TVP Dokument Wtorek, 04.01.2022 06:00 DZIKA POLSKA - POŻERACZ SŁOŃC Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Tym razem wyruszyliśmy na Podlasie, na spotkanie z Wiktorem Wołkowem, uznanym na całym świecie artystą fotografikiem. Specjalizuje się on w fotografii pejzażu i przyrody Polski północo - wschodniej. Od lat utrwala na kliszy i ukazuje piękno Podlasia. Udział w licznych konkursach ogólnopolskich i międzynarodowych przyniósł mu ponad 100 nagród i wyróżnień. Na swoim koncie ma szereg wystaw indywidualnych i albumów autorskich. Jednym z tematów jego zdjęć, jest rzeka Biebrza - jedyna w Europie nizinna rzeka zachowana w naturalnym stanie, kraina bobrów, niedostępnych bagien i mokradeł, raj niezliczonych gatunków ptaków. Właśnie nad Biebrzą ekipa Dzikiej Polskie miała przyjemność porozmawiać z jej wielkim miłośnikiem i wspaniałym fotografikiem. Poza tym, jego tematem "numer jeden" jest Słońce, od którego, jak mówi, nie może się wyzwolić. Szczególnie fascynuje go jego wschód, który według szamanów, przynosi bardzo pozytywną energię dla organizmu. Zapraszamy na wschód słońca nad Biebrzą z Wiktorem Wołkowem. 06:35 DZIKA POLSKA - JA BORSUK Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Bohaterem kolejnego odcinka "Dzikiej Polski" będzie borsuk, ssak drapieżny z rodziny łasicowatych. Borsuk występuje w lasach Eurazji, w Polsce całej. Nasza ekipa wyruszy jego śladem w lasach Górznieńsko - Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego. Borsuk za ostoję obiera lasy, przeważnie słoneczne stoki, pokryte lasem pagórki w pobliżu pól, czasem nawet na niezalesionych skłonach w środku pól. Jest wszystkożerny i prowadzi nocny tryb życia. W dzień przesiaduje w norze. Charakterystyczne dla borsuków jest to, że, w odróżnieniu np. od lisów, utrzymują swoją norę w czystości. Norę stanowi system korytarzy rozległy często na 20 - 30 metrów, z wejściem głównym, kilkoma wyjściami zapasowymi, otworami wentylacyjnymi oraz leżącą od 2 do nawet 5 metrów pod ziemią przestronną komorą i z osobną jamą, w której borsuk zagrzebuje odchody. Jeden z naszych prowadzących, Marcin Kostrzyński, znany już ze swoich niekonwencjonalnych i niezwykle pomysłowych metod podglądania i filmowania zwierząt, skonstruował specjalny pojazd, dzięki któremu będziemy mogli zajrzeć do wnętrza borsuczej nory. Zdarzenie niecodzienne. Ponadto o borsukach, ich życiu, zwyczajach opowiedzą nam: Grzegorz Kłosowski - artysta fotografik, oraz Robert W. Mysłajek ze Stowarzyszenia dla Natury WILK. 07:05 MAŁPI GANG - SERIA 1. CZ. 1. SKOK NA MIESZKANIE (MONKEY THIEVES) Cykl dokumentalny, 24 min, Niderlandy (Holandia), 2008 Zdjęcia: Richard Kirby Muzyka: Will Slater Bohaterowie serii to stado rezusów makaków, nazywane też gangiem ze świątyni Galta. Małpy żyją w indyjskim mieście Dźajpur, stolicy stanu Radżastan. Podobnie jak wszystkie tutejsze rezusy, są otaczane czcią i cieszą się szczególnymi przywilejami. Przywódcą stada jest Tarak. Jego partnerka Rabi to samica stojąca najwyżej w hierarchii grupy. Spośród członków stada wyróżniają się również dorastające osobniki Bipib, Yash i Tito oraz stary wyga Zamir. Życie w wielkiej metropolii nie jest łatwe. Zwierzęta wciąż muszą szukać pożywienia. O pokarm najtrudniej, gdy wokół panuje susza. Darzone wielkim szacunkiem przez mieszkańców Dźajpuru rezusy często jednak stają się dla nich prawdziwym utrapieniem. W pogoni za pokarmem potrafią bowiem bezczelnie plądrować mieszkania. 07:35 MAŁPI GANG - SERIA 1. CZ. 2. NA TERENIE WROGA (MONKEY THIEVES) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2008 Zdjęcia: Richard Kirby Muzyka: Will Slater W poprzednim odcinku młody samiec Kavi wpadł w poważne tarapaty. Spacer po przewodach elektrycznych skończył się dla niego tragicznie. Poparzone zwierzę jest teraz zdane na łaskę ludzi. Leżącą na ulicy małpę znajduje młody student Saurabh. Według niego, rezusom należy się szczególna troska, więc Kavi może mówić o szczęściu w nieszczęściu. Zostaje przewieziony do pobliskiej kliniki dla zwierząt, gdzie trafia pod opiekę weterynarzy. Tymczasem członkowie małpiego gangu ze świątyni Galta w pogoni za pożywieniem wkraczają na terytorium innego gangu rezusów. Jego przywódca, Fang, nie toleruje intruzów na swoim terenie. Na razie nasi bohaterowie muszą zejść mu z drogi, ale jeśli jedzenia wciąż będzie brakowało, być może dojdzie do konfrontacji. 