TVP Dokument Niedziela, 16.01.2022 06:00 DZIKA POLSKA - CZUŁY JAK BASIOR Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marzenna Nowakowska Program pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy program to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklu są szaleńcy natury ludzie, którzy ulegli głębokiej fascynacji jakąś cząstką przyrody polskiej, jakimś gatunkiem żywych organizmów, jakimś przejawem życia, jakąś sprawą. Tam, gdzie na przestrzeni kilku hektarów żyją najdziksze z naszych zwierząt - wilki, rysie, jelenie, puchacze - można poznać ich prawdziwe, nieraz zaskakujące, zachowania i cechy. Czułość wilczych basiorów, braterstwo samotnych rysi, dzikość swojskich bocianów, inteligencja dziczej lochy ujawniają się tu uważnemu obserwatorowi w całej pełni, o co na łonie natury byłby trudno. Podobnie jak trudno byłoby w dzikiej przyrodzie poznawać życie rodzinne zwierząt. Tę unikalną możliwość ma Jacek Wąsiński, twórca Leśnego Pogotowia w Mikołowie, udzielającego pomocy zbłąkanym i kontuzjowanym przedstawicielom rodzimej fauny. I o tej wciąż zagadkowej stronie życia zwierząt z pasją opowiada. 06:30 DZIKA POLSKA - BALETNICA Z PRZERĘBLI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Malinowski, Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marzenna Nowakowska Cykl pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy odcinek to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklicznego programu są "szaleńcy natury" - ludzie, którzy ulegli głębokiej fascynacji jakąś cząstką przyrody polskiej, gatunkiem żywych organizmów czy przejawem życia. Prowadzący program Tomasz Kłosowski i Marzenna Nowakowska spotykają ich w terenie. Ten odcinek jest poświęcony wydrom. Trudno je oswoić. Zresztą i tak nie wolno, bo są pod ochroną. Tylko taki awanturnik, jak Jan Chryzostom Pasek z czasów króla Jana III Sobieskiego mógł sobie pozwolić na udomowioną wydrę, co nie skończyło się dobrze ani dla wydry, ani dla niego. Dziś tylko nieliczni mają pisemne prawo trzymania wydr w otoczeniu człowieka dla celów badawczych. Korzystamy z tego, ale przede wszystkim wyruszamy śladami dzikich wydr. Gośćmi programu są: dr Marcin Brzeziński, dr Paweł Świątkiewicz oraz Adam Wajrak. 07:00 MAŁPI GANG - CZ. 4. UTRACONY RAJ (MONKEY THIEVES - III SERIA) Serial dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Wschód słońca w świątyni Galta. Od pół wieku to prastare miejsce pielgrzymek służy za dom wielu makakom rezusom. Baseny zapewniają wodę, a odwiedzający świątynię wierni obdarowują małpy pożywieniem, oddając w ten sposób hołd małpiemu bogu Hanumanowi. Jednak obecnie wśród miejscowych makaków narasta konflikt. Zwykle to przywódcy pilnują porządku w grupie, ale dziś, kiedy młode samce walczą o najwyższą pozycję, nikt nie dowodzi gangiem. Nieobecna od wielu dni królowa Rani nigdy już nie wróci do świątyni. Pozbawiony jej wsparcia Zamir po dwóch latach panowania stracił władzę. Przepędziły go ambitne samce, rywalizujące o status przywódcy. Tymczasem Bipin, Yash i Tito szukają partnerek poza miastem. Wczoraj łapacz małp ścigał trójkę samców aż do obrzeży miasta. Dziś makaki wędrują już przez tereny wiejskie. Ludzie częstują je obfitymi posiłkami, a pobliska pompa wodna pozwala ugasić pragnienie. Małpy znalazły schronienie wśród gałęzi okazałego drzewa banyan. To narodowe drzewo Indii rozrasta się jakby bez końca. Wyznawcy hinduizmu uważają je za święty symbol wiecznego życia. W tym magicznym miejscu, w którym nie brak wody i samic, a hierarchia nie do końca obowiązuje, Bipin, Yash i Tito mogłyby chyba założyć nowe rodziny. Tylko jak długo tu wytrzymają. 07:25 MAŁPI GANG - CZ. 5. SŁODKA ZEMSTA. (MONKEY THIEVES - III SERIA) Serial dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Wczesny ranek na obrzeżach Dżajpuru. Wędrujące samce Bipin, Yash i Tito szukają partnerek. Chcą jak najszybciej dotrzeć do centrum miasta. Liczą, że znajdą tam nowy dom, w którym nie zabraknie samic i jedzenia. Do tej pory ich podboje miłosne kończyły się niepowodzeniem. Tymczasem miasto przemierza przebiegły tajny agent. To łapacz małp. Chce dopaść wrogów, wykorzystując do tego specjalną przynętę, jaką są lody. Po tym, jak nie udało mu się pozbyć z miasta gangu agresywnych makaków, jego popularność wśród mieszkańców wyraźnie zmalała. A w świątyni Galta trwa zamieszanie. Księżniczka Esha, przyszła królowa, przeżywa sądny dzień. Dzieje się tak dlatego, że jej matka, królowa Rani, już nigdy tu nie powróci. Esha przez całe tygodnie nie chciała przyjąć tego do wiadomości. 