TVP Dokument Sobota, 08.01.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOBROWIANIE W PUSZCZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody Program pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy program to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklu są szaleńcy natury – ludzie, którzy ulegli głębokiej fascynacji jakąś cząstką przyrody polskiej, jakimś gatunkiem żywych organizmów, jakimś przejawem życia, jakąś sprawą. Prowadzący program Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński będą spotykać tych szaleńców w terenie i ruszać śladem ich fascynacji. Bohaterowie będą ich wciągać w swe działania, a przynajmniej aktywnie je demonstrować. Tyma razem ekipa "Dzikiej Polski" wyruszyła do małej wsi Krutyń w sercu Puszczy Piskiej. Jest to stara mazurska miejscowość otoczona przez Puszczę Piską, położona w południowo-zachodniej części Mazurskiego Parku Krajobrazowego, wzdłuż najpiękniejszego odcinka rzeki Krutynia. Puszcza Piska jest drugim co do wielkości kompleksem leśnym w Europie. Wciąż zachwyca bogactwem natury, a przy tym zachowała wiele ze swej pierwotnej dzikości. Liczne bagna oraz mokradła, zatopione w niej niczym perły jeziora, meandrujące rzeki, różnorodność gatunków roślin i zwierząt tworzą niepowtarzalny urok leśnej krainy. W najbogatszym przyrodniczo fragmencie puszczy utworzono właśnie Mazurski Park Krajobrazowy. W programie opowiemy o dzikich zwierzętach żyjących w tych rejonach, takich jak bobry, wilki, rysie, oraz o rzece Krutyni - słynnym w Polsce i za granicą szlaku kajakowym, jednym z najpiękniejszych w Europie. Wśród rzek spławnych jest legendą, urzeka bujną roślinnością, długim meandrowaniem, niewielkimi jeziorami. Naszym przewodnikiem po tej dzikiej jeszcze i malowniczej krainie będzie Feliks Kaczanowski z Nadleśnictwa Strzałowo. 06:30 DZIKA POLSKA - ŻERUJ Z MARCINEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Tematem tego wydania "Dzikiej Polski" będzie m. in. dokarmianie dzikich zwierząt. Miejscem najlepiej nadającym się pod realizację tego tematu jest oczywiście śródleśna chata Marcina Kostrzyńskiego w okolicach Górzna. Marcin od wielu lat dokarmia zimą leśne zwierzęta. Jego stołówka ma swoich stałych bywalców: dziki, jelenie, sikory, które czują się na podwórku Marcina bezpiecznie. Marcin jest bardzo pomysłowym restauratorem, ciągle wymyśla nowe udoskonalone karmiki, rynienki itp. Razem z Tomkiem Kłosowskim opowiedzą o menu leśnych zwierząt i o tym, jak należy dokarmiać zwierzęta, aby nie zrobić im krzywdy. Zaprezentujemy również najnowsze wynalazki Marcina. 07:00 NOTACJE - TOMASZ STAŃKO. JAZZ MOJEGO ŻYCIA Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2012 Autor: Atena Sawidis Tomasz Ludwik Stańko (rocznik 1942), znany trębacz jazzowy, kompozytor, dyrektor artystyczny festiwalu "Jazzowa Jesień". Zmarł w 2018 roku. 07:15 MAŁPI GANG - SERIA 2. CZ. 3. W POSZUKIWANIU SCHRONIENIA (MONKEY THIEVES - II SERIA(SEARCHING FOR SANCTUARY)) Cykl dokumentalny, 24 min, Niderlandy (Holandia), 2008 Królowa Rani wraz z gangiem z Galty wciąż korzysta z datków znoszonych do świątyni. Jednak liczba wiernych, którzy czczą małpiego boga poprzez dokarmianie uosabiających go rezusów, maleje z dnia na dzień. Wszystko wskazuje na to, że małpy nie zjedzą dziś śniadania. Chyba że okoliczności się zmienią. Ludzie rozpoczną świętowanie, a to zawsze wiąże się z jedzeniem. Jakiekolwiek odgłosy świętowania za bramą świątyni Rani natychmiast wyczuje. W kulturze hinduskiej dobrej zabawie zwykle towarzyszy jedzenie. Rani postanawia opuścić bezpieczne schronienie i sprawdzić, co się dzieje na zewnątrz. I tym razem przeczucie jej nie zawiedzie. Przed