TVP Kultura Czwartek, 13.01.2022 08:30 NIEDZIELA Z...- NIEDZIELA DZIECIĘCYCH GWIAZD Dysk./wywiad/debata, 39 min, Polska, 2019 Wykonawcy: Marta Perchuć - Burzyńska (prowadząca) Gośćmi "Niedzieli z..." są ludzie, którzy swoje pierwsze kroki na planach filmowych stawiali jako dzieci lub bardzo młodzi ludzie. O tym, że znaleźli się przed kamerą, nieraz zdecydował przypadek, nieraz świadome działanie ich samych lub osób im najbliższych. Kamera ich pokochała, tak samo, jak miliony widzów przed telewizorami. Dla swoich rówieśników byli idolami, a ich role uznane są dziś za kultowe. 09:25 RYSA Dramat psychologiczny, 84 min, Polska 2008 Scenariusz i reżyseria: Michał Rosa Zdjęcia: Marcin Koszałka Muzyka: Stanisław Radwan Występują: Jadwiga Jankowska - Cieślak, Krzysztof Stroiński, Ewa Telega, Mirosława Marcheluk, Teresa Marczewska, Ryszard Filipski, Stanisław Radwan, Jerzy Schejbal i inni "Obawiam się, że zanika u nas poczucie odpowiedzialności za własne czyny, nasze większe i drobniejsze zdrady, nielojalności. Mówimy: wszystko jest ludzkie, wszystko jest normalne, mylimy przestępcę z ofiarą. A przecież, wydawałoby się, jeszcze niedawno ludzie mieli poczucie grzechu albo przynajmniej dyskomfortu moralno - psychicznego. Dziś wartościowanie czynów uważa się za coś nieprzyzwoitego. Mówi się, że człowiek nie ma prawa oceniać postępowania drugiego człowieka. W tej sytuacji nie widzę innego wyjścia, jak zostać twórcą mieszczańskim. Wiem, że to strasznie brzmi, ale spokojnie - to, co nazywam kinem mieszczańskim, odwołuje się do wartości i zasad etycznych, uznaje je za coś rzeczywistego" - mówił po premierze "Rysy" reżyser Michał Rosa. W tym wielokrotnie nagradzanym filmie zasadą etyczną, wokół której osnuto fabułę jest lojalność. Podczas rodzinnej uroczystości w mieszkaniu krakowskich intelektualistów Joanny i Jana jeden z gości podrzuca kasetę wideo. Na kasecie nagrany jest fragment programu lokalnej stacji telewizyjnej z udziałem mało znanego historyka, który jednoznacznie sugeruje, że mąż Joanny był przed laty współpracownikiem UB. Miał on rzekomo za zadanie ożenić się z Joanną, by inwigilować poczynania jej ojca, emerytowanego polityka - opozycjonisty z dawnego mikołajczykowskiego PSL - u. Jan bagatelizuje całą sprawę, widząc w niej jedynie niską chęć zyskania rozgłosu przez niemającego większych sukcesów badacza. Joanna, żyjąc z mężem pod jednym dachem od czterdziestu lat, również nie daje wiary kasetowym rewelacjom, ale jest o wiele bardziej zbulwersowana. Postanawia odnaleźć historyka z telewizji i zażądać dowodów na jego tezy. Kiedy jej się to wreszcie udaje, okazuje się, że Marczak nie dość, że nie ma wykształcenia historycznego, to jeszcze jest byłym ubekiem z procesem o bicie na koncie. Pomimo to uparcie broni swej wersji o kolaboracji Jana, powołując się na jego własnoręczne deklaracje współpracy, podpisane, kiedy był nastolatkiem. Zdenerwowana Joanna nie rozpoznaje na nich charakteru pisma swego męża. Grozi więc Marczakowi wytoczeniem procesu i wychodzi. Jednak myśl o tym, że fundamentem jej czterdziestoletniego małżeństwa mogłoby być kłamstwo, nie daje jej spokoju. Rozpoczyna prywatne śledztwo, mające rozwiać wątpliwości. Stopniowo też chcąc nie chcąc odsuwa się od męża. Na domiar złego zauważa, że jej zmysły smaku i powonienia zostają wytłumione. Zaniepokojona odwiedza znajomą lekarkę