08:05 TASMANIA - WYSPA DZIWNA I PIĘKNA (TASMANIA WEIRD AND WONDERFUL) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: Stephen Dunleavy Film dokumentalny o niezwykłej wyspie Tasmanii, położonej ok. 300 km na południe od wybrzeża Australii. Jest górzysta i ma wspólną historię geologiczną z górami we wschodniej części Australii. To świat prastarych lasów, dziewiczych rzek z pięknie dziką linią brzegową. Zwierzęta mieszkające na wyspie są równie niezwykłe co dziwaczne. To kraina czarnych diabłów i białych walabii Bennetta. Tańczą tu światła na niebie Południa i drzewa wznoszą się na sto metrów. Tasmania - dziwna i piękna kraina na końcu świata - jest pełna niespodzianek. To Australia, ale zupełnie inna. Kiedyś była częścią suchego lądu australijskiego. Obecnie wraz z fauną i florą jest całkowicie odcięta od kontynentu. Mimo że leży niedaleko na południu, Tasmania jest odseparowana od świata. Izolacja i chłodniejszy klimat stworzyły sanktuarium niepodobne do żadnego innego regionu Australii. Cykl pór roku sprawił, że życie tu istotnie bardzo się różni. Zima oznacza walkę o przetrwanie. To ostatni ląd przed Antarktyką. W czasie miesięcy zimowych powietrze z południa sprowadza opady śniegu i mroźne temperatury. Wiele zwierząt to australijskie gatunki, ale ich zwyczaje i sposób życia są zdecydowanie tasmańskie. Wombaty z kontynentu to w większości zwierzęta nocne, ale żerują o każdej porze, zachowując ciepło dzięki gęstej sierści. Muszą wykorzystać wszelkie okazje do wyszukania pożywienia. Pierwsi Europejczycy, którzy badali tasmańskie lasy, twierdzili, że słyszą w nocy wrzaski diabłów. Wyspa i jej mieszkańcy zostali odizolowani blisko 12 tysięcy lat temu, gdy po ostatniej epoce lodowcowej podniósł się poziom mórz. Bez wątpienia nie ma na Ziemi drugiego takiego miejsca jak Tasmania. 09:05 MY I KOTY (LION IN YOUR LIVING ROOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Daniel Zuckerbrot Koty są jednymi z najbardziej popularnych zwierząt w ludzkich domach, jednak wciąż w wielu przypadkach pozostają tajemnicze. Czy najnowsze badania naukowe mogą rozjaśnić zagadkowe zachowania kota domowego? Przez prezentację jednego roku z życia kota, dokument w lekkim i dowcipnym stylu odpowiada na pytania, które dotychczas pozostawały bez odpowiedzi: Czy to prawda, że koty zawsze lądują na czterech łapach? Co kot robi, gdy wpatruje się nieruchomo w jeden punkt? Czy koty rzeczywiście są konkurencją dla psów? Czy koty odczuwają z nami więź emocjonalną, czy jesteśmy dla nich tylko wygodnymi dostarczycielami jedzenia i schronienia? Od pierwszych chwil po urodzeniu, przez proces dorastania i nauki, film ukazuje kolejne fragmenty złożonego wewnętrznego życia kota: zabawę, pieszczoty, interakcje z ludźmi i innymi zwierzętami i to, w jaki sposób funkcjonują słynne kocie zmysły słuchu, węchu i wzroku. Weterynarze i naukowcy przedstawiają tu przypadki i tajemnice kociej egzystencji oraz przybliżają meandry ich zachowań i ewolucji. 10:10 PERŁY ADRIATYKU (SECRETS OF THE ADRIATIC) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2013 Reżyseria: Michael Schlamberger Morze Adriatyckie było przez długi czas jedynym łącznikiem Europy Środkowej ze Wschodem, dlatego to małe morze stało się symbolem wspaniałego, wielkiego i egzotycznego świata. Dzięki niemu Wenecji nadano przydomek "Królowej Siedmiu Mórz". Wędrując wzdłuż wybrzeży Morza Adriatyckiego, spotkamy niezwykłe świadectwa bogactwa kulturowego tego regionu, położone w otoczeniu niesamowitych zasobów naturalnych. Bo natura tutaj jest nierozerwalnie związana z kulturą i historią: homary zamieszkują stare wraki austriackiej marynarki wojennej, sokoły skalne polują na czarne jaskółczaki nad szczytami Dubrownika, a w gajach oliwnych można znaleźć żmije piaskowe i greckie żółwie. 