TVP Historia Czwartek, 13.01.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1908 - Emil Zola opublikował List w sprawie Dreyfussa - "Oskarżam"; 1910 - Feliks Nowowiejski napisał muzykę do "Roty" Marii Konopnickiej; 1941 - zmarł James Joyce, autor "Ulissesa"; 1991 - wojska sowieckie wkroczyły do Wilna, dokonując masakry cywili koło wieży telewizyjnej; 07:00 CZAS HONORU - ODC. 72 "ZAKŁADNICZKA" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki W obozie partyzantów Władka trwa spór, co zrobić z zakładniczką. Część żołnierzy uważa, że należy ją wykorzystać do walki z komunistami, inni sprzeciwiają się tego typu metodom. Woźniak usiłuje dowiedzieć się od pojmanego partyzanta Okonia, co stało się z plecakiem pełnym dolarów. Brutalne metody Woźniaka nie są skuteczne. Celina chce pomóc Bronkowi w ujęciu Karkowskiego. Wypytuje o niego Rainera. Ważnym tropem może być kobieta bliska kiedyś Karkowskiemu. Michał postanawia podjąć samotną próbę odbicia Janisza. Tymczasem Celina z agentem amerykańskiego wywiadu, Maksem, trafiają na trop Blachnitzky’ego. Michał, pomimo ostrzeżeń ze strony Celiny, czuje, że Lena staje mu się coraz bliższa. Helena chce umożliwić Wandzie ujawnienie się i rozpoczęcie normalnego życia. Po pomoc zgłasza się do starego znajomego... Wanda postanawia wystartować w konkursie na spikerów radiowych. W więzieniu Ruda czeka na rozprawę. W celach obok trwają rozstrzeliwania. 07:55 W KOTLE HISTORII - ODC. POKÓJ TORUŃSKI. Z MALBORKA DO KRÓLEWCA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 19 października 1466 roku został zawarty w Toruniu II pokój toruński pomiędzy Polską a Zakonem Krzyżackim, kończący wojnę trzynastoletnią. Na cześć króla polskiego i wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w Dworze Artusa wydano ucztę. Jan Długosz w swoich kronikach nie wspomina, jakie dania serwowano podczas tej uroczystości, ale Łukasz Modelski prowadzący program "W kotle historii" trochę nam odkryje tajniki kuchni krzyżackiej. Przepisy pochodzą z wydanej pod koniec XV wieku "Królewieckiej Książki Kucharskiej" zawierającej 33 przepisy. Pierwszą potrawą jest kura na zielono, a drugą rybny pasztet en croute. 08:30 WYGASZANIE MIASTA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Mucha Scenariusz: Wojciech Mucha Film stanowi dzień po dniu ilustrację życia Krakowa w czasie pandemii. Obserwując takie miasto jak Kraków dzisiaj, mamy możliwość zadania wielu pytań, które obecnie zadają sobie pewnie także mieszkańcy Londynu, Paryża, Rio de Janeiro, Pragi, Amsterdamu i innych miast świata, dotkniętych pandemią. To moment, kiedy zaczynając od tej małej ojczyzny możemy opowiadać o problemach tożsamych pod każdą szerokością geograficzną na świecie. Czy globalna gospodarka, która na naszych oczach rozsypała się jak domek z kart, poradzi sobie? Czy obecna katastrofa nie tylko gospodarcza czy ekonomiczna, ale też i społeczna obudzi w nas refleksje? Jak odbudujemy wszystko? Jak ochronimy ją przed dalszymi stratami? Na te i inne pytania autorzy próbują odpowiedzieć w swoim filmie. Zobaczymy puste miasto, które do niedawna tętniło życiem tysięcy turystów. Tak zwana globalna wioska, jak widzimy dzisiaj, jest tworem całkowicie nietrwałym, wręcz iluzją. Kontrapunktem do tego obrazu ma być skupienie uwagi na sprawach lokalnych, tych blisko nas. 09:45 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:40 POKOLENIA POKOLENIOM Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2019 To opowieść o osobie wyjątkowej, Jolancie hr. Mycielskiej, której życie i działalność na rzecz rodzin, systematyczne i konsekwentne przekazywanie młodym pokoleniom doświadczeń związanych z wartościami takimi jak patriotyzm, przywiązanie do tradycji, religii katolickiej jest sensem jej życia. Film o eleganckim świecie ludzi z wyższych sfer, w którym jest miejsce na Bal Debiutantów, stare pałace, kościoły, rodzinne