psychiatrę, lecz na pytanie o swoje problemy nie udziela odpowiedzi. Jej próby dotarcia do prawdy o Janie również okazują się bezowocne. Pomimo to nie potrafi zapanować nad rosnącą nieufnością, a nawet fizyczną odrazą do męża. Zaczyna spać w osobnym pokoju, myje spirytusem dotykane przez niego klamki, nawet naczynia po wspólnych posiłkach zmywa w gumowych rękawiczkach. Nie mogąc poradzić sobie w nowej sytuacji, bierze urlop na uczelni, gdzie wykłada biologię. Odrzuca chęć pomocy oferowaną przez zaniepokojonego i rozgoryczonego męża, nie reaguje na perswazje znajomych. Wreszcie pewnego dnia nic nikomu nie mówiąc, wybiera wszystkie pieniądze z rodzinnego konta i wyprowadza się z domu. Wśród artystycznych inspiracji, mających wpływ na taki a nie inny kształt swego filmu Michał Rosa wskazywał na "Ukryte" Michaela Hanekego. Część krytyki dopatrzyła się też podobieństwa "Rysy" do kinowych psychodram Ingmara Bergmana. Powoływano się na kameralną inscenizację, niemal paradokumentalne zdjęcia, dramat o uniwersalnym znaczeniu rozgrywający się w małżeńskim mikrokosmosie. I wstrzemięźliwość w ferowaniu kategorycznych moralnych wyroków, tak jak często niełatwo ferować je w codziennym życiu, nie powodując niczyjej krzywdy. Jak pisał branżowy Film: W "Rysie" nie znajdziemy prostych odpowiedzi. Reżyser pokazuje, że każda historia ma indywidualny charakter, w każdej trzeba szukać prawdy na nowo. I każdy musi się z własną historią zmagać sam. I ten, kto wyparł z pamięci swoją przeszłość, i ten, kto po latach konfrontuje się ze świadomością czynów najbliższych mu ludzi. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 4 CZCIJ OJCA SWEGO. ROK 1888 Serial historyczny, 73 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tadeusz Madeja, Franciszek Pieczka, Ewa Żylanka, Jerzy Grałek, Justyna Krawczyk, Jerzy Zygmunt Nowak, Ewa Leśniak, Lidia Bienias, Tadeusz Borowski Walka rządu pruskiego z polskością na Śląsku wciąż przybiera na sile. Sparaliżowany, sędziwy Franciszek Pasternik, czując nadchodzącą śmierć, pragnie pogodzić się z synem Antonim. Ze względu na stan zdrowia nie może go jednak odwiedzić zimą. Za radą rodziny wizyta zostaje więc odłożona do wiosny. Jednak stary kowal, nie mogąc doczekać się spotkania z synem, postanawia na własną rękę podjąć wyprawę do Sosnowca. Gdy zaskakuje go zamieć śnieżna, nie potrafi się przed nią ukryć i ginie. 12:25 GRAND BASSIN (GRAND BASSIN) Film animowany, 6 min, Francja, 2018 Reżyseria: Chloe Plat, Heloise Courtois Krótki film animowany. Jeden dzień na publicznym basenie. 12:35 CIEMNEGO POKOJU NIE TRZEBA SIĘ BAĆ Film obyczajowy, 35 min, Polska, 2009 Reżyseria: Jakub Czekaj Scenariusz: Jakub Czekaj Zdjęcia: Adam Palenta Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Emilia Stachurska, Przemysław Bluszcz, Jowita Budnik, Anna Ilczuk Opowieść o bezgranicznej miłości jedenastoletniej Łaty do jej ojca. Dziewczynka przygotowuje piosenkę na szkolną akademię, zorganizowaną z okazji zbliżającego się Dnia Taty. To sprawia, że Łata przygląda się ojcu baczniej niż zazwyczaj. Chcąc jak najlepiej opisać swoje uczucia, powoli zaczyna odsłaniać skrywane przez niego tajemnice. 