TVP Dokument Piątek, 28.01.2022 06:00 DZIKA POLSKA - O PAJĄKACH BEZ JADU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pająki wciąż potrafią nas zaskoczyć i to nie tylko kunsztem rozsnuwanych przez siebie sieci, czy lotami na nitce. Okazuje się, że niektóre odbywają gody nieomal zimą, inne zimują pod lodem, a cała ich rzesza spędza mroźny czas pod gołym niebem, znosząc nawet dwudziestostopniowe mrozy. Wiele z nich to drobne istoty, których bliskiej obecności nawet się nie domyślamy. Trwają już na ziemi dziesiątki milionów lat, a wiele z nich zostało zakonserwowanych w bursztynie. 06:30 DZIKA POLSKA - JAK BÓBR PRZYKAZAŁ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Krystian Matysek Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Uratowane pół wieku temu bobry pokazują dziś ząb, a ściślej swe niezwykle ostre siekacze. Nade wszystko zaś swą ekspansywność, zmyślność i witalność, które sprawiły, że podbiły znaczną część Polski. Tu i ówdzie jest ich zbyt wiele. Stąd akcje przesiedlania tych zwierząt do innych ostoi. Te akcje to okazja, by przekonać się, jak silnym zwierzęciem jest ten wodny gryzoń, a także odkryć, jak wielki wpływ na otaczającą przyrodę mają ci naturalni inżynierowie znad nizinnych rzek. 07:00 SIŁA NATURY. ODC. 1 PREKURSORZY (WILD WORKERS PRIME MOVERS 1/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. Odc. 1 - Prekursorzy. Wielkie równiny. Zajmują jedną czwartą powierzchni lądów. Porastają je pożywne trawy, którymi żywią się największe stada. Trawy Ameryki Północnej osiągnęły obecny kształt za sprawą potężnych stad pasących się tu przez tysiące lat. Bez bizonów prerie by nie istniały. Dorosły bizon waży nawet tonę, a stado spożywa do 12 ton pokarmu dziennie. Sawanny afrykańskie żyją według innych zasad. Tutaj trawy i drzewa tworzą kolorową mozaikę. Oto żyrafa, chirurg drzew. Duże czy małe zwierzęta zapewniają zdrowy rozwój trawom i lasom na całym świecie. Śmierć i rozkład to elementy rytmu życia. Przemieszczające się stada dostarczają naszej glebie substancje, dzięki którym cykl życia trwa. 08:05 WIELKI PACYFIK - ŻARŁOCZNY OCEAN (4/5) (BIG PACIFIC. VORACIOUS. (4/5)) Serial dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2015 Reżyseria: Houghton Sue Scenariusz: Meade Craig Seria dokumentalna o Pacyfiku - Oceanie Spokojnym, który zajmuje jedną trzecią powierzchni Ziemi. Zawiera połowę wody naszego świata i ukrywa najgłębsze miejsce na naszej planecie. To jest to, co ogromne i kultowe, rzadkie i olśniewające stworzenia nazywają domem - i gdzie czają się jeszcze nieodkryte stworzenia. Przełamiemy granice między lądem a morzem, przemieszczając się po oceanie, przedstawiając szeroki wachlarz miejsc, gatunków, zjawisk naturalnych i zachowań. Każdy odcinek skupia się na ikonicznej charakterystyce: namiętności, żarłoczności, przemocy i tajemnicy. Nakręcony w Ultra High Definition, serial pokaże ocean i jego mieszkańców w sposób nigdy wcześniej niewidziany w telewizji - odkrywając potworność co do minuty; obcy intymności. Niektóre z olbrzymów zamieszkujących Pacyfik muszą odżywiać się bez przerwy. Inne mogą nie jeść nawet przez rok. Armia żarłoków może zniszczyć podmorski las. Żyje tu drapieżca o wielu pyskach i właściciel największego otworu gębowego. W Pacyfiku zwykle ktoś je albo jest zjadany. Na powierzchni 166 milionów kilometrów kwadratowych - jednej trzeciej powierzchni naszej planety - rozciąga się największy ocean świata, którym rządzi nienasycony apetyt. U wybrzeży San Diego w Kalifornii żyje największe zwierzę świata. Płetwal błękitny. Ma 30 metrów długości; więcej niż boisko do koszykówki. Waży 200 ton - tyle, ile 28 słoni afrykańskich. Odżywia się jednak jednymi z najmniejszych mieszkańców oceanu - skorupiakami o wielkości spinacza biurowego. Szczętki, inaczej eufazje, popularnie zwane krylem, ważą niecały gram. Płetwal musi ich połknąć 40 milionów dziennie. 