bramą świątyni grupa wiernych urządziła piknik. Ku zaskoczeniu królowej, pielgrzymi, którzy w centrum miasta prowadzą hotel, przygotowali tu miejsce dla całej grupy makaków. Ostatnio wskutek kryzysu liczba turystów odwiedzających Dżajpur wyraźnie zmalała. Hotelarze narzekają na coraz słabszą koniunkturę. Dziś przyjechali tu, by złożyć hołd Hanumanowi małpiemu bogu. Nakarmią miejscowe makaki z nadzieją, że Hanuman zapewni im zdrowie i dobrobyt. Tymczasem Bipin wraz z grupą wygnańców szukają schronienia na przedmieściach. Jest wczesny ranek, małpy są wygłodzone i wypatrują na ulicach czegoś, co nadawałoby się na śniadanie. Zwierzęta rozpaczliwie potrzebują pożywienia i wody. Poza murami bezpiecznej świątyni szaleją złowrogie moce, które przeganiają bądź wychwytują nieznośne małpy, a wokół rywalizuje ze sobą około stu gangów zgłodniałych makaków. Potężny samiec Kieł broni swego terytorium w mieście zacieklej niż kiedykolwiek, bo też konkurencja robi się coraz większa. Najlepsze miejsca, takie jak główne targowisko, od dawna są okupowane przez najbardziej przebiegłe rezusy. Zwierzęta potrafią sobie poradzić, pod warunkiem, że nie pojawi się miejski łapacz małp. Lipin, widząc jego samochód, porzuca posiłek i bierze nogi za pas. Devdan, Jaya i reszta grupy również czmychają na widok swojego prześladowcy. Biada małpom, które zostaną złapane. Łapacz przewozi je do lasu oddalonego o sto kilometrów od miasta. 07:45 MAŁPI GANG - SERIA 2. CZ. 4. WYGNANIEC Z MIASTA (MONKEY THIEVES - II SERIA (URBAN EXILE)) Cykl dokumentalny, 24 min, Niderlandy (Holandia), 2008 W tym odcinku Bipin i spółka za wszelką cenę próbują przetrwać. Rywalizacja między małpami nasila się, kiedy do miasta wkracza konkurencyjny gang. W świątyni w Galcie jeden z młodych osobników pada ofiarą napięć wśród starszyzny gangu makaków rezusów. Czy nastąpi kolejny rozłam? Tymczasem na delekich północnych peryferiach Dżajpuru, grupa Devdana budzi się po ciężkiej nocy spędzonej w nowym otoczeniu. Zwierzęta szukają nowego domu, po tym jak zostały wypędzone ze świątyni w Galcie. Grasujące wokół drapieżniki zafundowały makakom straszliwą kołysankę. Yash i inne młode rezusy prawie nie zmrużyły oka. Są u kresu wytrzymałości. W takich warunkach raczej nie zdołają przetrwać. Wszystkie oczy kierują się na przywódcę - Devdana. Od niego zależy los gangu. Czy Devdan powinien wrócić do Dżajpuru, gdzie czeka już grupa samców, a łapacz małp Dhanna Lal patroluje wszystkie ulice i gdzie trzeba walczyć o każdy kęs posiłku? A może powinien ruszyć na północ, w głąb tajemniczych lasów? Devdan nie ma pojęcia, co może go tam spotkać. To może być zatem najważniejsza decyzja w jego życiu. A w odległym lesie, blisko sto kilometrów na północny wschód od Dżajpuru, grupa małp wiedzie szczęśliwy żywot. Tym zdrowo wyglądającym osobnikom nie brak tu chyba pożywienia. Wśród nich żyje rezus o niezwykłym błysku w oku. To Zamir banita z gangu z Galty. Stanowił wyjątkowo duże zagrożenie dla mieszkańców Dżajpuru. Do lasu nie trafił z własnej woli. Przywiózł go tu łapacz małp. Tak znalazł się w kolonii karnej dla małp. Niesforne makaki mają tu rozpocząć nowe życie. Oczywiście nowo przybyłym zwierzętom niełatwo przystosować się do nowych warunków, ale może się uda. 08:20 TIEN - SZAN. NIEBIAŃSKIE GÓRY AZJI (TIAN SHAN: LAND OF BEARS AND HORSES) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Tobias Mennle Kazachstan i Tien - szan, czyli "niebiańskie góry". W azjatyckiej wiosce nastała wiosna, wśród budzącej się przyrody oko kamery podpatruje dwa niesforne młode niedźwiadki, które wraz za matką wędrują w poszukiwaniu pożywienia i przygód. W programie także o dzikich koniach, których jest mnóstwo w tym zakątku świata. 