13:30 WĘDRUJĄCE KSIĄŻKI. KOLUMBIA (MOVING LIBRARIES - WHERE BOOKS MEAN THE WORLD) Film dokumentalny, 26 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Michael Bernstein, Anja Schürenberg W tym odcinku będziemy w Kolumbii. Tutaj Jos Alberto Gutirrez dostarcza w Bogocie i pobliskich regionach w Kolumbii książki, które wydobył ze śmieci, pracując jako kierowca śmieciarki. Wszystko zaczęło się dwadzieścia lat temu od powieści "Anna Karenina" Tołstoja. Lord of the Books ma obecnie ponad 30 000 książek w swojej małej bibliotece w zubożałej dzielnicy miasta. Tworząc swoją fundację The Power of Words, niestrudzenie pracuje nad swoją wizją lepszej Kolumbii. 14:10 ANATOMIA MORDERSTWA (ANATOMY OF A MURDER) Film fabularny kinowy, 153 min, USA, 1959 Reżyseria: Otto Preminger Scenariusz: Wendell Mayes Zdjęcia: Sam Leavitt Muzyka: Duke Ellington Aktorzy: Arthur O'Connell, Eve Arden, Kathryn Grant, James Stewart, Ben Gazzara, Lee Remick Dramat sądowy Otto Premingera. Porywczy porucznik armii Stanów Zjednoczonych został oskarżony o morderstwo. Zabił człowieka, który zgwałcił jego żonę, ale nie przyznaje się do winy. Jego obrony podejmuje się skromny adwokat z miasteczka położonego nieopodal Nowego Jorku. 18:25 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - SIR LESZEK BORYSIEWICZ Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, muzyki, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. Bohaterem odcinka jest Sir Leszek Borysiewicz, były rektor Uniwersytetu w Cambridge, immunolog z zawodu, malarz z zamiłowania. 18:50 CZARNA ŻMIJA - SEZON 1, ODC. 3 (BLACK ADDER) Serial komediowy, 32 min, Wielka Brytania, 1983 Reżyseria: Martin Shardlow Scenariusz: Rowan Atkinson, Richard Curtis Aktorzy: Rowan Atkinson, Tony Robinson Pogłębia się konflikt między Kościołem a Koroną. Król Ryszard IV ogłasza, że mianuje swojego syna arcybiskupem Canterbury. Edmund, myśląc że chodzi o Harry'ego, widzi okazję na zdobycie tronu. Jednak czego go gorzkie rozczarowanie. 19:25 CZARNA ŻMIJA - SEZON 1, ODC. 4 (BLACK ADDER) Serial komediowy, 33 min, Wielka Brytania, 1983 Reżyseria: Martin Shardlow Scenariusz: Rowan Atkinson, Richard Curtis Aktorzy: Rowan Atkinson, Tony Robinson Ryszard IV aranżuje małżeństwo Edwarda z hiszpańską Infantką. Gdy Czarna Żmija poznaje swoją przyszłą żonę, za wszelką cenę stara się nie dopuścić do ślubu. 20:00 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - DO WIDZENIA, DO JUTRA Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Do widzenia, do jutra" w reż. Janusza Morgensterna. 20:05 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - DO WIDZENIA, DO JUTRA Film obyczajowy, 82 min, Polska, 1960 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Zbigniew Cybulski, Bogumił Kobiela, Wilhelm Mach Zdjęcia: Jan Laskowski Muzyka: Krzysztof Komeda Aktorzy: Teresa Tuszyńska, Grażyna Muszyńska, Barbara Baranowska, Włodzimierz Bielicki, Jacek Fedorowicz, Roman Polański, Eleonora Kałużyńska, Romuald Freyer, Tadeusz Wojtych, Tadeusz Chyła, Krzysztof Komeda, Władysław Kowalski, Adam Pawlikowski, Mieczysław Waśkowski, Zbigniew Cybulski Debiut reżyserski Janusza Morgensterna, uhonorowany I nagrodą za reżyserię na MFF w Stratford w 1961 r. i nagrodą "Srebrnego Bumerangu" za zdjęcia na festiwalu w Melbourne w 1962 r. Scenariusz napisał, wspólnie z Bogumiłem Kobielą i Wilhelmem Machem, Zbigniew Cybulski, zarazem odtwórca głównej roli, współzałożyciel, reżyser i aktor gdańskiego kabaretu studenckiego Bim-Bom. Tło wydarzeń, o których opowiada film, jest autentycznym tłem fragmentu jego życiorysu. Autentyczna