TVP Dokument Niedziela, 09.01.2022 06:00 DZIKA POLSKA - ŚWIAT WEDŁUG NOCKA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Nigdzie zimą nie jest nietoperzom tak dobrze, jak w tunelach dawnych umocnień obronnych. W samych tylko podziemiach Międzyrzeckiego Rejonu umocnień zimuje cała kolonia 37 tysięcy nietoperzy, gdzie z tego powodu utworzono rezerwat Nietoperek. Ale wiele pomniejszych zimowisk tych ssaków kryje się w zburzonych bunkrach Wału Pomorskiego czy w przepastnych korytarzach twierdzy Poznań. Narratorzy "Dzikiej Polski" zapuszczają się w te czeluście, ale w taki sposób, by nie straszyć nietoperzy głosem, światłem, a nawet oddechem. Wolą sami na starych wojskowych pryczach poddać się klimatowi hibernacji. Bo, jak zapewniają, także ludzie mają ukryte, genetyczne mechanizmy wyłączania różnych funkcji życiowych, właściwych nietoperzom. Tyle, ze u tych zwierząt są one czynne, a u nas prawie nie. Wyprawy po zagruzowanych podziemiach byłyby trudne bez przewodnika i znawcy nietoperzy, dr. Andrzeja Kepela. Dla tych drobnych ssaków, widzących świat na falach ultradźwięków, które same wytwarzają i odbierają jak żywe sonary, to żadna sztuka. Ludzie muszą się biedzić w mdłym świetle czołowych latarek. 06:25 DZIKA POLSKA - WYSOKIE LOTY BIELIKA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Orzeł bielik, największy z polskich ptaków drapieżnych i nasze godło narodowe, nie wywinie już orła! Do niedawna zagrożony zagładą, dziś powiększa swoją liczebność w naszym kraju. Ale ornitolodzy, pomni niedawnych zagrożeń, choćby ze strony pestycydów i odstrzału, pozostają czujni. Na Pomorzu Magda i Maciej Traczowie urządzają dla tych królewskich ptaków zimowe nęciska z mięsem padłych zwierząt, odwodząc orły od dalekich i niebezpiecznych wędrówek. Z urządzonej obok czatowni operator "Dzikiej Polski" podpatrzył żerujące bieliki i ich potyczki z natrętnymi, inteligentnymi krukami. Zaś w poznańskim zoo para kontuzjowanych, ale rozrodczo sprawnych bielików rozmnaża się pod nieustanną obserwacją kamery, zawieszonej nad ich gniazdem. Dr Tadeusz Mizera, ich ojciec chrzestny, komentuje dla nas powstający w ten sposób film, pełen unikalnych scen. Poznawanie niezbadanych dotąd szczegółów z życia tych ptaków to szansa na ich skuteczniejszą ochronę. 06:55 MAŁPI GANG - SERIA 2. CZ. 5. ŻYCIE NA ULICY (MONKEY THIEVES - II SERIA (STREET LIFE)) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2008 W świątyni w Galcie pod Dżajpurem nastaje kolejny ciężki dzień. Globalna recesja zawitała również tutaj. Wierni dostarczają miejscowym makakom rezusom znacznie mniej pokarmu. Ostatnio z powodu braku pożywienia w grupie makaków doszło do rozłamu. Dziś w świątyni żyje połowa gangu, ale jedzenia wciąż brakuje. Zwierzęta nie przetrwają kolejnego ranka bez śniadania. Rani i jej partner Kamal wyczuwają wrogie nastroje wśród zgłodniałych członków gangu. Tymczasem w mieście, Bipin i spółka zmierzają ku świątyni. Odkąd gang z Galty podzielił się, grupa wygnańców trafiła na ulicę. Stąd nie widać ich poprzedniego domu, ale to nie znaczy, że zniknął z pamięci zwierząt. Kilka dni na ulicy przekonało zwierzęta, że warto walczyć o beztroskie życie w świątyni. Ale tę bitwę będzie można przeprowadzić i po śniadaniu. Właśnie pojawił się piekarz. Bipin dostrzegł w tym szansę na zdobycie pokarmu. Większość klientów płaci za pieczywo, ale Bipin nie ma pieniędzy. Nie ma też skrupułów i szybko wpada na pomysł, jak zdobyć przekąskę. Kiedy piekarz podlicza poranny utarg, Bipin wykorzystuje okazję. Małpi rabuś szybko zmienia zysk w stratę. Jednak podkradzione pieczywo nie wystarczy, by wyżywić całą grupę. Bipin zasmakował w przygodzie i wraz z innymi szuka kolejnych handlarzy. Podczas gdy w całym mieście małpy starają się zaspokoić głód, jest ktoś, kto najbardziej chciałby zapełnić nimi swoje klatki. Im więcej ludzi zaciska pasa z powodu kryzysu, tym więcej małp musi kraść, by przetrwać. Łapacz małp jeszcze nigdy nie miał tyle pracy. Dhanna Lal zyskał ponurą sławę wśród makaków. Nic dziwnego, że jego oblicze wzbudza w nich strach. 