09:20 ZDUMIEWAJĄCA AMERYKA POŁUDNIOWA - ODC. 5 ANDY: ŚWIAT W CHMURACH (WILDEST LATIN AMERICA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2012 Reżyseria: Allison Bean, Bill Markham Andy: najdłuższy łańcuch górski na Ziemi. Ciągnie się przez całą długość Ameryki Południowej, strasząc kłębami dymu wznoszącymi się znad czynnych wulkanów. Porośnięte drzewami zbocza, jałowe, skaliste wyżyny, zwierzęta i rośliny, które przystosowały się do ekstremalnych warunków: prażącego słońca, rozrzedzonego powietrza i mroźnych nocy. W Andach każdy dzień to walka o przetrwanie. 10:20 ŚLADAMI CYSTERSÓW - ODC. 3 NIEMCY (IN THE FOOTSTEPS OF THE CISTERCIANS / ZISTERZIENSERKLÖSTER: GERMANY) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Alessandro Melazzini Serial krajoznawczo - turystyczny, w którym udajemy się w podróż do Francji, Niemiec i Włoch, aby poznać fascynujący świat średniowiecznego Zakonu Cystersów i jego fantastyczne budowle, klasztory, kościoły, ogrody i miasteczka wokół nich. Jaki był sekret ich niesamowitych osiągnięć i umiejętności? 11:20 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 8 OSTATNI REJS AMOCO CADIZ (AROUND THE SEA II EP. 8 LE DERNIER VOYAGE DE L AMOCO CADIZ) Serial dokumentalny, 22 min, Francja, 2018 Reżyseria: Herle Jouon Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku o katastrofie, która odcisnęła piętno na pamięci zbiorowej Bretończyków. Tankowiec rozbił się przy wejściu do małego portu w Finistre. Czterdzieści lat po wypadku po Amoco Cadiz został już tylko zatopiony kadłub. Na tankowcu doszło do awarii steru. Wysłany na ratunek holownik dotarł zbyt późno. Statek rozbił się o skały. Zebrał się sztab kryzysowy do spraw zagrożeń ekologicznych. Mieszkańcy wybrzeża byli zrozpaczeni. Domagali się podpalenia statku. Amoco Cadiz miał za sobą długi rejs zanim rozbił się o przybrzeżne skały Bretanii. Na początku lutego 1978 roku tankowiec napełnił cysterny w Zatoce Perskiej. Trafiło do nich dwieście dwadzieścia tysięcy ton ropy. Miała zostać przewieziona do portu w Rotterdamie. Piętnastego marca 1978 roku Amoco Cadiz wpłynął do Kanału La Manche. Trwał silny sztorm. Szesnastego rano Pasquale Bardari, włoski kapitan tankowca, mierzył się z silnym wiatrem i wysoką falą. O dziewiątej czterdzieści pięć ster zaczął odmawiać posłuszeństwa. Bardari zszedł z mostka do maszynowni, gdzie dowiedział się o awarii. 11:45 KOLUMBOWIE RAZ JESZCZE Film dokumentalny, 30 min, Polska, 1980 Scenariusz: Ryszard Panek Zdjęcia: Zdzisław Stephan Reżyserska rekonstrukcja losów młodzieży działającej w polskim podziemiu niepodległościowym, bohaterów filmu "Kolumbowie". Wzruszający zapis wojennej historii bohaterów z dwóch warszawskich rodzin - Wolfów i Stephanów. Archiwalne nagrania z czasu II wojny światowej wykonał amatorską kamerą Zdzisław Stephan. Najpierw historia Zdzisława "Orła II" Stephana, który wyruszył z Warszawy we wrześniu 1939 roku pełen nadziei w poszukiwaniu polskich ośrodków mobilizacyjnych. Wrócił rozgoryczony po wielu tygodniach. Ożenił się w 1942 roku, założył firmę monterską, pod przykrywką której budował stacje nadawcze dla podziemia. Zaginął podczas Postania Warszawskiego, a jedyną wzmiankę o nim znajdujemy w pracy Lesława Bartelskiego "Mokotów 1944". Dalej historia 14 - letniego Adama "Adasia" Wolfa, jednego z najmłodszych żołnierzy warszawskiej dywersji. Pomimo młodego wieku dostarczał broń do podziemia. Jego nazwisko odnaleziono w późniejszych wspomnieniach Cezarego Chlebowskiego z walk na Kielecczyźnie. Wolf zginął trzy lata później, 13 września w akcji pod Smarkowem. W filmie wykorzystano, na podstawie prawa cytatu, archiwalne materiały filmowe i ikonograficzne. 