09:10 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. RAJSKIE WYBRZEŻE (WILD BRAZIL) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Wybrzeże brazylijskie jest jednym z najbardziej spektakularnych na świecie, choć bardziej znana jest czterokilometrowa plaża Copacabana. Brazylijskie wybrzeże atlantyckie to nie tylko pas suchego piachu. Są tu dziwnie ukształtowane wydmy, dalekie skaliste wysepki i unikalne rafy tropikalne. Płytkie wody to miejsce bogatego, podwodnego świata: pływają w nim humbaki, ośmiornice, mureny, groźne węże i delfinki długoszczękie. Wszystkie te zwierzęta żyją wzdłuż niezwykłego wybrzeża Brazylii. Wybrzeże rozciąga się na blisko 7500 km - od umiarkowanych klimatów południa po tropiki. Linia wybrzeża to dzikie, skaliste brzegi i tropikalne, rajskie plaże. Olbrzymie stada ptaków korzystają z obfitości pokarmu w tych wodach. Wiele z nich leci na żer tysiące kilometrów z Ameryki Północnej. Bekasy potrzebują lagun, by odbudować rezerwy tłuszczu przed długą drogą powrotną do domu. Również szlamniki amerykańskie. Długimi dziobami sięgają w głąb piasku. Migranci mieszają się z tutejszymi rezydentami. Flamingi najpierw przeszukują łapami grząskie podłoże, potem filtrują pożywienie z mętnej wody. Laguna jest tak bogata w pokarm, że flamingi nigdy nie muszą emigrować. To jedyne miejsce w Brazylii, gdzie można je zobaczyć przez okrągły rok. Prawdziwy mistrz wód wybrzeża to fregata wielka, unosi się bez wysiłku na skrzydłach o rozpiętości 2 m. Żywi się rybami bez zamoczenia łap. Fregaty wielkie można napotkać wzdłuż całych 7500 kilometrów brzegu brazylijskiego. Gniazdują na wielu wysepkach, jednak nie na tych wyglądających tak idyllicznie. 32 km od głównego lądu leży Quelmada Grande Wyspa Węży - tuż przy zwrotniku Koziorożca. Wyspa jest domem tysięcy węży żażaraków wyspowych. To jedne z najbardziej jadowitych węży na świecie. Szacuje się, że jest ich 4 tysiące na malutkiej wyspie, jeden wąż przypada na metr kwadratowy. Najbliższy krewny żażaraki wyspowej to wąż żywiący się ssakami. Na wyspie nie ma jednak ssaków, dlatego węże wpełzły na drzewa, by polować na ptaki, co nie jest prostym zadaniem. Ciepłe i płytkie wody są idealne dla raf koralowych, a Abrolhos jest największą i najważniejszą rafą Atlantyku Południowego. Rafa jest unikalna, ponieważ występują tu koralowce, które można znaleźć wyłącznie w Brazylii. Gdy korale rosną, tworzą przedziwne formacje. To pradawne gatunki, które przetrwały jedynie tutaj, odseparowane od pobliskich raf karaibskich. Rafa Abrolhos to dom dla sporej liczby gatunków ryb. Ławice patrolują otwarte wody ponad rafą. Mniejsze ryby wykorzystują szczeliny i zakamarki, by kryć się przed tymi większymi. Humbaki wykorzystują Abrolhos jako miejsce do wychowywania młodych. Ale wyspy te są równie ważne dla fregat wielkich. Samce rywalizują o samice w dziwaczny sposób: nabierają powietrze do płuc i wyglądają jak wielkie, czerwone balony. Samice oceniają samców z góry i wybierają partnerów w locie. Im większe nadęcie i głośniejsze wezwanie, tym samiec jest atrakcyjniejszy. 10:10 ODKRYWAMY ŚWIAT. ODC. 4 GWADELUPA (WORLD DISCOVERIES. EP. 4 GUADELOUPE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. W odcinku czwartym - Gwadelupa. Składa się ona z dwóch wysp, Basse - Terre i Grande - Terre, oddzielonych wąskim przesmykiem zwanym Rivire Sale. Na północy, na zachodnim zboczu łańcucha Basse - Terre widoczne są liczne skarpy i przybrzeżne klify, na południu wulkan Soufrire wznosi się na prawie 1500 metrów. Złożona z delikatnie zanurzonych warstw wapienia Grande - Terre, na jej południowo - zachodniej krawędzi, jest praktycznie płaska. Zatopiona między szmaragdem a lazurem, między tropikalnym Atlantykiem a Morzem Karaibskim, Gwadelupa rozwija się w archipelag oryginalnych wysp i dziesiątki bezludnych wysepek. 