11:10 NIOSĄC POMOC Reportaż, 22 min, Polska, 2021 Autor: Anna Nowakowska Parafialny Zespół Caritas w Trzebnicy to bardzo prężna grupa wolontariuszy, która swoimi działaniami pomaga rodzinom w trudnej sytuacji, seniorom, osobom w kryzysie bezdomności. Doskonale znają swoich podopiecznych, szukając dla nich wsparcia, którego potrzebują. Nie ma w Trzebnicy osoby, która nie znałaby wolontariuszy Caritas. Oddają innym swój czas i serce. W materiale: 1. Zespół wolontariuszy działa przy grobie św. Jadwigi Śląskiej, której postawą i sposobem czynienia miłosierdzia się kierują. 2. Miejsca, które świadczą o jej dobroczynności zarówno w założonym przez nią opactwie, jaki i w rotundzie, gdzie z godnie z tradycją żywiła najuboższych. 3. O historii Caritas opowiedzą lokalni przewodnicy, którzy sami są tu wolontariuszami. 4. Zaangażowanie całej społeczności w niesienie pomocy potrzebującym przybliży burmistrz miasta, znany z różnorodnych akcji pomocowych. 5. Parafialny zespół działa zarówno w biurze, jak i w mieszkaniach, pomagając np. w remontach. 6. Razem z komendantką Straży Miejskiej, która sama jest wolontariuszką Caritas, odwiedzimy bezdomnych. 7. O duchowym aspekcie dziedzictwa św. Jadwigi, które tak konkretnie jest realizowane w Trzebnicy opowie ks. kustosz Sanktuarium, przewodniczący Parafialnego Zespołu Caritas. 8. Przewodniczką po działaniach parafialnych wolontariuszy jest Pani Ewa, prezes Zespołu Caritas. 9. Odwiedzimy również chorych i starszych, do których dociera różnorodna pomoc w ramach akcji #PomocDlaSeniora 10. Pojedziemy do Banku Żywności, skąd pozyskiwane są artykuły na paczki dla ubogich. 11. O roli Parafialnych Zespołów w strukturze Caritas opowiedzą pracownicy Centralnego Ośrodka Caritas we Wrocławiu. 11:40 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - LITWA W CIENIU WIEŻY Magazyn, 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Prowadzący: Barbara Włodarczyk Rozmowy z twórcami filmów dokumentalnych. W tym odcinku: wszystko wydarzyło się w styczniową noc, w 1991 r. , w Wilnie. Moskwa wysłała tam czołgi, po tym jak Litwa, jako pierwsza republika Związku Radzieckiego, ogłosiła niepodległość. Zginęło 14 osób, a blisko 700 odniosło rany. Jak ta masakra zmieniła Litwinów i co ze śledztwem w tej sprawie? Między innymi o tym Barbara Włodarczyk porozmawia z Tomaszem Grzywaczewskim, reżyserem filmu "Litwa. W cieniu wieży". 11:50 LITWA. W CIENIU WIEŻY. Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Głównym założeniem filmu jest pokazanie wydarzeń sprzed 30 lat w kontekście całego regionu i znaczenia, jakie miały one nie tylko dla samej Litwy, ale też dla jej sąsiadów oraz państw byłego Związku Radzieckiego. Pokazuje ponadto międzynarodowy proces polityczny, jaki się odbył. Stąd włączenie do zdjęć wyjazdów na Łotwę, Estonię, Białoruś i Ukrainę. 12:50 DOOKOŁA BAŁTYKU - ODC. 6 Magazyn kulinarny, 19 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Wit Szychowski Nasza podróż dookoła Bałtyku to kolejne etapy odkrywania historii rybołówstwa, najciekawszych miejsc z nim związanych, a co najważniejsze niecodziennych, niebanalnych potraw przyrządzonych z polskich ryb. A tu pomysłowość i kreatywność kucharzy nie ma granic. Ryba może być przyrządzona na setki sposobów i wykorzystana w całości (bo przecież na wywarze z rybich głów można przygotować fantastyczne zupy). Ale to nie wszystko, postaramy się również dotrzeć do starych przepisów i receptur naszych dziadów i pradziadów. Chcemy odszukać stare książki kucharskie i w praktyce przetestować i wypróbować przepisy na dania z polskich ryb. Oczywiście nie zabraknie również regionalnych ciekawostek kulinarnych (paprykarz, paszteciki itp.). Program ma nasycić nasze kubki smakowe dzięki fantastycznym potrawom, jakie wyczarują eksperci, ale powinien również nacieszyć oko za sprawą licznych atrakcji turystycznych, archeologicznych oraz naturalnych. Powinien również rozbudzić naszą ciekawość dotyczącą historii rybołówstwa. Ale przede wszystkim chcemy uświadomić i po raz kolejny przypomnieć widzowi, jakie wartości odżywcze niesie za sobą dieta bogata w ryby, jak jest ważna dla naszego zdrowia. 13:15 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (120) - PERU. NIE CHCE - CIE TAM BYĆ Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Wojciech Cejrowski prowadzi do peruwiańskiej Amazonii. Pokazuje i objaśnia, gdzie się zatrzymać. Wilgotno i nic nie wysycha, a komary latają tabunami. Co robić? I jeszcze coś dla wędkarzy - jak upolować największą rybę Amazonii, która waży tyle co cielak. 13:45 UKRYTE KRÓLESTWA - CZ. 1. POD GOŁYM NIEBEM (HIDDEN KINGDOMS. SMALL WORLDS, GIANT STORIES) (HIDDEN KINGDOMS BBC. UNDER OPEN SKIES) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Miniserial BBC Worldwide ukazujący najmniejszych mieszkańców pustyni i sawanny z ich perspektywy - ukrytego królestwa. Naszą planetę zamieszkują miliony gatunków rozmaitych zwierząt. Wielkie i potężne zwracają na siebie uwagę otoczenia, ale poza nimi żyją też inne stworzenia. Tuż pod naszymi stopami istnieją ukryte, pełne tajemnic środowiska tętniące życiem. Ich mieszkańcy postrzegają świat zupełnie inaczej niż my. Spadający żołądź staje się meteorytem. Niewielki strumyk - tsunami. Każdy wróg to olbrzym. Dzięki nowoczesnym urządzeniom widz obserwuje świat z ich perspektywy. Rozpoczyna się opowieść o życiu na równinach Afryki i północnoamerykańskiej pustyni Sonora. We wschodniej Afryce żyją największe lądowe zwierzęta świata. Spoglądając uważniej pod ich stopy, dostrzeżemy sieć niewielkich szlaków oraz drobne zwierzęta, które je zbudowały. W Afryce ryjoskoczki są nazywane sengi. By uciec przed wrogiem albo dogonić ofiarę, muszą jedynie wykazać się szybkością. Ryjoskoczki są dosyć wybredne. Kiedy nie śpią, większość czasu poświęcają na porządkowanie własnego legowiska. Ryjoskoczek uprząta wszystko, co staje na drodze między nim a posiłkiem. W Afryce obszary trawiaste są zupełnie wysuszone. Po wielomiesięcznych upałach spalona słońcem ziemia arizońskiej pustyni jest twarda jak kamień. Woda deszczowa nie może wsiąknąć w glebę. Nabiera rozpędu, spływając zboczami w dół. Dla nas to niewielki strumyk, dla gryzoni - trzydziestocentymetrowe tsunami. Zobaczymy, jak te małe stworzenia walczą o przetrwanie, jak musiały się przystosować do warunków, zdobyć pożywienie, uciekać przed napastnikiem czy zapewnić byt potomstwu. Małe zwierzęta nie zawsze przegrywają, a bohaterowie pojawiają się także wśród tych najmniejszych, szczególnie w ukrytym królestwie. 14:50 SEKRETY KRYMINALISTYKI - ODC. 1 USTALENIE TOŻSAMOŚCI (CATCHING HISTORY’S CRIMINALS: THE FORENSICS STORY 1. A QUESTION OF IDENTITY) Cykl dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Graeme Thomson Trzy części dokumentalnej historii. Łącząc klasyczne opowieści o kryminalistach z drobiazgowym podejściem do nauki i historii kryminalistyki, ten film przedstawia 200 lat niesamowitych innowacji. Od badania DNA, które odtwarza twarz zabójcy, po analizę włosów, która może ujawnić, gdzie mieszkasz, seria przedstawia najnowocześniejsze techniki dzisiejszych czasów w niektórych z najdziwniejszych przypadków kryminalistycznych. Każdy jest umieszczony w swoim historycznym kontekście, odsłaniając szerszy obraz nauki, technologii i kultury, które doprowadziły do najważniejszych odkryć kryminalistycznych. To intrygujące, dogłębne badanie stanowi kompleksowe spojrzenie na istotne dowody, które budują sprawę. W zbrodni zabójstwa mamy do czynienia z narzędziem, miejscem i ciałem. To kluczowe dowody w poszukiwaniu mordercy. W tej serii filmów przyjrzymy się sprawom, które odmieniły sposób prowadzenia śledztw. Od trucizny i kwasu po odciski palców i krew. Od wczesnych lat po najnowsze zdobycze współczesnej kryminalistyki. Prześledzimy rozwój kryminalistyki na przykładzie czterech przełomowych spraw. Od oględzin zwęglonych kości po badania DNA - zawsze kluczową kwestią było ustalenie tożsamości ofiary. 15:55 ŻYWNOŚĆ JUTRA - ODC. 3 (TOMORROW'S FOOD) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Helen Thomas Dokumentalna opowieść o jedzeniu. Właściwie ukazuje inspirującą przyszłość jedzenia. Dzięki niesamowitym innowacjom i oszałamiającym wynalazkom z całego świata, które wkrótce znajdą się na wyciągnięcie ręki - od przyszłościowych farm, których uprawy nigdy nie ujrzą światła dziennego, po galerie supermarketów i restauracje z robotami, komputery mogą dać nam zupełnie nowe doznania smakowe; gdzie nasz burger najprawdopodobniej pochodzi z szalki Petriego lub farmy owadów niż z pola i gdzie druk 3D może zmienić sposób, w jaki gotujemy. Ta otwierająca oczy seria zmieni sposób, w jaki myślimy o żywności, którą uprawiamy, kupujemy i jemy - teraz i w przyszłości. 