12:20 JUREK Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Paweł Wysoczański Zdjęcia: Jacek Kędzierski Muzyka: Michał Lorenc 24 października 1989 roku podczas wyprawy na ośmiotysięcznik Lhotse ginie Jerzy Kukuczka. Po raz pierwszy jedzie w Himalaje z pieniędzmi, sprzętem, naprawdę sławny. Jego śmierć to splot złych okoliczności, zapewne przypadek, dramat, którego raczej nie sposób było uniknąć. Dokument Pawła Wysoczańskiego nie skupia się jednak na zagadce śmierci himalaisty. Jest to obraz człowieka, który pnie się do góry w sensie dosłownym, ale też metaforycznym i symbolicznym. Od pucybuta do milionera, od socjalistycznego pracownika po gwiazdę międzynarodowych mediów, od człowieka, który wspina się bez pieniędzy i sprzętu, po pełnoprawnego konkurenta Reinholda Messnera w walce o zdobycie Korony Himalajów i Karakorum. Skromnego, wyrazistego, kochającego góry. Rozmowy z rodziną i przyjaciółmi, archiwalia, zdjęcia, nagrania, fragmenty programów telewizyjnych i wywiadów składają się na portret całego środowiska himalaistów lat 80. To również obraz czasów, w jakich żyli, ciężkich i barwnych jednocześnie, kiedy idealizm miał większą wartość niż sława. 13:40 ABY PRZYPODOBAĆ SIĘ CIENIOWI. ZBIGNIEW HERBERT O TADEUSZU KANTORZE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1991 Scenariusz i reżyseria: Lubomir Zając, Anna Górna Zdjęcia: Jacek Siwecki Wykonawcy: Zbigniew Herbert Rozmowa ze Zbigniewem Herbertem zarejestrowana w jego paryskim mieszkaniu. Poeta opowiada o swoich kontaktach z teatrem Cricot 2 i fascynacji twórczością Tadeusza Kantora. Pierwsze spotkanie Herberta z teatrem "Cricot 2" nastąpiło w Krakowie w latach powojennych. Herbert podnosi sprawę buntu Kantora wobec socrealizmu jako przykład godnej postawy w okresie stalinowskiego terroru. Do jedynego osobistego spotkania z Tadeuszem Kantorem doszło w 1958 r. Artyści dyskutowali na temat teatru i oczyszczającego działania sztuki. Herbert interesował się dalszym przebiegiem kariery rezysera. Fascynował go pierwiastek duchowy w twórczości Kantora i realizm jego dokonań. W rozmowie sformułował tezę, iż Tadeusz Kantor jest artystą poza czasem. 14:10 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 2 DORASTANIE (ANIMAL MUMS. TODDLERS) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens - Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki, najbardziej niezwykłe istoty na ziemi. Niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. Widzieliśmy już, jak powstaje więź między matką a noworodkiem, jak samica karmi młode i pomaga mu stawiać pierwsze kroki. Tym razem zobaczymy, jak matki radzą sobie z dorastającymi dziećmi, ich napadami złości; co robią z domorosłymi tyranami i jakie stosują metody wychowawcze. Noworodki z czasem zaczynają chodzić i przemawiać własnym głosem. Nie są to już bezradne płaczące maleństwa. Osiągają prawdziwe mistrzostwo w komunikowaniu się z mamą. Wydają rozmaite dźwięki. Krótkie, przerywane beczenie - oznaka spokoju - pojawia się, kiedy są blisko siebie. Dłuższe dźwięki - kiedy się nawzajem szukają. Będziemy obserwować, jak zwierzęce matki prowadzą swoje młode ku dorosłości, jak wyznaczają czas na posiłek, zabawę i sen, jak eliminują podwórkowe sprzeczki i rozpieszczają młode. W następnym filmie zobaczymy, jak przygotowują potomstwo do samodzielnego życia. Jak gepardy uczą swoje młode polować, a klacze trenują źrebięta w biegu i jak zastępcze matki wprowadzają osierocone wydry morskie w nowy, nieznany świat. 