TVP Historia Poniedziałek, 10.01.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1863 - pierwsza linia metra ruszyła w Londynie; 1920 - rozpoczęła działalność Liga Narodów; 1982 - po czterech tygodniach "milczenia" uruchomiono telefony w Polsce; 1951 - apel Jerzego Putramenta, prezesa ZLP, do pisarzy o pobudzanie entuzjazmu dla planu sześcioletniego 07:00 CZAS HONORU - ODC. 69 "ULTIMATUM RAINERA" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek i Wanda dopływają do portu w Gdyni. Podczas kontroli celnej Bronek podaje się za brata Antoniego Karkowskiego. Funkcjonariusze urzędu celnego mają dla niego szokującą informację, która może przekreślić sens całej misji... Rainer spotyka w areszcie Krzywego, starego złodzieja. Recydywista twierdzi, że skądś zna Rainera. Woźniaka odnajduje najgroźniejszy świadek jego okupacyjnej przeszłości. Przychodzi z ultimatum: Woźniak ma kilka dni na oddanie pewnych cennych ruchomości, w przeciwnym razie czekają go poważne kłopoty z przełożonymi z UB. Władek i Michał zamierzają podstępem dostać się do szpitalnej izolatki Janisza. Wszystko idzie zgodnie z planem do momentu, gdy jeden z żołnierzy pilnujących wejścia do szpitala nabiera podejrzeń. 08:25 SOLIDARNI Z SOLIDARNOŚCIĄ Film dokumentalny, 64 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Turula Scenariusz: Adam Turula Film "Solidarni z Solidarnością" przypomina bezprecedensową akcję niesienia pomocy internowanym w stanie wojennym oraz wspieranie działającego wówczas podziemia, aż do roku 1989. Było to możliwe zarówno poprzez samoorganizację w kraju (z wielką pomocą Kościoła katolickiego) i pomoc organizowaną w Europie Zachodniej, USA i na całym wolnym świecie. Film jest próbą pokazania tego fenomenalnego zjawiska opisywanego przez bohaterów tamtych wydarzeń, zarówno tych wspieranych, jak i organizujących wsparcie. Film został zrealizowany przez Adama Turulę z inicjatywy Andrzeja Rozpłochowskiego dla Stowarzyszenia Pamięci POROZUMIENIA KATOWICKIEGO 1980, przy wsparciu katowickiego Stowarzyszenia POKOLENIE. 09:45 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:35 DZIKA KANADA CZ. 1. EKSPANSJA (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Kanady. Jest to kraina unikalnych dzikich ostępówniespotykanych nigdzie indziej na świecie. To miejsce niezwykłej przyrody. Kanada ma najdłuższą linię brzegową na świecie, największe zasoby słodkich wód, największy dziewiczy obszar leśny na naszej planecie. Ta wspaniała dzisiejsza dzicz, fauna i flora to rezultat pracy rąk ludzkich sprzed tysięcy lat. Kanada to ląd zachwycającej dzikiej przyrody. Autorzy dokumentu badają niewiarygodną różnorodność i siły, które je tworzą. 15 tysięcy lat temu Kanada była pokryta lodowcem - grubym na kilometr i rozciągającym się na cały kontynent. To tu zaczyna się historia krajobrazu współczesnej Kanady. Gdy obniżył się poziom mórz, pojawił się skrawek lądu łączący Amerykę z Azją - po którym przybyło inne życie. Po raz pierwszy w tym świecie pojawili się ludzie. Natychmiast zaczęli zmieniać otaczającą ich krainę i przyrodę. Nic już nigdy nie było takie samo. Mimo to 15 tysięcy lat później Kanada jest uważana za kraj o najdzikszej przyrodzie na świecie. Na wybrzeżu atlantyckim odbywa się co roku jeden z najwspanialszych spektakli natury. Historia kanadyjskiego, nieustannego frontu ekspansji trwa nadal. 11:35 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - SCHIZMA KOMUNISTYCZNA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) W 1919 roku na kongresie Międzynarodówki Komunistycznej Georgij Zinowiew przepowiadał: "Za rok zapomnimy, że Europa musiała walczyć o komunizm. Za rok cała Europa będzie komunistyczna". Mija 30 - 40 lat, Sowieci, Chiny, Jugosławia, Albania szarpią się między sobą o własne warianty komunizmu. A po wspólnych marszach w zwartych szeregach pozostają tylko wspomnienia. O pogubionych sojuszach spod czerwonego sztandaru mówią m.in. historycy dr Łukasz Kamiński i prof. Wojciech Roszkowski. 