07:25 MAŁPI GANG - SERIA 2. CZ. 6. POSZUKIWANIA DOMU (MONKEY THIEVES - II SERIA (HOME HUNTERS)) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2008 W tym odcinku Bipin i spółka mają szansę znaleźć nowy dom. Tułają się, bo królowa Rani wygoniła ze świątyni Bipina i inne makaki o słabszej pozycji w hierarchii grupy na długo przed wkroczeniem tam langurów. I choć grupa wygnańców jeszcze nie znalazła schronienia, już potrafi zdobywać pokarm. Właśnie Bipin spostrzegł ruchomy cel ze śniadaniem i krzykiem mobilizuje grupę do działania. Makaki uważnie nadstawiają uszu i rozglądają się wokół. W pobliżu ani śladu konkurencyjnych gangów czy łapacza małp. Bipin prowadzi grupę pościgową po okolicznych dachach. Gdy w końcu jest po drugiej stronie, nie wierzy własnym oczom. Znalazł coś więcej niż śniadanie. W świątyni w Galcie nowi lokatorzy czują się jak u siebie. To langury, które sto lat temu dominowały w Galcie. Dziś są tu z powrotem. Przeprowadzka z lasu do świątyni to jak przejście do innego, lepszego świata. Największą zaletą świątyni są jednak nie imponujące budynki, tylko pożywienie. Po skromnych posiłkach z kory drzew i liści, langury mogą tu liczyć na ucztę z owoców, orzechów i słodyczy. Przynoszą je wierni, składający w ten sposób hołd Hanumanowi małpiemu bogu. Być może to wytworny wygląd bądź nienaganne zachowanie langurów sprawiają, że w świątyni pojawia się coraz więcej pielgrzymówi pożywienia. Langury mają też do dyspozycji miejscowe zbiorniki wodne. W najbardziej suchym stanie Indii Radżastanie, którego Dżajpur jest stolicą, nieograniczony dostęp do wody to prawdziwy skarb. Nic dziwnego, że małpy czują się w świątyni doskonale i zrobią wszystko, by tu pozostać. Nad Dżajpurem powoli wschodzi słońce. Wśród zakurzonych ulic makaki rezusy z gangu z Galty wciąż bezskutecznie szukają pożywienia. Ich królowa, Rani, zastanawia się, jak do tego doszło. Niegdyś żyła wygodnie w świątyni w Galcie. Dziś jest bezdomna i przeczesuje ulice, by znaleźć jakiś pokarm. Wciąż powraca bolesne wspomnienie o langurach, które przegoniły jej gang ze świątyni, i o tym, jak bardzo zawiódł ją jej partner Kamal. Kiedy trzeba było wykazać się męstwem, wycofał się bez walki. Ale dla Rani i jej gangu nadejdą jeszcze dobre chwile. Ta grupa małp wkrótce odnajdzie w mieście prawdziwą oazę. 08:00 POD WODAMI OKAWANGO (UNDERWATER OKAVANGO) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Bronwyn Kohler Niezwykła podróż w region Delty Okawango w Botswanie. To jedna z największych na świecie śródlądowych delt. Każdego roku około 11 kilometrów sześciennych wody rozciąga się na obszarze do 15 tysięcy km kwadratowych. Tutaj rozwinęła się bujna roślinność i żyją rozmaite gatunki zwierząt. Słonie, bawoły afrykańskie, hipopotamy, lwy, hieny oraz zagrożone gatunki, jak np. dziki pies. Żyją tu także żurawie, orły, strusie oraz mnóstwo ryb z tilapią i tigerfish na czele. 09:05 MILUTKIE I DZIKIE (CUDDLY AND WILD: ADORABLE ANIMAL BABIES) Film dokumentalny, 49 min, Austria/Niemcy, 2018 Reżyseria: Dinah Czezik Mulller Film dokumentalny o zwierzętach w pierwszym roku ich życia, który jest najważniejszym okresem. Czy maluch dostanie wystarczającą ilość pożywienia? Jak poradzi sobie w rywalizacji z rodzeństwem lub nadciągającym ryzykiem drapieżnictwa? Poprzez serię wzruszających, połączonych ze sobą opowieści stajemy twarzą w twarz z tymi najmłodszymi. W świecie dzikiej przyrody żadnemu noworodkowi nie oszczędza się walki, żaden rodzic nie jest odporny na niepokój. Lisiątka, pisklęta żurawia