krypty i zamki położne w bajecznym otoczeniu na terenie Polski, Włoch i Francji. W Chateau de Prye urodziła się królowa Marysieńka Sobieska, a dzisiaj pamięć o niej kultywuje mieszkająca w nim z rodziną córka Jolanty hr. Mycielskiej, Markiza Magdalena du Bourg de Bozas. Nobless oblige to zasada, która jest aktualna i realizowana na co dzień w życiu bohaterów. Dzięki silnym korzeniom osadzonym w polskiej tradycji, rodzina uchroniła się od destrukcyjnego wpływu komunizmu i mając silne podstawy jej członkowie budują własne kariery, a jednocześnie biorą odpowiedzialność za innych ludzi. Utracony pałac w Białaczowie, który stał się miejscem, gdzie rozpoczyna się akcja filmu "Zimna wojna" Pawła Pawlikowskiego, był do wojny gniazdem rodzinnym Mycielskich. Dzisiaj pozostał tylko we wspomnieniach zapisanych przez nestorkę rodu i starych fotografiach. Bohaterów poznamy w różnych sytuacjach, w życiu codziennym, pracy, wychowaniu i uczeniu wnuków, trosce o rodzinne pamiątki, w czasie rodzinnych spotkań, pełnych emocji przygotowań i nauki tańca oraz podczas występu na samym Balu, którego tematem układu tanecznego jest 100 - lecie Niepodległości. 11:40 ŻYWOT SARMACKI - MITY I MISJE ODC. 2 Dysk./wywiad/debata, 13 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Każda wspólnota potrzebuje mitów. Mitów założycielskich. Historycznych. W tym odcinku przypomnimy opowieści o królu Popielu, Piaście i Rzepisze, przodkach Sarmatów walczących z Aleksandrem Macedońskim, które miały ogromny wpływ na kształtowanie tożsamości polskiej szlachty w XVI i XVII wieku. Prof. Krzysztof Koehler - poeta, historyk literatury, krytyk literacki, skonfrontuje te mity z wynikami badań naukowych, faktami historycznymi oraz źródłami. Dwa najdawniejsze mity pochodziły z najstarszych polskich kronik Galla Anonima i Wincentego Kadłubka, jeden był późniejszy, ale jakże wpływowy o Sarmatach jako potomkach polskiej szlachty. Jego źródłem były pisma Ptolemeusza podchwycone przez Jana Długosza a po nim historyków wieku XVI: Bielskich, Miechowitę, Wapowskiego i innych. W XV wieku w Europie różne narody szukały swojej dawnej, najchętniej antycznej przeszłości. Włosi wywodzili swój ród od Eneasza, Francuzi spod Troi, a Polacy od Sarmatów - ludu pochodzącego z ziem Iranu. Sarmacki mit wskazywał na antyczną dawność polskiej czy staropolskiej kultury, jednoczył szlachtę polską i litewską w sarmacki lud Rzeczypospolitej, stał się podwalinami mitu o misji, którą miała do odegrania Rzeczpospolita - antemurale Christianitatis. Był uzasadnieniem dla strategii politycznej Rzeczypospolitej. 12:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 2 Serial historyczny, 51 min, Polska 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Piotr Fronczewski, Jerzy Kamas, Leonard Pietraszak, Jan Machulski, Andrzej Szczepkowski, Eugenia Herman, Olgierd Łukaszewicz, Henryk Bista, Włodzimierz Boruński, Halina Rowicka, Monika Sołubianka, Renata Fireman - Kryńska, Józef Duriasz, Anna Dymna, Jerzy Trela, Marek Kondrat i inni Zygmunt Stary, powróciwszy z nierozstrzygniętej wojny z Krzyżakami, zastaje już upragnionego syna - Zygmunta Augusta. Dwa lata później królowa uzyskuje zgodę Tajnej Rady Wielkiego Księstwa Litewskiego na wyniesienie królewicza na litewski tron wielkoksiążęcy. W 1524 roku dwór wawelski okrywa się żałobą po śmierci księżnej Izabelli Sforza. Cesarz Karol V, nie uznając praw spadkowych polskiej królowej, zajmuje jej dziedziczne królestwo Bari i Rossano. Bona ponosi więc w walce z Habsburgami pierwszą klęskę. Aby powetować straty, próbuje przyłączyć piastowską dzielnicę Mazowsze do Korony. W tym celu chce wydać córkę Zygmunta z pierwszego małżeństwa, Jadwigę, za księcia mazowieckiego Janusza. 