17:00 SIMON REEVE I ŚWIĘTE RZEKI - ŚWIĘTE RZEKI CZ. 2 GANGES (SIMON REEVE'S SACRED RIVERS) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Mike Smith Historia przygód i dziennik podróży Simona Reeve, który bada trzy główne rzeki świata: Nil, Jangcy i Ganges. Poprzez historie ludzi, którzy żyją wzdłuż tych wielkich dróg wodnych, odkrywa ich ogromny wpływ i ujawnia, jak jednoczą i dzielą niektóre z najbardziej niezwykłych części świata. Pełen cudów i zapierających dech w piersiach krajobrazów, kolorów, niezwykły spektakl i nieoczekiwane spotkania. Druga część pozwoli na poznanie innej, potężnej rzeki. Oto święty Ganges, rzeka czczona jako bóstwo. Wyżej dwie rzeki funkcjonują pod innymi nazwami. Dopiero w miejscowości Devprayag oficjalnie uznaje się je za potężny Ganges. Ganges nie jest najdłuższą rzeką świata, ale nawadnia pola pół miliarda ludzi. Dorzecze Gangesu obejmuje prawie jedną trzecią terytorium Indii i jest jednym z najgęściej zaludnionych pod słońcem. Żadna inna rzeka nie jest dla tego kraju tak ważna i tak święta. Ganges czci miliard Hindusów. Nazywają tę rzekę boginią Ganga. W miejscu, z którego rozpoczyna ona swój bieg, spotykamy się z Babą, świętym, który udziela błogosławieństwa pielgrzymom. Wody Gangesu zaczynają jako rozpuszczony lodowiec w Himalajach, a potem pokonują ponad 3 i pół tysiąca metrów przez strome wąwozy. Choć Ganges jest kluczowy dla historii i tradycji religijnych, w dzisiejszych Indiach nie postrzega się go tylko jako obiektu kultu. Rzeka Ganges, czczona od źródła do ujścia, jest jak wszystko w Indiach niejednoznaczna. To święta rzeka, ale przydałoby się ją posprzątać. 18:00 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 2 ("HISTORIE WILEŃSKIE") Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Roman Mikielewicz nie zadziera nosa, ale i tak na mieszkańców Wileńszczyzny patrzy z góry. On i jego trzej synowie są pilotami balonów. Zaczął latać jako jedna z pierwszych osób na Litwie, na swoim koncie ma złote medale zdobyte na mistrzostwach baloniarstwa na Litwie, Łotwie, w Polsce. Dziś prowadzi rodzinne przedsiębiorstwo "Kwiaty podniebne" i zachęca wilnian, by podobnie jak on spojrzeli na Litwę z nieco innej perspektywy. 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 34 BIAŁE ZŁOTO Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Dlaczego ceny słone to ceny wysokie? Jak ciężka była beczka soli, którą musieliśmy z kimś zjeść, aby dobrze go poznać? Czym jest tajemniczy kłapeć? Radosław Kotarski wyrusza do Bochni, aby odpowiedzieć na te pytania i przekonać się, jak trudna była praca dawnych górników, którzy z narażeniem życia walczyli o wydobywanie soli. Poza tym, przejeżdża podziemną kolejką przez sam środek bocheńskiej kaplicy. Eksploruje również podziemne korytarze i wczołguje się w nieczynne komory górnicze. Będzie to słone spotkanie pełne kurzu i brudu. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 94 AUGUSTÓW Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Michał Piedziewicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Augustów. W położonym nad rzeką i pomiędzy siedmioma jeziorami mieście od zawsze krzyżowały się ważne szlaki handlowe. Pierwsze wzmianki o funkcjonującej w tej okolicy komorze celnej pochodzą z roku 1496. Prawa miejskie oraz charakterystyczny królewski herb nadał Augustowowi król Zygmunt August w roku 1557. 450 lat później wdzięczni augustowianie ufundowali królowi kolumnę i jest to druga w Polsce kolumna królewska, a przy tym druga kolumna Zygmunta. XVI - wieczny układ przestrzenny Rynku Zygmunta Augusta i odchodzących od niego ulic zachował się do dziś. Z czasem domy parterowe i drewniane zastępować zaczęły bardziej okazałe budowle wznoszone przez bogatych kupców czy choćby aptekarza. Ważnym wydarzeniem w dziejach miasta była budowa Kanału Augustowskiego i otwarcie na nim żeglugi. Warta odwiedzenia jest położona obecnie w granicach Augustowa dawna wieś Studzieniczna. To urokliwe miejsce położone wśród lasów i nad jeziorem o tej samej nazwie jest znanym sanktuarium maryjnym. Augustów zaskakuje obfitością atrakcji i wyzwań. Można to miasto zwiedzać tropem jego renesansowych założycieli czy też działających tu w XIX wieku architektów oraz inżynierów. Można tu spacerować, pływać lub żeglować i to niemal bez końca. 