15:10 CHIŃSKI NOWY ROK - NAJWIĘKSZE ŚWIĘTO ŚWIATA ODC. 2 (CHINESE NEW YEAR - THE GREATEST CELEBRATION ON EARTH - EP. 2) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Sarah Sarkhel Trzyczęściowy dokument opowiadający o Chińskim Nowym Roku - jednym z największych wydarzeń na świecie. Każdego roku jedna szósta ludności świata podróżuje do domów, aby świętować z rodzinami. To największa sezonowa migracja ludności. Zobaczymy, jak Chińczycy obchodzą najważniejsze święto w roku; opowiemy o jego roli w bogatej, chińskiej kulturze; prześledzimy przygotowania do uroczystości oraz ich przebieg. 16:10 ŻYWNOŚĆ JUTRA - ODC. 1 (TOMORROW'S FOOD) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Helen Thomas Dokumentalna opowieść o jedzeniu. Właściwie ukazuje inspirującą przyszłość jedzenia. Dzięki niesamowitym innowacjom i oszałamiającym wynalazkom z całego świata, które wkrótce znajdą się na wyciągnięcie ręki - od przyszłościowych farm, których uprawy nigdy nie ujrzą światła dziennego, po galerie supermarketów i restauracje z robotami, komputery mogą dać nam zupełnie nowe doznania smakowe; gdzie nasz burger najprawdopodobniej pochodzi z szalki Petriego lub farmy owadów niż z pola i gdzie druk 3D może zmienić sposób, w jaki gotujemy. Ta otwierająca oczy seria zmieni sposób, w jaki myślimy o żywności, którą uprawiamy, kupujemy i jemy - teraz i w przyszłości. Zaczniemy od wizyty w Kent na najnowocześniejszej plantacji w Wielkiej Brytanii. Pod szklanymi dachami, na podłożu bezglebowym o wielkości 49 - u boisk futbolowych, przez cały rok dojrzewają owoce i warzywa. Po tym programie spojrzymy na problem produkcji żywności z innej perspektywy. Zobaczymy, jak inni chronią plony przed kaprysami pogody. Na sam początek nowinka z branży fast food. Gorący posiłek o każdej porze dnia? W Londynie stanął najszybszy na świecie automat serwujący pizzę. 17:10 NIEZWYKŁE MIASTA - BAKU ODC. 3/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Prowadzący: Janina Ramirez, Alastair Sooke Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to, dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku, w Azerbejdżanie, podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. Seria maluje zaskakujące portrety najbardziej fascynujących metropolii świata. 18:05 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 22 min, Polska, 2021 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 32 DWIE TWARZE GALICJI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Dlaczego ludzie w Małopolsce wciąż odczuwają sentyment do czasów zaboru austriackiego? Skąd w ich domach pojawiały się portrety cesarza Franciszka Józefa? Galicja to sztucznie wymyślona kraina, w której odnajdziemy mnóstwo sprzeczności. Radosław Kotarski wyrusza na południe Polski, aby przespacerować się po galicyjskich rynkach. Zagląda do warsztatów rzemieślniczych i usługowych, aby przyjrzeć się życiu w dawnej Małopolsce. Sprawdza też, dlaczego o krakusach mówi się centusie. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 92 JELENIA GÓRA Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Jelenia Góra to miasto z 900 - letnią historią. Jak głosi jedna z legend, jej początki są związane z osobą Bolesława Krzywoustego, który w 1108 roku założył na wzgórzu noszącym dziś jego imię, gród obronny - zalążek dzisiejszego miasta. Dziś znajdziemy w mieście liczne zabytki architektury, ale i takie niespodzianki, jak pomnik Neptuna, choć do morza w linii prostej jest stąd niemal 400 km. Miasto położone jest w śródgórskiej Kotlinie Jeleniogórskiej nad rzeką Bóbr i stanowi kulturalne i artystyczne centrum regionu. Jeleniogórski rynek to formalnie Plac Ratuszowy. Jest nieduży, ale urokliwy i otoczony barokowymi kamieniczkami z podcieniami. Są świadectwem pierwotnej, handlowej funkcji tego