08:05 SAMOTNOŚĆ LIKAONA (A WILD DOG'S TALE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Richard Matthew Historia, która rozegrała się w samym sercu Afryki. To opowieść o przyjaźni i walce z przeciwnościami losu. Jej bohaterką jest Solo, samica likaona. Mieszka na wyspie Mombo w sercu Okawango. Została zupełnie sama i musi radzić sobie w pojedynkę. Solo to likaon z charakterem. Jest uparta i inteligentna. Dlatego zawiera niezwykłe przymierze z innymi drapieżnikami. Dawni przeciwnicy stają się jej sojusznikami. Czy to jednak wystarczy, by przetrwać? Botswańskie bagna Okawango to zdumiewające miejsce. Co roku przychodzi tutaj powódź, choć na deltę nie spada kropla deszczu. W wodzie brodzą wielkie koty, które zwykle jej unikają. Tutaj też mieszka samica Solo. Ona jedna ocalała ze swojej watahy. Zobaczymy, jak pewnego dnia wybrała się na polowanie w nietypowym towarzystwie. Zwykle likaony walczą o pożywienie z hienami, a natrętne szakale nawet zabijają. Tymczasem ona dzieli się zdobyczą. Szakale i hieny zastąpiły jej watahę. Idą za nią jak cień. Solo mieszka w miejscu, w którym do niedawna żyło mnóstwo likaonów. Ich watahy liczyły nawet po 40 psów. Ta sielanka skończyła się wraz z pojawieniem się potężnego rywala. Hieny cętkowane próbują wykraść likaonom zdobycz. Psy są zawołanymi myśliwymi, hieny - sprytnymi padlinożercami. Oba gatunki są inteligentne. Oba żyją w dużych grupach i oba walczą o dominację. W 2008 roku na Mombo została tylko Solo i dwa samce. Pewnego dnia one też zniknęły. Solo przeszukuje wyspę, bezskuteczne nawołując rodzinę. Likaony to zwierzęta społeczne. Wataha jest dla nich całym światem. Tymczasem Solo nie może znaleźć ani swojej grupy, ani drugiego psa, z którym mogłaby się sprzymierzyć. Ma jednak coś, co ułatwia jej przetrwanie: upór i pewność siebie. To pozwoli jej przetrwać. 09:05 ZDUMIEWAJĄCA AMERYKA POŁUDNIOWA - ODC. 1 AMAZONIA: JEDNA DŻUNGLA, WIELE ŚWIATÓW (WILDEST LATIN AMERICA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2012 Reżyseria: Allison Bean, Bill Markham Niezwykła przyroda i kultura Ameryki Południowej. Pierwszy odcinek przenosi widza do największego obszaru lasów równikowych na ziemi. Tak wielkiego, że sam generuje połowę swoich opadów. To Amazonia. W tym królestwie bioróżnorodności można znaleźć 1/3 gatunków flory i fauny występujących na całej planecie. Amazonia to jednak nie jeden, ale wiele światów; niezwykłe połączenie różnorodnych, kontrastujących często ze sobą elementów, które zwierzęta i ludzie nauczyli się wykorzystywać na niezliczone sposoby. 10:05 KAWA, HERBATA I KAKAO. HISTORIA W FILIŻANCE (TEA, COFFEE AND CHOCKOLATE HISTORY IN A CUP / THE, CAFE OU CHOCOLAT - L'HISTOIRE DANS NOS TASSES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jeanne Lefevre Film dokumentalny o obyczajach związanych z piciem kawy, herbaty i czekolady wraz z odrobiną wiedzy historycznej i geograficznej na ten temat. Herbata, kawa czy gorąca czekolada? To jest powszechne pytanie, gdy szykujemy śniadanie. Ten zwyczaj konsumpcyjny ma zaledwie trzy stulecia. W tym dokumencie prześledzimy historię tych napojów. Dowiemy się, z jakich roślin po odpowiedniej obróbce, napoje te są przyrządzane. Gdzie były i są uprawiane? Prześledzimy też ich rolę w rozwoju Europy i przyzwyczajeń jej społeczeństwa. Poznamy historię od odkrycia trzech roślin, aż do ich przygotowywania, przechodząc przez ich eksploatację, która jest pośrednio opowieścią o historii niewolnictwa, industrializacji i globalizacji. 11:05 FOTOGRAF Z ULICY SZEWSKIEJ Reportaż, 25 min, Polska, 1972 Scenariusz: Zbigniew Święch Sylwetka Adama Karasia, nestora polskiej fotografii i twórcy polskiego fotomontażu. Podczas wizyty w atelier fotografa poznajemy jego warsztat twórczy. Bohater filmu opowiada o początkach swojego zainteresowania fotografią, prezentuje unikalne, historyczne elementy sprzętu fotograficznego, zdradza tajniki swej profesji. Jako rasowy kronikarz swoich czasów, za obiekt zdjęć obrał miasto Kraków. Dokumentował wydarzenia historyczne i polityczne wielkiej wagi. W filmie fotografie dotyczące tych wydarzeń, np. likwidacja pomnika Adama Mickiewicza przez okupantów w czasie II wojny światowej. Zasłynął jako twórca fotomontaży, które najpełniej odzwierciedlają jego twórczy potencjał. 