TVP Dokument Wtorek, 25.01.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PUSZCZAŃSKIE PSZCZOŁY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pszczoły - znane z uli i miodu - pierwotnie były mieszkankami głuchych puszcz Europy, gdzie zasiedlały dziuple starych drzew. Dziś prawdziwie dzikich pszczół już prawie nie ma, a rozliczne odmiany trzymane w pasiekach mieszają się ze sobą. Ale jest nadzieja na powrót dzikich pszczół, bo do polskich puszcz wracają bartnicy. Naukę pobrali od swych kolegów z Baszkirii, gdzie bartnictwo wciąż kwitnie. Odwiedziliśmy dwóch młodych bartników, którzy mają barcie w lasach nad Pilicą. Powrót pszczelich rojów do lasu to szansa na odizolowanie ich od rodzin sprowadzanych przez pszczelarzy z innych okolic kontynentu, które wprowadzają do organizmu naszych pszczół obce geny, co często oznacza zmniejszenie ich naturalnej odporności chociażby na chłody i utrudniające przezimowanie. Bartnictwo to ochrona pszczół, ale też starych lasów i wiekowych drzew, bo tylko w nich można zakładać barcie. 06:35 DZIKA POLSKA - KORYTARZE ŻYCIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody. Dzikie puszcze i rozległe nadrzeczne bagna stanowiły większą część przyrody Polski jeszcze tysiąc lat temu, stwarzając idealne warunku do życia dla rysi, wilków czy niedźwiedzi. Na przestrzeni dziejów i rozwoju ludzkiej cywilizacji przybywało miast, zagęszczała się sieć dróg, aż w końcu znacznie zmalał obszar lasów, a bagna zanikły niemal zupełnie. Niegdyś osobniki gatunków mogły się spotykać na przestrzeni tysięcy kilometrów, dzisiaj oddzielone są od siebie nieprzekraczalnymi barierami, stworzonymi przez człowieka. Zanim Polskę na dobre poszatkują autostrady i drogi ekspresowe, trzeba wytyczyć korytarze dla zwierząt, twierdzą naukowcy i ekolodzy. 07:05 POWRÓT PTAKÓW NA JEZIORA (BIRDS OF THE LAKES RETURN) Film dokumentalny, 54 min, Słowenia, 2018 Reżyseria: Matej Vranic Dokument o ptakach i ich ochronie, która jest coraz ważniejszym wyzwaniem dla różnorodności biologicznej. Film pokazuje, że dzięki pragmatycznym inicjatywom możliwa jest ponowna naturalizacja obszarów, które zostały zdewastowane przez przemysł. Zadziwiające szczegóły naszych dyskretnych sąsiadów można zaobserwować podczas czterech pór roku, odsłaniając ich tętniącą życiem egzystencję: walkę o przetrwanie w warunkach zimowych; wiosenny powrót migrantów, którzy spędzili zimę na południu; okres gniazdowania i krycia; jesienne migracje i zimowe przygotowania do pobytu. 08:10 WIELKI PACYFIK - OCEAN PRZEMOCY (1/5) (BIG PACIFIC. VIOLENT. (1/5)) Serial dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2015 Reżyseria: Houghton Sue Scenariusz: Meade Craig Seria dokumentalna o Pacyfiku - Oceanie Spokojnym, który zajmuje jedną trzecią powierzchni Ziemi. Zawiera połowę wody naszego świata i ukrywa najgłębsze miejsce na naszej planecie. To jest to, co ogromne i kultowe, rzadkie i olśniewające stworzenia nazywają domem - i gdzie czają się jeszcze nieodkryte stworzenia. Przełamiemy granice między lądem a morzem, przemieszczając się po oceanie, przedstawiając szeroki wachlarz miejsc, gatunków, zjawisk naturalnych i zachowań. Każdy odcinek skupia się na ikonicznej charakterystyce: namiętności, żarłoczności, przemocy i tajemnicy. Nakręcony w Ultra High Definition, serial pokaże ocean i jego mieszkańców w sposób nigdy wcześniej niewidziany w telewizji - odkrywając potworność co do minuty; obcy intymności. Nazwa Pacyfik pochodzi od słowa "spokojny". Ten ocean taki jednak nie jest. To świat pełen niebezpieczeństw, gdzie śmierć uderza znienacka, życie balansuje na granicy przetrwania, wzrok może zwodzić, a morskie olbrzymy nie oszczędzają się w walce. Na powierzchni 166 milionów kilometrów kwadratowych - jednej trzeciej powierzchni naszej planety - rozciąga się największy ocean świata, morze pełne niebezpieczeństw. Idylliczny krąg piaszczystego lądu pośród błękitnych wód Pacyfiku. Pod powierzchnią wciąż jednak można trafić na ślady zniszczeń. Tysiące gatunków rywalizują o przestrzeń i pożywienie w cieśninie o szerokości około pięciuset metrów. Tak jakby wszyscy mieszkańcy wieżowca stłoczyli się na parterze, a okoliczni sąsiedzi chcieliby ich zjeść. 09:10 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. ZAGROŻONY LAS (WILD BRAZIL.) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Serial dokumentalny przedstawiający dziką Brazylię. Niedostępne krainy Amazonki, Pantanalu, Wybrzeży Atlantyku i wyspy otaczające ten egzotyczny kraj. Mata Atlantica (Las Atlantycki) - rozciąga się tysiące kilometrów wzdłuż wybrzeża Brazylii od umiarkowanego klimatu na południu kraju po tropikalną północ. Z wybrzeża las wcina się 600 km w głąb lądu, tworząc rozmaite habitaty. Są tu bujne, nizinne lasy deszczowe, skały i otwarte przestrzenie, porośnięte trawą. Przez 500 lat większość Mata Atlantica została przekształcona w pastwiska i tereny rolnicze. Pozostałe płaty lasu wciąż są jednak domem dla niezwykłych zwierząt. Istny kalejdoskop motyli. Blisko 1000 gatunków ptaków, więcej niż w całej Europie. Nie tylko małpy są wyjątkowymi rezydentami Mata Atlantica. Wiele gatunków ptaków leśnych występuje wyłącznie tutaj. Tereny leśne wzdłuż bagien i strumieni są ulubionym habitatem pakożera leśnego. Mata Atlantica jest wciąż jednym z najbujniejszych habitatów na Ziemi. 10:10 ODKRYWAMY ŚWIAT. ODC. 1 BALI (WORLD DISCOVERIES. EP. 1 BALI) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne, zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. Odwiedzimy: BALI, KAMBODŻĘ, KOSTARYKĘ, GWADELOUPĘ, ISTRIĘ; LOFOTEN, MADERĘ, PERU, RIO DE JANEIRO, SRI LANKĘ, TAHITI, LAOS. W odcinku pierwszym poznamy Bali. Spośród 13 667 wysp Indonezji Bali jest bez wątpienia najbardziej znaną. Znajduje się w pobliżu równika, jej rzeźbę terenu wyznacza łańcuch wulkaniczny. Pokryta zielenią tarasowych pól ryżowych, które karmią cztery miliony mieszkańców, Bali ze swoją kulturą i słodyczą życia zawsze była marzeniem podróżników. 11:00 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 13 PAPI TAVI Z POLINEZJI (AROUND THE SEA II EP. 13 PAPY TAVI) Serial dokumentalny, 15 min, Francja, 2018 Reżyseria: Franois Guillaume, Stphane Jacques, Denis Pinson Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku poznamy Tavi Pirifonia - to "aito". W języku polinezyjskim słowo to oznacza "wojownika". Ten wybitny wioślarz wyszkolił kilka pokoleń mistrzów. Mieszkańcy Papeete nazywają go "Papi Tavi", czyli "dziadkiem". Tavi ma siedemdziesiąt dwa lata i nadal kieruje klubem wioślarskim w Faa'a. Treningi odbywają się codziennie, przed zachodem słońca. 11:25 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 3 ("HISTORIE WILEŃSKIE") Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Siostrę Michaelę Rak niektórzy nazywają wulkanem. Inni mówią o niej: święta, ale po chwili dodają: z charakterem. Pochodzi z Polski, mimo to wilnianie bardzo szybko zaakceptowali ją jako swoją. Zrobiła to, co wcześniej nie udało się nikomu - założyła pierwsze i jak na razie jedyne na Litwie hospicjum stacjonarne. Pielgrzymi i goście, którzy odwiedzają to miejsce, czasem wzdychają: ech, chciałoby się tu umrzeć... 11:55 WSZYSTKO MOŻE SIĘ PRZYTRAFIĆ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1995 Scenariusz i realizacja: Marcel Łoziński Zdjęcia: Arthur Reinhart Bohater filmu, rezolutny Tomek Łoziński, ma 6 lat. Poznaje świat, przemierzając park na hulajnodze. Zatrzymuje się, by wąchać kwiaty, gonić motyle, nakarmić wiewiórkę i łabędzie. Przede wszystkim jednak zatrzymuje się przy stojących wzdłuż parkowych alejek ławkach, na których siedzą stare kobiety i starzy mężczyźni. Rozmawiając z nimi konfrontuje swoją wiedzę z ich doświadczeniami. Dowiaduje się o potrzebie wiary i nieuchronności śmierci, wartości zdrowia, pracy i rodziny, dolegliwościach starości, przyczynach biedy, roli pamięci i kolejach ludzkich losów, na które wpływ miewa i historia, i ich własne decyzje. Przekonuje się, że samotność może być przekleństwem, ale i cenioną wartością. Nie chce przyjąć do wiadomości, że los ma wypisany na dłoni. Nie chce pogodzić się z nieuchronnością. Pełen dziecięcych złudzeń jest przekonany, że w życiu wszystko może się przytrafić: można na przykład spotkać małego dinozaura, albo starszy pan w okularach może żyć 120, a nawet dużo więcej lat. Przejażdżka Tomka przez park stopniowo zmienia się w symboliczną wędrówkę przez życie. Film w 1995 roku zdobył m. in. Grand Prix i wyróżnienie FIPRESCI na XXXII Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie; nagrodę Ministerstwa Kultury Północnej Westfalii, jury katolickiego oraz Międzynarodowej Federacji Klubów Filmowych (FICC) na XLI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen, a także Grand Prix na Bałtyckim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Telewizyjnych w Bornholmie. 12:50 A GDYBY TAK SIĘ STAŁO Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Muzyka: Małgorzata Jaworska Osiemnastolatek wraca do parku, gdzie dwanaście lat wcześniej jeździł na hulajnodze, przyglądał się dumnym pawiom, a napotkanym starszym osobom zadawał pytania na temat życia, śmierci, miłości, samotności. Pytania głębokie, przenikliwe, często poważne, a często zabawne w swej dziecięcej prostocie odbierania świata. Czy były one tylko chwilą ulotnej fantazji i z czasem wypłowiały, rozmyły się i odeszły do przeszłości tak, jak odchodzi do niej dzieciństwo? Czy też może dotykały spraw wiecznych, uniwersalnych, eschatologicznych? Młody człowiek w tym samym parku, po którym już zapewne wędrują tylko cienie jego dawnych rozmówców, powraca pamięcią do tamtego letniego dnia. A to, co z tej pamięci wskrzesi, zabiera w dalszą drogę życia jak najcenniejszą wskazówkę i ponadczasową mądrość. W 2008 roku film był jednym z ośmiu najlepszych światowych dokumentów, ubiegających się o nominację do Oscara. 13:40 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. DZIKIE SERCE (WILD BRAZIL) Serial dokumentalny, 49 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish W samym sercu Brazylii skrywa się pewna tajemnica - ogromne, otwarte przestrzenie. Ten kraj najlepiej znamy z lasów deszczowych Amazonki. Tymczasem centralny płaskowyż, o którym niewiele wiadomi, jest domem kilku wyjątkowo niezwykłych gatunków zwierząt. To miejsce ekstremalnego klimatu i wielkich dramatów. Może być zarówno piekłem lub rajem na ziemi. Płaskowyż Centralny kiedyś pokrywał 2 miliony km kwadratowych, a dziś wciąż rozciąga się na 300 tysiącach km kwadratowych, czyli 10 razy więcej od Parku Narodowego Serengeti. Na sawannie pora sucha też daje się we znaki. Wyżyny Brazylii to surowa i mało znana kraina, która zmusiła zwierzęta do dziwnej adaptacji i sprytnych sposobów na życie. 14:40 KOLBA, NA SZCZĘŚCIE! Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz, Maria Nockowska Scenariusz: Maria Nockowska Zdjęcia: Józef Szymura, Piotr Jankowski, Paweł Pietraszewski Muzyka: Marzena Majcher Krzysztof Kolberger (ur. 13 sierpnia 1950 w Gdańsku, zmarł 7 stycznia 2011) popularny aktor i zarazem ambasador ludzi chorych. Człowiek, który na scenie tworzy wybitne kreacje, za kulisami, od kilkunastu lat, zmagał się z chorobą nowotworową. Życie z wyrokiem stało się szansą na odkrycie nowych możliwości bycia człowiekiem i bycia dla innych. Kolba, na szczęście! to zapis balansowania na granicy życia i śmierci, afirmacja życia we wszystkich jego przejawach. Film opowiada o artyście spełnionym, człowieku sukcesu, ale również o Hiobie, którego los wystawia na coraz to nowe próby. Czy to właśnie one ujawniły mu nowy wymiar człowieczeństwa? Śledzimy nakładanie się dwu biografii Krzysztofa tej artystycznej i tej zwykłej, w której, po zmyciu makijażu, aktor staje się pacjentem udręczonym rytuałem życia z chorobą. Przemiana odbywa się błyskawicznie - na granicy sceny i garderoby, w której bohater przyjmuje leki i poddaje się badaniom, by po chwili wyjść na scenę i kontynuować spektakl. Sceny ukazujące normalny żywot zawodowy i prywatny Kolbergera (próby w teatrze, udział w spektaklach, spotkania z publicznością w trakcie monodramów i wieczorów poetyckich, aktywność towarzyską, rodzinną) przeplatają się z wizytami u lekarzy, badaniami kontrolnymi, pomiarami poziomu cukru, przyjmowaniem leków i zastrzyków z insuliną. Oglądamy garść epizodów z trwającej kilkanaście lat egzystencji aktora w cieniu choroby, z jej dramatycznymi nawrotami zakończonymi skomplikowanymi operacjami. Choroba zmusza do życia w niezwykłym rygorze i zaplanowanym co do minuty rytmie dnia. Jeden z dni powszednich to przygotowania do kilkudniowego wyjazdu w Polskę, który staje się poważną operacją logistyczną. Krzysztof wyrusza niczym himalaista, z licznymi zestawami żywności, spreparowanymi wg wskazań dietetyków i lekarzy. Niedobór insuliny grozi mu w każdej chwili dramatyczną zapaścią, zasłabnięciem a nawet śpiączką. Stałym elementem terminarza Krzysztofa są spotkania z lekarzami: prof. Stanowskim i prof. Krawczykiem, którzy go operowali oraz prof. Szczylikiem stałym konsultantem i opiekunem. Kamera towarzyszy mu podczas wizyt kontrolnych, zabiegów rehabilitacyjnych oraz częstych, kilkudniowych pobytów w szpitalu. Osobną rolę w zdrowotnej epopei Krzysztofa odgrywa dr Ewa Sejda z Krynicy. Kolberger rozmawia z nią kilka razy dziennie, informując po każdym posiłku o swoim samopoczuciu i poziomie cukru. Ich spotkania odbywają się w krynickim sanatorium. Kamera śledzi spotkania Krzysztofa z bliskimi mu osobami, w tym byłą żoną Anną Romantowską, z którą pozostaje w wielkiej przyjaźni i która wspomaga go w chorobie. Krzysztof żyje także dzięki przyjaciołom: prywatnym i zawodowym, takim jak: Małgorzata Zajączkowska, Maria Pakulnis, Krystyna Janda, Anna Dymna, Leszek Wosiewicz, Andrzej Wajda; Izie, przykład Krzysztofa, pomógł oswoić własną chorobę. Mimo nawrotów nowotworu nie straciła nadziei, pracuje a dom jest zawsze pełen gości. Skoro Krzysztofowi się udało to i jej się uda. Leitmotivem opowieści jest Gdańsk Wrzeszcz, miasto dzieciństwa i młodości, do którego Krzysztof wraca w sensie fizycznym i mentalnym. Rodzinny dom z ogrodem we Wrzeszczu to osobista arkadia, punkt odniesienia, miejsce magiczne, idealne do opowieści o rodzinie, historii, protoplastach i imponderabiliach. Pejzaże Wybrzeża są tłem przemyśleń aktora związanych z traumatycznym doświadczeniem choroby. Czy ciągła obecność śmierci może nadać nowy sens życiu? Klamrą narracyjną filmu jest makabryczna pomyłka - nadana 17 lipca 2007 roku przez jedną ze stacji telewizyjnych informacja o śmierci Krzysztofa. Ludzie wierzą, że takie zdarzenie to dobra wróżba. 15:45 ŚWIAT BAKTERII (BACTERIAL WORLD - MICROBES THAT RULE OUR WORLD / CES MICROBES QUI NOUS GOUVERNENT) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2016 Reżyseria: Stephane Begoin Film dokumentalny przybliżający obraz świata bakterii. Drobnoustroje bardzo długo kojarzono z chorobami, plagami i epidemiami. Dopiero od niedawna badacze zaczęli podkreślać, jak ważną rolę te mikroskopijne organizmy odgrywają w budowaniu wszystkich form życia - od roślinnych po zwierzęce, a także nasze, ludzkie. Bakterie w naszych organizmach wspierają procesy oddychania, trawienia, wzrostu; mogą wpływać na nasze zachowanie, a czasem nawet zmieniać losy gatunku. Znajdują się one na powierzchni oceanu i w otchłani, w glebie i roślinach, nie mówiąc już o jelitach owadów i dużych ssaków, w tym ludzi. Są obecne w każdym zakątku naszej planety. Czy mamy świadomość, że wśród miliardów bakterii, które istnieją na ziemi, mniej niż 1% z nich jest patogennych? Ostatnie odkrycia pokazują, że bakterie są nie tylko związane z początkami życia na ziemi, ale że stały się niezbędne dla kontynuacji tego życia. Dzisiejsi naukowcy twierdzą, że bakterie są częściowo odpowiedzialne za proces ewolucji. Oddychanie, jedzenie i trawienie i rozwój nie jest możliwy bez nich. Ochrona to osobny ważny temat z ich udziałem. We wszystkich tych podstawowych funkcjach ludzkich i ziemskich organizmy żyją w ścisłej symbiozie z bakteriami. W filmie przygotowanym we współpracy z najznakomitszymi uczelniami i naukowcami, w atrakcyjny sposób pokazano świat bakterii oraz nową wizję współzależności człowieka z bakteriami. Studia nad bakteriami zmieniają naszą wiedzę o funkcjonowaniu istot żywych. Mogą też zrewolucjonizować medycynę. Bakterie mnożą się, kolonizując całą planetę. Żyją wszędzie, nawet na przedmiotach codziennego użytku. Są absolutnie wszechobecne. Tworzą własny świat, a my dopiero od niedawna odkrywamy jego złożoność. Badania nad drobnoustrojami wprowadzają naukę na nowe tory. Jeśli zdołamy zrozumieć mechanizmy zachodzące między bakteriami i narządami, może kiedyś będziemy mogli nimi sterować. Czy terapie bakteryjne to przyszłość nauki? Zanim dojdziemy do tego etapu, naukowcy muszą przeprowadzić setki tysięcy badań, analizując każdy element procesów zachodzących między naszym organizmem a jego mikrobiomem. Jesteśmy na początku długiej drogi. Nowy świat złożony z miliardów mikroskopijnych organizmów żyjących i funkcjonujących bez naszej wiedzy wciąż czeka na odkrycie. Postawiliśmy już pierwszy krok: zrozumieliśmy, że nie stanowimy odrębnych bytów, ale złożone ekosystemy. Przez dziesięciolecia traktowaliśmy bakterie jak najgorszego wroga. Jutro być może dostrzeżemy w nich lek na nasze choroby. 16:50 ODKRYWAMY ŚWIAT. ODC. 2 KAMBODŻA (WORLD DISCOVERIES. EP. 2 CAMBODGE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. Odcinek drugi to odkrywanie Kambodży. Widziane z samolotu Królestwo Kambodży wygląda jak wielka szachownica pól ryżowych, poprzecinanych palmami cukrowymi, które stały się symbolem kraju. Posiada również wiele niezwykłych stanowisk archeologicznych, takich jak Angkor i jego słynna świątynia Angkor Wat, która pojawia się w centrum flagi Kambodży. Kambodża, rozdarta ponad dwudziestoletnimi konfliktami i kolejnymi wojnami, odbudowała się z niezwykłą dynamiką. Z wyjątkowym dziedzictwem kulturowym, stabilnością polityczną i wzrostem, jej przyszłość wydaje się być na dobrej drodze. 17:55 DAJ SIĘ ZASKOCZYĆ. RESTAURACJE W NIEZWYKŁYCH MIEJSCACH. (GUESS WHERE WE'RE EATING TONIGHT) Film dokumentalny, 57 min, Republika Południowej Afryki, 2019 Reżyseria: Delphine Coutin Film dokumentalny o najbardziej niesamowitych restauracjach świata. Jedzenie w restauracji wydaje się czymś powszechnym. A jednak niektórym placówkom udaje się zaoferować swoim klientom niezwykłe wrażenia w nietypowych warunkach. Filmowcy podążali za niezwykłymi restauratorami, którzy zadomowili się tam, gdzie się ich nie spodziewają: w starej kopalni soli, w Mont Saint - Michel, na dnie jaskini lub prawie w chmurach. Jak się okazuje, wszelkie sposoby i zabiegi są dobre, aby zaskoczyć klientów, ale uwaga - biznes może być niebezpieczny! 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TAJLANDIA. KWIAT AZJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. Tajlandia to kraina uśmiechu i serdeczności, pięknej przyrody i nowoczesnych miast. Fascynuje swoim pięknem, kulturą i duchowością. Jest gościnnym i niezwykle różnorodnym krajem. Wyruszamy w podróż śladami dawnego Królestwa Syjamu. Bangkok, stolica Królestwa Tajlandii, rozwija się szybko i prężnie. Liczy blisko 8 milionów mieszkańców. Dzielnice Silom i Siam Square imponują rozmachem i nowoczesną architekturą. Tradycyjne życie mieszkańców Bangkoku toczy się wokół ulicznych kramów z jedzeniem i słynnych tuk - tuków, bezustannie krążących po mieście. W świątyni Wat Pho znajduje się największa kolekcja posągów Buddy w całej Tajlandii. To jeden z pierwszych ośrodków edukacji publicznej w kraju. 