lub prosięta dzików - wszystkie stoją przed tymi samymi wyzwaniami. Ale natura jest czasem litościwa. Daje swoim dzieciom przewagę. Na początku roku, kiedy nad Morzem Północnym szaleją huragany, rodzą się szare foki. Trudno wyobrazić sobie bardziej niewygodny czas na przyjście na świat, ale dzieci są gotowe, aby wytrzymać przenikliwy chłód wiatru, rodzą się z futrem i grubą warstwą tłuszczu. Dziki też mają dość mroźny początek życia. Ich prosięta rodzą się jeszcze przed stopieniem ostatniego śniegu. Ostatecznie przetrwanie tych zwierzęcych dzieci z północy zależy od doświadczenia i opieki rodziców. Pierwszy rok jest najtrudniejszy. Przeżycie go może nie gwarantować długiego życia, ale jednak rosną szanse na przeżycie. 10:10 TAJEMNICE CUDÓW Z LOURDES (THE MYSTERIES OF LOURDES MIRACLES / DAS GEHEIMNIS DER WUNDER VON LOURDES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Patrice Clech Scenariusz: Samuel Kissous W tym dokumencie badane będą niewyjaśnione zjawiska lub naukowe fakty, zwane cudami. Aby je lepiej zrozumieć, autorzy udali się do słynnej na całym świecie groty w Lourdes. Lourdes we francuskich Pirenejach. Jedno z najczęściej odwiedzanych sanktuariów maryjnych na świecie. Rocznie pielgrzymuje tu ponad sześć milionów wiernych, w tym 60 tysięcy chorych i upośledzonych. Większe niż Watykan szczyci się też największą bazyliką na świecie, zdolną pomieścić nawet 25 tysięcy osób. Uważa się, że w ciągu 160 lat miało tam miejsce 69 uzdrowień, które wciąż nie zostały wyjaśnione przez naukę. Część tych niewytłumaczalnych uzdrowień kościół katolicki uznał za cuda. To one przyciągały tysiące wiernych, co z kolei przekładało się na rozbudowę sanktuarium. Historia zaczyna się w 1858 roku, kiedy tajemnicza kobieta w bieli ukazała się 14 - letniej dziewczynce o imieniu Bernadette Soubirous i przedstawiła się jako Niepokalane Poczęcie. Dokument bada cudowne zjawiska w Lourdes z naukowej i historycznej perspektywy. 11:05 BOSCO BOYS Reportaż, 24 min, Polska, 2018 Od ponad 30 lat salezjanie zapewniają edukację zawodową i wychowanie ludziom młodym w Kenii. Salezjanie z Nairobi tworzą dom dla dzieci, których codziennością była ulica. Pomagają młodym ludziom, pozbawionym domu rodzinnego lub przebywającym z dala od niego w poszukiwaniu pracy i lepszego życia, których przyciąga stolica kraju. W stolicy Kenii, Nairobi, salezjanie prowadzą dwa duże dzieła wychowawcze: Bosco Boys - Dom dla Chłopców Ulicy, w którym znajdują schronienie dzieci i młodzież, głównie z pobliskiego slumsu Kuwinda; a także Don Bosco Boys Town, czyli Szkołę Techniczną z internatem, która kształci spawaczy, mechaników, murarzy, stolarzy, sekretarki. W obu placówkach przez ubiegłe lata pracowali polscy misjonarze i wolontariusze. 11:40 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - ZIEMIA JEST NIEBIESKA JAK POMARAŃCZA Magazyn, 9 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Prowadząca: Barbara Włodarczyk Rozmowy z twórcami filmów dokumentalnych. "Ziemia jest niebieska jak pomarańcza" to film o wojnie na wschodzie Ukrainy, ale zupełnie inny niż większość. Nie ma w nim strzelaniny, rannych i zabitych. Jest codzienność rodziny, która mieszka na pierwszej linii frontu. Samotna mama i czwórka jej dzieci starają się wieść normalne życie. Ich wspólną pasją jest kino i wspólnie kręcą film o swoich losach. O tym, jak im się to udało Barbara Włodarczyk rozmawia z autorką filmu, Iryną Cilyk. 