12:10 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 11/12 Serial komediowy, 43 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya - Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Wraz z wyborami pojawia się apetyt na władzę. O fotelu burmistrza zaczyna marzyć inny kandydat, miejscowy przedsiębiorca - Śliwiak. A i obecny burmistrz wcale nie myśli oddawać posady. W walce politycznej hołdują zasadzie - wszelkie chwyty dozwolone. W studiu fotograficznym Stasiek Niemotko, gość z Ameryki, zgodził się zostać szefem sztabu wyborczego Śliwiaka. Burmistrz w walce z konkurencją wyborczą może liczyć na synów, których kiedyś, dzięki swojej władzy wyniósł na stanowiska. Na łące, pośród zarośli, burmistrz czyta sekretarce Dzidce wiersze. Rozmarzony, w twórczym uniesieniu, niewinnie składa głowę na jej okazałym biuście. Ksiądz w kuchni zwierza się komendantowi z nowego zmartwienia. Dzwon na wieży kościelnej fałszywie zabrzmiał. Boi się, że to zły znak i prosi komendanta o wzmocnienie patroli w miasteczku. 13:05 BUFFALO BILL I INDIANIE (BUFFALO BILL AND THE INDIANS) Western komediowy, 118 min, USA, 1976 Reżyseria: Robert Altman Wykonawcy: Maciej Gudowski Aktorzy: Paul Newman, Joel Grey, Harvey Keitel, Kevin Mccarthy, Geraldine Chaplin, John Considine, Burt Lancaster William F. Cody, znany bardziej jako Buffallo Bill, (Newman) prowadzi własne rodeo i pewnego dnia postanawia wykonać pewne przedstawienie. Udaje mu się namówić Siedzącego Byka, by się do tego przyłączył. Nie wie jednak, że Siedzący Byk ma zaplanowany swój własny "pokaz", do którego będą mu potrzebni generał Custer i prezydent USA. Film nagrodzony Złotym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie w 1976 roku. 15:15 JAK POWSTAWAŁY KONTYNENTY - AFRYKA. ODC. 1/4 (RISE OF THE CONTINENTS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 250 milionów lat temu Ziemia wyglądała jak obiekt z innego układu słonecznego. Kontynenty, które znamy dzisiaj, były skoncentrowane w jednym obszarze lądowym - Pangei - otoczonym ogromnym oceanem. Ale około 200 milionów lat temu ten superkontynent zaczął się rozpadać: powstawały nowe baseny oceaniczne, góry wzbiły się w niebo i przez miliony lat powstało siedem nowych mas lądowych, z których każda jest wyjątkowa. To nasze kontynenty. Odc. 1. Afryka to miejsce narodzin człowieka. Od dwustu tysięcy lat jest domem naszego gatunku. Można pomyśleć, że znajduje się tu od zawsze, ale to nieprawda. Naukowcy odkrywają zdumiewającą historię tego kontynentu. Kto wie, gdzie szukać, znajdzie tu wiele wskazówek co do burzliwej przeszłości tego lądu. Oderwana od dawnego superkontynentu Pangei, doświadczyła działania ogromnych sił geologicznych, które zmieniły ją nie do poznania. W ten sposób ukształtowały się wszystkie atrybuty współczesnej Afryki - jej świat zwierząt, jej bieda i bogactwo, a nawet starożytne cywilizacje. Obecnie Afryka stoi na progu jeszcze większych zmian, gdyż siły, które ją stworzyły, mogą ją wkrótce zniszczyć. Historia Afryki, jaką znamy, zaczyna się w jednym z jej najpiękniejszych miejsc w Wodospadach Wiktorii. Sto osiemdziesiąt milionów lat temu w tym miejscu było piekło na Ziemi. Na powierzchnię wydostało się nawet milion kilometrów sześciennych lawy. Lawa unicestwiła życie na dużej powierzchni. Jednak nie mówimy o zniszczeniu, a o narodzinach Afryki, bo wcześniej nie było Afryki i innych kontynentów. Na Ziemi istniał jeden superkontynent Pangea. W wysokich górach