TVP Kultura Piątek, 07.01.2022 07:40 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - BERNICE FALKOWSKA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, muzyki, ekonomii. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. Bohaterką tego odcinka jest dr med. Bernice Falkowska, Irlandka, emerytowany lekarz, żona prof. Wojciecha Falkowskiego, psychiatry, rektora Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie. Dr Falkowska jest wieloletnią przyjaciółka Cecily Saunders, założycielki ruchu hospicyjnego oraz jej męża, malarza Mariana Szyszko - Bohusza. Posiada kolekcję portretów pędzla Szyszko - Bohusza. 09:30 BUSTER BOKSEREM (BATTLING BUTLER) Film komediowy, niemy, 75 min, USA, 1926 Reżyseria: Buster Keaton Aktorzy: Francis Mcdonald, Snitz Edwards, Sally O'Neil Ojciec, zaniepokojony niezaradnością życiową swojego potomka, wysyła go dla nabrania tężyzny na wczasy pod namiot. Wyprawa staje się rzeczywiście ogniową próbą dla maminsynka. Wszystkiemu winna miłość do pięknej góralki. Odwzajemniona, ale cóż z tego; zdaniem rodziny, ich dziewczę nie jest dla chuderlawego paniczynka. Lokajowi przychodzi na myśl, że dzięki zbiezności nazwisk Alfred mógłby uchodzić za słynnego boksera - i tu zaczynają się tarapaty, a finałem jest walka zmuszonego do niej ignoranta z mistrzem. 11:00 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 6 KONIEC PIĘKNEGO LATA Serial historyczno-obyczajowy, 56 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Joanna Szczepkowska, Michał Żebrowski, Adolf Grabowski Piotr, Joanna Mastalerz, Aldona Grochal, Agnieszka Czekańska, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Adamczyk, Anna Radwan, Agnieszka Warchulska, Paweł Deląg, Zbigniew Zamachowski Sierpień 1939. Na koncercie w Filharmonii Elżbieta Szyllerówna śpiewa pieśni swego brata Edgara. Po koncercie Andrzej, Alo, Hubert i Bronek wybierają się na spacer nad Wisłę, gdzie snują plany na przyszłość. Niebawem Alo wyjeżdża do Anglii, Antek idzie do wojska, a księżna Bilińska wyjeżdża za granicę. Mimo bliskiej groźby wojny, Spychała decyduje się zostać w kraju. Umiera Zosia - żona Janusza. Po jej śmierci majątkiem zarządza Jadwiga, wnuczka starego lokaja Bilińskiej, skrycie zakochana w Myszyńskim. Wrzesień 1939. Polskie wojsko ugina się pod naporem hitlerowskiego najeźdźcy. Wszyscy żołnierze z plutonu Antka giną z rąk Niemców. Jemu udaje się jednak ujść z życiem i znaleźć schronienie w gospodarstwie babci Gołąbkowej. Rozpoczyna się masowy exodus z Warszawy. Gołąbkowie jadą firmowym samochodem do Pustych Łąk. Po drodze obcy ludzie zmuszają Franciszka, by odwiózł do szpitala ranną aktorkę. Ola z dziećmi jedzie dalej sama. Jej mąż przepada bez wieści. Tymczasem w Pustych Łąkach kobieta spotyka swą dawną miłość - Spychałę. Ich niegdysiejsze uczucie niespodziewanie odżywa. 12:10 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 7 RÓWNINA Serial historyczno-obyczajowy, 56 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Joanna Szczepkowska, Jakub Przebindowski, Mariusz Bonaszewski, Teresa Budzisz Krzyżanowska, Joanna Bogacka, Tomasz Bednarek, Agnieszka Sitek, Marta Bizoń, Anna Korcz, Magdalena Cielecka, Leszek Piskorz, Artur Krajewski, Piotr Cywrus, Stanisława Celińska, Andrzej Deskur Wybucha powstanie w getcie. Andrzej i Hubert prowadzą w lesie zajęcia z harcerzami. Podziemie wydaje wyrok śmierci na Marysię Tatarską. Andrzej dostaje rozkaz likwidacji kobiety, co też czyni. Elżbieta Szyller prowadzi w Warszawie restaurację. Spychała spotyka się z Olą, która