miejsca. Spacerując po rynku, nie sposób ominąć słynnego Szczudlarza Jeleniogórskiego - rzeźba jest hołdem dla najstarszego w Polsce festiwalu teatrów ulicznych. W mieście zachowały się też fragmenty dawnych murów i fortyfikacji. Jedną z najciekawszych pamiątek okresu średniowiecza jest Baszta Wojanowska i przyległa do niej basteja. Stanowiły ważny kompleks obronny, niegdyś chroniony przez fosę i most. Warta uwagi jest też majestatyczna góra Chojnik - tu właśnie znajduje się słynny zamek. W Jeleniej Górze historia wciąż jest żywa. Zachwyca też okoliczna przyroda, góry i zapierające dech w piersiach widoki. Miasto bezsprzecznie zasługuje na miano "Perły Karkonoszy". 19:40 KWK WUJEK Film dokumentalny, 12 min, Polska, 1989 Reżyseria: Andrzej Gajewski Etiuda przedstawiająca pracę górników w Kopalni Węgla Kamiennego "Wujek". Ujęcia z pracy pod ziemią przeplatane są z archiwalnymi zdjęciami dotyczącymi strajków robotniczych i pacyfikacji kopalni w grudniu 1981 roku. Etiuda Szkoły Filmowej. 19:50 SYCYLIA Etiuda, 7 min, Polska, 1957 Scenariusz i reżyseria: Barbara Sass Zdjęcia: Janusz Łomnicki Film interwencyjny ukazujący skutki wydobywania węgla w Bytomiu: zniszczone domy, zalane tereny, zniszczone obiekty miejskie - kościół, stadion, zamek, cmentarz. Władze nie chcą pomóc mieszkańcom Bytomia. Etiuda Szkoły Filmowej. 20:10 ZMIANA (THE EVENT) Film dokumentalny, 70 min, Belgia/Niderlandy (Holandia), 2015 Scenariusz i reżyseria: Siergiej Łoźnica Zdjęcia: Vadim Vadim Donets, Vladimir Dyakonov, Alexander Ivanov, Sergei Lando, Vladimir Morozov, Igor Petrov, Lev Rozhin, Vladimir Glazkow Film Siergieja Łoźnicy z 2015 roku. Łoźnica, obok Andrieja Zwiagincewa i Aleksandra Sokurowa, to jeden z najważniejszych obecnie rosyjskich reżyserów. Film ten, podobnie jak pamiętna "Blokadę" z 2005 roku w całości oparty jest na materiałach archiwalnych, w które Łoźnica reżyser tchnął nowe życie. Leningrad, gorące dni sierpnia 1991 roku. Na wieść o odbywającym się w Moskwie zamachu stanu twardogłowego pułkownika Janajewa, na ulice i place wylegają nieprzebrane tłumy. Mieszkańcy wyszarpują sobie z rąk ulotki, próbując uzyskać jakąkolwiek informację. Przez morze ludzi co chwila, niczym impulsy elektryczne, przebiegają sprzeczne komunikaty, mnożą się plotki o śmierci Gorbaczowa i Jelcyna. Gdy w kontrolowanej przez puczystów telewizji można oglądać balet "Jezioro łabędzie" (już wcześniej pokazywany przy zmianie władzy w ZSRR), tłum donosi o zabitych na ulicach stolicy i w republikach nadbałtyckich. Do ludzi wypełniających plac przed Pałacem Zimowym, gdzie bolszewicy w 1917 roku wszczęli rewolucję, przemawia Anatolij Sobczak, mer zbuntowanego miasta. Rozbrzmiewają pieśni Władimira Wysockiego i Wiktora Coja, lidera kultowej grupy Kino. Z trybuny recytowane są wiersze, a sztandary z hasłami "precz z komunizmem" czy "faszyzm nie przejdzie" udowadniają, że była kiedyś szansa na inną, antytotalitarną Rosję, która miała swój Majdan. "Łoźnica" w mistrzowskim stylu analizuje proces przewrotów społecznych. Podobnie jak w niedawno zrealizowanym podczas ukraińskiej rewolucji filmie dokumentalnym skrzętnie omija to, co zwykle przyciąga media. Tworzy poruszający portret zbiorowości, która po 73 latach niewoli miała odwagę stanąć i zaprotestować przeciwko powrotowi do władzy komunistów. Potrafi spojrzeć na wydarzenia sprzed ćwierć wieku z dystansem - podniosły nastrój barykad przełamuje wywiadem z popem, który twierdzi, że do wrogów można strzelać, byle bez nienawiści. Film jest jak haust świeżego powietrza, pokazuje, że jeszcze niedawno byli w Rosji ludzie, którzy ryzykowali życiem w obronie demokracji i praw człowieka. Wśród setek tysięcy demonstrantów powiewają nawet flagi anarchistów, którzy zdecydowali się poprzeć reformatorski rząd. Czy dziś podobny zryw byłby możliwy? Odpowiedź kryje się w jednym z ujęć, na którym wśród oklaskiwanych przez demonstrantów oficjeli sprawne oko wyławia młodziutkiego Władimira Putina. 