i na rozległych pustyniach panowały ekstremalne warunki. Erupcje w okolicy dzisiejszych Wodospadów Wiktorii oznaczały koniec superkontynentu. Wtedy narodziła się Afryka. Natomiast życie dało jej coś, co znajdowało się głęboko we wnętrzu. Pod superkontynentem powstawały pióropusze płaszcza, które wypychały materiał skalny, co w konsekwencji prowadziło do rozrywania kontynentu. Z czasem od superkontynentu odrywały się kolejne fragmenty. Erupcje na obszarze Wodospadów Wiktorii doprowadziły do ukształtowania się Indii i Antarktyki. Kolejny pióropusz płaszcza oderwał Amerykę Północną, a potem Południową. Wówczas powstała Afryka, jaką znamy dzisiaj. To oddzielenie doprowadziło do dramatycznych zmian klimatu, krajobrazu, jak również fauny. Zwierzęta musiały się przystosować do odmiennych warunków. Najznaczniejsze miały miejsce wzdłuż nowo powstałych wybrzeży. Powstały sto osiemdziesiąt milionów lat temu i obecnie tętnią życiem. 16:25 NA POCZĄTKU BYŁO HILLSIDE AVE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2008 Reżyseria: Sławomir Grunberg Scenariusz: Ewa Bilińska Film o losach Polaków - sympatyków Solidarności, którzy znaleźli się w Stanach Zjednoczonych tuż przed stanem wojennym i zamieszkali na Hillside Ave na Górnym Manhattanie w Nowym Jorku. Dowiadujemy się o nich z opowiadania Sławka Grunberga, znanego reżysera filmowego mieszkającego w Stanach Zjednoczonych. i Janusza Głowackiego - słynnego dramaturga i scenarzysty filmowego. 17:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MACIEJOWICE 1794 - NIEDOPISANE KARTY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Maciejowice 1794 - niedopisane karty. Dziś jest dzień wyjątkowy od czasów Przyborowskiego - szukane są groby poległych w czasie insurekcji kościuszkowskiej powstańców. Zakładamy, że może to być od trzech do pięciu tysięcy osób. Podążając śladami Tadeusza Kościuszki, wspierani pamiętnikarskim zapisem Juliana Ursyna Niemcewicza, analizujemy krok po kroku przebieg bitwy pod Maciejowicami i wspólnie z regionalistami szukamy mogił poległych powstańców. 18:20 SPÓR O HISTORIĘ - ZAKONY W ŚREDNIOWIECZNEJ POLSCE Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Na początku XI wieku w Polsce zaczęły powstawać pierwsze klasztory benedyktyńskie. Cystersi i kanonicy regularni pojawili się na ziemiach polskich w XII wieku. Wkrótce po nich, w XIV wieku osiedlili się u nas dominikanie i franciszkanie. Z czego znane były te zakony? Jaki wpływ mieli bracia zakonni na cywilizacyjny rozwój średniowiecznej Polski? Jak integrowali ją z chrześcijańską Europą? 18:50 PRASA DONOSI - PRZESTĘPCZOŚĆ W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska "Prasa donosi" to cykl krótkich programów filmowych. Ich celem jest przedstawienie II Rzeczpospolitej z perspektywy codziennej prasy, która ukazywała się w Polsce, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Tematem odcinka są przestępstwa kryminalne w międzywojniu. Gazeta Łódzka, Kurjer, Echo, Kurjer Llwowski: Żelaznym łomem zabił kolegę, który mu odbił dziewczynę. Niewidomy otruł własna żonę. Tragiczne losy kobiety, która poślubiła kalekę. Dosypał arszeniku do herbaty. Porwał dziecko, bo żona chciała z nim się rozwieść. 16 l - atka zabiła nożem 83 - letnią kobietę! Historie kryminalne w codziennych gazetach, sposób relacjonowania - podawanie pełnych nazwisk, adresów ofiar i sprawców, szczegółowe opisywanie przebiegu zbrodni. Komentarz historyka - dlaczego przedwojenne gazety tak szczegółowo opisywały historie kryminalne? Czy był to sposób na przyciągnięcie czytelnika? Skąd popyt na sensację? Jak przed wojną były chronione dane osobowe? 