nie może dojść do siebie po śmierci Antka. Niepokoją ją również zmiany zachodzące w psychice Andrzeja. Ola zdaje sobie doskonale sprawę, że to on zabił Walerego. Helenka przyjeżdża na stałe do Komorowa. Janusz zakochuje się w niej, co wywołuje zazdrość Jadwigi. Niebawem jednak Myszyński ginie zastrzelony przez Niemców. Nadchodzi rok 1944. W kierownictwie AK, do którego należy też Spychała, zapada decyzja o wybuchu powstania warszawskiego. Na chwilę przed "godziną zero" dochodzi do dramatycznej rozmowy Oli z synem. Andrzej zarzuca matce brak miłości do ojca i ma pretensję o związek ze Spychałą. Wkrótce młody Gołąbek ginie od kuli, a razem z nim Hubert i Helenka. Wojna dobiega końca. Alo powraca z Anglii. W podwarszawskim Milanówku odnajduje panią Royską, która obecnie pracuje w fabryce. Razem z nią mieszkają Ola Gołąbkowa i Aniela. Okazuje się, że po śmierci Janusza Alo, jako jego jedyny spadkobierca, zostaje prawowitym właścicielem Komorowa. 13:25 ODKRYWAJĄC BEETHOVENA - I SYMFONIA C - DUR OP. 21 (DISCOVERING BEETHOVEN - SYMPHONY NO. 1) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2010 Reżyseria: Christoph Engel Wykonawcy: Joachim Kaiser, Christian Thielemann, Orkiestra Filharmoników Wiedeńskich Monumentalne osiągnięcie Christiana Thielemanna i Filharmoników Wiedeńskich wprowadzające widza w świat symfonii Beethovena. Każdy z dziewięciu odcinków koncentruje się na jednej symfonii, którą prezentuje w kontekście całokształtu twórczości Beethovena. Swoją pierwszą symfonię Beethoven skomponował w wieku 30 lat. Choć w skomponowanej w latach 1799 - 1800 "I Symfonii C - dur op. 21" słychać wyraźnie wpływy dzieł Haydna i Mozarta, krytyk muzyczny Joachim Kaiser i wybitny dyrygent Christian Thielemann odkrywają zaskakujące podobieństwa między pierwszą a słynną ostatnią "IX Symfonią d - moll op. 125" Beethovena. Joachim Kaiser zadaje Thielemannowi pytania dotyczące jego interpretacji oraz współpracy z różnymi orkiestrami. Rozmowa ilustrowana jest fragmentami nagrań, których Thielemann dokonał z Filharmonikami Wiedeńskimi, a także archiwalnymi wykonaniami gigantów dyrygentury Herberta von Karajana oraz Leonarda Bernsteina. 16:40 TEST PILOTA PIRXA (TEST PILOTA PIRXA) Film science fiction, 95 min, ZSRR/Polska, 1978 Reżyseria: Marek Piestrak Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Eugeniusz Rudnik, Arvo Pärt Aktorzy: Sergei Desnitsky, Bolesław Abart, Vladimir Ivashov, Aleksandr Kaydanovskiy, Zbigniew Lesień, Ferdynand Matysik Niedaleka przyszłość. Koncerny elektroniczne tworzą model nieliniowca androida, który teoretycznie może zastąpić człowieka. W celu zweryfikowania tych informacji UNESCO organizuje misję na Saturna, podczas której cieszący się doskonałą opinią pilot Pirx ma ocenić przydatność nieliniowców do służby w kosmosie. Bohater wie, że wśród załogi znajduje się robot, jednak nie zna jego tożsamości. W czasie trwania ekspedycji próbuje odkryć prawdę, tocząc jednocześnie niebezpieczną grę z tajemniczym przeciwnikiem. Okazuje się, że nieliniowiec jest zagrożeniem dla całej załogi. Doskonałości sztucznego tworu Pirx może przeciwstawić tylko ludzką słabość. 18:55 REŻYSERZY - DON SIEGEL 4/10 SEZON 3 (THE DIRECTORS - DON SIEGEL) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się sylwetce Dona Siegela, reżysera "Brudnego Harrego" i "Ucieczki z Alcastraz". 