TVP Kultura Piątek, 21.01.2022 07:50 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - WALDEMAR JANUSZCZAK Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, muzyki, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. Bohaterem odcinka jest krytyk sztuki i publicysta Waldemar Januszczak. 09:30 KAPRYŚNE LATO (ROZMARNE LETO) Film komediowy, poetycki, 72 min, Czechosłowacja, 1967 Autor: Vladislav Vanura Reżyseria: Jiri Menzel Scenariusz: Vclav Nvlt, Jiri Menzel Zdjęcia: Jaromir Šofr Aktorzy: Rudolf Hruinsk, Vlastimil Brodsk, Frantiek Rehk, Mila Myslikov, Jana Drachalov, Jiri Menzel, Bohu Zhorsk i Inni Adaptacja powieści Vladislava Vanury. Ironiczny i uroczy obraz małomiasteczkowej społeczności. Melancholijny, pełen ciepłego humoru portret trzech starzejących się przyjaciół. Nudę życia w małym miasteczku zburzy przyjazd ponętnej akrobatki. Do niewielkiego miasteczka przyjeżdża magik z uroczą asystentką. Trzej miejscowi notable w ciągu kilku nocy próbują uwieść uroczą asystentkę - bez powodzenia. Tymczasem sztuka ta udaje się jednej z ich żon, ale z magikiem. Kiedy magik doznaje kontuzji, żona potulnie wraca do męża. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 10 WITAJCIE W DOMU. ROK 1921/22 Serial historyczny, 82 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Jerzy Trela, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Andrzej Wojaczek, Lidia Bienias, Tadeusz Szaniecki, Zbigniew Buczkowski, Janusz Szydłowski, Zbigniew Bielski, Józef Nalberczak, Andrzej Chrzanowski Lato 1921 roku. Trzecie Powstanie Śląskie zbiera coraz krwawsze żniwo. Mimo to Polacy nie rezygnują i wciąż nękają niemieckie bojówki, nieco zaskoczone uporem i zaciekłością swoich przeciwników. Rodzina Pasterników zaangażowała się w walkę. Henryk bierze nawet udział w pracach Grupy Wschód. Wojciech Korfanty, nie konsultując się z wojskowymi, niespodziewanie zawiesza działania zbrojne i rozpoczyna ofensywę dyplomatyczną. Wyniki jego zabiegów przynoszą bardzo korzystne dla powstańców rezultaty. Decyzją Międzysojuszniczej Komisji część Górnego Śląska zostaje przyznana Polsce. Nadchodzi 20 czerwca 1922 roku. Polskie oddziały wchodzą na Górny Śląsk. Wśród żołnierzy są Pasternikowie. 12:35 CMENTARZ ORLĄT Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2002 Reżyseria: Andrzej B. Czulda Scenariusz: Tadeusz Krząstek, Andrzej Czulda Film historyczny o cmentarzu "Orląt Lwowskich". Miejsce to jest zwane Campo Santo - Cmentarz Obrońców Lwowa. To ta część cmentarza Łyczakowskiego, która zajmuje miejsce na stokach góry od strony Pohulanki. Mogiły kryją bohaterskich uczestników bitwy o Lwów w latach 1918 - 1920. Wśród pochowanych tam prawie 3000 żołnierzy, część to Orlęta Lwowskie, czyli młodzież szkół lwowskich. Film został zrealizowany w roku 2002. 14:50 BO OSZALAŁEM DLA NIEJ Komedia, 98 min, Polska 1980 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Zdzisław Wardejn, Gabriela Kownacka, Ignacy Gogolewski, Witold Pyrkosz, Wiesław Drzewicz, Małgorzata Zajączkowska, Alicja Jachiewicz, Witold Skaruch i inni Adaptacja opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego pod tym samym tytułem. Główna postać filmu to Roman Kolatowski - skromny, prowincjonalny buchalter o aktorskich skłonnościach, marzący o stolicy, Teatrze Wielkim i pracy z Hanuszkiewiczem. Podczas występu w amatorskim teatrze zwraca na niego uwagę szef zaopatrzenia zakładów odzieżowych. Jego zdaniem uzdolnienia aktorskie Kolatowskiego znakomicie się przydadzą do pracy zaopatrzeniowca. I rzeczywiście. Pan Roman jest znakomity. Wyczuwając nastroje dostawców, raz zjednuje ich uśmiechem, raz jest bliski płaczu. Swój kunszt wspiera ofiarowywanymi "po kosztach własnych" najmodniejszymi garniturami. W efekcie do zakładów zaczyna płynąć strumień podszewek, guzików i innych niezbędnych artykułów. Niepostrzeżenie świat przemienia się w oczach Kolatowskiego w wielką teatralną scenę. W domu przykładny mąż i ojciec, w pracy szybko z zahukanego urzędnika przedzierzga się w ustosunkowanego fachmana, bywalca stołecznych restauracji i hoteli. Od tego już tylko krok do wykorzystania aktorskich umiejętności do podbojów miłosnych. Po pierwszych sukcesach Kolatowski wpada w pułapkę. Poderwawszy atrakcyjną blondynkę, zakochuje się w niej bez pamięci. Osadzony we współczesnych realiach film Chęcińskiego balansuje na granicy między satyryczną komedią a dramatem psychologicznym. Kpiąc z wynaturzeń i absurdów rzeczywistości, jest również poruszającą opowieścią o tęsknocie za czymś wielkim, szlachetnym i prawdziwym. 16:45 DWUNASTU GNIEWNYCH LUDZI (TWELVE ANGRY MEN) Dramat sądowy, 92 min, USA, 1957 Reżyseria: Sidney Lumet Scenariusz: Reginald Rose Zdjęcia: Borys Kaufman Muzyka: Kenyon Hopkins Aktorzy: Martin Balsam, Henry Fonda, Lee J. Cobb, Ed Begley, Jack Klugman, John Fiedler, Jack Warden, Edward Binns, E. G. Marshall Trzy Oscary, cztery nominacje do Złotych Globów to tylko kilka z wielu wyróżnień, jakimi został uhonorowany film Sidneya Lumeta z 1957 roku. Do tak spektakularnego międzynarodowego sukcesu przyczyniły się z pewnością doskonały scenariusz Reginalda Rose’a i gwiazdorska obsada z udziałem tak znakomitych postaci kina jak Henry Fonda, Lee J. Cobb, Ed Begley i Jack Klugman. Prestiżowe amerykańskie czasopismo The Hollywood Reporter"okrzyknęło dzieło Lumeta jednym z najlepszych filmów wszech czasów". Dramat sądowy, którego akcja toczy się w pokoju dla ławników sądowych - tytułowych dwunastu gniewnych. Ławnicy zbierają się, żeby wydać jednogłośny werdykt w sprawie o morderstwo. Wyrok skazujący chłopaka za zamordowanie ojca wydaje się być przesądzony. Jednak jeden z przysięgłych ma wątpliwości. Narada w dusznym pokoju przedłuża się niemiłosiernie, napięcie rośnie, jednak stopniowo, kolejni ławnicy ulegają argumentacji kolegi. 19:00 REŻYSERZY - JOHN FRANKENHEIMER 6/10 SEZON 3 (THE DIRECTORS - JOHN FRANKENHEIMER) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się twórczości Johna Frankenheimera, twórcy m.in. "Przeżyliśmy wojnę", "Ptasznika z Alcatraz" czy"Pociągu". 20:00 1900: CZŁOWIEK LEGENDA (LA LEGGENDA DELL PIANISTA SULL'OCEANO) Film obyczajowy, 116 min, Włochy 1998 Scenariusz i reżyseria: Giuseppe Tornatore Muzyka: Ennio Morricone Występują: Tim Roth, Pruitt Taylor Vince, Melanie Thierry, Bill Nunn, Peter Vaughan, Niall O'Brien, Gabriele Lavia, Clarence Williams III i inni Pierwszy anglojęzyczny film włoskiego reżysera Giuseppe Tornatore, twórcy Oscarowego "Kino Paradiso", "Czystej formalności" czy "Sprzedawcy marzeń". Za kanwę scenariusza posłużył mu sceniczny monolog Alessandro Baricco wykonywany na scenach wielu włoskich teatrów. Na ekranie Tornatore nadał tekstowi formę mieniącego się barwami, pulsującego akcją i zachwycającego muzyką baśniowego fresku. Zwłaszcza muzyka pełni w tym filmie ważną rolę - pierwotna, licząca 170 minut, wersja filmu zawierała jej bardzo dużo. Amerykański dystrybutor skrócił film do niespełna dwóch godzin, głównie kosztem scen muzycznych, ale i to, co pozostało, na długo zapada w pamięć. Autor ścieżki dźwiękowej, Ennio Morricone, otrzymał za nią Złoty Glob. Historię tytułowego "człowieka legendy" noszącego przydomek "1900" poznajemy poprzez opowieść jego przyjaciela, trębacza jazzowego Maxa, który w latach 40. w angielskim mieście Plymouth snuje opowieść o najgenialniejszym pianiście, jakiego kiedykolwiek widział. Nazywał się Danny Boodman TD Lemon 1900. Tym osobliwym mianem ochrzcił go marynarz luksusowego parostatku "USS Virginian", który znalazł go jako niemowlę na pokładzie, w pudle po cytrynach, w pierwszy dzień nowego, 1900 r. Nadał maluchowi swoje imię i nazwisko, dodając napis, który widniał na pudełku, oraz rok, w którym dziecko zostało znalezione. Gdy znajda dorośnie, tym właśnie rokiem będzie się posługiwał jak nazwiskiem. Malec wychowuje się w maszynowni, wśród stojących najniżej w okrętowej hierarchii palaczy i maszynistów. Nigdy nie schodzi na ląd. Z czasem odkrywa na górnym pokładzie fortepian i wówczas okazuje się, że jest genialnie uzdolniony muzycznie. Staje się pianistą wirtuozem, jego umiejętności podziwiają pasażerowie kolejnych rejsów, a sława "Tysiąc Dziewięćset" rozchodzi się po świecie. Wszyscy go znają, on zaś zna tylko swój statek. Kiedy w 1927 r. Max rozpoczyna pracę w okrętowej orkiestrze, zaprzyjaźnia się z Dannym. Jest świadkiem jego muzycznego pojedynku ze znakomitym jazzmanem, Jellym Roll Mortonem, obserwuje również przyjaciela, gdy ten zakochuje się w pięknej dziewczynie podróżującej statkiem. Pod wpływem uczucia do niej "Tysiąc Dziewięćset" po raz pierwszy i jedyny w życiu decyduje się nagrać na płycie swoją muzykę, dla pięknej nieznajomej jest nawet gotowy zacząć życie na lądzie. Ale bardzo szybko wraca z powrotem: nie potrafi żyć poza statkiem. A kiedy dziewczyna opuszcza pokład, zrozpaczony pianista niszczy jedyny egzemplarz matrycy nagrania. Drogi Maxa i Danny'ego rozchodzą się w 1933 r., gdy trębacz kończy pracę na "USS Virginian". Ale przyjdzie mu jeszcze spotkać się z przyjacielem w bardzo dramatycznych okolicznościach. 22:55 JAK WCZORAJ - PETER BOGDANOVICH I ZAGINIONY AMERYKAŃSKI FILM (ONE DAY SINCE YESTERDAY: PETER BOGDANOVICH & THE LOST AMERICAN FILM) Film dokumentalny, 93 min, USA, 2014 Reżyseria: Bill Teck Zdjęcia: Bill Teck Dokument przedstawia sylwetkę Petera Bogdanovicha, twórcy wielkich obrazów filmowych, takich jak "Papierowy księżyc" czy "Ostatni seans filmowy". 00:45 TERAZ ANIMACJE! - MUZYCZNE TRAUMY (MUZICKE TRAUME / MUSICAL TRAUMAS) Film animowany, 10 min, Serbia, 2018 Reżyseria: Milos Tomić Scenariusz: Milos Tomić, Iva Brdar Muzyka: Vladimir Chab Wykonawcy: Dimitrije Stojanović, Jelena Ilić, Maja Bajić Krótki dokument animowany. Absolwenci szkół muzycznych opowiadają o traumatycznych, ale i momentami zabawnych historiach ze szkolnych lat. 00:55 TERAZ ANIMACJE! - STRUNA ZA STRUNĄ (ONE AFTER THE OTHER) Film animowany, 12 min, Francja, 2018 Reżyseria: Nicolas Pegon Scenariusz: Nicolas Pegon Wykonawcy: Grant Sabin Animowany dokument poświęcony młodemu amerykańskiemu bluesmenowi. Grant Sabin spaceruje po swoim domu w poszukiwaniu wspomnień i inspiracji. 01:55 RĘKOPIS ZNALEZIONY W SARAGOSSIE Film kostiumowy, 175 min, Polska 1964 Autor: Jan Potocki Reżyseria: Wojciech J. Has Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Krzysztof Penderecki Występują: Zbigniew Cybulski, Iga Cembrzyńska, Joanna Jędryka, Kazimierz Opaliński, Sławomir Linder, Mirosława Lombardo,Aleksander Fogiel, Franciszek Pieczka, Ludwik Benoit, Barbara Krafftówna, Pola Raksa, August Kowalczyk, Henryk Hunko, Adam Pawlikowski, Beata Tyszkiewicz, Gustaw Holoubek, Leon Niemczyk i inni Stylowa komedia kostiumowa, awanturniczy film "płaszcza i szpady", fantastyczna baśń z duchami, wisielcami, opętanymi księżniczkami - tak określano ten niezwykły film. Jego literackim pierwowzorem jest powieść osiemnastowiecznego poety, uczonego, filozofa, żołnierza, podróżnika i fantasty Jana Potockiego. Pochodził z magnackiej rodziny, otrzymał niezwykle staranne wykształcenie - studiował w Szwajcarii, Paryżu, Niemczech, interesował się geografią, matematyką, historią, a jego największą pasją była archeologia i podróże. Zwiedził Turcję, Egipt, Afrykę Północną, Kaukaz, Chiny, całą niemal Europę Zachodnią. Brał udział w pracach Sejmu Czteroletniego, opracował projekt reformy oświaty. Zmarł w sposób równie oryginalny, jak oryginalne było jego życie i jego dzieło - strzelił do siebie srebrną kulką odkręconą przy śniadaniu z cukiernicy. "Rękopis znaleziony w Saragossie" - jedno z najświetniejszych dzieł europejskiego Oświecenia - po raz pierwszy wydany został w roku 1813, po francusku i przez długie lata był w Polsce nieznany. Na język polski przełożony został dopiero 34 lata później. A i do dziś dzieło Potockiego znane jest bardziej na Zachodzie Europy niż w Polsce. "Cudowność Rękopisu" na tym polega, że swą cudownie atrakcyjną formą służy treściom ważkim. To jest po prostu szkoła życia, przekrój społeczeństwa - aktualny w XVIII wieku - i dziś. Bohater ma zacząć myśleć i gra toczy się o to, jak będzie myślał. Wszystko ma dwie interpretacje: mistyczna, magiczna filozofia Kabalisty ściera się z humanistycznym racjonalizmem Matematyka. Wybierać musi nie tylko van Worden, wybiera - widz" - mówił reżyser Wojciech Has. Młody kapitan gwardii króla Hiszpanii, Alfons van Worden podróżuje samotnie przez dzikie góry Sierra Morena. W czasie noclegu w ponurej gospodzie poznaje dwie maurytańskie księżniczki, które oznajmiają mu, że jako potomek potężnego rodu Gomelezów wybrany został do wielkich zadań. Przedtem musi jednak dowieść swej odwagi, prawości i honoru. Alfons staje się ośrodkiem niesamowitych wydarzeń, dręczą go opętani, wisielcy, prześladuje Inkwizycja. W końcu trafia na Zamek tajemniczego Kabalisty i przez wiele dni wysłuchuje jego dziwnych, wieloznacznych opowieści o jeszcze dziwniejszych zdarzeniach tego świata. W "opowieściach madryckich", które stanowią drugą część filmu, pojawia się niezliczona ilość nowych postaci, a akcja rozgrywa się w oszałamiającym tempie. Plenery "Rękopisu" zrealizowano w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, a w parku Morskie Oko we Wrocławiu wybudowano ogromne dekoracje do scen madryckich - Plac Słońca, winiarnie, kościół, gospodę, które przez całą jesień ściągały niezliczone wycieczki. W filmie oprócz dziesiątków aktorów i statystów udział wzięło wiele egzotycznych zwierząt. Tresowany sęp przyjechał specjalnie z Hamburga, czterometrowy pyton z warszawskiego Zoo, a cztery muły z Krakowa. "Rękopis" to także popis gry aktorskiej odtwórcy głównej roli, Zbigniewa Cybulskiego. Film uhonorowano licznymi nagrodami, m.in.: wyróżnieniem na festiwalu w Edynburgu w 1965 r., w tym samym roku także nagrodą CIDALC i Złotym Piórem na MFF w San Sebastian oraz medalem specjalnym na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Fantastycznych i Grozy w