19:00 CZAS HONORU - ODC. 70 "PACZKA Z BERLINA" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Trwa obława KBW na Władka, Michała i ich kolegów z oddziału. Po nieudanej akcji odbicia Janisza ze szpitala, partyzanci ukrywają się we wsi, dokąd przybywa dowodzący akcją pułkownik Jabłoński. Sytuacja konspiratorów staje się coraz trudniejsza. Rainer i Karkowski wpadają na siebie w hotelu. Karkowski dostaje propozycję nie do odrzucenia. Rainer nie wie jednak, że sam jest bacznie obserwowany przez dwóch tajemniczych typów. Misja Rainera i Celiny jest prześwietlana przez komunistyczne służby. Ruda próbuje się kontaktować z Marią, wysyła gryps. Bronek dołącza do Wandy w ich nowym mieszkaniu w Otwocku. Oboje starają się odbudować zaufanie do siebie. Nie ułatwia im tego wciąż niewypełniona misja Bronka. Celina śledzi profesora politechniki Błaszczyka, z którym niedawno kontaktował się poszukiwany przez nią Blachnitzky. Celina zastaje profesora na zaskakującym spotkaniu... Pomimo protestów Wandy, Bronek rusza tropem Karkowskiego. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - JÓZEFINA - TAJNA BROŃ NAPOLEONA (JOSEPHINE L'ATOUT IRRSISTIBLE DE NAPOLON) Film dokumentalny, 108 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Cesarzowa Józefina byłą ukochaną żoną Napoleona I, cesarza Francji. Jej prawdziwe imię to Róża, a pochodziła z Martyniki, stanowiącej francuską kolonie. Była znana ze swego nieodpartego uroku, inteligencji i wyobraźni. Rozwinęła styl "Empire" (styl cesarstwa), a wszystkie kobiety w Europie naśladowały jej stroje, gesty, mimikę i sposób poruszania. Nazywano ją "piękną Kreolką", a była tą kobietą, którą Napoleon kochał namiętnie przez całe życie, nawet po tym jak z przyczyn politycznych ją oddalił, ponieważ nie mogła mu dać dziedzica. Bardzo pomogła Napoleonowi na początku jego kariery politycznej, wykorzystując dla niego swe wpływy w Paryżu. Zmarła młodo, w wieku zaledwie 51 lat, przeżywszy chwałę i upadek kochanego męża. 22:00 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.IV - FILIP I ORLEAŃSKI: MIŁOŚĆ I INTRYGI. 1669 - 1679. ODC. 4/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 4/6) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 23:05 NA PRZEKÓR GRUDNIOWEJ NOCY Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2021 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Paweł Iwaniuk, Dawid Cierpikowski, Grzegorz Sprawka 40 lat temu, w niedzielę 13 grudnia 1981 r. o godz. 6 rano, Polskie Radio nadało wystąpienie gen. Wojciecha Jaruzelskiego, w którym informował on Polaków o ukonstytuowaniu się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON) i wprowadzeniu na mocy dekretu Rady Państwa stanu wojennego na terenie całego kraju. Film "Na przekór grudniowej nocy" to dokument oparty na wspomnieniach działaczy Solidarności, ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń w regionie lubelskim 24:00 SZEROKIE TORY - PLAC CZERWONY Reportaż, 23 min, Polska, 2010 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow Pierwszy z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk pokazujących codzienne życie mieszkańców byłego ZSRR przez pryzmat zmian, jakie się tam dokonały po przemianach ustrojowych. Każdy z reportaży opowiada o jednym dniu z życia wybranego bohatera, którego losy odzwierciedlają znaki czasu i przemian. Tym razem autorka cyklu towarzyszy z kamerą 57 - letniemu Aleksandrowi Karbyszewowi, który od kilkunastu lat codziennie wciela się w postać wodza bolszewickiej rewolucji, Włodzimierza Lenina. W centrum Moskwy, na placu Maneżowym, przylegającym do placu Czerwonego, w przebraniu pozuje do zdjęć. Oczywiście robi to za pieniądze, bo jak sam mówi: "teraz mamy kapitalizm i za wszystko trzeba płacić"!. Na jego uderzające podobieństwo do Lenina zwrócili Karbyszewowi uwagę