20:00 JAK ZOSTAĆ KRÓLEM (KING'S SPEECH) Dramat historyczny, 113 min, Wielka Brytania /USA 2009 Reżyseria: Tom Hooper Scenariusz: David Seidler Aktorzy: Colin Firth, Geoffrey Rush, Helena Bonham Carter, Guy Pearce, Timothy Spall, Derek Jacobi Nagrodzony czterema Oscarami dramat historyczny, w którym główną rolę zagrał znakomity Colin Firth jako król Jerzy VI. David Seidler zaczął pisać scenariusz do filmu już na początku lat 80. , ale zawiesił prace na życzenie Elżbiety, królowej matki, wróciwszy do sprawy dopiero po jej śmierci w 2002 r. Wątek fabularny koncentruje się na przyjaźni Jerzego VI z mieszkającym w Londynie australijskim logopedą, Lionelem Logue, stosującym niekonwencjonalne metody terapii, dzięki którym udało mu się wyleczyć brytyjskiego króla z kłopotliwyej dolegliwości. Z jego pomocą przezwyciężył jąkanie, które praktycznie uniemożliwiało wygłoszenie jakiejkolwiek mowy. Książę Yorku Albert jako Jerzy VI objął królestwo po niespodziewanej abdykacji 11 grudnia 1936 r. swego starszego brata Edwarda VIII. Musiał zasiąść na tronie Anglii, mimo wielkich oporów. Jedną z największych przeszkód w wypełnianiu monarszych obowiązków był dla niego właśnie problem z wysławianiem się. Australijski specjalista od wymowy okazał się jedyną osobą, która mogła pomóc Jerzemu VI w odnalezieniu własnego głosu i stawieniu czoła groźbie inwazji hitlerowskiej. Lionel Logue pomagał królowi w przygotowaniach do wielu przemówień, w tym mowy koronacyjnej, a także licznych audycji radiowych w czasie II wojny światowej. Wkrótce rodzi się między nimi prawdziwa przyjaźń, która odmieni życie tych dwóch niezwykłych osób i zadecyduje o losach największej z wojen. 22:05 78/52. "PSYCHOZA" HITCHCOCKA (78/52) Film dokumentalny, 87 min, USA, 2017 Reżyseria: Alexandre O. Philippe Scenariusz: Alexandre O. Philippe Zdjęcia: Robert Muratore Muzyka: Jon Hegel Być może nie ma drugiej tak kluczowej dla historii kina sceny jak prysznicowa sekwencja z "Psychozy", arcydzieła Alfreda Hitchcocka z 1960 roku. Niezależnie od tego, ile razy była zacytowana czy sparodiowana, kiedy ogląda się ją w 2017 roku, nadal ma moc. "78/52" jest jej dekonstrukcją przeprowadzoną w najdrobniejszym szczególe. Tytuł odnosi się do liczby ustawień kamery i cięć w trwającej trzy minuty scenie. Sam Hitchcock poświęcił jej cały tydzień. Legendarne stały się anegdoty o hektolitrach sosu czekoladowego udającego w czarno - białym filmie krew czy o Marli Renfro zastępującej Janet Leigh w rozebranych scenach. Reżysera Alexandra Philippe ' a interesuje najbardziej wpływ, jaki ta sekwencja wywarła na rozwój globalnej popkultury. A odcisnęła piętno na kilku pokoleniach twórców i widzów, począwszy od Guillermo del Toro i Gusa Van Santa, który w 1998 roku odtworzył scena po scenie cały film w kolorze, skończywszy na psychofanach młodego pokolenia takich jak Elijah Wood. 23:45 TERAZ ANIMACJE! - MANIFESTACJA GENIUSZU W CZTERECH AKTACH (BRILJANTSUSE DEMONSTRATSIOON NELJAS VAATUSES / A DEMONSTRATION OF BRILLIANCE IN FOUR ACTS) Film animowany, 14 min, Estonia/Chorwacja, 2018 Reżyseria: Morten Tsinakov, Lucija Mrzljak Scenariusz: Morten Tsinakov Krótki film animowany nagrodzony Grand Prix podczas 25. MFF Etiuda and Anima w Krakowie. Ludzie czekają na kogoś wyjątkowego. Ktoś taki się rodzi dorosły mężczyzna w garniturze. Podążają za nim i wiwatują na cześć jego teatralnych, lecz całkowicie bezcelowych przedstawień. W połowie jednego z wystąpień mężczyzna popełnia błąd i ludzie, którzy dotąd go uwielbiali, odchodzą. Opuszczony, spotyka kobietę stworzoną dla niego. Teatralne przedstawienia trwają. (opis festiwalowy) 24:00 TERAZ ANIMACJE! - DZIEŃ ELEKTRYKA (ELEKTRIKA DIENA / ELECTRICIAN’S DAY) Film