13:05 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O RYSIU: WBREW NATURZE Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Agnieszka Bemowska, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowieść o rysiu. Młoda rysica traci matkę. Za sprawą człowieka udaje się jej przeżyć i usamodzielnić. Spędza najlepsze chwile z życiowym partnerem. Nie dane jest jej jednak doświadczyć macierzyństwa. Kiedy przychodzą na świat małe, opiekunowie odkrywają u nich przypadłość, z którą nie mogłyby przetrwać na wolności. 15:15 OSTATNIE CHWILE I WOJNY ŚWIATOWEJ (WWI: THE FINAL HOURS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Caglar Malli Scenariusz: Caglar Malii Podczas zimnego listopadowego weekendu w 1918 roku los Europy spoczywał w rękach kilku ludzi. Oto historia ich niezwykłych negocjacji, które zakończyły cztery lata dewastującego konfliktu. 16:15 SPÓR O HISTORIĘ - ZRYW 1863 ROKU Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 22 stycznia 1863 roku wybuchło w Królestwie Polskim powstanie. Bezpośrednią przyczyną wybuchu była branka, czyli pobór do wojska rosyjskiego wśród młodzieży miejskiej w Królestwie Polskim. W tym czasie w Królestwie Polskim przebywało ponad sto tysięcy żołnierzy rosyjskich. Przeciwko nim stanęło zaledwie sześć tysięcy powstańców. Uzbrojeni często tylko w broń myśliwską i osadzone na sztorc kosy podjęli walkę partyzancką. Powstanie rozszerzyło się na cały kraj, a następnie na Litwę, Białoruś i Ukrainę. Dyktatorem powstania mianowano Ludwika Mierosławskiego. Wkrótce zastąpił go Marian Langiewicz. W październiku 1863 roku dyktatorem powstania został Romuald Traugutt. Powstanie Styczniowe było największym i najdłużej trwającym polskim zrywem narodowym. Podczas jego trwania stoczono ponad tysiąc dwieście rozproszonych potyczek i mniejszych bitew. Mimo ogromnej przewagi wroga, powstanie zakończyło się wiosną 1864 roku. Izolowane oddziały powstańcze na Podlasiu walczyły do wiosny 1865 roku. W jakich okolicznościach dochodzi do wybuchu powstania w 1863 roku? Czy Powstanie Styczniowe było nieuniknione? Czy zryw z 1863 roku miał szanse na powodzenie? Jakie ziemie objął? Kto obejmuje dowództwo? Struktury Państwa Podziemnego. Najważniejszą cechą odróżniającą Powstanie Styczniowe od innych polskich powstań, był brak stałej regularnej armii. Dlaczego jednak powstańcy tak długo byli w stanie stawić opór znacznie silniejszej armii rosyjskiej? Sposób prowadzenia wojny [brak dużej bitwy; wojna partyzancka]. Czy słuszna jest teza, że dla realizacji w przyszłości polskich aspiracji niepodległościowych większe znaczenie miała wojna krymska, która skonfliktowała Rosję z Austrią i otworzyła drogę powstaniu w przyszłości dwóch przeciwstawnych bloków polityczno - wojskowych, niż kolejne polskie przegrane powstanie? Car Aleksander uważany jest za reformatora. Czy w przypadku Polski taki wizerunek daje się utrzymać? Jak powstanie zostało przyjęte w Europie? Czy powstańcy mogli liczyć na pomoc? Bilans Powstania Styczniowego: postępująca rusyfikacja, zesłanie tysięcy ludzi na Sybir. Ubocznym skutkiem klęski powstania była depolonizacja ziem zabranych. Ale i jego wpływ na kolejne pokolenia Polaków walczących o odzyskanie niepodległości. 16:50 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - MALOWANE SZTUKĄ TKACKĄ. ODC. 2 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450. - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. Drugi odcinek cyklu "Malowane sztuką tkacką" odpowiada na pytania, co to są, z czego i jak powstają arrasy, czyli ruchome obrazy malowane sztuką tkacką. Analiza artystyczna serii "Dzieje pierwszych rodziców" jest pretekstem do przybliżenia nie tylko sztuki renesansu i autora rysunków serii figuralnych kolekcji Michaela Coxciena, lecz również fenomenu flamandzkich warsztatów tkackich. 