21:30 CZERWONA DUSZA (THE RED SOUL) Film dokumentalny, 59 min, Niderlandy (Holandia), 2017 Reżyseria: Jessica Gorter Zdjęcia: Sander Snoep Czy Stalin był wielkim przywódcą, który uczynił z Rosji supermocarstwo, czy raczej bezwzględnym dyktatorem, odpowiedzialnym za śmierć milionów niewinnych ludzi? Dlaczego tak wielu Rosjan broni dziś Stalina, uznając go za wielkiego bohatera? I robi to w kraju, w którym niemal żadna rodzina nie uniknęła głodu, strachu i przemocy spowodowanych stalinowskim terrorem, a nikt nigdy nie został skazany za zbrodnie popełnione w jego reżimie. 50 lat po śmierci Józefa Stalina Rosjanie są nadal głęboko podzieleni w sprawie oceny bolesnej przeszłości. Film prześwietla dzisiejszą rosyjską psychikę i pokazuje świat pełen sprzeczności. W mozaice intymnych portretów zwykli Rosjanie zarówno ci młodzi, jak i starzy otwarcie opowiadają o traumach zakorzenionych w brutalnej historii swego kraju. Ojciec wędruje przez opuszczony las wraz ze swoją nastoletnią córką, szukając masowych grobów rosyjskich więźniów. Dwie siostry, których matka została zabrana do obozu jenieckiego, dzielą się swoimi tragicznymi wspomnieniami. Nadal boją się mówić o wydarzeniach otwarcie, ponieważ postawią swoją ojczyznę w negatywnym świetle, a jest przecież mnóstwo innych Rosjan, którzy woleliby zapomnieć o tym ciemnym rozdziale historii. Ból przeplata się w tych opowieściach z dumą, a nostalgiczne historie o państwie kwitnącym w komunizmie kontrastują z bolesnymi wspomnieniami głodu, przemocy i zdrady. Nierzadko ta sprzeczność dotyczy jednej i tej samej osoby. W całym społeczeństwie rosyjskim rośnie dziś popularność Józefa Stalina i pragnienie poczucia jedności narodowej. Film pokazuje, jak radziecka przeszłość żyje w dzisiejszych pokoleniach ludzi i jak odcisnęła swoje piętno na historii Rosji. 22:40 OBIEKT Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Paulina Skibińska Zdjęcia: Jakub Stolecki Kreacyjny obraz akcji poszukiwawczej, rozgrywającej się w przestrzeni dwóch światów - na lodowej pustyni oraz pod wodą. Film jest opowiadany z punktu widzenia ekipy ratunkowej, nurka wkraczającego do podlodowego świata oraz zwykłych ludzi, oczekujących na brzegu. (filmpolski.pl) 23:05 AARON SWARTZ - ZŁOTE DZIECKO INTERNETU (INTERNET’S OWN BOY) Film dokumentalny, 104 min, USA, 2014 Reżyseria: Brian Knappenberger Dokument - zwycięzca Nagrody Jury Festiwalu w Sheffield - ukazuje losy Arona Swartza, geniusza matematycznego, cudownego dziecka internetu, który znacząco przyczynił się do dynamicznego rozwoju sieci internetowej. Jako nastolatek Aron Swartz pracował nad protokołem RSS, był twórcą Reddit, angażował się w zagwarantowanie wolności poruszania się w internecie dla wszystkich. Jego działalność programisty i współtwórcy rozwoju sieci sprawiła, że zaangażował się w walkę o równouprawnienie i szeroki dostęp do informacji. Informacja to władza. Ale jak to z każdą władzą bywa, są tacy, którzy chcą jej tylko dla siebie. To pierwsze słowa Guerilla Open Acces Manifesto, napisanego przez niego w 2008 roku manifestu, który naraził go na rozprawy i wielomilionowe pozwy od instytucji chroniących prawa autorskie. 