11:40 CO W BAGAŻU? Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2007 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Kazimierz Karabasz 45 kilometrów na południowy zachód od Warszawy leży Żyrardów. To tu znajduje się Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego, dokąd udała się ekipa telewizyjna. Oko kamery koncentruje się na uczniach tejże szkoły, a konkretnie maturalnej klasy 3c, rejestruje normalne zajęcia lekcyjne, a także prowadzoną przez uczniów działalność pozaszkolną, a przede wszystkim emocje, jakie im towarzyszą przed tym bodaj najważniejszym etapem w ich życiu. Sami bohaterowie filmu mówią o zbliżającej się wielkimi krokami maturze, gorączkowych przygotowaniach i wielkim strachu przed egzaminami. Pomyślnie zdany egzamin dojrzałości to nie tylko krok do dorosłości, ale przede wszystkim możliwość podjęcia dalszej nauki na studiach, wyboru właściwego zawodu. Młodzi ludzi snują plany na przyszłość, rozmawiają o pracy, karierze i możliwościach lepszego startu we współczesnej, wolnej Polsce. Mówią też o poszukiwaniu swojej drogi w życiu i największych wartościach. Kamera towarzyszy także uczniom klasy 3c podczas szkolnej Wigilii, a następnie na studniówce, gdzie przez ten jeden wieczór można myśleć wyłącznie o szampańskiej zabawie. Potem trzeba jeszcze zrobić grupowe pamiątkowe zdjęcie i pozostaje już tylko wkuwanie do egzaminów. Z maturą w kieszeni dopiero zaczną swoje prawdziwe dorosłe życie. "Co w bagażu?" to film Kazimierza Karabasza, jednego z najwybitniejszych polskich dokumentalistów starszego pokolenia, twórcy "Muzykantów", "Portretu w kropli", "Roku Franka W", "Okruchów z ulicy Żelaznej i okolic" czy "Za rogiem, niedaleko". 12:30 O ŚWICIE I PRZED ZMIERZCHEM Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1999 Scenariusz, realizacja, zdjęcia fotograficzne: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Zbigniew Wichłacz Opracowanie muzyczne: Spas Hristow Pasażerowie pociągu. Często nawiązują rozmowy, lecz równie często jadą obok siebie w tym samym kierunku milcząc, nic o sobie nie wiedząc. Kazimierz Karabasz rzeczywistemu pociągowi nadaje rangę symbolu, a z jego pasażerów wybiera dwóch, emeryta i maturzystę. Umieszcza ich następnie najpierw w grupach rówieśników, potem przygląda się im jeszcze bliżej - w mniejszych gronach przyjaciół. Dokonuje w ten sposób próby poznania, choćby fragmentarycznego, dwóch pokoleń, i to w momencie szczególnym, po kilku latach transformacji ustrojowej. A to, co się w ciągu tych lat dokonało, zmieniło nie tylko rzeczywistość, warunki bytu i mentalność. Zmusiło także do przewartościowań, ocen, innego spojrzenia na to, co było. Generacja emerytów przybita jest ciężarem materialnych trosk, czuje się zepchnięta na drugi plan, bez szans na dodatkową pracę. Wielu jest zmęczonych i znudzonych życiem. Z łatwością wskazują, co było lepsze w przeszłości. Niepokoi ich rozluźnienie obyczajów i powszechna pogoń za pieniądzem, choć doceniają to, że teraz lżej się oddycha. Generacja maturzystów natomiast robi wrażenie zagubionej, niepewnej, wylęknionej tym, co ją wkrótce czeka: koniecznością wyboru drogi na przyszłość. Obie te generacje tak naprawdę niewiele o sobie wiedzą. Wiedza ta zaś wynika bardziej z naskórkowych obserwacji i obiegowych opinii niż z rzeczywiście uważnego przyjrzenia się sobie nawzajem. Ich opinie o sprawach społecznych, rodzinie, obyczajach, ludzkich dążeniach, przy wszystkich wynikających z wieku różnicach, są jednak również zbieżne, zwłaszcza w ocenie teraźniejszości. Kazimierz Karabasz, dostrzegając pełen rozterek, wahań, wątpliwości, obaw i wahań stan ducha i jednych, i drugich bohaterów filmu, kończy swój film cytatem z wiersza Tadeusza Różewicza doskonale go wyrażającym. Poeta, niepewny tego, co się rzeczywiście dzieje, zastaniawiając się nad końcem czy też może już od dawna początkiem epoki, mówi: "... Coś się skończyło nic się nie chce zacząć, może się już zaczęło? 