19:35 ŚCIANA EMOCJI Film dokumentalny, 5 min, Polska, 1961 Scenariusz i reżyseria: Stefan Szlachtycz Zdjęcia: Andrzej Kostenko Dokumentalny zapis występu dwóch kaskaderów motocyklowych jeżdżących na oczach widzów w tzw. beczce śmierci. (https: //etiudy.filmschool.lodz.pl/material/Sciana_emocji_Prores422HQ_25fps_1920x1080_Lin_sn10?search_type = fulltext&query = motor) 19:45 TRIO BARLYCZ Film dokumentalny, 4 min, Polska, 1966 Reżyseria: Waldemar Wilhelm Etiuda dokumentalna ukazująca próbę tria gimnastycznego. Etiuda Szkoły Filmowej. 19:50 SZKOŁA UCZUĆ Film dokumentalny, 3 min, Polska, 1963 Reżyseria: Edward Bernstein Zdjęcia: Dziworski Bogdan Walka bokserska, emocje publiczności z każdą minutą stają się coraz silniejsze. Nokaut, publiczność szaleje. Etiuda Szkoły Filmowej. 19:55 ZAPACH ISLAMU Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1989 Reżyseria: Stanisław Stan Barua Etiuda dokumentuje życie starszego, tatarskiego małżeństwa, które zamieszkuje Kruszyniany na Podlasiu. Podczas gdy dla starszych ludzi wciąż istotny jest islam i bliskość meczetu, młodzież ucieka ze wsi do miasta. Etiuda Szkoły Filmowej. 20:15 AKTORKA (PORTRET ELŻBIETY CZYŻEWSKIEJ) Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2014 Reżyseria: Kinga Dębska, Maria Konwicka Scenariusz: Maria Konwicka Zdjęcia: Radek Ładczuk Pełnometrażowy, biograficzny film dokumentalny o zmarłej w 2010 roku Elżbiecie Czyżewskiej, jednej z największych polskich aktorek, ikonie urody lat 60. Odniosła wielką karierę w Polsce, ale autorzy filmu bardziej skupiają uwagę na jej próbach zaistnienia jako aktorka w Ameryce, po nagłej emigracji do Stanów Zjednoczonych wraz z mężem, amerykańskim dziennikarzem Davidem Halberstamem. Przyjaciele i znajomi Elżbiety Czyżewskiej mówią bez upiększeń o jej nieudanym małżeństwie, o wygranej po latach walce z alkoholizmem, o próbach powrotu do Polski. To opowieść o losach aktorki na różnych etapach kariery: na szczycie, na dnie i pomiędzy. W filmie występują między innymi: Andrzej Wajda, Beata Tyszkiewicz, Małgorzata Potocka, Liliana Komorowska, Daniel Olbrychski, Michał Urbaniak, Adam Holender, Gay Talese (pisarz), Nancy Weber (pisarka), Hanna Hartowicz (założycielka Nowojorskiego Festiwalu Filmów Polskich), krytyk i profesor studiów filmowych na Columbia University Annette Insdorf, aktor Omar Sangare, Myra Paci (reżyserka), Barbara Sass - Zdort, John Guare (dramaturg), Joanna Rostropowicz - Clark (pisarka), Robert Brustein (założyciel Yale Repertory Theatre), Barbara Ungeheuer (dziennikarka). Spotkanie z Czyżewską wspomina także aktorka Meryl Streep. Tłem filmu jest impresyjnie pokazany Nowy Jork, miasto, które Czyżewska uważała za swoją drugą ojczyznę. Dokument "Aktorka" to także opowieść o życiu na emigracji, o akcencie, który uniemożliwił jej karierę w Stanach Zjednoczonych. Z relacji ludzi jej bliskich poznajemy życie i charakter Elżbiety Czyżewskiej, osoby wieloznacznej, trudnej, niezwykle inteligentnej i ambitnej, ciepłej, hojnej, towarzyskiej, ale i niemożliwej do wytrzymania, kłótliwej, samotnej. Film stawia pytania: czy Czyżewska zmarnowała swoją karierę, wyjeżdżając do Stanów w momencie, kiedy w Polsce była u szczytu sławy? Czy zmarnowała swoją szansę na karierę w Ameryce przez alkohol? Skąd wzięła się jej autodestrukcja? Skonstruowany zgodnie z zasadami fabularnymi film, krok po kroku prowadzi widza przez przypominające antyczną tragedię życie aktorki. Od Elżbiety Czyżewskiej Woody Allen dowiedział się o istnieniu Wisławy Szymborskiej, to ją Meryl Streep wspomina jako aktorskie zjawisko. Do mieszkania Elżbiety pielgrzymowano w dzień i w nocy. I to zarówno wtedy, gdy należała do establishmentu, jak i potem, kiedy w chorobie nie miała pieniędzy. Zawsze była królową, która rozdaje łaski nic w zamian nie żądając. O codziennej kawie Elżbiety w New York Public Library na 42 ulicy krążyły legendy. Zakładano się, kiedy można do niej podejść, aby nie narazić się na niełaskę. Mówiono, że najlepszy jest moment, kiedy odłoży książkę lub gazetę z zadowoloną miną. Jaka jest zadowolona mina Elżbiety Czyżewskiej, wiedzieli nieliczni. 