11:50 ZIEMIA JEST NIEBIESKA JAK POMARAŃCZA (THE EARTH IS BLUE AS AN ORANGE) Film dokumentalny, 71 min, Litwa/Niemcy, 2020 Reżyseria: Iryna Tsilyk Film dokumentalny o samotnej matce Annie i jej czwórce dzieci, którzy mieszkają w strefie działań wojennych na froncie Donbasu na Ukrainie. Podczas gdy cały otaczający ich świat jest pełen przemocy, działań wojennych, bombardowań i chaosu, rodzinie tej udaje się żyć w bezpiecznym domu, pełnym życia i optymizmu. Każdy członek tej rodziny ma pasję do filmowania. Powstaje więc film inspirowany ich własnym życiem w czasie wojny. Proces twórczy rodzi pytanie, jaką moc może mieć magiczny świat kina w czasach katastrofy. Jak obrazować wojnę poprzez fikcję? Dla Anny i dzieci przekształcenie traumy w dzieło sztuki filmowej jest najlepszym sposobem na przetrwanie. 13:10 DOOKOŁA BAŁTYKU - ODC. 5 Magazyn kulinarny, 19 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Wit Szychowski Nasza podróż dookoła Bałtyku to kolejne etapy odkrywania historii rybołówstwa, najciekawszych miejsc z nim związanych, a co najważniejsze niecodziennych, niebanalnych potraw przyrządzonych z polskich ryb. A tu pomysłowość i kreatywność kucharzy nie ma granic. Ryba może być przyrządzona na setki sposobów i wykorzystana w całości (bo przecież na wywarze z rybich głów można przygotować fantastyczne zupy). Ale to nie wszystko, postaramy się również dotrzeć do starych przepisów i receptur naszych dziadów i pradziadów. Chcemy odszukać stare książki kucharskie i w praktyce przetestować i wypróbować przepisy na dania z polskich ryb. Oczywiście nie zabraknie również regionalnych ciekawostek kulinarnych (paprykarz, paszteciki itp.). Program ma nasycić nasze kubki smakowe dzięki fantastycznym potrawom, jakie wyczarują eksperci, ale powinien również nacieszyć oko za sprawą licznych atrakcji turystycznych, archeologicznych oraz naturalnych. Powinien również rozbudzić naszą ciekawość dotyczącą historii rybołówstwa. Ale przede wszystkim chcemy uświadomić i po raz kolejny przypomnieć widzowi, jakie wartości odżywcze niesie za sobą dieta bogata w ryby, jak jest ważna dla naszego zdrowia. 13:35 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (119) - PERU OD TYŁU Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Jak wygląda sobota na prowincji i kogo wiesza się na latarniach? Co piją miejscowi i jak zrobić peruwiańskiego drinka? Dowiemy się też, że w Peru ludzie głosują na bolków i budki. 14:05 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 3 KROK W DOROSŁOŚĆ (ANIMAL MUMS. GROWING UP) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens - Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki to najbardziej niezwykłe istoty na ziemi, niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. W poprzednich filmach obserwowaliśmy, jak matki radzą sobie z przyjściem dziecka na świat, a potem z jego wczesnym okresem dorastania. Tym razem zobaczymy, jak uczą młode na własnym przykładzie, jak przekazują swoją wiedzę i jakie wyznaczają standardy zachowań. Poznamy ich sekrety zdobywania pożywienia nad i pod ziemią. Zobaczymy, jak przygotowują potomstwo do opuszczenia rodzinnego gniazda bądź podążania ze stadem. Przyjrzeliśmy się najbardziej niezwykłej więzi w świecie przyrody. Matki karmią, chronią i uczą swoje potomstwo. Kiedy samodzielne już młode ruszają w świat nad i pod ziemią, w oceanach i na niebie, one są dumne z efektu swojej pracy. 15:05 CHIŃSKI NOWY ROK - NAJWIĘKSZE ŚWIĘTO ŚWIATA ODC. 3 (CHINESE NEW YEAR - THE GREATEST CELEBRATION ON EARTH - EP. 3) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Sarah Sarkhel Trzyczęściowy dokument opowiadający o Chińskim Nowym Roku - jednym z największych wydarzeń na świecie. Każdego roku jedna szósta ludności świata podróżuje do domów, aby świętować z rodzinami. To największa sezonowa migracja ludności. Zobaczymy, jak Chińczycy obchodzą najważniejsze święto w roku; opowiemy o jego roli w bogatej, chińskiej kulturze; prześledzimy przygotowania do uroczystości oraz ich przebieg. 