13:40 ZDUMIEWAJĄCA AMERYKA POŁUDNIOWA CZ. 2 PATAGONIA: NA KRAŃCACH ŚWIATA (WILDEST LATIN AMERICA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2012 Reżyseria: Allison Bean, Bill Markham Patagonia, niedostępny region położony na krańcach świata, gdzie szaleją potężne wichury, fale rozbijają się o skały, a krajobraz rzeźbią gigantyczne lodowce. Przetrwają tu tylko najsilniejsi, którzy wytrzymają ostre zimy i najsprytniejsi, którzy potrafią korzystać z krótkich okresów obfitości. Na lądzie życie jest ciągłą walką z żywiołami. Tymczasem głębiny oceanu tętnią życiem. To bodaj najdzikszy i najbezwzględniejszy obszar Ameryki Południowej. 14:45 HARMONIA CHAOSU - NIGEL KENNEDY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2010 Reżyseria: Jan Sosiński Dokumentalny film Jana Sosińskiego otrzymał Nagrodę Specjalną Radia Kielce oraz Nagrodę Studenckiego Koła Naukowego Przyjaciół Teatru i Kina Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach w 2010 roku. Brytyjczyk Nigel Kennedy, wybitny muzyk, uczeń Yehudi Menuhina, absolwent Juilliard School w Nowym Jorku. Jako artysta jest otwarty na wszelkie gatunki muzyczne, gra muzykę poważną, jazz, muzykę ludową i rozrywkową. Sprawdza się w każdej formie. Jego temperament i żywiołowość daje niezwykłą mieszankę. Pretekstem do pokazania jego sylwetki, poczucia humoru i wirtuozerii jest festiwal, który on sam wymyślił i przygotował. Festiwal nosi nazwę Polski Weekend Nigela Kennedy i odbywał się w Londynie - w Southbank Centre nad Tamizą oraz w Zakopanem (tu pod nazwą Zakopiańska Wiosna Jazzowa). Obie imprezy muzyczne z udziałem Nigela Kennedy’ego cieszyły się zainteresowaniem publiczności i mediów, w tym Telewizji BBC. Tylko ekipie Telewizji Polskiej Nigel Kennedy pozwolił wejść na scenę oraz uczestniczyć w prywatnych rozmowach i spotkaniach z przyjaciółmi i muzykami, z którymi najczęściej współpracuje. Ekipa Telewizji Polskiej jako jedyna towarzyszyła Nigelowi Kennedy'emu podczas całego cyklu jego koncertów w Londynie. Dokument pokazuje proces powstawania unikatowej muzycznej i estradowej kompozycji, której bazą i tłem stał się słynny mecz Polska - Anglia rozegrany na Wembley w 1973 roku. Nigel Kennedy stworzył jeden z najdłuższych utworów muzycznych, scenicznych i zarazem wielogatunkowy muzycznie, którego czas określiła długość gry na boisku czyli ok. 90 minut. 15:50 SZAFA POLSKA 1945 - 89 Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Kościelak, Joanna Jaworska Zdjęcia: Wojciech Kozłowski Pełna humoru i anegdot historia mody w PRL. Opowieść o ludziach, zarówno twórcach, jak i "konsumentach" mody, którzy w ogólnej szarości próbowali zrobić coś z niczego, żebyśmy wyglądali ładniej, bardziej elegancko i na czasie, choćby na naszą skromną, socjalistyczną miarę. Film pokazuje, jak z każdą dekadą - od zakończenia wojny w 1945 roku do upadku ustroju komunistycznego w roku 1989 - zmieniały się w Polsce moda, trendy i pomysły zaradnych Polaków. Wyłania się z tego obraz zmieniającej się Polski widzianej "od strony szafy". "Projektanci i producenci towarów nie są jedynymi twórcami mody. Tylko to bowiem jest modą, co zostało zaakceptowane przez społeczeństwo". Tę oczywistą prawdę od zawsze pojmowała "ulica", gorzej było z decydentami, którzy wszystko próbowali ujmować w sztywne ramy zarządzeń, przepisów i planów 5 - letnich. A tymczasem ledwo zakończyła się wojna i cały naród przystąpił do odbudowy kraju, a już panie, ale też i panowie zaczęli myśleć o tym, jakby się tu modnie ubrać. Początkowo obowiązywała moda "partyzancka" - oficerki, płaszcze z dużymi klapami, przerabiane z mundurów wojskowych kostiumy. Na tym tle wyróżniały się przywożone lub przysyłane z Zachodu amerykańskie kurtki. Tam, gdzie cudem ocalała zawartość przedwojennych szaf, przerabiano według nowego kroju dawne jedwabie i koronki. Ale standardem były raczej bluzki szyte ze... spadochronów. Bo nawet podczas odgruzowywania miast dziewczyny chciały atrakcyjnie wyglądać. Lata 50. przyniosły obraz kobiety jako zaangażowanej ZMP - ówki w koszuli i czerwonym krawacie i równie obowiązkowej jak ów krawat trwałej ondulacji. Jednocześnie zaczęły się pojawiać piękne, kobiece, kwieciste suknie na szerokich halkach. Odbywający się w 1955 r. w Warszawie Międzynarodowy Festiwal Młodzieży był nie tylko okazją do spotkania się z rówieśnikami z innych krajów, ale również podpatrzenia, co i jak nosi się na świecie. Nowym strojom towarzyszyła nowa muzyka: zakazany oficjalnie jazz i rock and roll. Na ulicach "szpanowali" tymczasem bikiniarze, obowiązkowo z włosami w "plerezę", w kolorowych skarpetkach, butach na słoninie i krawatach z motywem palmy lub nagiej panienki, choć za taki "wywrotowy" wizerunek własnej osoby można było nawet trafić za kratki. Szczególnie spragnieni modnych strojów zaopatrywali się w nie na "ciuchach", nie bacząc na wysokie ceny. W latach 50. znana projektantka Jadwiga Grabowska, zwana "polską Coco Chanel", założyła "Modę Polską" (powstał wtedy również dom mody "Telimena"), organizowała pokazy, prezentując nad Wisłą to, co nosiło się w Paryżu, Mediolanie czy Londynie. Niestety, od pomysłu do przemysłu droga daleka: na pokazach modele do produkcji wybierały specjalne komisje, niekoniecznie znające się na modzie, dlatego w sklepach ze świecą można było szukać cudownych kreacji z wybiegów. "Moda Polska" ubierała elity, w tym przedstawicieli naszego korpusu dyplomatycznego. Zwykłe panie Kowalskie radziły sobie jak mogły, m. in. korzystając z wykrojów zamieszczanych w niektórych czasopismach lub podpatrując gwiazdy upowszechniającej się stopniowo telewizji. Nadeszły słodkie lata 60. , a wraz z nimi pojawiły się skutery, mini, tapirowane koki, makijaż z grubą, czarną kreską na górnej powiece. Szczytem marzeń były obcisłe dżinsy z bazaru lub komisu, buty "beatlesówki", ortalionowe płaszcze i wąskie krawaty typu "śledź". Młodzież tańczyła twista, a milicja, nauczyciele i co surowsi rodzice tępili z zapałem godnym lepszej sprawy noszenie długich włosów. Zachodnie wzory przełamywano akcentami ludowymi - haftami, góralskimi sprzączkami, żeby całość wyglądała bardziej swojsko. Pod koniec dekady młodzi ludzie coraz częściej chcieli wyglądać po hipisowsku. Lata 70. to okres tzw. małej stabilizacji i luksusowych dóbr kupowanych za bony w Peweksach. Z Zachodu dotarła do nas moda na kremplinę - wytłaczany, nieprzepuszczający powietrza koszmarek, a Maryla Rodowicz lansowała spódnice bananówki. Gdy w 1972 r. otwarto granicę Polski z NRD, przywożono stamtąd najmodniejsze odzieżowe i buciane rarytasy. Sukienki i spódnice wydłużyły się, obowiązywało maxi, nosiło się dzianiny, tweedy, rzeczy robione szydełkiem i na drutach (ze zdobytej spod lady włóczki były nawet kostiumy kąpielowe), buty na platformach i spodnie dzwony. Trwały polowania na szczególnie pożądane "odrzuty z eksportu". Kryzysowe lata 80. przyniosły modę "podziemną" w stylu francuskiej nowej fali i okresu kontestacji. Młodzież zaczęła masowo nosić chlebaki i plecaki, tajniacy - tzw. pederastki, w których łatwo można było ukryć radiotelefon. W stanie wojennym znów obudziła się w narodzie dawna pomysłowość i zaradność - szyto sukienki z pieluch tetrowych, koszule z prześcieradeł. To, czego nie można było wystać w kilometrowych kolejkach w sklepie, było dostępne na Stadionie X - lecia, w dodatku stosunkowo tanio. Dzisiaj ubrań, butów, dodatków jest aż nadto. Jedyny problem to co wybrać i ewentualnie za co kupić. Ale i tak wszystko pochodzi z Chin. O losach polskiej mody opowiadają w filmie: projektanci Grażyna Hase, Barbara Hoff i Jerzy Antkowiak, scenografowie Xymena Zaniewska i Mariusz Chwedczuk, redaktor Hanna Gajos, fotograf Tadeusz Rolke, dziennikarze Mirosław Pęczak i Janusz Weiss, reżyser Stanisław Manturzewski, piosenkarki Halina Frąckowiak i Magda Umer oraz modelki Małgorzata Niemen i Katarzyna Butowtt. 16:55 SZLAKIEM AMFOR. HISTORIA PODBOJU GALII (THE AMPHORAE ROAD) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Scenariusz i reżyseria: Nicolas Jouvin Historia podboju obszaru Galii przez Rzym w pierwszym stuleciu przed naszą erą. 18:00 SKARBY EUROPY ODC. 12 BELGIA (TREASURES OF EUROPE EP. 12 TRESORS DE BELGIQUE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KOREA POŁUDNIOWA JAKIEJ NIE ZNAMY (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 ZSRR. ROZPAD MOCARSTWA (USSR - THE DESINTEGRATION) Film dokumentalny, 52 min, Belgia, 2016 Reżyseria: Philippe Claude, Annette Gourdon Koprodukcja kanału Histoire we Francji, Al - Arabija, RTS w Szwajcarii, RTBF, oraz BRI w Kanadzie. Dokument powstał z myślą o upamiętnieniu 25 - lecia upadku Związku Radzieckiego. 