wojowniczy lud Karaibów. W latach 1763 - 1783 Wielka Brytania i Francja walczyły o kontrolę nad wyspą Saint Vincent, mimo że traktat z 1763 roku uznał ją za "neutralną". Brytyjczycy kilkakrotnie próbowali ją okupować, jednak Karaibowie skutecznie bronili swojego terytorium. Przyczynili się nawet do porażki Anglików, którzy ostatecznie musieli uznać ich prawo do funkcjonowania jako "niepodległy naród". 20:10 SZTUKA DOKUMENTU.KAZIMIERZ KARABASZ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech Wykonawcy: Kazimierz Karabasz, Mikołaj Jazdon "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu są autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Bohaterem pierwszego odcinka jest Kazimierz Karabasz, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego kina. W swoich filmach z lat 60. ("Muzykantach", "Węźle", "Ludziach w drodze" odkrywał i doskonalił nowoczesną metodę kina dokumentalnego, opartą na cierpliwej i uważnej obserwacji życia codziennego zwykłych ludzi. "Rokiem Franka W." (1967) udowodnił, że w filmie dokumentalnym można stworzyć wnikliwy portret jednostki, co przedtem powszechnie uważano za możliwe jedynie w filmie fabularnym. Karabasz to jednak nie tylko wybitny dokumentalista, ale także autor unikalnych książek poświęconych teorii i praktyce kina dokumentalnego. Reżyser jest także pedagogiem i wykładowcą w łódzkiej szkole filmowej. Wykształcił kilka pokoleń polskich dokumentalistów. Jego uczniami byli, między innymi, Krzysztof Kieślowski, Marcel Łoziński, czy Tomasz Zygadło. W filmie zrealizowanym przez Bartosza Paducha oglądamy fragmenty różnych filmów Karabasza powstałych w ciągu blisko półwiecza twórczości reżysera. W tych wybranych przez samego twórcę cytatach można prześledzić, jak różnorodne dokumentalne sceny dialogowe odkrywają przed widzem całą paletę sytuacji, czasem bardzo ulotnych, o wyjątkowym nastroju i klimacie, który niełatwo przenosi się na ekran. W scenerii starej montażowni filmowej Kazimierz Karabasz w rozmowie z Mikołajem Jazdonem mówi o zagadnieniach kluczowych dla swej twórczości, o nieustannym doskonaleniu własnej, autorskiej metody wnikania z kamerą dokumentalną pod powierzchnię rzeczywistości. 20:35 CZAS PODWÓJNY Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2001 Scenariusz: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Filip Kabulski W 1977 roku powstał film dokumentalny pt.: "Przenikanie" będący zapisem obserwacji pierwszgo roku studiów dwóch wiejskich dziewcząt w warszawskiej Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Po 25 latach autor tamtego filmu odwiedził jedną z nich, panią Marię Kolano - Pecynę, która wraz z rodziną mieszka i pracuje w Lublinie. 21:15 CO W BAGAŻU? Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2007 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Kazimierz Karabasz 45 kilometrów na południowy zachód od Warszawy leży Żyrardów. To tu znajduje się Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego, dokąd udała się ekipa telewizyjna. Oko kamery koncentruje się na uczniach tejże szkoły, a konkretnie maturalnej klasy 3c, rejestruje normalne zajęcia lekcyjne, a także prowadzoną przez uczniów działalność pozaszkolną, a przede wszystkim emocje, jakie im towarzyszą przed tym bodaj najważniejszym etapem w ich życiu. Sami bohaterowie filmu mówią o zbliżającej się wielkimi krokami maturze, gorączkowych przygotowaniach i wielkim strachu przed egzaminami. Pomyślnie zdany egzamin dojrzałości to nie tylko krok do dorosłości, ale przede wszystkim możliwość podjęcia dalszej nauki na studiach, wyboru właściwego zawodu. Młodzi ludzi snują plany na przyszłość, rozmawiają o pracy, karierze i możliwościach lepszego startu we współczesnej, wolnej Polsce. Mówią też o poszukiwaniu swojej drogi w życiu i największych wartościach. Kamera towarzyszy także uczniom klasy 3c podczas szkolnej Wigilii, a następnie na studniówce, gdzie przez ten jeden wieczór można myśleć wyłącznie o szampańskiej zabawie. Potem trzeba jeszcze zrobić grupowe pamiątkowe zdjęcie i pozostaje już tylko wkuwanie do egzaminów. Z maturą w kieszeni dopiero zaczną swoje prawdziwe dorosłe życie. "Co w bagażu?" to film Kazimierza Karabasza, jednego z najwybitniejszych polskich dokumentalistów starszego pokolenia, twórcy "Muzykantów", "Portretu w kropli", "Roku Franka W", "Okruchów z ulicy Żelaznej i okolic" czy "Za rogiem, niedaleko". 22:00 O ŚWICIE I PRZED ZMIERZCHEM Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1999 Scenariusz, realizacja, zdjęcia fotograficzne: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Zbigniew Wichłacz Opracowanie muzyczne: Spas Hristow Pasażerowie pociągu. Często nawiązują rozmowy, lecz równie często jadą obok siebie w tym samym kierunku milcząc, nic o sobie nie wiedząc. Kazimierz Karabasz rzeczywistemu pociągowi nadaje rangę symbolu, a z jego pasażerów wybiera dwóch, emeryta i maturzystę. Umieszcza ich następnie najpierw w grupach rówieśników, potem przygląda się im jeszcze bliżej - w mniejszych gronach przyjaciół. Dokonuje w ten sposób próby poznania, choćby fragmentarycznego, dwóch pokoleń, i to w momencie szczególnym, po kilku latach transformacji ustrojowej. A to, co się w ciągu tych lat dokonało, zmieniło nie tylko rzeczywistość, warunki bytu i mentalność. Zmusiło także do przewartościowań, ocen, innego spojrzenia na to, co było. Generacja emerytów przybita jest ciężarem materialnych trosk, czuje się zepchnięta na drugi plan, bez szans na dodatkową pracę. Wielu jest zmęczonych i znudzonych życiem. Z łatwością wskazują, co było lepsze w przeszłości. Niepokoi ich rozluźnienie obyczajów i powszechna pogoń za pieniądzem, choć doceniają to, że teraz lżej się oddycha. Generacja maturzystów natomiast robi wrażenie zagubionej, niepewnej, wylęknionej tym, co ją wkrótce czeka: koniecznością wyboru drogi na przyszłość. Obie te generacje tak naprawdę niewiele o sobie wiedzą. Wiedza ta zaś wynika bardziej z naskórkowych obserwacji i obiegowych opinii niż z rzeczywiście uważnego przyjrzenia się sobie nawzajem. Ich opinie o sprawach społecznych, rodzinie, obyczajach, ludzkich dążeniach, przy wszystkich wynikających z wieku różnicach, są jednak również zbieżne, zwłaszcza w ocenie teraźniejszości. Kazimierz Karabasz, dostrzegając pełen rozterek, wahań, wątpliwości, obaw i wahań stan ducha i jednych, i drugich bohaterów filmu, kończy swój film cytatem z wiersza Tadeusza Różewicza doskonale go wyrażającym. Poeta, niepewny tego, co się rzeczywiście dzieje, zastaniawiając się nad końcem czy też może już od dawna początkiem epoki, mówi: "... Coś się skończyło nic się nie chce zacząć, może się już zaczęło? 23:00 PORTRET W KROPLI Film dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Stanisław Szabłowski Film jest zbiorem czarno - białych fotografii ukazujących powszedni dzień w życiu Warszawy - utrwalone na taśmie ulotne chwile doby podobnej do innych, minionych i przyszłych, na wzór kropel wody. Ludzie w drodze do i z pracy. Fragmenty architektury. Pojazdy. Ludzie. Drzewa. Latarnie. Okna. Krawężniki. Momenty popołudniowego odpoczynku. Ludzie. Spacery. Gołębie. Park. Kaczki na stawie. Ludzie. Uciszenie o zmierzchu. Wplatają się w nie i spinają jak klamrą kolejne sekwencje również czarno - białych zdjęć filmowych, ukazujące widzianą z góry rozetę ronda u zbiegu ul. Marszałkowskiej i Al. Jerozolimskich - to natężający się, to malejący ruch: od poranka po zmrok. Fotografiom towarzyszą charakterystyczne odgłosy miasta, nastrojowa muzyka Fernanda Sora i odpowiedzi kilku osób w różnym wieku na pytania, których widz nie słyszy. Mówią. O poranku - najgorsze są dni, kiedy już w łóżku zaczyna się żyć. O pracy - nie daje satysfakcji; daje satysfakcję, lecz nie jest wartością. O lęku - że pieniądze zawładną ludźmi i pozbawią ich uczuć; że się poddam, przestanę myśleć twórczo; że ten kraj może być inny niż bym chciała, nie taki, jaki sobie wymarzyliśmy. O wzruszeniach - wzruszają mnie dzieci; ludzie, którzy nie są w stanie dostosować się do zmian; nie wzrusza mnie nikt. O tym, co chcieliby zmienić - w sobie nic, ale cały czas zmieniam swoje nastawienie do życia, żeby nie tracić tych krótkich chwil szczęścia, żeby ich nie przegapić: niech to będzie ułamek chwili, ale ten ułamek chwili jest ponadczasowy. I jest jak w kończącym tę impresję filmową wierszu Tadeusza Różewicza o jednym dniu, z tych najcenniejszych, które nigdy nie wracają, podobnym do zeszłych, lecz jedynym. 23:25 PAN FRANCISZEK Film dokumentalny, 28 min, Polska 2006 Scenariusz, realizacja, zdjęcia: Kazimierz Karabasz W 1967 roku Kazimierz Karabasz nakręcił film dokumentalny "Rok Franka W. (1966 - 67)". Powstał wtedy swoisty portret wiejskiego chłopaka, na taśmie zarejestrowano rok z jego życia w Ochotniczym Hufcu Pracy. Kamera towarzyszyła junakowi przy ciężkiej pracy, podczas różnych zajęć, w szkole wieczorowej. Komentarzem do poszczególnych sekwencji były fragmenty pamiętnika, który młody człowiek zgodził się prowadzić przez 12 miesięcy. Tamte zapiski Kazimierz Karabasz wykorzystał w swoim nowym dokumencie, zrealizowanym w 2006 r. Materiały archiwalne z 1967 r. przypominają młodego człowieka, któremu praca w hufcu dawała perspektywy na lepszą przyszłość. Mógł się dalej kształcić, zdobyć konkretny zawód, ale nie wykorzystał w pełni swojej szansy. Potem tego żałował. Franek próbował zostać na Śląsku, ostatecznie wrócił do rodzinnych Gościc. Był początek lat 70. Jeszcze przez jakiś czas słał do Kazimierza Karabasza listy adresowane na warszawską Wytwórnię Filmów Fabularnych przy Chełmskiej. Pisał w nich o sobie, o swoim życiu, przysłał ślubne zdjęcia. Po 40 latach Kazimierz Karabasz wraca do swego bohatera, którego odnajduje w Paczkowie w województwie opolskim, gdzie Franek osiadł po ślubie z koleżanką z klasy. Są zgodnym małżeństwem, mają cztery córki i syna. Pan Franciszek pracuje w miejscowej piekarni, chętnie też zajmuje się przydomowym ogrodem i królikami, które hoduje. Jego dorosłe już dzieci też założyły tu rodziny. Ale w małej miejscowości trudno o dobrą pracę. W Paczkowie nadal więc mieszkają rodzice, a młodzi postanowili szukać szczęścia za granicą. W domu pozostały kasety VHS z nagraniami ślubów, chrzcin, pierwszej komunii. Córka Renata wyjechała za chlebem do Niemiec, z trudem przyzwyczaiła się do nowego miejsca, ale dziś nie żałuje swojej decyzji. Dzięki niej pozostałe dzieci państwa Wróblów mogły zapewnić sobie lepszy start życiowy. Czy skorzystają z danej im szansy? Czas płynie nieubłaganie. Niedawny junak OHP, pełen młodzieńczych marzeń Franek W. , w tym roku przechodzi na zasłużoną emeryturę. 23:55 FOTOGRAF Z ULICY SZEWSKIEJ Reportaż, 25 min, Polska, 1972 Scenariusz: Zbigniew Święch Sylwetka Adama Karasia, nestora polskiej fotografii i twórcy polskiego fotomontażu. Podczas wizyty w atelier fotografa poznajemy jego warsztat twórczy. Bohater filmu opowiada o początkach swojego zainteresowania fotografią, prezentuje unikalne, historyczne elementy sprzętu fotograficznego, zdradza tajniki swej profesji. Jako rasowy kronikarz swoich czasów, za obiekt zdjęć obrał miasto Kraków. Dokumentował wydarzenia historyczne i polityczne wielkiej wagi. W filmie fotografie dotyczące tych wydarzeń, np. likwidacja pomnika Adama Mickiewicza przez okupantów w czasie II wojny światowej. Zasłynął jako twórca fotomontaży, które najpełniej odzwierciedlają jego twórczy potencjał. 00:25 NOTACJE: MAGDALENA FIKUS. Z NAUKĄ PRZEZ ŻYCIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Małgorzata Uberna Magdalena Maria Fikus (ur. 13 maja 1936 r. w Krakowie), polska biolog, specjalizująca się w biochemii, biochemii kwasów nukleinowych, biofizyce komórki, inżynierii genetycznej. Propagatorka i popularyzatorka nauki w Polsce. Postanowieniem z 22 kwietnia 2011 r. prezydent Bronisław Komorowski, za wybitne osiągnięcia w pracy naukowo - badawczej i działalności dydaktycznej, za zasługi na rzecz popularyzacji i rozwoju nauki w Polsce, odznaczył ją Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. 21 października tego samego roku została Kanclerzem Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. Była żoną zmarłego w 1996 r. dziennikarza Dariusza Fikusa, redaktora naczelnego Rzeczpospolitej 00:40 SPOTKANIA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2004 Scenariusz, realizacja, zdjęcia: Kazimierz Karabasz Film jest próbą powrotu autora do kilku wątków, których z różnych powodów nie mógł lub nie potrafił zrealizować wcześniej w swoich filmach. Wątki te zbudowane są z materiałów współczesnych, a także starych fotografii i fragmentów filmów. Szczególne miejsce zajmują w filmie rozmowy z przyjaciółmi reżysera - Jerzym Mierzejewskim, Janem Łomnickim, Stanisławem Niedbalskim. Na 46. Krakowskim Festiwalu Filmowym, który odbywał się w dniach 30.05-04.06.2006, Kazimierz Karabasz otrzymał nagrodę specjalną "Smoka Smoków" za całokształt twórczości w dziedzinie filmu dokumentalnego. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POPŁAWY 1807 ODC. 256 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Badanie dziejów Pułtuska w epoce napoleońskiej to jeden z naszych projektów, które prowadzimy etapowo. Gród nad Narwią dwukrotnie stał się teatrum zmagań cesarza z Rosją, a wagę tych zdarzeń podkreśla stosowana inskrypcja na paryskim Łuku Triumfalnym. Z polskiego punktu widzenia nie były to zmagania obcych potęg na naszych, zabranych przez zaborców ziemiach, ale nowa, realna szansa na jakąś formę, przynajmniej po części odzyskanej, niepodległości. Dziś badamy teren zwycięskiej bitwy na Popławach. 02:15 PRZEMYŚL - ZŁAMANE MARZENIA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Magierski Zdjęcia: Maciej Magowski Arianka Spiegel jest cudownym dzieckiem, nazywana przez prasę polską Shirley Temple. W wieku lat siedmiu występuje na scenie "Cyrulika Warszawskiego", grając na fortepianie, śpiewa i recytuje wiersze między innymi Tuwima i Brzechwy. Arianka gra też epizody w paru polskich przedwojennych filmach, między innymi w "Gehennie" Michała Waszyńskiego. Ma 9 lat, kiedy wybucha wojna. Starsza o sześć lat Renia jest niebywale wrażliwa, skryta i romantyczna. Od stycznia 1939 roku pisze swój pamiętnik, w którym zamieszcza wspaniałe wiersze, czasem miłosne, a czasem inspirowane rzeczywistymi wydarzeniami. 700 - stronicowy dziennik opisuje jej samotność, pierwszą miłość, życie codzienne, najpierw podczas sowieckiej, a potem niemieckiej okupacji Przemyśla. Oddaje okrucieństwa i poniżenia doświadczane w przemyskim getcie. Renia pisze do ostatniego dnia swojego życia. Dwa tygodnie po skończeniu 18 lat, pojedynczym strzałem, zostaje zamordowana na ulicy Przemyśla. Arianę ratuje z getta chłopak Reni. Do Warszawy, do mamy przewozi ją ojciec koleżanki z klasy, który jak dzisiaj wiemy, pracował z oddziale Żegoty w Przemyślu. W Warszawie zostaje ochrzczona i umieszczona w stosunkowo bezpiecznym klasztorze urszulanek. Matka na aryjskich papierach pracuje w biurze Hotelu Europejskiego. Poznaje tam niemieckiego oficera, który się w niej zakochuje i wysyła ją razem z córką do bezpiecznej wtedy jeszcze Austrii. Dzieje się to tuż przed wybuchem powstania warszawskiego. W Austrii zostają wyzwolone przez Amerykanów. Chłopak Reni przeżył obóz w Oświęcimiu i po wojnie doprowadził to tego, że dziennik Reni wrócił do jej siostry, obecnie mieszkającej w Nowym Jorku. To dzięki niemu mamy szansę tę historię opowiedzieć w całości. 03:25 SUMMA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Andrei Kutsila Młoda białoruska malarka zmęczona rutyną szarej codzienności wyjeżdża z Mińska od męża, by kolejny raz znaleźć się w Maćkowej Rudzie. Tu, w posiadłości jak gdyby na wyspie, w zadziwiającym bajecznym miejscu, chronionym z trzech stron przez bagna i rzekę, dożywa swych dni polski artysta Andrzej Strumiłło. Dzień po dniu wzrasta ich przyjaźń i miłość, odnajdują się we wspólnej pracy, szczerych rozmowach i sztuce. Coraz bardziej przywiązują się do siebie. Tę harmonię przerywają telefony od męża, żądającego powrotu na Białoruś. Idylla musi się skończyć, to tylko kwestia czasu.