jest także postać Marguerite, choć naprawdę nazywała się Francoise Bourbon. Była córką francuskiego konsula, który przebywał w Polsce w latach 1956-60. Dziewczyna miała wówczas 16 lat i uczyła się w wiedeńskim liceum, które było najbliższą szkołą z językiem francuskim. W Polsce spędzała właściwie tylko wakacje i święta. Uwielbiała atmosferę Bim-Bomu, poznała wielu młodych ludzi związanych z tym kabaretem. W filmie zakochuje się w iej pewien student, Jacek, trochę romantyk i artysta. Jego życiową dewizą jest "marzenie, które stanowi motor działania". Obiektem jego marzeń staje się właśnie Marguerite, urocza, niedosiężna córka konsula, która już jutro wyjeżdża z Polski. Młodzi chcą więc spędzić ze sobą kilka ostatnich godzin. W tę prostą i banalną historię romantycznej przygody autorzy filmu wplatają sceny realizowane w autentycznych gdańskich piwnicach studenckich, z udziałem twórców i aktorów teatrzyków Bim-Bom i Co To, próbując w ten sposób utrwalić niepowtarzalne zjawisko, jakimi były one w drugiej połowie lat 50. Pragnęli oddać ich nastrój, urodę i przesłanie, a tym samym wyrazić stan ducha, tęsknoty i urazy ówczesnej młodej inteligencji. Nerwowa gra Zbyszka Cybulskiego oddaje to wszystko, co ukrywa się w cieniu, poza wypowiadanymi słowami, lecz jest obecne w życiu: niezgoda na nietrwałość uczuć, na świat, w którym nie ma miejsca dla romantyzmu, na szczęście ulotne jak chwila. W warstwie formalnej epizody z życia studenckich kabaretów rozbijały główny wątek akcji, nadając całości styl luźnej narracji, charakterystycznej dla torującej sobie dopiero drogę francuskiej "nowej fali". "Do widzenia, do jutra" było zwiastunem, jednym z pierwszych refleksów tego zjawiska na polskim gruncie. 23:00 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - SIR LESZEK BORYSIEWICZ Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, muzyki, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. Bohaterem odcinka jest Sir Leszek Borysiewicz, były rektor Uniwersytetu w Cambridge, immunolog z zawodu, malarz z zamiłowania. 23:45 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - MALI MĘŻCZYŹNI (LITTLE MEN) Dramat, 81 min, Grecja/USA, 2016 Reżyseria: Ira Sachs Scenariusz: Ira Sachs, Mauricio Zacharias Zdjęcia: Óscar Durn Aktorzy: Greg Kinnear, Jennifer Ehle, Paulina Garca Jake i Tony mają po 13 lat. Poznają się, gdy rodzina Jake'a przenosi się do domu zmarłego niedawno dziadka, w którym matka Tony'ego od lat prowadzi swój sklep. Chłopcy szybko zaprzyjaźniają się ze sobą, ale ich znajomość staje pod znakiem zapytania, gdy pomiędzy ich rodzinami zachodzi poważny konflikt, którego podłożem są finanse. 01:20 KINO NOCNE - AUTOPORTRET - OLIVIER ASSAYAS ODC. 2 (THE FIRST IMAGE - OLIVIER ASSAYAS EP. 2) Film dokumentalny, 27 min, Francja, 2019 Reżyseria: Pierre - Henri Gibert Miniseria dokumentalna (5 odcinków). Portrety najbardziej wpływowych reżyserów, którzy opisują początki swoich błyskotliwych karier. Bohaterowie kolejnych odcinków to: David Lynch, Olivier Assayas, Michel Ocelot, Lars Von Trier i Xavier Dolan. 