26 grudnia 1991 roku to oficjanie przyjęta data upadku Związku Radzieckiego. Film bogato ilustrowany archiwaliami, wzbogacony wypowiedziami świadków, specjalistów, historyków. Opowiedzą oni o wydarzeniach, które zmieniły równowagę sił na całym świecie. Philippe Claude i Annette Gourdon to doświadczony duet w dziedzinie reżyserii i produkcji filmu dokumentalnego. Film rozpoczyna moment wyboru Gorbaczowa na przywódcę ZSRR, poprzez pamiętną pierestrojkę, początek działalności Jelcyna, wybuch w Czarnobylu i wycofanie wojsk z Afganistanu. Druga część obejmuje lata od marca 1989 roku aż po grudzień 1990. Ostatnia trzecia część to wydarzenia od grudnia 1991 aż po finał, jakim było ogłoszenie końca zimnej wojny i upadek Związku Radzieckiego. 21:10 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - ZIEMIA JEST NIEBIESKA JAK POMARAŃCZA Magazyn, 9 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Prowadząca: Barbara Włodarczyk Rozmowy z twórcami filmów dokumentalnych. "Ziemia jest niebieska jak pomarańcza" to film o wojnie na wschodzie Ukrainy, ale zupełnie inny niż większość. Nie ma w nim strzelaniny, rannych i zabitych. Jest codzienność rodziny, która mieszka na pierwszej linii frontu. Samotna mama i czwórka jej dzieci starają się wieść normalne życie. Ich wspólną pasją jest kino i wspólnie kręcą film o swoich losach. O tym, jak im się to udało Barbara Włodarczyk rozmawia z autorką filmu, Iryną Cilyk. 21:20 ZIEMIA JEST NIEBIESKA JAK POMARAŃCZA (THE EARTH IS BLUE AS AN ORANGE) Film dokumentalny, 71 min, Litwa/Niemcy, 2020 Reżyseria: Iryna Tsilyk Film dokumentalny o samotnej matce Annie i jej czwórce dzieci, którzy mieszkają w strefie działań wojennych na froncie Donbasu na Ukrainie. Podczas gdy cały otaczający ich świat jest pełen przemocy, działań wojennych, bombardowań i chaosu, rodzinie tej udaje się żyć w bezpiecznym domu, pełnym życia i optymizmu. Każdy członek tej rodziny ma pasję do filmowania. Powstaje więc film inspirowany ich własnym życiem w czasie wojny. Proces twórczy rodzi pytanie, jaką moc może mieć magiczny świat kina w czasach katastrofy. Jak obrazować wojnę poprzez fikcję? Dla Anny i dzieci przekształcenie traumy w dzieło sztuki filmowej jest najlepszym sposobem na przetrwanie. 22:40 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA ARTYSTY SHOW EROTYCZNEGO W KIJOWIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Aleksandrem, który występuje wraz z żoną w nocnych klubach Kijowa w iluzjonistyczno - erotycznym show. Ich pokazy przeznaczone są dla amatorów nocnych wrażeń. Bohater audycji wcześniej pracował w prestiżowym teatrze, porzucił jednak scenę, gdyż występy w nocnych klubach przynoszą dużo większe dochody. 23:15 ŚWIAT OD ŚWITU DO ZMIERZCHU - KIJÓW OD ŚWITU DO ZMIERZCHU Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2011 Scenariusz i reżyseria: Maciej Drygas, Mirosław Dembiński Słoneczne letnie popołudnie. Na pokład spacerowego stateczku wchodzi grupa mieszkańców Kijowa spragnionych świeżego powietrza, słonecznej kąpieli i pięknych widoków. Wśród nich są studenci, nowożeńcy, są też starsi: weterani wojenni, emeryci. Pochodzą z rozmaitych środowisk. Nie brakuje turystów, którzy w Kijowie znaleźli się przejazdem. Łączy ich wspólny cel - wycieczka po rzece. Tych kilka godzin rejsu po Dnieprze spędzą razem, dobierając spontanicznie towarzystwo, flirtując, rozmawiając o swych marzeniach, sensie życia, o Bogu, miłości i pieniądzach, a także dyskutując na temat dawnej i najnowszej historii. Bywa tu wesoło, zalotnie, czasem poważnie i refleksyjnie. Te spotkania i rozmowy, zaskakujące swą otwartością i swobodą, odsłaniają oblicze dzisiejszej Ukrainy. 00:05 FIDEL CASTRO NA ŚLĄSKU Reportaż, 12 min, Polska, 1972 Autor: Jerzy Łuczak Zdjęcia: Marian Liberak, Adam Babel, Tomasz Tarasin, Henryk Pękala Relacje reporterskie dla Dziennika Telewizyjnego z pobytu delegacji partyjno - rządowej Republiki Kuby z I sekretarzem KC KPK, Fidelem Castro w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym: - wizyta w doświadczalnej Kopalni "Jan" w Katowicach, Castro w mundurze górniczym, wpis do księgi pamiątkowej, - przejazd kolumny samochodów do Kopalni Mysłowice, powitanie polityka przez załogę kopalni, Castro z dzieckiem na ręku, - pomnik Czynu Rewolucyjnego w Sosnowcu, powitanie przez działacza ruchu robotniczego, Pawła Targosza, wręczenie odznaki XXX - lecia PZPR, powitanie zgromadzonych mieszkańców, - wizyta w Chorzowie i Bytomiu, wręczenie upominków, pobyt w Zabrzu i na terenie Huty Pokój, - pożegnanie Fidela Castro na granicy województw katowickiego i krakowskiego, przejazdy przez udekorowane ulice, kolumny samochodów, władze województwa. 