17:20 NEW POLAND Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2010 Autor: Robert Kaczmarek Reżyseria: Grzegorz Braun, Robert Kaczmarek Zdjęcia: Andrzej Adamczak Wykonawcy: Władimira Bukowskiego, Jan Chodakiewicz, Wojciech Roszkowski Niektórzy wciąż wierzą, że w 1945 roku Polska została wyzwolona. Film Roberta Kaczmarka i Grzegorza Brauna rozwiewa wątpliwości. Elektryzujący opinię publiczną dokument zawiera m. in. wypowiedzi Władimira Bukowskiego, prof. Jana Marka Chodakiewicza, prof. Wojciecha Roszkowskiego, byłych pracowników CIA, a także niepublikowane dotąd dokumenty. 18:25 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W SULEJÓWKU Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Marcin Wikło (prowadzący) dokumentalny prezentujący najciekawsze muzea w Polsce. Prowadzący Marcin Wikło zaprasza do rozmów osoby związane z ich historią oraz muzealników odpowiedzialnych za obecne ekspozycje i wystawy. W premierowym odcinku przybliżona zostanie historia Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Jego siedziba to willa Milusin według projektu Kaziemierza Skórewicza. Gdy Józef Piłsudski zrezygnował w 1923 r. z pełnienia funkcji państwowych, dom w Sulejówku stał się miejscem jego wytchnienia po trzydziestu latach intensywnej działalności i pracy nad budową niepodległej Polski. W 2000 roku Urząd Miasta Sulejówka przekazał Willę Milusin Fundacji Rodziny Józefa Piłsudskiego, a 10 listopada 2008 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zawarł z Fundacją umowę dotyczącą utworzenia Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Oficjalną inaugurację jego siedziby połączono z obchodami setnej rocznicy Bitwy Warszawskiej 1920. Jego zbiory pochodzą z okresu od Powstania Styczniowego do śmierci Józefa Piłsudskiego, wraz ze współczesnymi świadectwami pamięci o nim. Oprócz obiektów związanych bezpośrednio z Naczelnikiem Państwa są też te, dokumentujące losy Polaków i ziem polskich pod zaborami na przełomie XIX i XX wieku oraz walkę narodu o niepodległość i czyn zbrojny Legionów Polskich. Gośćmi programu będą Krzysztof Jaraczewski, wnuk Józefa Piłsudskiego, architekt, współautor projektu Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i pierwszy dyrektor placówki, oraz prof. Grzegorz Nowik, historyk, obecny zastępca dyrektora. 18:50 PRASA DONOSI - EDUKACJA W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska W 1919 roku Józef Piłsudski podpisał dekret o powszechnym dostępie do edukacji. W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy, jak w międzywojennej Polsce rozwiązywano problem analfabetyzmu. 19:05 CZAS HONORU - ODC. 73 "SĄD LEŚNY" Serial wojenny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Rainer szczegółowo opisuje Celinie swoją współpracę z Leną w czasie wojny. Celina musi spotkać się z Leną Janisz, odbity przez Michała, zleca mu zorganizowanie spotkania dowódców najważniejszych ugrupowań podziemnych. Planuje stworzyć podziemny, opozycyjny sejm. Michał słysząc w radiu wiadomości rozpoznaje głos Wandy. Dzięki temu trafia do podwarszawskiego mieszkania Wandy i Bronka Władek z oddziałem wysłuchują skarg jednego z wiejskich gospodarzy na grupę Generała ponoć plądrującą okoliczne wsie. Władek postanawia wymierzyć sprawiedliwość Michał odwiedza Celinę. Z lekkim wyrzutem ogląda paszport ofiarowany jej przez Amerykanów. Wygląda na to, że ich drogi na dobre się rozchodzą Bronek śledzi Emilię. Ma nadzieję, że ta naprowadzi go na Karkowskiego 20:00 KRYMINALNE ZAGADKI POLSKI - ODC. 1 Magazyn, 20 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bartosz Jastrzębowski Scenariusz: Katarzyna Cygler, Maciej Michalczyk Wykonawcy: Katarzyna Cygler (prowadzący) Program w ciekawej formie i z delikatnym przymrużeniem oka prezentować będzie kryminalne zagadki z czasów piastowskich. Prowadząca - współczesna pani detektyw - przy pomocy ekspertów przeanalizuje popełnione przestępstwa, ustali ich genezę i wskaże sprawcę. Pomagać jej w tym będą naukowiec i lekarz patolog. 