animowany, 8 min, Łotwa, 2018 Reżyseria: Vladimir Leschiov Scenariusz: Vladimir Leschiov Krótki film animowany. W wyniku wypadku podczas prac naprawczych w pobliżu szpitala psychiatrycznego elektryk traci przytomność i trafia za mur. (opis festiwalowy) 01:00 POPIÓŁ I DIAMENT Dramat społeczno - historyczny, 99 min, Polska 1958 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz według powieści Jerzego Andrzejewskiego: Jerzy Andrzejewski, Andrzej Wajda Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Jan Krenz Aktorzy: Zbigniew Cybulski, Ewa Krzyżewska, Wacław Zastrzeński, Adam Pawlikowski, Bogumił Kobiela, Jan Ciecierski, Stanisław Milski, Artur Młodnicki, Halina Kwiatkowska, Ignacy Machowski, Zbigniew Skowroński, Barbara Krafftówna, Irena Orzecka, Aleksander Sewruk Powieść Jerzego Andrzejewskiego "Popiół i diament" była jednym z najbardziej przez komunistyczne władze popieranym polskim utworem literackim. Obowiązkowa lektura szkolna, ponad 20 wydań w czasach PRL - u - te fakty mówią same za siebie. Uznawano ją wówczas w Polsce (choć nie wszyscy) niemal za arcydzieło, za jedną z najważniejszych rodzimych powieści XX wieku. Nieco skromniej, lecz również z należytym pietyzmem, traktowano ekranizację Wajdy. Jedynie w drugim obiegu można było publikować opinie, odbiegające od urzędowego stereotypu. Andrzej Werner pisał: "W powieści, ale zwłaszcza w filmie (dzięki kondensacji niezwykle ekspresywnej formy), dokonano zabiegu, który można by nazwać stworzeniem fałszywego klimatu tragicznego. Dzieje się tak przez sugestię świadomości bohaterów, którym kazano działać w społecznej i moralnej próżni". Po przełomie politycznym w 1989 roku pojawiły się głosy oficjalnie krytykujące powieść Andrzejewskiego, a pośrednio również jej ekranową wersję. Nagle "jedna z najważniejszych polskich książek ostatniego półwiecza" okazała się "tendencyjna" (choć niepozbawiona walorów literackich), "zapowiadająca socrealizm", "pełna fałszywych tonów", pochwalna wobec "nowego porządku przyniesionego na sowieckich bagnetach". O ekranizacji "Popiołu i diamentu" (1958) pisano łaskawiej, ale i tu głosy były podzielone. Zarzucano Wajdzie, że pokazał nieprawdziwy obraz Polski tuż po wojnie, z drugiej jednak strony podkreślano, że to młody akowiec Maciek Chełmicki, a nie pepeerowiec Szczuka, stał się prawdziwym bohaterem filmu i reprezentantem prawdziwych wartości. Owo subtelne przesunięcie akcentów dostrzeżono zresztą również pod koniec lat 50. , ale wówczas uchodziło ono raczej za niemiły zgrzyt, a nawet przekłamanie, kładące się cieniem na "słusznej" wymowie filmu. Większość zarzutów pod adresem kinowej wersji "Popiołu i diamentu" dotyczyła jednak głównie interpretacji wydarzeń historycznych i sytuacji politycznej "zaraz po wojnie" (taki tytuł miała pierwotnie nosić powieść Andrzejewskiego). Nawet najsurowsi krytycy (tak "z lewa", jak i "z prawa") nie odważyli się podważać artystycznych walorów dzieła Wajdy. Zgodnie wskazywali na mistrzowskie operowanie zwięzłą metaforą (zamiast epickiej rozwlekłości) i ostrymi kontrastami oraz znakomite aktorstwo, zwłaszcza Zbigniewa Cybulskiego i Bogumiła Kobieli, których wielka kariera zaczęła się właśnie od tego filmu. Szczególnie kreacja Cybulskiego zwróciła uwagę krytyki i na długo zapadła w pamięć widzom. Jego Maciek Chełmicki zachowaniem bardziej przypominał bohaterów Jamesa Deana niż akowskiego konspiratora. Mentalność, którą reprezentował, bliższa była młodym ludziom anno 1958 niż ich rówieśnikom z połowy lat 40. Może właśnie dlatego tak