00:25 DZIECI AUTYSTYCZNE Reportaż, 15 min, Polska, 1983 Scenariusz: Michał Fajbusiewicz Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Na pierwszy rzut oka nie różnią się od swoich rówieśników, a jednak wiele ich od nich dzieli. Dzieci autystyczne nie mówią, nie jedzą, nie sygnalizują potrzeb fizjologicznych, bawią się zabawkami w sposób nieadekwatny, nie mają społecznego kontaktu z najbliższymi osobami. Reportaż Michała Fajbusiewicza z 1983 roku przedstawia pionierskie działania na rzecz dzieci autystycznych w Łodzi. W rozmowie z Magdaleną Grodzką, która wraz z doc. Hanną Olechnowicz zapoczątkowała w Polsce pracę z dziećmi ze spektrum autyzmu i ich rodzinami, przybliża - mało znane wówczas - zagadnienie zaburzeń autystycznych. Dzięki staraniom rodziców i terapeutki Magdaleny Grodzkiej ma powstać w 1984 roku w Łodzi drugi w Polsce (po istniejącym już w Warszawie) ośrodek dla dzieci autystycznych. 00:40 NOTACJE: PROF. JERZY VETULANI. ZAWSZE PRZEKORNY Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Małgorzata Uberna Jerzy Adam Gracjan Vetulani profesor nauk przyrodniczych, psychofarmakolog, neurobiolog, biochemik, członek Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności, doctor honoris causa Śląskiego Uniwersytetu Medycznego i Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Autor kilkuset prac badawczych o międzynarodowym zasięgu, współtwórca hipotezy - downregulacji jako mechanizmu działania leków przeciwdepresyjnych. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. 00:55 PORTRET W KROPLI Film dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Stanisław Szabłowski Film jest zbiorem czarno - białych fotografii ukazujących powszedni dzień w życiu Warszawy - utrwalone na taśmie ulotne chwile doby podobnej do innych, minionych i przyszłych, na wzór kropel wody. Ludzie w drodze do i z pracy. Fragmenty architektury. Pojazdy. Ludzie. Drzewa. Latarnie. Okna. Krawężniki. Momenty popołudniowego odpoczynku. Ludzie. Spacery. Gołębie. Park. Kaczki na stawie. Ludzie. Uciszenie o zmierzchu. Wplatają się w nie i spinają jak klamrą kolejne sekwencje również czarno - białych zdjęć filmowych, ukazujące widzianą z góry rozetę ronda u zbiegu ul. Marszałkowskiej i Al. Jerozolimskich - to natężający się, to malejący ruch: od poranka po zmrok. Fotografiom towarzyszą charakterystyczne odgłosy miasta, nastrojowa muzyka Fernanda Sora i odpowiedzi kilku osób w różnym wieku na pytania, których widz nie słyszy. Mówią. O poranku - najgorsze są dni, kiedy już w łóżku zaczyna się żyć. O pracy - nie daje satysfakcji; daje satysfakcję, lecz nie jest wartością. O lęku - że pieniądze zawładną ludźmi i pozbawią ich uczuć; że się poddam, przestanę myśleć twórczo; że ten kraj może być inny niż bym chciała, nie taki, jaki sobie wymarzyliśmy. O wzruszeniach - wzruszają mnie dzieci; ludzie, którzy nie są w stanie dostosować się do zmian; nie wzrusza mnie nikt. O tym, co chcieliby zmienić - w sobie nic, ale cały czas zmieniam swoje nastawienie do życia, żeby nie tracić tych krótkich chwil szczęścia, żeby ich nie przegapić: niech to będzie ułamek chwili, ale ten ułamek chwili jest ponadczasowy. I jest jak w kończącym tę impresję filmową wierszu Tadeusza Różewicza o jednym dniu, z tych najcenniejszych, które nigdy nie wracają, podobnym do zeszłych, lecz jedynym. 01:20 PAN FRANCISZEK Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2006 Scenariusz, realizacja, zdjęcia: Kazimierz Karabasz W 1967 roku Kazimierz Karabasz nakręcił film dokumentalny "Rok Franka W. (1966 - 67)". Powstał wtedy swoisty portret wiejskiego chłopaka, na taśmie zarejestrowano rok z jego życia w Ochotniczym Hufcu Pracy. Kamera towarzyszyła junakowi przy ciężkiej pracy, podczas różnych zajęć, w szkole wieczorowej. Komentarzem do poszczególnych sekwencji były fragmenty pamiętnika, który młody człowiek zgodził się prowadzić przez 12 miesięcy. Tamte zapiski Kazimierz Karabasz wykorzystał w swoim nowym dokumencie, zrealizowanym w 2006 r. Materiały archiwalne z 1967 r. przypominają młodego