20:25 KRWAWA HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ODC. 3 (BLOOD OF THE CLANS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Craig Collinson W tym porywającym sequelu serii "Historia szkockich klanów" klany powracają jeszcze potężniejsze i jeszcze bardziej nikczemne. Narrator, Neil Oliver, zabiera widzów w podróż po najgorętszym okresie historii Wielkiej Brytanii. Klany, wciąż ze sobą skłócone, muszą stawić czoła brutalnej wojnie domowej, oszustwom legendarnego Rob Roya i zagrażającemu zagładą wyzwaniu rzuconemu przez nowego króla. Śmierć i zdrada kryją się za każdym rogiem. W trzech częściach serii występują inni bohaterowie. Najpierw są to protagoniści wojny domowej z lat 1644 - 51, potem słynny szkocki Janosik Rob Roy, a w końcu animatorzy i pogromcy ostatniego powstania jakobitów, czyli zwolenników przywrócenia na brytyjski tron dynastii Stuartów. Twórcy postawili na inscenizacje. Akcja, częściej niż we wnętrzach historycznych budowli, rozgrywa się w plenerze, aby widzowie mogli poznać posępny urok Gór Kaledońskich. Cykl nie idealizuje jednak przeszłości: górale są bitni, kłótliwi i nie gardzą pieniędzmi. Religijne i polityczne spory bywają przykrywką dla ich egoistycznych pobudek. Oprócz fanatyków niepodległości, swoje argumenty przedstawiają także zwolennicy unii z Anglią. Neil Oliver nie komentuje zza kadru, towarzyszy bohaterom, przyciszonym głosem tłumacząc powody, okoliczności i następstwa ich działań. 21:25 LOTNICTWO W PIERWSZEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ (AVIATION, FIRST WWI’S LEGACY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Oprócz strat i zniszczeń wojennych I wojna światowa przyniosła więcej innowacji, niż sądzimy, i była czasem przełomu technologicznego. Odkryj inżynierów lotnictwa z I wojny światowej i legendarnych pilotów, takich jak Roland Garros, Adolphe Pgoud, Ren Fonck, Czerwony Baron, którzy stali się ikonami swoich czasów. 22:15 SKRYBOWIE STAROŻYTNEGO EGIPTU (SCRIBES OF ANCIENT EGYPT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Arturo Mio Grafika starożytnego Egiptu jest nam znana, bo niezwykle często była w użyciu. Znaki graficzne odnajdujemy na sarkofagach, zwojach papirusu, ścianach grobowców i innych budynkach. Są świadectwem trwałego upodobania do sztuki konturu i pozwalają nam zrozumieć tę starożytną cywilizację jak żadną inną. Postać, o której wiemy mniej, to sam artysta, pisarz. To on był autorem tych wyobrażeń; tym, który jednym pociągnięciem pędzla, zrodził całą sztukę Egiptu. Ściśle respektował zasady i precyzyjne kody, a jego umiejętności pożądane były u przedstawicieli tej profesji w niezmienionej formie przez ponad trzy tysiące lat. Szkicował ludzi, znaki, rośliny, zwierzęta i figury geometryczne jako pisarz, naukowiec, socjolog lub artysta tamtych czasów. Z filmu widzowie dowiedzą się, kim naprawdę byli skrybowie i jaka była ich pozycja w społeczeństwie faraonów. Od Sakkary po Dolinę Królów i bogate zbiory muzeów europejskich zbadane zostaną najpiękniejsze dzieła, a także tajemnice ich stworzenia. 23:00 NAMIBIA, LUDOBÓJSTWO II RZESZY (NAMIBIA, THE GENOCIDE OF THE SECOND REICH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2012 W latach 1904 - 1907 Niemcy dokonali pierwszego ludobójstwa XX wieku. Na terenach Niemieckiej Afryki Południowo - Zachodniej (dzisiejszej Namibii) przeprowadzili eksterminację dwóch afrykańskich ludów: Nama i Herero. Dwie trzecie ludności Herero i połowa ludu Nama zginęła w niemieckiej kolonii, wielu z nich w obozach koncentracyjnych. Do dziś potomkowie ocalałych ubiegają się o odszkodowania od niemieckiego rządu. 00:25 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 01:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - O HONOR FRANCJI CZ 1 Magazyn, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony budowie francuskiego systemu fortyfikacji - Linii Maginota. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe.