TVP Dokument Poniedziałek, 24.01.2022 06:00 DZIKA POLSKA - GALAKTYKA OWADÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor W bezkresnej przestrzeni podmokłej łąki, okrytej ciemnością nocy bieleje płachta, oświetlona dwoma zasilanymi z akumulatora żarówkami. Wokół - wirująca galaktyka owadów. Bohater tego odcinka, entomolog, skupia uwagę na małych nocnych motylach, których obyczaje, do dziś są owiane tajemnicą. Bada ich rozmieszczenie i wędrówki. Ale do jego świetlistej pułapki przylatują tez okazałe, bajkowo kolorowe zawisaki, gamy, gosposie. Kto słyszał o takich motylach? A tymczasem dowiadujemy się, że to właśnie ćmy, czyli nocne motyle, stanowią przeważającą większość. Motyle dzienne - rusałki, niepylaki, modraszki - to tylko kilka procent ogółu. Ale i je poznajemy za dnia dzięki doświadczeniu naszego przewodnika. 06:35 DZIKA POLSKA - POLOT TRZMIELA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Nie bąki, nie gzy, nie robaki i nie osy. To najprawdziwsze pszczoły. Taką informację słyszymy o trzmielach od ich badaczy i obrońców, działających w okolicach Spały w samym centrum Polski. Urządzają budki, w których te owady mogą spokojnie urządzać gniazda. Propagują rośliny, zapewniające trzmielom pożytek. Bo też i trzmiele zapewniają byt wielu roślinom, zapylając je. Są wśród nich gatunki, których nie mogą zapylić popularne pszczoły miodne. Często są to rośliny ważne dla naszej gospodarki. Tymczasem trzmiele giną, a nasi bohaterowie szukają sposobów na przywrócenie rodzimej przyrodzie tych pracowitych, a niedocenianych przedstawicieli owadziego świata. 07:00 NOTACJE: EWA KRASNODĘBSKA. W TEATRZE NIGDY NIE PYTAŁAM O PIENIĄDZE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2012 Autor: Maria Nockowska Ewa Krasnodębska ur. 9 lipca 1925 w Warszawie - aktorka teatralna i filmowa. Zawodowo związana z teatrami Wrocławia i Warszawy. Jako żona dyplomaty wiele lat spędziła m.in. we Francji i w USA. 07:15 SEKRETY KRYMINALISTYKI ODC. 2 ŚLADY WINY (CATCHING HISTORY’S CRIMINALS: THE FORENSICS STORY 2. TRACES OF GUILT) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Graeme Thomson Trzy części dokumentalnej historii. Łącząc klasyczne opowieści o kryminalistach z drobiazgowym podejściem do nauki i historii kryminalistyki, ten film przedstawia 200 lat niesamowitych innowacji. Od badania DNA, które odtwarza twarz zabójcy, po analizę włosów, która może ujawnić, gdzie mieszkasz, seria przedstawia najnowocześniejsze techniki dzisiejszych czasów w niektórych z najdziwniejszych przypadków kryminalistycznych. Każdy jest umieszczony w swoim historycznym kontekście, odsłaniając szerszy obraz nauki, technologii i kultury, które doprowadziły do najważniejszych odkryć kryminalistycznych. To intrygujące, dogłębne badanie stanowi kompleksowe spojrzenie na istotne dowody, które budują sprawę. W zbrodni zabójstwa mamy do czynienia z narzędziem, miejscem i ciałem. To kluczowe dowody w poszukiwaniu mordercy. To jest opowieść o historii badania miejsc zbrodni. Na przykładzie czterech zabójstw pokażemy, jak nauka zaczęła odgrywać w tej kwestii kluczową rolę. Ale jest to historia burzliwa. Nauka cały czas się rozwija i może nam coraz więcej powiedzieć o tym, co się stało, gdzie, komu i kto to zrobił. Ale nauką posługują się ludzie, a ludzie nigdy nie byli i nigdy nie będą doskonali. 08:20 MAGICZNA MOC GRZYBÓW (MAGIC OF MUSHROOMS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Russell Leven Film dokumentalny o grzybach. Entuzjasta grzybów, profesor Richard Fortey, bada grzyby, odkrywając zadziwiającą historię ich ewolucji, tajemniczego cyklu życia oraz ich wartości zarówno dla planety, jak i dla nas. W specjalnie zbudowanym laboratorium grzybowym on i mikolog dr Patrick Hickey badają sekretne życie grzybów, ujawniając, dlaczego mają one moc leczenia i zabijania, w jaki sposób grzyby mogą tworzyć największe żywe organizmy na ziemi i dlaczego są niezbędne do przetrwania całego życia na naszej planecie, w tym nas samych. Program ujawnia, dlaczego to ukryte królestwo znajduje się w czołówce badań. Od penicyliny po trucizny, przyjazne dla środowiska opakowania po leki na raka - Richard odkrywa zaskakującą, fascynującą magię grzybów. 09:20 UKRYTE KRÓLESTWA - CZ. 2. LASY PEŁNE TAJEMNIC (HIDDEN KINGDOMS. SMALL WORLDS, GIANT STORIES) (SECRET FORESTS) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 Miniserial BBC Worldwide pozwalający obserwować najmniejszych mieszkańców pustyni i sawanny z ich perspektywy - ukrytego królestwa. Naszą planetę zamieszkują miliony gatunków rozmaitych zwierząt. Wielkie i potężne zwracają na siebie uwagę otoczenia, ale poza nimi żyją też inne stworzenia. Tuż pod naszymi stopami istnieją ukryte, pełne tajemnic środowiska tętniące życiem. Ich mieszkańcy postrzegają świat zupełnie inaczej niż my. Spadający żołądź staje się meteorytem. Niewielki strumyk - tsunami. Każdy wróg to olbrzym. Dzięki nowoczesnym urządzeniom widz obserwuje świat z ich perspektywy. Druga część serialu została poświęcona mieszkańcom lasów. To opowieści o życiu w tropikalnych lasach deszczowych i lasach Ameryki Północnej. Pierwotne lasy Ameryki Północnej. Stuletnie dęby rzucają cień na spowitą mrokiem krainę. Jesienią co roku z drzew spadają żołędzie. Pręgowce amerykańskie czekały na to od dawna. Młody, zaledwie sześciotygodniowy samiec wkrótce stanie przed najważniejszym wyzwaniem w życiu. Najmniejsze zwierzęta muszą szukać schronienia. Dla pręgowców amerykańskich to czas gromadzenia żywności. Zbliża się zima. Po szybkiej kontroli jakości pierwszy żołądź trafia do torby policzkowej. Pręgowce mogą wykopywać tunele o ponad 10 - metrowej długości. W takiej kryjówce zapasy są bezpieczne. By przetrwać długą zimę, muszą zgromadzić co najmniej sto żołędzi. Pręgowce amerykańskie to notoryczne złodziejaszki. Każdej jesieni łoś, zjadając żołędzie, przybiera na wadze sto kilogramów. W ten sposób może przetrwać surową zimę. Małe zwierzęta nie potrafią zmagazynować tak dużych zapasów tłuszczu. Dlatego spiżarnie z żołędziami są dla nich tak ważne. Po drugiej stronie świata rosną lasy, do których zima nigdy nie dociera. Wilgotne lasy Borneo. Kraina nieustającego ciepła. Wśród podszytu żyje tu mnóstwo małych zwierząt. Więcej niż gdziekolwiek indziej na świecie. W tym ukrytym królestwie toczy się zażarta rywalizacja. Wiele gatunków walczy tu o przetrwanie. Każdy musi znaleźć sobie własne miejsce w zatłoczonym świecie. Wyżej, wśród koron drzew, żyje jedno z najbardziej osobliwych miejscowych zwierząt. Wiewiórecznik. Przodkowie tego małego ssaka żyli w tych lasach już ponad dziesięć milionów lat temu. Rosnący w pobliżu olbrzymi mangostan zapewnia samicy niezbędne do przetrwania owoce. Dwa razy większe od wiewióreczników rudawki wielkie to największe nietoperze na świecie. Przelatują z jednego owocującego drzewa na drugie. Ponad połowa gatunków żyjących w lesie deszczowym jest aktywna nocą. Dla zwierząt aktywnych w ciągu dnia las nocą to zupełnie obcy świat. W ukrytym królestwie rytm życia nigdy nie słabnie. Z wyjątkiem lasów strefy umiarkowanej, gdzie nastają mrozy. Niewiele małych zwierząt przeżywa pierwsze miesiące po narodzinach. Te, którym się to udaje, są jednak lepiej przygotowane do życia w ukrytym królestwie. 10:20 SIMON REEVE I ŚWIĘTE RZEKI - ŚWIĘTE RZEKI CZ. 3 JANGCY (SIMON REEVE'S SACRED RIVERS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Mike Smith Historia przygód i dziennik podróży Simona Reeve, który bada trzy główne rzeki świata: Nil, Jangcy i Ganges. Poprzez historie ludzi, którzy żyją wzdłuż tych wielkich dróg wodnych, odkrywa ich ogromny wpływ i ujawnia, jak jednoczą i dzielą niektóre z najbardziej niezwykłych części świata. Pełen cudów i zapierających dech w piersiach krajobrazów, kolorów, niezwykły spektakl i nieoczekiwane spotkania. Trzecia część to okazja do poznania rzeki Jangcy. Rzeka płynie na południe i teoretycznie powinna opuścić Chiny, ale napotyka pasmo górskie zbudowane z twardego wapienia. Przez wieki nie była w stanie się przez nie przebić, więc skręca i płynie dalej przez Chiny. Niesie wodę, cywilizację i życie setkom milionów ludzi. Gdyby nie to miejsce, nie byłoby Chin, jakie znamy. Dorzecze Jangcy pokrywa 1/5 terytorium Chin i jest spichlerzem kraju środka. Rzeka jest tak nierozerwalnie związana z Chinami, że występuje w mitach dotyczących ich powstania. Legenda głosi, że mityczny cesarz wykorzystał zastępy smoków, by wpłynąć na topografię kraju i zawrócić rzekę na teren Chin. Plemię Nashi oddaje cześć naturze i świętej rzece Jangcy. Wielu jego członków wierzy w smoczych bogów tyleż dobrotliwych, co siejących grozę. Od tysiącleci potężni smoczy bogowie i Jangcy stanowią element chińskiego folkloru. Podążając tropem świętych rzek, wiele się można dowiedzieć o krajach, przez które przepływają. Te rzeki są zanieczyszczone, toczą się o nie walki, ale to wciąż życiodajne arterie, niezbędne setkom milionów ludzi. Ukształtowały one liczne cywilizacje i będą nadal wpływać na nasz świat. 11:15 RAJSKIE WYSPY WIDZIANE Z NIEBA ODC. 10 NOWA KALEDONIA (PARADISE ISLANDS FROM THE SKY / LES ILES PARADISIAQUES VUES DU CIEL. LES MOTS DU TERRITOIRE) Serial dokumentalny, 12 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yannick Charles Seria filmów dokumentalnych opowiadających o najpiękniejszych, egzotycznych wyspach świata. Odcinek 10 to wizyta na Nowej Kaledonii. Marsjański krajobraz na półkuli południowej. Z tą różnicą, że tu widać oznaki życia. Ślady ludzkiej bytności. Żaglówka, elektrownia wiatrowa. Niewiele więcej. Nazywają ją Terytorium, Kamykiem. Jest jeszcze wiele nazw określających Nową Kaledonię. Jakby ten okruch Francji na końcu świata miał swój własny język. Zdrobniale mówi się też Kaledonka. Mieszkańcy są biali i zamieszkują ten górzysty region od zaledwie kilku pokoleń. Zwykle są hodowcami i lubią polować na liczne tu jelenie. Wciąż mają mentalność pionierów bliską australijskim sąsiadom, do których są podobni. Zajęli rozległe przestrzenie i prowadzą ogromne rancza. Ich stolicą jest leżąca na południu Numea. Tłumy sportowców, katedra, piękne dzielnice, eleganckie budynki, zachodni styl. Pierwszymi mieszkańcami Nowej Kaledonii byli Kanakowie. 11:30 NA PLANIE U WAJDY Reportaż, 20 min, Polska, 1980 Autor: Andrzej Geber, Krzysztof Miklaszewski Prowadzący: Krzysztof Miklaszewski Praca reżysera Andrzeja Wajdy na planie serialu filmowego "Z biegiem lat, z biegiem dni". Serial jest opowieścią filmową o dwóch krakowskich rodzinach, usytuowaną w latach 1874 - 1914. Ekipa telewizyjna towarzyszy reżyserowi i jego aktorom podczas pracy w Zakopanem oraz w Teatrze Juliusza Słowackiego w Krakowie. Na planie wielu wybitnych aktorów scen krakowskich, m.in.: Jerzy Bińczycki, Anny Polony, Andrzej Buszewicz, Mieczysław Grąbka. Praca nad serialem zbiega się w czasie z 25 - leciem pracy reżyserskiej Andrzeja Wajdy. Obszerne fragmenty z planu zdjęciowego. 11:55 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 13 Telenowela dokumentalna TVP, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie pracuje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, częścią zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 12:25 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 14 Telenowela dokumentalna TVP, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie pracuje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, częścią zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 12:55 WIELKIE RODZINY - ODC. 8 Telenowela dokumentalna TVP, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Lewoccy jadą w góry, wyjeżdżają wspólnie po raz pierwszy od kilku lat. U nich w samochodzie nigdy nie ma nudy, tak jest i tym razem. Pretekstem jest choćby zamawianie pizzy i zadanie dla dzieci obliczyć jej pole. U Twarowskich także podróż, tym razem tata Andrzej zabiera młodszą córkę, Asię, do Puszczy Białowieskiej. Podczas pobytu tata sprawdzi czy na pewno wie gdzie sukienka jego córki ma tył, a gdzie przód, jak malować dziecięce paznokcie, a córka po raz pierwszy nie będzie miała mamy przy sobie. Da Cruzowie dzielą swoje życie na pół, Weronika przejmuje dom i zajmowanie się noworodkiem, w czym pomagają jej dziadkowie, a Janu rozpoczyna intensywne treningi, bo przed nim kolejna walka. Tej przegrać już nie chce. U Kacprzyków tata Michał angażuje dwie córki do majsterkowania, na zawsze już będą wiedziały, w jaki sposób używać wkrętarki. Niestety, gdy wszystko jest gotowe okazuje się, że w samochodzie zatrzasnęły się drzwi z kluczykami w środku. Janeczka po ich powrocie zaprasza dzieci na domową lekcję angielskiego, ponieważ w tej rodzinie edukacja domowa jest priorytetem. 13:45 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. ZAGROŻONY LAS (WILD BRAZIL.) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Serial dokumentalny przedstawiający dziką Brazylię. Niedostępne krainy Amazonki, Pantanalu, Wybrzeży Atlantyku i wyspy otaczające ten egzotyczny kraj. Mata Atlantica (Las Atlantycki) - rozciąga się tysiące kilometrów wzdłuż wybrzeża Brazylii od umiarkowanego klimatu na południu kraju po tropikalną północ. Z wybrzeża las wcina się 600 km w głąb lądu, tworząc rozmaite habitaty. Są tu bujne, nizinne lasy deszczowe, skały i otwarte przestrzenie, porośnięte trawą. Przez 500 lat większość Mata Atlantica została przekształcona w pastwiska i tereny rolnicze. Pozostałe płaty lasu wciąż są jednak domem dla niezwykłych zwierząt. Istny kalejdoskop motyli. Blisko 1000 gatunków ptaków, więcej niż w całej Europie. Nie tylko małpy są wyjątkowymi rezydentami Mata Atlantica. Wiele gatunków ptaków leśnych występuje wyłącznie tutaj. Tereny leśne wzdłuż bagien i strumieni są ulubionym habitatem pakożera leśnego. Mata Atlantica jest wciąż jednym z najbujniejszych habitatów na Ziemi. 14:50 PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT. (PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy/Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Anna Schmidt Zdjęcia: Adam Bajerski, Bogumił Godfrejow, Stephan Boerger, Sebastian Hattop, Carsten Waldbauer Wykonawcy: Krzysztof Penderecki, Anne-Sophie Mutter, Julian Rachlin, Janine Jansen, Andrzej Wajda, Johnny Greenwood, Elżbieta Penderecka Autorka, która znała Krzysztofa Pendereckiego, towarzyszyła kompozytorowi przez rok poprzedzający 80. rocznicę jego urodzin. Kamera Anny Schmidt podąża za Pendereckim w drodze z Krakowa do Monachium, z Wiednia do Lipska, z miejskich salonów do jego wiejskiej posiadłości w Lusławicach. Obserwuje każdy aspekt twórczego procesu Pendereckiego: podczas komponowania, planowania parku czy sadzenia nowych drzew, ale też z rodziną - spacerującego po plaży lub komponującego muzykę z wnuczką. Widz staje się świadkiem tworzenia nowych dzieł. W filmie pokazano prawykonanie "Podwójnego koncertu" przez solistów Janine Jansen i Juliana Rachlina 22 października 2012 roku w wiedeńskim Musikverein z towarzyszeniem Sinfonieorchester des Bayerischen Rundfunks pod batutą Mariss Jansons. Kamery Anny Schmidt nie zabrakło też podczas premierowego wykonania Epiphany cantata napisanej dla Chóru Chłopięcego św. Tomasza z kościoła św. Tomasza w Lipsku w styczniu 2013 roku. Premiera zamknęła rok uroczystości z okazji 800 - lecia chóru. W filmie wzięły udział postaci odgrywające kluczowe role w artystycznym i prywatnym życiu Krzysztofa Pendereckiego, między innymi Anne - Sophie Mutter, Lorin Maazel, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Jonny Greenwood, Andrzej Wajda, Elżbieta Penderecka. Trudno powiedzieć, że "Penderecki. Droga przez labirynt" jest standardowym dokumentem biograficznym. To osobisty, intymny i zabawny portret wybitnego kompozytora, którego muzyczne i towarzyskie powiązania łączą Wschód z Zachodem, tradycję z nowoczesnością. 15:55 EPIDEMIE: NIEWIDZIALNY WRÓG (EPIDEMICS: THE INVISIBLE THREAT / EPIDEMIES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Raphael Hitier, Anne Poiret Film dokumentalny opowiadający o dotychczasowych światowych epidemiach. W ciągu 60 lat pojawiło się 350 chorób zakaźnych, Ebola, grypa H7N9 i MERS - CoV (bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej) to patogeny zabijające w 40 do 90 procentach przypadków. Tajemnicze wirusy pochodzące ze świata zwierzęcego, które na skutek mutacji mogą być równie groźne, jak grypa hiszpanka i AIDS. W 1918 roku grypa hiszpanka spowodowała więcej ofiar niż pierwsza wojna światowa. Zakażeniu uległa jedna trzecia światowej populacji. Od tamtej pory dzięki polepszeniu warunków higienicznych, dzięki szczepionkom i antybiotykom udało się znakomicie zmniejszyć liczbę ofiar. AIDS zabił ponad 36 milionów ludzi. W ciągu trzydziestu lat opanował cały świat. Zmienił nasze zachowania i wierzenia. AIDS wciąż trzyma w szachu medyków, którzy obwieścili koniec ery epidemii. Skąd pochodzą te wirusy? Dlaczego pojawiają się tak nagle? Czy możemy się przed nimi chronić? Dla stojących na straży naszego zdrowia naukowców rozpoczął się wyścig z czasem. Teraz wiemy o patogenach dużo więcej. Znamy ich DNA i skalę mutacji. Nie wiemy, gdzie do nich dojdzie. Wymaga się od nas, byśmy to przewidzieli, a przyroda jest dużo bardziej zmyślna od nas. 16:55 ODKRYWAMY ŚWIAT. ODC. 1 BALI (WORLD DISCOVERIES. EP. 1 BALI) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne, zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. Odwiedzimy: BALI, KAMBODŻĘ, KOSTARYKĘ, GWADELOUPĘ, ISTRIĘ; LOFOTEN, MADERĘ, PERU, RIO DE JANEIRO, SRI LANKĘ, TAHITI, LAOS. W odcinku pierwszym poznamy Bali. Spośród 13 667 wysp Indonezji Bali jest bez wątpienia najbardziej znaną. Znajduje się w pobliżu równika, jej rzeźbę terenu wyznacza łańcuch wulkaniczny. Pokryta zielenią tarasowych pól ryżowych, które karmią cztery miliony mieszkańców, Bali ze swoją kulturą i słodyczą życia zawsze była marzeniem podróżników. 18:00 PIERWSI AMERYKANIE: NAIA (FIRST FACE OF AMERICA) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2018 Scenariusz i reżyseria: Graham Townsley Pewnego niefortunnego dnia 13 tysięcy lat temu, drobna, niedożywiona nastolatka wpadła do głębokiej na 100 stóp studni w jaskini na półwyspie Jukatan w Meksyku. Kiedy poziom morza podniósł się, jaskinia została zalana i odcięta od świata zewnętrznego. Aż do dziś. Grupa nurków natknęła się na prawie kompletny i doskonale zachowany szkielet dziewczyny. Leżał w pobliżu skamielin bestii epoki lodowcowej gigantycznych leniwców i tygrysów szablozębnych. Producenci filmu zabierają widzów na ciekawą, ale i ryzykowną, podwodną wyprawę. Jej celem jest wydobycie kości dziewczyny i rozwiązanie jednej z najbardziej kontrowersyjnych zagadek nauki pochodzenia pierwszych Amerykanów. Szczegółowe badania ujawniły, że to jeden z najstarszych szkieletów odkrytych w Ameryce. Autorzy filmu odwiedzają olśniewające meksykańskie jaskinie, eksplorują dziewicze tereny Jukatanu oraz przeprowadzają badania w najnowocześniejszych laboratoriach genetycznych i medycyny sadowej, aby odkryć fakty, które mogą rzucić nowe światło na historię zapomnianych pierwszych mieszkańców Ameryki. Spróbują odpowiedzieć na pytania: w jakim celu dziewczyna zeszła do tak głębokiej jaskini, skąd pochodził jej lud i dlaczego jej wygląd różni się tak znacznie od wyglądu dzisiejszych rdzennych Amerykanów. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TURCJA. ZAPACHY ORIENTU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 SZTUKA DOKUMENTU.MARCEL ŁOZIŃSKI Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Bohaterem trzeciego odcinka jest Marcel Łoziński. 20:35 WSZYSTKO MOŻE SIĘ PRZYTRAFIĆ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1995 Scenariusz i realizacja: Marcel Łoziński Zdjęcia: Arthur Reinhart Bohater filmu, rezolutny Tomek Łoziński, ma 6 lat. Poznaje świat, przemierzając park na hulajnodze. Zatrzymuje się, by wąchać kwiaty, gonić motyle, nakarmić wiewiórkę i łabędzie. Przede wszystkim jednak zatrzymuje się przy stojących wzdłuż parkowych alejek ławkach, na których siedzą stare kobiety i starzy mężczyźni. Rozmawiając z nimi konfrontuje swoją wiedzę z ich doświadczeniami. Dowiaduje się o potrzebie wiary i nieuchronności śmierci, wartości zdrowia, pracy i rodziny, dolegliwościach starości, przyczynach biedy, roli pamięci i kolejach ludzkich losów, na które wpływ miewa i historia, i ich własne decyzje. Przekonuje się, że samotność może być przekleństwem, ale i cenioną wartością. Nie chce przyjąć do wiadomości, że los ma wypisany na dłoni. Nie chce pogodzić się z nieuchronnością. Pełen dziecięcych złudzeń jest przekonany, że w życiu wszystko może się przytrafić: można na przykład spotkać małego dinozaura, albo starszy pan w okularach może żyć 120, a nawet dużo więcej lat. Przejażdżka Tomka przez park stopniowo zmienia się w symboliczną wędrówkę przez życie. Film w 1995 roku zdobył m. in. Grand Prix i wyróżnienie FIPRESCI na XXXII Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie; nagrodę Ministerstwa Kultury Północnej Westfalii, jury katolickiego oraz Międzynarodowej Federacji Klubów Filmowych (FICC) na XLI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen, a także Grand Prix na Bałtyckim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Telewizyjnych w Bornholmie. 21:30 A GDYBY TAK SIĘ STAŁO Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Muzyka: Małgorzata Jaworska Osiemnastolatek wraca do parku, gdzie dwanaście lat wcześniej jeździł na hulajnodze, przyglądał się dumnym pawiom, a napotkanym starszym osobom zadawał pytania na temat życia, śmierci, miłości, samotności. Pytania głębokie, przenikliwe, często poważne, a często zabawne w swej dziecięcej prostocie odbierania świata. Czy były one tylko chwilą ulotnej fantazji i z czasem wypłowiały, rozmyły się i odeszły do przeszłości tak, jak odchodzi do niej dzieciństwo? Czy też może dotykały spraw wiecznych, uniwersalnych, eschatologicznych? Młody człowiek w tym samym parku, po którym już zapewne wędrują tylko cienie jego dawnych rozmówców, powraca pamięcią do tamtego letniego dnia. A to, co z tej pamięci wskrzesi, zabiera w dalszą drogę życia jak najcenniejszą wskazówkę i ponadczasową mądrość. W 2008 roku film był jednym z ośmiu najlepszych światowych dokumentów, ubiegających się o nominację do Oscara. 22:10 OJCIEC I SYN Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński, Paweł Łoziński Dwaj znani dokumentaliści, Marcel Łoziński i Paweł Łoziński, wyruszają kamperem przez Europę. Celem podróży jest Paryż, miejsce urodzin Marcela. Ojca i syna łączy nie tylko nazwisko i pokrewieństwo, ale również wykonywany z pasją zawód oraz silna i skomplikowana więź, pełna resentymentów i niedopowiedzeń. Rejestrują kamerą rozmowy, które prowadzą w czasie podróży. Wspominają dawne lata, mówią o pracy, miłości, odpowiedzialności, ojcowskich obowiązakach, rodzinnych sprawach. Dla Marcela Łozińskiego najszczęśliwszym dniem w życiu był 4 grudnia 1965 r. Właśnie wówczas przyszedł na świat w Warszawie jego syn, Paweł. Przemierzając kolejne kraje w drodze do Francji, poszukują odpowiedzi na pytania: czy wykonywanie tego samego zawodu przez ojca i syna jest przekleństwem czy błogosławieństwem? Czy można wykorzystać film, by załagodzić rozmaite rodzinne problemy, wyjaśnić wątpliwości, przyczyny rozwodu rodziców, przybliżyć rodzinne relacje? Dla ojca jest to powrót do miejsca urodzenia, dla syna próba rozliczenia wspólnej przeszłości. W film dokumentalny zostały wplecione fragmenty archiwalnych nagrań z rodzinnej kolekcji Marcela i Tamary Łozińskich. 23:30 89 MM OD EUROPY Film dokumentalny, 12 min, Polska, 1992 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Zdjęcia: Arthur Reinhart, Jacek Petrycki Brześć - granica między Polską a byłym Związkiem Radzieckim. Tu kończą się europejskie tory kolejowe, dalej biegną szersze. Aby przez to miejsce codziennie mogło przejechać kilkadziesiąt pociągów międzynarodowych, białoruscy robotnicy muszą każdego dnia wymienić kilka tysięcy kół pod wagonami. Z okien pociągów przyglądają się temu Francuzi, Niemcy, Holendrzy... Dwa światy? 23:45 MUSZĘ TAM WRÓCIĆ: ZBIGNIEW PUCHALSKI I MIRANDA Reportaż, 22 min, Polska, 1981 Scenariusz: Elżbieta Jaworska-Jankowska Zdjęcia: Andrzej Dobrzyński Kapitan Zbigniew Puchalski opowiada o żeglowaniu, regatach i spotkaniach w czasie podroży dookoła świata na jachcie Miranda. Kapitan mówi o pasji żeglowania i zwiedzaniu świata. Opowieść o tym, czym dla człowieka może być podróżowanie. Historie ludzi, których poznał, niebezpieczne sytuacje podczas rejsu. Film ilustrowany jest prywatnymi fotografiami i filmami kapitana Puchalskiego m.in. z Australii i Tahiti. Prezentacja pamiątek z podróży. 00:10 NOTACJE: PRYMAS POLSKI KARDYNAŁ JÓZEF GLEMP Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Krzysztof Tadej Kardynał Józef Glemp opowiada o najważniejszych sukcesach swojego życia, a także o najtrudniejszych dniach i decyzjach. Wspomina m.in. mianowanie na Prymasa Polski po śmierci kard. Wyszyńskiego, wprowadzenie stanu wojennego i śmierć ks. Jerzego Popiełuszki. Mówi o swojej wierze i atmosferze religijnej domu rodzinnego. Józef Glemp (ur. 18 grudnia 1929 w Inowrocławiu, zm. 23 stycznia 2013 w Warszawie) polski biskup rzymskokatolicki, doktor obojga praw, biskup diecezjalny warmiński w latach 1979 - 1981, arcybiskup metropolita gnieźnieński w latach 1981 - 1992, arcybiskup metropolita warszawski w latach 1981 - 2006, prymas Polski w latach 1981 - 2009, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w latach 1981 - 2004, kardynał prezbiter od 1983 r. , arcybiskup senior archidiecezji warszawskiej od 2006 r.. Kawaler Orderu Orła Białego. 00:25 SIEDMIU ŻYDÓW Z MOJEJ KLASY Film dokumentalny, 40 min, Polska, 1991 Autor: Marcel Łoziński Marcel Łoziński zaprosił do udziału w swoim filmie ludzi, których zmuszono do wyjazdu z Polski wskutek antysemickiej nagonki w roku 1968. Po latach z okazji zjazdu koleżeńskiego ponownie spotkali się w ojczyźnie. Opowiadają o swoim wyjeździe, o tym, co wówczas czuli, co przeżyli później, jaki niosą ze sobą bagaż doświadczeń. Niektórzy dopiero w roku 1968 uświadomili sobie, że są Żydami, dotąd bowiem nie myśleli o sobie w takich kategoriach. Sytuacja, w której się znaleźli, zmusiła ich do postawienia pytania dotyczącego własnej tożsamości - kim są? Żydami? Polakami? "W filmie Łozińskiego oglądamy ten dramat w rozdzierająco autentycznym wyrazie. Przy okazji możemy uświadomić sobie, jakim dramatem dla Polski, tym większym, że dla wielu Polaków zapoznanym, był ten rozwód, to rozstanie" - pisano w jednej z recenzji. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W ŚWIECIE STALOWYCH POTWORÓW Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski W świecie stalowych potworów. Kiedy w nawigację samochodową wpisujemy Golub - Dobrzyń, nasuwa nam się obraz uroczego miasteczka z górującym nad nim, wspaniałym zamkiem. Jednak po naszych wizytach w tym miejscu skojarzenia pędzą w stronę traktorów. Niewyobrażalnie pracowite, niesłychanie długowieczne i odporne na brak kultury technicznej przetrwały dziesiątki lat. Potem wypierane przez nowsze, młodsze modele zaczęły znikać. Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy zaopiekowali się historycznymi już egzemplarzami. To miłośnicy starej techniki rolniczej, stowarzyszeni w grupie Retro Traktor. Dziś przypomnimy historię pionierskiej firmy P7P, która począwszy od 1893 roku, rozpoczęła produkcję traktorów. 01:45 BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Eliza Kubarska Film dokumentalny o kobietach wspinających się na najwyższe górskie szczyty w Himalajach. W 1978 roku Polka Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Everestu jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie. W kwietniu 1993 roku pierwsza Nepalka Pasang Lhamu Sherpa po trzech nieudanych próbach z poprzednich lat, również zdobywa Everest. Niestety, z tej wyprawy nigdy nie powróciła. Zginęła podobnie jak Wanda, która zaledwie miesiąc później zaginęła na Kanczendzondze - trzecim co do wysokości szczycie świata. Obie stały się ikonami kobiet niezależnych, silnych, dążących do celu. Każda z nich zapłaciła za swoje marzenia najwyższą cenę. Historie Wandy i Pasang, kobiet z odległych kultur, spotykają się nie tylko w Himalajach. Piękne kobiety, które musiały walczyć o swoje prawa i marzenia, które musiały udowadniać mężczyznom, że stać je na realizację swoich pasji. Aby tego dokonać, musiały stać się lepsze i bardziej wytrzymałe niż mężczyźni. Wandę i Pasang spotkamy nie tylko w ujęciach archiwalnych. Obie stały się inspiracją dla młodego pokolenia himalaistek swoich krajów. W Polsce spotykamy przedstawicielkę młodego pokolenia: 25 - letnią Sylwię Bojek, która zainspirowana Wandą, wyruszyła na Everest, aby go zdobyć jako najmłodsza Polka (kwiecień, maj 2017). We wschodnim Nepalu spotykamy Chhurim Sherpa, która pochodzi z wioski pod Kanczendzongą, na której zboczach zaginęła Wanda. Zafascynowana od dzieciństwa bohaterką Pasang Lhamu, Chhurim marzyła o Evereście. Udaje się jej tego dokonać w 2012 roku, ale idzie o krok dalej. Chhurim zdobywa Everest dwukrotnie w jednym sezonie (12 i 19 maja), dzięki czemu wchodzi do księgi rekordów Guinessa. Zderzając historie kobiet z dwóch krańców świata (Polska i Nepal), które łączy pasja gór, tworzymy ciekawy obraz kobiety w górach. Każda z bohaterek musiała walczyć nie tylko z przeciwnościami żywiołów, ale również z porządkiem świata, według którego kobieta miała spędzać czas w domu, opiekując się mężem i dziećmi, a nie zdobywać niebezpieczne szczyty zakazane przez bogów. 02:40 CZASEM ŚNIĘ, ŻE LATAM Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Aneta Popiel-Machnicka Pełen dramatycznych zwrotów akcji film dokumentalny, który opowiada o przekraczaniu granic w dążeniu do spełnienia marzeń i uzyskaniu aprobaty ze strony rodziców. Bohaterką tej przejmującej opowieści jest 18 - letnia, wybitnie utalentowana tancerka. Balet jest jej jedynym światem, perfekcja w tańcu - celem istnienia, wielka scena - spełniającym się snem. Stale towarzyszący jej ból, życie prywatne, samotność i zmęczenie pozostają gdzieś na marginesie, aż do chwili poważnego wypadku, któremu ulega dwa dni przed kluczową dla jej kariery premierą w Operze Berlińskiej. Poetycka narracja, piękne zdjęcia i muzyka, a także los tancerki, która postawiła wszystko na jedną kartę, rozbudzają emocje i nakłaniają do refleksji nad ceną, jaką Weronika płaci za wybór, którego dokonano, gdy miała 10 lat.