16:05 ŻYWNOŚĆ JUTRA - ODC. 2 (TOMORROW'S FOOD) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Helen Thomas Dokumentalna opowieść o jedzeniu. Właściwie ukazuje inspirującą przyszłość jedzenia. Dzięki niesamowitym innowacjom i oszałamiającym wynalazkom z całego świata, które wkrótce znajdą się na wyciągnięcie ręki - od przyszłościowych farm, których uprawy nigdy nie ujrzą światła dziennego, po galerie supermarketów i restauracje z robotami, komputery mogą dać nam zupełnie nowe doznania smakowe; gdzie nasz burger najprawdopodobniej pochodzi z szalki Petriego lub farmy owadów niż z pola i gdzie druk 3D może zmienić sposób, w jaki gotujemy. Ta otwierająca oczy seria zmieni sposób, w jaki myślimy o żywności, którą uprawiamy, kupujemy i jemy - teraz i w przyszłości. W drugim odcinku tej serii złożymy wizytę w Ocado, największym na Wyspach Brytyjskich hipermarkecie internetowym. Roboty i 25 kilometrów przenośników rolkowych. Tak będą wyglądały zakupy w przyszłości. Brytyjczycy kochają jedzenie, ale żywność wciąż się zmienia. Jakie nowe towary znajdziemy na sklepowych półkach? Zmienia się także nasz sposób myślenia o żywności. Wraz z grupą ekspertów odkryjemy niezwykły świat niepozornych posiłków. Angela Hartnett, szefowa kuchni z gwiazdką Michelina, przetestuje robota kuchennego. Chris Bavin, znawca warzyw i owoców, przedstawi australijski pomysł na farmę przyszłości. Plantacja pomidorów za dnia, po zmroku klub nocny. W Japonii doktor Shini Somara przekona się, czy komputer wesprze silną wolę w walce o zachowanie diety. Sprawdzimy też, jak nauka pomaga w walce z fałszerzami żywności. 17:00 SIMON REEVE I ŚWIĘTE RZEKI - ŚWIĘTE RZEKI CZ. 1 NIL (SIMON REEVE'S SACRED RIVERS) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Mike Smith Historia przygód i dziennik podróży Simona Reeve, który bada trzy główne rzeki świata: Nil, Jangcy i Ganges. Poprzez historie ludzi, którzy żyją wzdłuż tych wielkich dróg wodnych, odkrywa ich ogromny wpływ i ujawnia, jak jednoczą i dzielą niektóre z najbardziej niezwykłych części świata. Pełen cudów i zapierających dech w piersiach krajobrazów, kolorów, niezwykły spektakl i nieoczekiwane spotkania. Pierwsza część to podróż od wyżyn Etiopii i miejsca uważanego przez wielu za źródło Nilu Błękitnego. Niewiele rzek działa na wyobraźnię tak jak Nil. Przez tysiąclecia jego źródło było owiane tajemnicą. Znali je tylko okoliczni mieszkańcy. Poszukiwacze źródła Nilu zapuszczali się w głąb Afryki; wielu nigdy nie powróciło. Ten strumień z czasem stanie się Nilem Błękitnym, który połączy się z Nilem Białym. Razem stworzą potężną rzekę Nil. Simon będzie podążał od Etiopii, przez pustynię Sudanu i dalej, przez Egipt do Morza Śródziemnego. Zobaczymy, jak ta życiodajna rzeka ukształtowała niektóre z naszych najwcześniejszych cywilizacji i wpłynęła na niektóre z naszych największych religii. Ale wraz ze wzrostem populacji wzdłuż jego brzegów, kraje wzdłuż Nilu domagają się coraz większej ilości świętej wody, a to zagraża stabilności całego regionu. 18:00 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 1 ("HISTORIE WILEŃSKIE") Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Nietuzinkowi, błyskotliwi, pełni pasji. Bohaterami "Historii wileńskich" są Polacy z Litwy, ludzie, którzy na co dzień używają trzech języków, których sąsiadami są Litwini, Rosjanie i Białorusini i którzy przynajmniej raz w życiu zadają sobie pytanie: który kraj jest moją ojczyzną? Urodzili się w Wilnie, jednym z najbardziej czarujących i romantycznych europejskich miast, ale tak naprawdę każdy z nich wybrał zupełnie inną życiową drogę. Jolanta i Andrzej Kostyginowie to małżeństwo z 35 - letnim stażem, ale też najbardziej znana para wileńskich przewodników. Oprowadzanie wycieczek uważają zarówno za swoją pracę, jak i powołanie. Mówią: lubimy turystów! Twierdzą: nie ma fajniejszego i bardziej nieoczywistego miasta niż Wilno. Wraz z nastaniem pandemii Kostyginowie zostali bez pracy. Jak sobie poradzili? Jak odnaleźli się w mieście, do którego przestali przyjeżdżać turyści? 18:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 33 JAK SMAKUJĄ KRESY? Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Skoro pierogi ruskie nie pochodzą z Rosji, to skąd się wzięła ich nazwa? Czym różni się barszcz ukraiński od swojej polskiej wersji? Radek Kotarski przemierza pola, restauracje i targi Ukrainy. Szuka odpowiedzi na pytanie, dlaczego o tym rejonie mówiono spichlerz Europy. Razem ze swoimi przewodnikami po kresowych smakach przygotowuje potrawy w profesjonalnej restauracji, na polu i w zwykłym domu. Pokaże też, ile słodyczy znajdziemy w połączeniu ogórków i miodu. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 93 ŻYWE MUZEUM PIERNIKA W TORUNIU Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym miejscem na szlaku podróży po Polsce jest Toruń, jedno z najstarszych polskich miast. Jest położony nad Wisłą, wzdłuż której rozciągają się urokliwe Bulwary Filadelfijskie. Na pierwszym miejscu skojarzeń turystów z Toruniem pozostaje Mikołaj Kopernik. Wychowany w Toruniu astronom, dorastał wśród typowych, niezmiennie kultowych wypieków kulinarnych tego miasta - pierników. Tradycja wypieku ciastek z miodem i przyprawami sięga tu drugiej połowy XIV wieku - pierwsze wzmianki o toruńskich piernikach pochodzą z około 1380 roku. Ich spopularyzowaniu sprzyjało położenie miasta - żyzna Ziemia Chełmińska i Kujawy zapewniały stały dopływ dobrej mąki, a wysoko rozwinięta hodowla pszczół dostarczała duże ilości dobrej jakości składnika. O korzenne przyprawy było łatwo z racji położenia na szlaku handlowym łączącym Lwów z Gdańskiem. Do wyrobu pierników ściągano przyprawy z całego świata, a gotowe wypieki wędrowały w drugą stronę, docierając w wiele zakątków globu. Dziś kultowe toruńskie specjały sławi Żywe Muzeum Piernika - miejsce, do którego dociera się prawie z zamkniętymi oczami, bo już z daleka czuć wabiący zapach wypiekanych tutaj smakołyków. Można się tu przenieść się w czasie i zostać czeladnikiem cukierniczej manufaktury. Żywe Muzeum Piernika w 2017 roku zostało nagrodzone w konkursie na najlepszy Produkt Turystyczny Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej. 19:30 JEDZIE TABOR Film dokumentalny, 12 min, Polska, 1955 Reżyseria: Władysław Ślesicki Film opowiada o cygańskim taborze. Głównym bohaterem jest Jasza, młody chłopak zabiegający o względy tancerki Morinki. Poszukiwania prezentu dla ukochanej stają się okazją do obserwacji życia ludzi w mieście, także osiadłych tam Cyganów. Etiuda Szkoły Filmowej. 19:50 ZOFIA I LUDMIŁA Film dokumentalny, 8 min, Polska, 2021 Reżyseria: Mohamed Ben Said Dokumentalny zapis codzienności dwóch romskich dziewczynek: Zofii i Ludmiły. Dzieci nie są lubiane przez kolegów w szkole, nie są akceptowane przez nauczycieli. Do szkoły chodzą więc tylko z obowiązku, a czas wolny spędzają wyłącznie we własnym towarzystwie. Etiuda Szkoły Filmowej. 20:10 PAVAROTTI (PAVAROTTI) Film dokumentalny, 109 min, Wielka Brytania/USA, 2019 Reżyseria: Ron Howard Pełnometrażowy dokument przedstawiający życie i działalność artystyczną Luciano Pavarottiego (1935 - 2007), wybitnego włoskiego śpiewaka operowego, który sławą potrafił przyćmić nawet największe gwiazdy rocka. 22:10 TAMTE LATA, TAMTE DNI - JANUSZ OLEJNICZAK Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Joanna Makowska, Marta Perchuć - Burzyńska Prowadząca: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w podróż do krainy dzieciństwa i młodości zabiera nas wybitny pianista Janusz Olejniczak. 