02:00 CHAOS Dramat obyczajowy, 123 min, Polska 2005 Scenariusz i reżyseria: Xawery Żuławski Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Jan Komar Aktorzy: Maria Strzelecka, Marcin Brzozowski, Sławoj Jędrzejewski, Helena Sztyber, Anna Gryszkówna, Borys Szyc, Magdalena Cielecka, Paweł Wiczak, Mariusz Bonaszewski, Grzegorz Borek, Robert Sikorski, Maciej Zabielski, Wojciech Kowman, Barbara Sołtysik, Ireneusz Kozioł Debiut fabularny Xawerego Żuławskiego (rocznik 1971), syna Andrzeja Żuławskiego. Artysta wcześniej realizował filmy reklamowe, pracował też jako asystent reżysera przy fabułach Mariusza Grzegorzka i Artura Urbańskiego. Jako samodzielny reżyser ma ponadto na koncie kilka seriali: "Pitbull", "Tancerze", "Aida", "Krew z krwi", "Prawo Agaty" oraz film fabularny z 2009 r. "Wojna polsko - ruska". W przypadku"Chaosu" tytuł stanowić może jednocześnie najkrótszą recenzję tego filmu. Opowiada o młodych ludziach, którzy usiłują znaleźć swoje miejsce w życiu, określić się w ogólnym zamęcie. Każdemu z bohaterów jakoś się nie układa, każdy boryka się z przeciwnościami, każdy nosi w sobie bunt. Łączą ich marzenia o lepszej przyszłości, różni droga, którą chcą dojść do celu. Otaczają ich pokręceni znajomi, środowisko, krewni - jeśli nie pokręceni, to wypaleni wewnętrznie i znużeni latami zmarnowanymi na próbach wyjścia z chaosu. Czy młodzi zdołają uniknąć takiego losu? Sławek, Paweł "Blondas" i Mikołaj "Niki" są przyrodnimi braćmi: Sławek i Paweł mają różne matki, ale wspólnego ojca - byłego kapitana żeglugi, schorowanego alkoholika. Jest jeszcze Marysia"Mania", przyrodnia siostra Pawła (oboje z jednej matki). Sławek, ambitny prawnik, ma się niedługo żenić, ale jednocześnie ma romans z piękną, wyrachowaną żoną swojego szefa, Hanną von Bronheim. Oboje chcą potajemnie zrobić nielegalny interes na ogromną sumę, szantażując kalekiego von Bronheima, a potem - jak obiecuje Hanna - może uciekną razem gdzieś daleko. Sławek ma, co prawda, wątpliwości, bo to przecież nieetyczne i absolutnie nie w porządku wobec zakochanej w nim szczerze narzeczonej Ani, ale nie potrafi zdobyć się na sprzeciw, pokusa jest zbyt silna. Dopiero nieoczekiwane wydarzenie w dniu ślubu zmusi go do całkowitej zmiany planów. Niki rzucił szkołę, pracować też mu się nie chce. Trochę punk, trochę anarchista, popija i popala co się da. Na rodzinnym przyjęciu wigilijnym spotyka Manię, oboje bardzo przypadają sobie do gustu. Paweł i Sławek, patrząc krzywo na romans"rodzeństwa", spuszczają Nikiemu porządne manto, zabraniając mu zbliżać się do 16 - letniej Mani. Z braku lepszych pomysłów Niki wyjeżdża na dwa lata do Berlina, gdzie obija się wśród podobnych mu niebieskich ptaków. Paweł kocha się w pracującej w sex - shopie Marcie i handluje ciuchami na Stadionie Dziesięciolecia, ale interes kiepsko się kręci. Nie będąc w stanie płacić gangsterowi Frankowi żądanego haraczu, chłopak dostaje od niego propozycję zmiany zajęcia: miałby być żołnierzem Franka i zabijać ludzi. Wierząc, że to wreszcie pozwoli mu odbić się od dna, Paweł przyjmuje ofertę. W jego oczach Franek przebierze miarę dopiero wtedy, gdy okaże się, że skrzywdził i bezwzględnie wykorzystuje Martę. Po powrocie do Polski Niki szybko odnajduje Manię, w której z kolei od najmłodszych lat kocha się Łysy, kolega z tego samego podwórka, przebywający teraz w wojsku. Mania jednak nie chce Łysego, nie imponuje jej też swoim bogactwem kierownik erotoman z supermarketu, w którym dziewczyna pracuje. Wszystkich dystansuje bowiem Niki, z którym Mania - wegetarianka i punkówa marząca o karierze piosenkarskiej - wyruszy w Polskę. Ale chwile szczęścia przerwie im nieoczekiwana tragedia.