5 lat później 26 - letni wówczas Aron popełnił samobójstwo, stając się dla wielu męczennikiem walki o wolność dostępu do informacji i wywołując szeroką dyskusję o przepisach prawa autorskiego w zmieniającym się technologicznie świecie. Czy wolność do uczenia się i wykorzystywania dorobku ludzkości dla tworzenia nowych, lepszych rozwiązań powinna ustępować prawom do idei, które bardzo często zostały zapożyczone od wcześniejszych epok? Czy ograniczenia dostępu do informacji nie spowodują w dłuższej perspektywie zatrważających skutków? Śmierć Arona Swartza stała się punktem zwrotnym w narastającej debacie na temat wolności i praw człowieka w XXI wieku. 01:00 SZTUKA DOKUMENTU.KAZIMIERZ KARABASZ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech Wykonawcy: Kazimierz Karabasz, Mikołaj Jazdon "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu są autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Bohaterem pierwszego odcinka jest Kazimierz Karabasz, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego kina. W swoich filmach z lat 60. ("Muzykantach", "Węźle", "Ludziach w drodze" odkrywał i doskonalił nowoczesną metodę kina dokumentalnego, opartą na cierpliwej i uważnej obserwacji życia codziennego zwykłych ludzi. "Rokiem Franka W." (1967) udowodnił, że w filmie dokumentalnym można stworzyć wnikliwy portret jednostki, co przedtem powszechnie uważano za możliwe jedynie w filmie fabularnym. Karabasz to jednak nie tylko wybitny dokumentalista, ale także autor unikalnych książek poświęconych teorii i praktyce kina dokumentalnego. Reżyser jest także pedagogiem i wykładowcą w łódzkiej szkole filmowej. Wykształcił kilka pokoleń polskich dokumentalistów. Jego uczniami byli, między innymi, Krzysztof Kieślowski, Marcel Łoziński, czy Tomasz Zygadło. W filmie zrealizowanym przez Bartosza Paducha oglądamy fragmenty różnych filmów Karabasza powstałych w ciągu blisko półwiecza twórczości reżysera. W tych wybranych przez samego twórcę cytatach można prześledzić, jak różnorodne dokumentalne sceny dialogowe odkrywają przed widzem całą paletę sytuacji, czasem bardzo ulotnych, o wyjątkowym nastroju i klimacie, który niełatwo przenosi się na ekran. W scenerii starej montażowni filmowej Kazimierz Karabasz w rozmowie z Mikołajem Jazdonem mówi o zagadnieniach kluczowych dla swej twórczości, o nieustannym doskonaleniu własnej, autorskiej metody wnikania z kamerą dokumentalną pod powierzchnię rzeczywistości. 01:30 CZAS PODWÓJNY Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2001 Scenariusz: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Filip Kabulski W 1977 roku powstał film dokumentalny pt.: "Przenikanie" będący zapisem obserwacji pierwszgo roku studiów dwóch wiejskich dziewcząt w warszawskiej Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Po 25 latach autor tamtego filmu odwiedził jedną z nich, panią Marię Kolano - Pecynę, która wraz z rodziną mieszka i pracuje w Lublinie. 02:00 ŁUKASIEWICZ - NAFCIARZ, ROMANTYK Dokument fabularyzowany, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Wójcik Fabularyzowany dokument o twórcy przemysłu naftowego, Ignacym Łukasiewiczu. Film opowiada o życiu i działalności wynalazczej, przemysłowej oraz społecznej Ignacego Łukasiewicza. 03:10 JAK ISTNIEJE ŚWIAT. O ROMANIE INGARDENIE Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Koehler Portret intelektualny polskiego filozofa światowej sławy, Romana Witolda Ingardena, z najistotniejszymi elementami biograficznymi, autora dzieła ontologicznego Spór o istnienie świata, które jest stawiane obok Metafizyki Arystotelesa. Dokument to zapis idei Ingardena przedstawiony za pomocą wielu technik, m.in. inscenizacji, animacji komputerowych, cytatów z pamiętników i prac profesora, wypowiedzi jego uczniów, filozofów i historyków idei polskich i zagranicznych W filmie są przedstawione niektóre najistotniejsze idee i tezy filozofa.