człowieka, któremu praca w hufcu dawała perspektywy na lepszą przyszłość. Mógł się dalej kształcić, zdobyć konkretny zawód, ale nie wykorzystał w pełni swojej szansy. Potem tego żałował. Franek próbował zostać na Śląsku, ostatecznie wrócił do rodzinnych Gościc. Był początek lat 70. Jeszcze przez jakiś czas słał do Kazimierza Karabasza listy adresowane na warszawską Wytwórnię Filmów Fabularnych przy Chełmskiej. Pisał w nich o sobie, o swoim życiu, przysłał ślubne zdjęcia. Po 40 latach Kazimierz Karabasz wraca do swego bohatera, którego odnajduje w Paczkowie w województwie opolskim, gdzie Franek osiadł po ślubie z koleżanką z klasy. Są zgodnym małżeństwem, mają cztery córki i syna. Pan Franciszek pracuje w miejscowej piekarni, chętnie też zajmuje się przydomowym ogrodem i królikami, które hoduje. Jego dorosłe już dzieci też założyły tu rodziny. Ale w małej miejscowości trudno o dobrą pracę. W Paczkowie nadal więc mieszkają rodzice, a młodzi postanowili szukać szczęścia za granicą. W domu pozostały kasety VHS z nagraniami ślubów, chrzcin, pierwszej komunii. Córka Renata wyjechała za chlebem do Niemiec, z trudem przyzwyczaiła się do nowego miejsca, ale dziś nie żałuje swojej decyzji. Dzięki niej pozostałe dzieci państwa Wróblów mogły zapewnić sobie lepszy start życiowy. Czy skorzystają z danej im szansy? Czas płynie nieubłaganie. Niedawny junak OHP, pełen młodzieńczych marzeń Franek W. , w tym roku przechodzi na zasłużoną emeryturę. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MROCZNA TAJEMNICA LASU. ODC. 257 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:20 ALBERT CINEMA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Zwiefka Zdjęcia: Aleksander Duraj Muzyka: Leszek Możdżer Tytułowy Albert Cinema to nieformalna grupa filmowa, w skład której wchodzą amatorzy, mieszkańcy Schroniska dla Bezdomnych im. św. Brata Alberta we Wrocławiu. Mają za sobą długie lata spędzone w ośrodku, dokąd trafili w zasadzie z tego samego powodu. Przez alkoholizm popadli w ruinę, stracili swoje rodziny i domy, nie mają perspektyw na lepszą przyszłość, poniekąd na własne życzenie zostali zepchnięci na margines życia. Ale i dla nich w końcu pojawiło się światełko w tunelu. W grudniu 2005 roku powstała grupa Albert Cinema, założona z inicjatywy Dariusza Dobrowolskiego, kierownika schroniska dla bezdomnych. To on zainteresował swoich podopiecznych magią kina, pokazał jak można żyć inaczej, jak poznawać inny świat. Uwierzyli w siebie, kiedy kolejne wyprodukowane przez nich filmy brały udział w konkursach, były prezentowane na festiwalach, miały kinowe premiery. Dokument "Albert Cinema" Agnieszki Zwiefki opowiada właśnie o bezdomnych z wrocławskiego ośrodka im. św. Brata Alberta, którzy pod nadzorem kierownika schroniska, Dariusza Dobrowolskiego, kręcą film "Człowiek, który morza nie widział". W skład ekipy filmowej, obok opiekuna, któremu i nadali pseudonim "Dobry", bo naprawdę jest dobry, wchodzą: Leszek, narrator, autor scenariusza i aktor w jednej osobie oraz operator Heniek, a także Szymon, Waldek, Franek. Widz poznaje bohaterów, zarówno w ich codziennym życiu w schronisku, jak i na planie filmowym. Śledzi cały proces powstawania filmu, aż po jego oficjalną kinową premierę. Między kręceniem kolejnych sekwencji bohaterowie rozmawiają o różnych sprawach, dzielą się przemyśleniami na temat swojej nowej pasji, biadolą nad smutnym losem, mówią o rodzinie, którą stracili, o marzeniach, przywołują piękne wspomnienia sprzed lat. Wymieniają także poglądy na temat kręconego filmu, spierają się o szczegóły, kłócą. Głównym bohaterem jest alkoholik Leszek, bezdomny od 28 lat. Jego największym marzeniem jest spotkać syna Artura, którego ostatni raz widział, gdy chłopiec miał 12 lat. Wspomina wakacje z nim i żałuje, że tych dni, kiedy był trzeźwy, było tak niewiele. To właśnie synowi Leszek dedykuje swój kolejny film. 03:20 ARABSKI SEKRET Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Maja Julia Groszek Kamil Filipek pragnie poznać swojego ojca Ilhama Al Madfaiego, który jest twórcą arabskiej muzyki folkowej i gwiazdą na Bliskim Wschodzie. Ojciec i syn nigdy się nie poznali. Reżyserka zaprasza widzów do wspólnej obserwacji podróży Kamila oraz refleksji nad sensem życia i potrzebą odnalezienia swoich korzeni.