21:40 ELVIS I DZIEWCZYNA Z WIEDNIA (ELVIS AND THE GIRL FROM VIENNA) Film dokumentalny, 55 min, Austria, 2017 Reżyseria: Kurt Langbein W 1956 roku rozpoczęto prace nad filmem "Love Me Tender", w którym występował Elvis Presley. O gwiazdora dbał wówczas agent "Pułkownik" Tom Parker oraz sekretarka, Trude Forsher z Wiednia, którą zatrudnił. Syn tytułowej "dziewczyny z Wiednia" zabiera nas w podróż, podczas której opowiada o relacji matki z Elvisem Presleyem i prezentuje liczne, niepublikowane wcześniej, materiały archiwalne. 22:45 TAMTE LATA, TAMTE DNI - WIESŁAW OCHMAN Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuc - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w podróż do przeszłości zabiera nas wybitny śpiewak operowy Wiesław Ochman. 23:20 MYSTIFY: MICHAEL HUTCHENCE (MYSTIFY: MICHAEL HUTCHENCE) Film dokumentalny, 97 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Richard Lowenstein Zdjęcia: Andrew De Groot Muzyka: Warren Ellis Kiedy wchodził na scenę, dokonywała się w nim niesamowita przemiana. Z nieśmiałego i niepewnego siebie faceta stawał się bogiem rocka. Michael Hutchence (1960 - 1997), wokalista i autor tekstów australijskiej grupy INXS, był mieszanką sprzeczności. Seksualnie magnetyczny gwiazdor, który uwodził najbardziej pożądane kobiety świata i łagodna, poetycka dusza. Nieokiełznane zwierzę sceniczne i zamykający się we własnym kokonie samotnik. Magnetyczny, długo oczekiwany dokument o muzyku nakręcił twórca wielu teledysków INXS i kultowego filmu "Psy w kosmosie" (1986), w którym zagrał Hutchence. Dotarł do niepublikowanych archiwalnych nagrań, rozmawiał z przyjaciółmi, rodziną, kochankami i współpracownikami Hutchence’a. Nakreślił niezwykle intymny portret artysty od skomplikowanych czasów dzieciństwa, aż po szczyt sławy i związane z nim problemy z narkotykami, uszkodzeniem mózgu i niekończącą się walką o pojednanie z samym sobą. 01:05 DRUGA STRONA PLAKATU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Marcin Latałło Muzyka: Agim Dżeljilji Historia polskiego plakatu pokazana na przykładzie młodych studentów z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i w Krakowie. Pozycja polskiego plakatu na tle innych krajów. Ania ma zaprojektować plakat do tego filmu. Jest to niemałe wyzwanie, gdyż w przeciwieństwie do współczesnych plakatów, których głównym zadaniem jest sprzedaż, jej plakat powinien odzwierciedlać bogatą kulturę polskiej szkoły plakatu. W powojennej polskiej rzeczywistości, kiedy ulice miast były szare, a analfabetyzm powszechny, plakat był nie tylko najlepszą formą przekazu, ale również jedynym kolorem w krajobrazie polskich miast. To właśnie w tym miejscu, gdzie cenzura znacznie ograniczała możliwości wyrażania artystycznych wizji, plakat stał się sztuką niezwykle ekspresywną, a zarazem subtelną. Polska szkoła plakatu zainicjowała nurt artystyczny, który zmienił kulturę plakatu w całej Europie. 02:05 POCIĄG DO BOLLYWOOD Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2007 Reżyseria: Mariusz Malinowski Scenariusz: Leszek Talko Zdjęcia: Jacek Mierosławski Andrzej Gliwicz, absolwent szkoły morskiej z dyplomem nawigatora, opłynął niemal cały świat. W swoim zawodzie przepracował też dwadzieścia parę lat w Polskich Liniach Lotniczych LOT, latał m.in. do Indii, które urzekły go swym pięknem. Zabrał kiedyś na wycieczkę żonę Danutę i zaszczepił w niej pasję do podróżowania po tym ogromnym i niezwykłym kraju. Po przejściu na emeryturę pan Andrzej nie mógł usiedzieć na miejscu, znów ciągnęło go w świat. Najpierw jednak na przełomie 1989 i 1990 roku Gliwiczowie postanowili przenieść się z Warszawy na prowincję, wybrali niewielkie gospodarstwo w wiosce Skolankowa Wola na Kielecczyźnie. Skromny wiejski dom szybko stał się dla nich azylem jedynie na letnie miesiące. Wraz z nastaniem chłodów, już od blisko 20 lat, Gliwiczowie co roku opuszczają rodzinne gniazdko i wyruszają do Indii, by przez sześć miesięcy upajać się tamtejszym klimatem, zawierać nowe znajomości i podtrzymywać stare przyjaźnie. Choć są przeciętnymi polskimi emerytami starego portfela, akurat teraz mogą w pełni korzystać z życia i realizować swoje marzenia. W Bombaju zatrzymują się małym hoteliku Armii Zbawienia. Kiedyś przy śniadaniu zagadnął Andrzeja Gliwicza pewien miły pan poszukujący statystów do filmu. I tak to się zaczęło. Właśnie w Bombaju mieści się centrum potężnego przemysłu filmowego Indii: tzw. Bollywood. Tu kręci się najwięcej na świecie filmów i seriali, oglądanych później przez niezliczone rzesze rodzimych odbiorców. Gliwiczowie od wielu lat grają w hinduskich produkcjach, wystąpili u boku bollywoodzkich gwiazdorów, poznali tamtejszych producentów i reżyserów. Filmy z udziałem pary polskich emerytów obejrzało już ponad 400 milionów widzów, choć te produkcje mają krótki żywot i znane są jedynie w Indiach. Kiedy nie ma dla nich żadnej roli w Bollywood, Gliwiczowie wyruszają autobusem w długą drogę do miejscowości Gokarna. W tej malowniczo położonej hinduskiej wiosce wynajmują co roku ten sam domek z zapierającym dech widokiem z ganku, mają swój stolik w ulubionej lokalnej knajpce, spotykają się z przyjaciółmi. Wśród najbliższych znajomych są Hindusi, ale także Europejczycy, Amerykanie czy Australijczycy, którzy, podobnie jak oni, odnaleźli w Indiach swoje miejsce na ziemi. W Gokarnie życie płynie leniwie, wszyscy się znają, są dla siebie bardzo życzliwi i nikt nikomu nie zazdrości. Tu nikt nie zabiega o bogactwo, luksusy, wygody, raczej w Indiach w ogóle panuje moda na ascetyczny styl życia. Za średnio 30 zł dziennie polscy emeryci wiodą więc spokojny i szczęśliwy żywot, podziwiają wspaniałą przyrodą i przepiękne zachody słońca. Twórcy dokumentu pokazują swoich bohaterów najpierw w wiosce w Polsce, a następnie filmują ich pobyt w Indiach, które stały się ich drugim domem. Kamera rejestruje codzienne, zwykłe zajęcia państwa Gliwiczów, śledzi rozmowy z agentami filmowymi, znajomymi z planu oraz starymi przyjaciółmi z całego świata, na których zawsze mogą polegać w trudnych sytuacjach. 03:10 TATA, I LOVE YOU Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1999 Scenariusz: Ryszard Kaczyński, Piotr Morawski Reżyseria: Piotr Morawski Zdjęcia: Andrzej Adamczak Muzyka: Anka Morawska, Jacek Bąk Sylwester, Andrzej, Artur - wyraźnie z siebie zadowoleni - opowiadają, jak okrutnie obchodzili się z kotami i jak pięściami i kopniakami zwykli załatwiać porachunki między sobą i z kolegami. Mówią też, co wiedzą o Stanach Zjednoczonych. Są przekonani, że jest tam bardzo wielu narkomanów oraz - co bardzo ich pociąga - łatwo tam o broń i właściwie każdy ma pistolet. Chłopcy, a także ich siostry Oktawia i Kasia, są wychowankami domu dziecka w Szklarskiej Porębie. Przeżyli w nim dwa i pół roku. Wcześniej spędzili prawie rok w sanatorium i kilka miesięcy w innej placówce opiekuńczej. Jeszcze wcześniej byli w rodzinnym domu, pod "opieką" nieodpowiedzialnej matki i zapijaczonego ojca, któremu sąd ostatecznie odebrał prawa rodzicielskie. Wkrótce dzieci wyjadą do Stanów Zjednoczonych. Autor filmu towarzyszy im w ostatnich dniach pobytu w domu dziecka i w okresie oczekiwania na załatwienie formalności związanych z wyjazdem, który spędzają z nową matką w wynajętym domku w górach. Kamera obserwuje próby zorganizowania wspólnego życia, naukę porozumiewania się, telefoniczne rozmowy z nowym ojcem, który musiał wrócić do pracy. Oktawia ma lat 14, Sylwester 12, Andrzej 11, Artur 6, a Kasia 5. Rodzeństwo adoptowali Rita i Robert Jurotichowie z St. Louis. Pobrali się w 1990 roku, kupili dom z czterema sypialniami i pragnęli zapełnić je licznym potomstwem. Okazało się jednak, że nie mogą mieć własnych dzieci, kilka lat temu podjęli więc starania o adopcję. Wybrali dzieci z Polski. Zdecydowali się na przysposobienie tak licznego rodzeństwa - co jest w świecie ewenementem - głęboko przekonani, że są w stanie dać gromadce ciepło, miłość, troskę i szansę wszechstronnego rozwoju. Ekipa filmowa towarzyszy Ricie i dzieciom w locie do Stanów Zjednoczonych. Kamera obserwuje powitania, pierwsze dni życia we wspólnym domu, zakupy odzieży, wreszcie - pójście dzieci do szkoły. Realizatorzy dokumentu wracają do St. Louis po ośmiu miesiącach. Okazuje się, że Sylwestra nie ma już u Jurotichów. Został umieszczony w zakładzie dla trudnych dzieci. Nie mógł poradzić sobie z bagażem, jaki wyniósł z przeszłości. Trudności wychowawcze są zresztą ze wszystkimi dziećmi, przez lata zaniedbanymi emocjonalnie i pedagogicznie. Wymowa filmu jest jeszcze jednym argumentem za tym, że domy dziecka zapewniają wprawdzie podopiecznym codzienny byt, nie dają im jednak możliwości startu w normalne życie. Sprzyjają raczej temu, by w przyszłości powielali błędy nieodpowiedzialnych rodziców i schodzili na margines społeczeństwa.