22:50 ZMIANA (THE EVENT) Film dokumentalny, 70 min, Belgia/Niderlandy (Holandia), 2015 Scenariusz i reżyseria: Siergiej Łoźnica Zdjęcia: Vadim Vadim Donets, Vladimir Dyakonov, Alexander Ivanov, Sergei Lando, Vladimir Morozov, Igor Petrov, Lev Rozhin, Vladimir Glazkow Film Siergieja Łoźnicy z 2015 roku. Łoźnica, obok Andrieja Zwiagincewa i Aleksandra Sokurowa, to jeden z najważniejszych obecnie rosyjskich reżyserów. Film ten, podobnie jak pamiętna "Blokadę" z 2005 roku w całości oparty jest na materiałach archiwalnych, w które Łoźnica reżyser tchnął nowe życie. Leningrad, gorące dni sierpnia 1991 roku. Na wieść o odbywającym się w Moskwie zamachu stanu twardogłowego pułkownika Janajewa, na ulice i place wylegają nieprzebrane tłumy. Mieszkańcy wyszarpują sobie z rąk ulotki, próbując uzyskać jakąkolwiek informację. Przez morze ludzi co chwila, niczym impulsy elektryczne, przebiegają sprzeczne komunikaty, mnożą się plotki o śmierci Gorbaczowa i Jelcyna. Gdy w kontrolowanej przez puczystów telewizji można oglądać balet "Jezioro łabędzie" (już wcześniej pokazywany przy zmianie władzy w ZSRR), tłum donosi o zabitych na ulicach stolicy i w republikach nadbałtyckich. Do ludzi wypełniających plac przed Pałacem Zimowym, gdzie bolszewicy w 1917 roku wszczęli rewolucję, przemawia Anatolij Sobczak, mer zbuntowanego miasta. Rozbrzmiewają pieśni Władimira Wysockiego i Wiktora Coja, lidera kultowej grupy Kino. Z trybuny recytowane są wiersze, a sztandary z hasłami "precz z komunizmem" czy "faszyzm nie przejdzie" udowadniają, że była kiedyś szansa na inną, antytotalitarną Rosję, która miała swój Majdan. "Łoźnica" w mistrzowskim stylu analizuje proces przewrotów społecznych. Podobnie jak w niedawno zrealizowanym podczas ukraińskiej rewolucji filmie dokumentalnym skrzętnie omija to, co zwykle przyciąga media. Tworzy poruszający portret zbiorowości, która po 73 latach niewoli miała odwagę stanąć i zaprotestować przeciwko powrotowi do władzy komunistów. Potrafi spojrzeć na wydarzenia sprzed ćwierć wieku z dystansem - podniosły nastrój barykad przełamuje wywiadem z popem, który twierdzi, że do wrogów można strzelać, byle bez nienawiści. Film jest jak haust świeżego powietrza, pokazuje, że jeszcze niedawno byli w Rosji ludzie, którzy ryzykowali życiem w obronie demokracji i praw człowieka. Wśród setek tysięcy demonstrantów powiewają nawet flagi anarchistów, którzy zdecydowali się poprzeć reformatorski rząd. Czy dziś podobny zryw byłby możliwy? Odpowiedź kryje się w jednym z ujęć, na którym wśród oklaskiwanych przez demonstrantów oficjeli sprawne oko wyławia młodziutkiego Władimira Putina. 00:05 NOTACJE - MAGDALENA ZAWADZKA. ŻYCIE JEST SNEM Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Anna Więckowska Magdalena Zawadzka. Aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Urodzona w 1944 roku w Filipowicach. Młoda Magdalena Zawadzka była dziewczyną nieśmiałą i romantyczną, która uciekała przed szarą rzeczywistością w świat poezji i prozy. Stąd dość wcześnie znalazła się w Młodzieżowym Studiu Poetyckim, gdzie wypatrzył ją i zaangażował do swego filmu Jan Rybkowski. "Spotkanie w bajce" z 1962 roku był to ekranowy debiut aktorki. Niespełna 18 - letnia dziewczyna, będąca jeszcze przed egzaminami do szkoły aktorskiej zagrała u boku takich gwiazd polskiego kina jak Andrzej Łapicki czy Gustaw Holoubek. 00:25 LOT DO WOLNOŚCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Linkowski Film o brawurowej i nieznanej w historii ucieczek z PRL - u, samolotowej ucieczce na amerykańskie lotnisko Tempelhof w Berlinie Zachodnim w 1983 roku. Tego nie lada wyczynu dokonał w sensacyjnych okolicznościach student UMCS, najmłodszy pilot spośród szesnastu lotniczych uciekinierów w PRL. 01:25 WSZYSTKO JEST MOŻLIWE Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Lidia Duda Zdjęcia: Kacper Lisowski Film o realizowaniu marzeń, o wielkim pragnieniu poznawania świata i ludzi. To również film o wolności i życiu bez granic, o pokonywaniu wszelkich barier, także