20:10 POWIEDZCIE ŚWIATU (TELL THE WORLD) Film dokumentalny, 45 min, Australia, 2019 Reżyseria: Sophie Mcneill Film dokumentalny o kulisach chińskich obozów internowania i reedukacji muzułmanów. Muzułmanie z chińskiego regionu Xinjiang stali się celem projektu homogenizacji kulturowej Xi Jinpinga. Dzieci są oddzielane od rodziców i trafiają do szkół z internatem reedukacyjnym, a dorośli są internowani w więzieniach rozproszonych po całym kraju. Bezprecedensowy poziom inwigilacji oznacza, że nikt nigdzie nie ukryje się przed wścibskimi oczami Komunistycznej Partii Chin, która dąży do wymazania starożytnego dziedzictwa kulturowego. Co 200 metrów są punkty kontrolne. Sprawdzają identyfikatory i smartfony. Ludzie zaczęli dosłownie znikać. Mocno uzbrojona policja sił specjalnych napada na domy i zabiera mieszkańców. Oto jak są naruszane prawa człowieka, do czego doszło w wyniku chińskiej polityki masowego przetrzymywania. Pokażemy, jak masowe aresztowania muzułmańskiej ludności w Chinach rozbijają australijskie rodziny. Prześwietlimy prowadzoną przez partię komunistyczną kampanię eksterminacji kulturowej i wyjaśnimy, dlaczego Australia nie może pozostać obojętna. Pekin wypowiedział ostateczną wojnę religii i kulturze tych tureckich mniejszości w Sinciangu i nie spocznie, dopóki nie zostaną one zmienione na zawsze. 21:05 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - WENEZUELA W CIENIU CHAVEZA Magazyn, 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Prowadzący: Barbara Włodarczyk Zarabiają po 2 dolary miesięcznie, ale są milionerami, bo w kraju panuje hiperinflacja. W sklepach brakuje nawet papieru toaletowego, na stacjach benzynowych paliwa, a w kranach wody. Mowa o bogatej w ropę Wenezueli, która jeszcze w 2001 roku była najbogatszym krajem Ameryki Łacińskiej. Jak stała się bankrutem? O tym oraz o filmie "Wenezuela w cieniu Chaveza" Barbara Włodarczyk porozmawia z Joanną Gocłowską - Bolek, ekspertką ds. Ameryki Łacińskiej. 21:15 WENEZUELA W CIENIU CHAVEZA (VENEZUELA: THE CHAVISTA REVOLUTION IN THE LAND OF OIL / VENEZUELA: L'OMBRE DE CHAVEZ) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2020 Reżyseria: Laurence Debray Film dokumentalny o Wenezueli. Odkąd do władzy w tym kraju doszedł Hugo Chavez w 1999 roku obserwuje się tutaj spore zamieszanie. Komentatorzy postrzegają ten kraj jako model i antymodel. Propaganda Chaveza uwodzi wielu, ale i wielu zraża, co powoduje bunt. Jak wygląda chavizm określany jako lewicowy nurt polityczny, pochodzący od nazwiska prezydenta Chaveza? Czy to autokratyczne przywództwo? Po 20 latach reżimu komentatorzy i dziennikarze postanowili ocenić te rządy, pojechali do Wenezueli, aby sprawdzić efekty rewolucji, sytuację ekonomiczną, wojskową i polityczną tego kraju. W historii ludzkości trudno o podobny przykład kraju, który bez żadnej wojny czy innego kataklizmu, zubożał do tego stopnia, że 94% jego obywateli żyje w nędzy. A był to najbogatszy kraj Ameryki Południowej. Gdyby sytuacja była normalna, dochód narodowy Wenezueli sięgałby siedmiuset miliardów dolarów. Teraz wynosi 100 miliardów. Nie wybrano Chaveza, żeby rządził przez 5 lat, lecz po to, by zmienił historię. W Wenezueli panuje przekonanie, że historię zmieniają wojskowi, nie cywile. Chavez miał wskrzesić to marzenie. Był silnym mężczyzną w mundurze i na koniu, który miał zaprowadzić porządek i przywrócić majątki, które ktoś nam odebrał. Film jest bogaty w wywiady z Wenezuelczykami. To próba zrozumienia zjawiska chavizmu, określanego jako socjalizm XXI wieku. 22:15 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA NADWORNEGO ARTYSTY PREZYDENTA UZBEKISTANU Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z Sirodżidinem - artystą, który zajmuje się sztuką użytkową w drewnie i mieszka w stolicy Uzbekistanu - Taszkiencie. 22:50 ŚWIAT OD ŚWITU DO ZMIERZCHU - PEKIN OD ŚWITU DO ZMIERZCHU Cykl dokumentalny, 41 min, Polska, 2011 Scenariusz i reżyseria: Maciej Drygas, Mirosław Dembiński Bohaterka mieszka w Pekinie. To starsza, schorowana kobieta, właścicielka trójkołowej taksówki, która przez cały dzień rozwozi swoich klientów po tym wielkim mieście. Żyje z mężem w skromnym mieszkaniu, w biednej okolicy, ale jak twierdzi: "czuje się spełniona", jest głową rodziny, wychowała udane dzieci, a kilka lat temu partia podarowała jej - inwalidce - motocykl! Opowiadając o swym życiu, z nostalgią wraca do dawnych rewolucyjnych czasów, kiedy pieniądze nie miały takiej władzy nad ludźmi jak dzisiaj. Widz zaś ogląda Pekin z czasów politycznego i gospodarczego przełomu. Zmiana warty na Placu Tienenmen dokonuje się pod wielkim portretem Mao, ale tłum obserwujący tę uroczystość przypomina raczej beztroskich turystów, fotografujących egzotyczny relikt przeszłości. Na lekcji wychowania obywatelskiego uczniowie dyskutują nad wyborem najlepszej filozofii politycznej, spierają się o różnice między konfucjanizmem, buddyzmem i taoizmem. Z drugiej strony, podczas spaceru przez miasto ekipa filmowa natyka się na grupę przechodniów z entuzjazmem śpiewających pieśni z czasów komunizmu wojennego. Śpiewają o krwawej rozprawie z wrogami rewolucji, stojąc pod wielkim gmachem komercyjnego banku... Takich paradoksów jestw filmie więcej i tworzą one ciekawy obraz, jakże daleki od jednoznaczności. 23:40 NIE TYLKO SAMOCHÓD Reportaż, 22 min, Polska, 1971 Autor: Gwidon Gaj Zdjęcia: Henryk Pękala Reportaż o rozwoju komunikacji drogowej i samochodowej na Śląsku. Najbardziej obciążonym odcinkiem na drodze łączącej Katowice z Warszawą jest odcinek Katowice - Częstochowa, gdzie przewozi się w ciągu doby ponad 30 ton ładunku. W centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego natężenie ruchu przekracza dopuszczalne normy, a stan dróg jest gorszy niż w innych województwach. Jaka będzie przyszłość rozwiązań komunikacyjnych? Na to pytanie odpowiadają gospodarze wojewódzkich i centralnych dróg publicznych. Plany budowy dróg na Śląsku, koncepcje i sprecyzowane działania zostały już podjęte, celem poprawy zatłoczenia komunikacyjnego w sieci GOP. 00:05 NOTACJE: JÓZEF GLEMP. KAPŁAŃSTWO I WIERNOŚĆ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Krzysztof Tadej Kard. Józef Glemp wspomina dom rodzinny, opowiada o swoim kapłaństwie. Mówi również o sensie życia, ulubionych modlitwach i zainteresowaniach sportowych. Opowiada o najważniejszych współczesnych zagrożeniach moralnych w Polsce i swoich poglądach dotyczących tych zagrożeń. 00:20 ŻEBY NIE BOLAŁO (ŻEBY NIE BOLAŁO) Film dokumentalny, 46 min, TVP, 1998 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jacek Petrycki W 1974 roku dziennikarka Marta Wesołowska z "Polityki" i fotografik Erazm Ciołek odwiedzili Urszulę Flis, młodą rolniczkę gospodarującą samodzielnie na 13 hektarach. Towarzyszył im wówczas Marcel Łoziński ze swoją ekipą. Tak powstał reportaż prasowy "Raport w sprawie genów" i film dokumentalny "Wizyta", rejestrujący kolejne etapy pracy dziennikarki. Po 23 latach dokumentalista postanowił powtórzyć tamtą sytuację. Do Urszuli Flis ruszył ponownie z tą samą ekipą i Erazmem Ciołkiem, Martę Wesołowską zaś, która porzuciła dziennikarstwo i wyjechała do Szwecji, zastąpiła Agnieszka Kublik z "Gazety Wyborczej". W efekcie nowy film składa się z dwóch części. Pierwsza - utrzymana w tonacji sepiowej - to dokument sprzed lat zatytułowany "Wizyta", druga - w kolorze - jest zapisem ponownego spotkania z panią Urszulą. W 1974 roku młodziutkiej Urszuli, oczytanej wielbicielce teatru, która postanowiła, że przejmie pozostawione przez zmarłego ojca gospodarstwo, sąsiedzi nie dawali szans. Mówili, że buja w obłokach i za dużo "siedzi w książkach", więc nie poradzi sobie na roli. Pełna niepokoju o nią była też matka, która pragnęła dla córki normalnego, kobiecego szczęścia: nie samotnej harówki od świtu, ale męża i dzieci. Urszula zaś, wyraźnie górująca poziomem intelektualnym nad otoczeniem, atakowana pytaniami dziennikarki broniła aż do łez słuszności swojej decyzji. Po latach pani Urszula jest nadal sama, tym bardziej że zmarła jej matka. Nadal ciągle czyta, nie wyrywa się już jednak do teatru: nie ma z kim zostawić krów. Minione lata ją zmieniły, tak jak i zmieniło się jej otoczenie. Pozostała jednak sobą, wierna sobie mimo wszystko. Nie uciekła ze swego biednego gospodarstwa, choć mogłaby to zrobić, śladem rodzeństwa, które dawno wyrwało się ze wsi. Jest dojrzałą, fascynującą kobietą, która pod koniec wizyty filmowców mówi: "Jest mi miło, że Marcel chciał po latach zrobić ten film, nie chciałabym jednak, żeby to bolało". Zdanie to, które zdecydowało o tytule filmu, jest dla widza sygnałem, że choć w dokumencie tym najważniejsza jest oczywiście jego bohaterka i zestawienie jej dwóch obrazów, równie istotny jest jednak sposób, w jaki reżyser pokazał ją w jego pierwszej i drugiej części. Znak, że tym razem wyznaczył sobie pewne granice. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TRZEBA GINĄĆ - KROJANTY 1939 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Trzeba ginąć - Krojanty 1939. O tym, że wojna na granicy z Niemcami w województwie pomorskim wybuchła 25 minut wcześniej niż na pozostałych odcinkach, zdecydował rozkład jazdy tranzytowego pociągu pośpiesznego Berlin - Królewiec. Strona polska, mimo skrajnie napiętej sytuacji, szanując umowy międzynarodowe, zdecydowała się przepuścić go przez przygotowane już do obrony pozycje. Zamiast ekspresu jednak, na stacje w Chojnicach wjechał podstępnie pociąg pancerny. Równocześnie uderzyła niemiecka artyleria. Pułkownik Kazimierz Mastalerz, dowódca 18. Pułku Ułanów Pomorskich w okopie polowego stanowiska dowodzenia wypowiedział wtedy prorocze dla niego samego słowa: "Trzeba ginąć, stąd się nie wychodzi". Bitwa pod Krojantami weszła do legendy. Stała się też już później przedmiotem gorących sporów historycznych i polemik. I my zabierzemy dziś głos w dyskusji. 01:40 NAUKA CHODZENIA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Marcin Kopeć Główny bohater filmu to postać wielowymiarowa, gangster, który stara się być dobrym człowiekiem. W jego przypadku nie jest to jednak łatwe. Całe dotychczasowe życie sprawiał cierpienie innym i wzbudzał w ludziach strach. 45 - letni Piotr, były członek warszawskiej mafii, po wyjściu z więzienia próbuje ułożyć sobie życie od nowa. Jak twierdzi, pragnie odpokutować za grzechy przeszłości, podejmując pierwszą legalną pracę w hospicjum. Widz obserwuje bohatera, który stawia pierwsze kroki w normalnym społeczeństwie, przełamuje swoje wewnętrzne i zewnętrzne blokady, walczy ze słabością. Pod koniec filmu pozostajemy z pytaniem: czy Piotr dostosuje się do swojego nowego życia opartego na innych wartościach niż te dotychczas wyznawane, czy jego przemiana będzie trwała? 02:40 KONIEC EUROPY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Kamila Veymont - Cendrowska Film opowiada o ostatnich miesiącach funkcjonowania najsławniejszego w Europie Środkowo - Wschodniej bazaru - Jarmarku Europa na terenach historycznego Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie. Decyzja UEFA przyznająca Polsce i Ukrainie organizację EURO w 2012 roku oznaczała konieczność wybudowania w Warszawie Stadionu Narodowego, a co za tym idzie wyprowadzkę kupców handlujących na zdewastowanym stadionie od blisko 18 lat. Tymczasem wraz ze stadionowym handlem, o którym niejeden mówi ze zgorszeniem, że to "trzeci świat" w centrum aspirującej do europejskości stolicy, odchodzi do lamusa historii jedyna w swoim rodzaju pamiątka czasów polskiej transformacji ustrojowej, z jej spontaniczną, nie zawsze legalną "działalnością gospodarczą" czy koegzystencją, nie do końca pokojową, rozmaitych ras i kultur, które uczyniły ze stadionu tygiel kultur w homogenicznej Polsce nigdzie indziej niewystępujący. Film stara się to odchodzące nieformalne "państwo w państwie" zatrzymać w kadrze: sektor wietnamski o 2 nad ranem, targ bułgarski w deszczu, ciemnoskórych z korony i polskie rewiry na błoniach. Bo może się okazać, że "Europa" była jednym z bardziej intrygujących wcieleń zasłużonego Stadionu Dziesięciolecia, który wszak widział niejedno, o czym przypominają wykorzystane w filmie archiwalia.