zafascynowała współczesnych widzów. Może właśnie także dlatego legenda Cybulskiego jest żywa do dziś. 8 maja 1945 roku. Młody akowiec Maciek Chełmicki otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR - Szczuki. Nieszczęśliwy zbieg okoliczności powoduje, że ginie ktoś inny. Maciek musi powtórzyć zamach. Miłość do przypadkowo poznanej barmanki Krystyny uświadamia mu bezsens zabijania na chwilę przed końcem wojny. Kolejny zbieg okoliczności każe Chełmickiemu zamieszkać w hotelu przez ścianę ze Szczuką. Mijają się na korytarzu, pozdrawiają, Maciek przypala Szczuce papierosa... "Prawie jak ojciec i syn" - mógłby powiedzieć ktoś, kto ich nie zna. Jednak rozkaz jest rozkazem, a wierność złożonej niegdyś przysiędze zobowiązuje... 02:50 CÓRY SZCZĘŚCIA (CÓRY SZCZĘŚCIA) Dramat, 114 min, Polska/Węgry/Niemcy 1999 Reżyseria: Marta Meszaros Scenariusz: Marta Meszaros, Maciej Karpiński Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Olga Drozdowa, Masza Petraniuk, Jan Nowicki, Olaf Lubaszenko, Ewa Telega, Igor Czerniewicz, Ewa Dałkowska, Eliza Ryciak, Maria Wilczyńska, Beata Fudalej, Katarzyna Bargiełowska, Monika Niemczyk, Krzysztof Globisz, Jan Wieczorkowski, Łukasz Nowicki, Marcin Chochlew, Katarzyna Zielińska i inni W ciągu kilkudziesięciu lat swojej reżyserskiej kariery Marta Meszaros zyskała miano specjalistki od filmów o kobietach i polityce. Ona sama odżegnuje się jednak od przypisywanych jej politycznych zainteresowań. Społeczne przewroty i dziejowe burze ukazuje wyłącznie dlatego, że nie sposób ich oddzielić od losów filmowych bohaterek. Meszaros, jedna z wybitniejszych współczesnych reżyserek europejskich, jest córką znanego węgierskiego rzeźbiarza, który zginął w rosyjskim łagrze. Ukończyła wydział reżyserii w moskiewskim WGiK - u. Później, już na Węgrzech, realizowała filmy dokumentalne i popularnonaukowe. W fabule debiutowała w 1968 roku "Dziewczyną". Do najważniejszych jej dokonań należą: "Adopcja" (Złoty Niedźwiedź na MFF w Berlinie w 1975 r.), "Dziewięć miesięcy", "One dwie", "Jak to w domu", "Anna", "Dziennik dla moich dzieci" (Nagroda Specjalna Jury w Cannes w 1984 r.), "Dziennik dla moich ukochanych" (Srebrny Niedźwiedź w Berlinie w 1987 r. , nominacja do Oscara rok później), "Dziennik dla mojego ojca i matki", "Siódmy pokój" (1995, historia o życiu i śmierci błogosławionej Edyty Stein, uhonorowana wyróżnieniem OCIC na MFF w Wenecji w 1995 r.). W 2004 roku nakręciła dramat "Niepochowany", a pięć lat później powstał melodramat "Ostatni raport Anny". Główna bohaterka "Cór szczęścia" to Natasza, nauczycielka angielskiego w prowincjonalnym rosyjskim miasteczku. Jej mąż niedawno stracił pracę, więc kobieta musi samodzielnie utrzymywać czteroosobową rodzinę. Nietrudno zgadnąć, że ma z tym spore problemy. Za namową przyjaciółki Wiery postanawia zatem wyjechać do Polski "na handel". Zabiera ze sobą córkę Maszę i rusza w drogę. Po męczącej podróży docierają wreszcie do Warszawy. Już następnego dnia rozpoczynają sprzedaż przywiezionego towaru na Stadionie Dziesięciolecia. Mijają kolejne, pracowite dni. Nataszę zaczynają niepokoić coraz częstsze zniknięcia Wiery. Wkrótce dochodzi do tragedii. Wiera zostaje zamordowana. Policja rekwiruje towar Rosjanek. Natasza wraz z córką zostają wyrzucone z pensjonatu, w którym mieszkały i na dodatek nie mogą opuścić Polski aż do końca śledztwa. Zrozpaczona kobieta decyduje się skorzystać z nieobyczajnej propozycji znajomego Polaka. Tymczasem swój przyjazd do Warszawy zapowiada mąż Nataszy wraz z drugą córką.