obyczajowych i językowych. Bohaterką jest 79 - letnia Teresa Bancewicz, z wykształcenia plastyczka, podróżniczka z zamiłowania. Przejechała stopem tysiące kilometrów, wspomina m.in. Skandynawię, Chiny, Japonię, Izrael, Cypr, Kolumbię i Saharę. Wyruszając w drogę, ucieka od codziennych problemów, z tych podróży czerpie też siłę, uczy się na nowo odkrywać uroki życia. Dopiero wtedy czuje się wolnym człowiekiem. Widz poznaje losy bohaterki z punktu widzenia jej samej i jej męża, Jana. Poznali się w szkole, chodzili do liceum sztuk plastycznych. Przyjaźń przerodziła się w miłość, pobrali się, przyszły na świat dzieci. On pracował, ona dbała o męża, dom, wychowywała dzieci, na karierę zawodową nie było już czasu Przeżyli razem 60 lat. Teraz łączy ich już tylko adres zamieszkania. Każde z nich poszło w swoją stronę. Przychodzi rok 1989 i przemiany społeczno - polityczne w Polsce. Nie było pracy, Teresa i Jan przenieśli się z miasta na wieś. Pani Teresa popadła w głęboką depresję, leczyła się w zakładzie. W końcu postanowiła zmienić swoje życie. I zmieniła. Przeszkodą nie mogła się okazać nawet nieznajomość języków obcych. Pani Teresa zna zaledwie parę słów i podstawowych zwrotów po rosyjsku i niemiecku. Zdołała pokonać wszystkie bariery. Jak sama mówi - pragnienie poznawania świata mają wszyscy, ale ona się odważyła ruszyć z miejsca. W wieku 62 lat zaczęła podróżować, wybrała autostop ze względu na ograniczone fundusze. Spotkała wielu ciekawych i życzliwych ludzi, przeżyła mnóstwo przygód. Nigdy nie żałowała swej decyzji. Na promie poznała młodszego o 22 lata Greka, z którym połączyła ją wielka miłość. Znajomość trwa już 13 lat. Historia pani Teresy jest przykładem na to, że w życiu wszystko jest możliwe, że nigdy nie można się poddawać, zbyt szybko rezygnować ze swych marzeń i największych pasji. "Istotą podróżowania jest oczekiwanie na to, co może mnie spotkać. To adrenalina, zaskoczenie, niespodzianka. Nie mam żadnych obowiązków. Jestem wolna. Moim pragnieniem jest poznawanie człowieka pod wszystkimi szerokościami geograficznymi" - mówi podróżniczka Teresa Bancewicz. 02:30 MARIAN DZIĘDZIEL - AKTOR ODNALEZIONY Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Marta Węgiel Zdjęcia: Roman Piotrowski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Wykonawcy: Marian Dziędziel, Franciszek Pieczka, Wojtek Smarzowski, Kazimierz Kutz, Dariusz Jabłoński, Rafael Lewandowski, Krzysztof Krauze, Jerzy Trela, Jerzy Domaradzki, Zygmunt Konieczny, Jerzy Fedorowicz, Mikołaj Grabowski Film dokumentalny o Marianie Dziędzielu - aktorze teatralnym i filmowym. W świadomości wielu widzów bohater dokumentu narodził się aktorsko w kreacji Wiesława Wojnara, bogatego ogrodnika z podkarpackiej wsi, z "Wesela" w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego. Potem zaistniał jako Dziabas w "Domu złym", Adam Kościejny w "Winie truskawkowym" Dariusza Jabłońskiego, Zygmunt Kowal w "Krecie" w reżyserii Rafaela Lewandowskiego. A przecież Marian Dziędziel mógł się poszczycić bogatą filmografię już dużo wcześniej. Chłopak ze Śląska egzamin do szkoły teatralnej zdał dzięki oryginalnej interpretacji poezji Mickiewicza, filmowo debiutował w latach 60. , w serialu "Stawka większa niż życie", potem występował w filmach śląskich Kazimierza Kutza i jego spektaklach teatralnych. Zaistniał też w znanych krakowskich kabaretach, m.in. w Piwnicy pod Baranami, miał swój benefis na antenie Telewizji Kraków. W dokumencie Marian Dziędziel opowiada o sobie i innych, o metafizycznych spotkaniach i decyzjach, o najważniejszych rolach, o przeszłości i spojrzeniu w przyszłość. Mówią o nim także koledzy i przyjaciele - z humorem i na poważnie. Ilustracją są fragmenty najważniejszych kreacji artystycznych tego wybitnego aktora i zarazem skromnego człowieka.