koledzy, a on postanowił wykorzystać daną mu przez los szansę. Miał trzydzieści kilka lat, kiedy porzucił pracę w Taszkiencie w fabryce futer i jako wódz rewolucji ruszył na podbój Moskwy. Jest w stolicy doskonale znany, jedni go podziwiają, ale są i tacy, którzy nienawidzą. Aleksander Karbyszew zaczyna dzień od niewielkiej w sumie charakteryzacji, potem jedzie na plac metrem (oczywiście jest przepuszczany przez bramkę bez biletu). "Lenin" zjawia się tu około południa i zostaje aż do wieczora, z krótką przerwą na gorącą kawę. Dopiero po skończonej pracy je kolację zakrapianą kieliszkiem czystej wódki, bo granie wodza według niego to stresujące zajęcie. Chętnych do sfotografowania się z "Leninem" nie brakuje, ale Karbyszew nie chce powiedzieć, ilu ma klientów, by nie zdradzać swoich zarobków. Kiedyś Zachód kusił go znacznie większymi pieniędzmi, ale nie skorzystał z tej propozycji. W Szwajcarii jest kawiarnia - bistro, do której Lenin wpadał na piwo. Nadal jest tam jego ulubiony stolik, przy którym teraz mógłby zasiadać sobowtór wodza, ale Karbyszew wolał pozostać w ojczyźnie. Nadal można go więc spotkać na placu Maneżowym. Nie ma jednak prawa wstępu w przebraniu na plac Czerwony, nie mówiąc już o robieniu tam zdjęć. To dla wielu święte miejsce, tu znajduje się mauzoleum Lenina, w którym wódz spoczywa od 1924 roku. Ekipa telewizyjna towarzyszy Aleksandrowi Karbyszewowi przez cały dzień, podpatruje go przy pracy, rejestruje jego rozmowy z przypadkowymi przechodniami na temat Lenina, obecnej sytuacji w kraju i w ogóle nowej rosyjskiej rzeczywistości. Do swojego niewielkiego pokoju z kuchnią bohater dokumentu wraca dopiero o dziesiątej wieczorem. Jako wychowanek domu dziecka na Uralu nigdy nie zaznał luksusów, nadal więc żyje bardzo skromnie, choć mógłby sobie pozwolić na znacznie więcej. Co miesiąc część zarobionych pieniędzy przeznacza dla wychowanków swego dawnego sierocińca, wspomaga też cerkiew w miasteczku, gdzie przyszedł na świat. Na zakończenie Barbara Włodarczyk zadaje jeszcze Karbyszewowi dwa pytania: Co jego zdaniem czeka Rosję? I czy kraj potrzebuje nowego Lenina? 00:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MACIEJOWICE 1794 - NIEDOPISANE KARTY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Maciejowice 1794 - niedopisane karty. Dziś jest dzień wyjątkowy od czasów Przyborowskiego - szukane są groby poległych w czasie insurekcji kościuszkowskiej powstańców. Zakładamy, że może to być od trzech do pięciu tysięcy osób. Podążając śladami Tadeusza Kościuszki, wspierani pamiętnikarskim zapisem Juliana Ursyna Niemcewicza, analizujemy krok po kroku przebieg bitwy pod Maciejowicami i wspólnie z regionalistami szukamy mogił poległych powstańców. 01:00 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 1 (ENIGMA CZ. 1) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Mateusz Banasiuk, Grzegorz Małecki, Marcin Sztabiński, Marcin Czarnik, Marcin Kwaśny Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję w czasie klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny (skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny (ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich); naukowy (tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu). Jednakże ten sukces został nam skradziony; tylko historycy wiedzą, że to Polacy złamali Enigmę. Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechna wiedza na ten temat nie jest kształtowana przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany. Czteroodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - INWAZJA, KTÓREJ NIE BYŁO CZ. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do odparcia inwazji aliantów w rejonie Calais, m.in. montażu działa Todt.