11:10 PLEBISCYT Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1971 Scenariusz: Zbigniew Bożyczko, Jerzy Bałłaban Zdjęcia: Norbert Boronowski Z tryptykiem powstańczym wiąże się nierozerwalnie obraz plebiscytu górnośląskiego, który został przeprowadzony 20 marca 1921 roku. Poprzedziły go dwa powstania śląskie, w których wzięła udział część ludności Górnego Śląska, domagając się przyłączenia tego regionu do Polski. Plebiscyt został z góry przesądzony postanowieniami artykułu 88 Traktatu Wersalskiego, który stanowił, że o przyszłej przynależności państwowej tego regionu ma zadecydować plebiscyt ludności Górnego Śląska. Plebiscyt został nie tylko narzucony, ale postawił też stronę polską w niekorzystnej sytuacji. Wspomnienia uczestników tamtych wydarzeń, ilustrowane ikonografią z tamtego okresu. W filmie wykorzystano fragment utworu "Już zachodzi czerwone słoneczko", słowa - Adam Kowalski. 11:35 POŁOŻNA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2019 Stanisława Leszczyńska w lutym 1943 roku za pomoc osadzonym w łódzkim getcie zostaje aresztowana przez gestapo i wraz z trójką dzieci zesłana do obozu Auschwitz - Birkenau. Tam przechodzi straszliwą próbę życiową. Zostaje akuszerką i w nieludzkich warunkach, na skraju wyczerpania, odbiera 3000 porodów, nie tracąc ani jednego dziecka. Jej nazwisko, jako jednej z czterech najwybitniejszych Polek ostatniego tysiąclecia, zostaje umieszczone na Kielichu Życia i Przemiany Narodu złożonym przez kobiety polskie na Jasnej Górze. Na czym polegał fenomen tej niezwykłej kobiety? W czym tkwiła jej siła? Dlaczego nawet w obliczu śmierci nigdy nie straciła wiary w sens tego, co robi? 12:45 KARSKI I WŁADCY LUDZKOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Grünberg Scenariusz: Katka Reszke, E. Thomas Wood Zdjęcia: Sławomir Grünberg Muzyka: Tomasz Dukszta Film dokumentalny o słynnym polskim emisariuszu Janie Karskim, autorstwa Sławomira Grünberga, zdobywcy prestiżowej nagrody Emmy, reżysera i autora zdjęć do filmów dokumentalnych nominowanych do Oscara i Emmy. Dokument składa się z trzech warstw: wywiadów nakręconych przez reżysera, materiałów archiwalnych oraz fabularyzowanych scen zrealizowanych techniką animacji. Filmy archiwalne i fotografie zostały skrupulatnie wybrane spośród licznych źródeł historycznych, dotyczących II wojny światowej oraz z Archiwum Jana Karskiego (The Karski Papers), które znajduje się w Instytucie Hoovera (Uniwersytet Stanforda). Wśród materiałów archiwalnych w filmie pokazane są nigdy wcześniej niewykorzystane wywiady przeprowadzone przez Thomasa Wooda, autora książki: "Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust". Podstawową narrację stanowi głos Jana Karskiego z zachowanych na taśmie filmowej oraz taśmie wideo rozmów i wywiadów. Poza tym została wykorzystana konwencja "narratora zbiorowego", a składają się na nią tzw. off - y osób, które blisko znały Karskiego lub z nim współpracowały. 13:45 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. ZATOPIONY LAS (WILD BRAZIL) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Amazonia to największy las deszczowy na naszej planecie. Dom 10% wszystkich gatunków fauny na świecie. Wygląda jak olbrzymi, tropikalny raj, ale czy na pewno tak jest? To krajobraz, w którym jest tyle samo wody, co drzew. Każdego roku, gdy las wypełnia się wodą, dochodzi do kolizji tych dwóch światów. Zieleń Amazonii kryje ogromną rozmaitość. Są lasy typu Terra Firme na wyżynach oraz zalewane lasy wzdłuż tysięcy rzek i jezior na nizinach. Drzewa oferują jadalne owoce w nagrodę za rozsiewanie ich nasion. Z drugiej jednak strony wiele z nich stosuje chemiczne środki, by chronić liście przed zjedzeniem. Toczy się niewidzialna wojna między drzewami i zjadaczami liści. Największym ścinaczem liści w Amazonii jest mała mrówka. Gdy odcina liście, jej szczęka wibruje z prędkością tysiąca razy na sekundę. Ścięte liście nie są zjadane przez robotnice, bo mogą być toksyczne, tylko zanoszone do mrowiska. Amazonia jest niewyobrażalnie rozległa. Obejmuje obszar blisko trzech i pół miliona kilometrów kwadratowych. Jest to krajobraz bardzo niejednolity: od stale zalewanego, po suchy las na wyżynach. W zielonej przestrzeni ogromna liczba zwierząt walczy o przetrwanie. Żyją tu małpy wełniaki oraz wyjące małpy, czyli wyjce, a także harpia wielka, najsilniejszy ptak drapieżny na świecie, zdolny unieść nawet wyjca. Skrzydła harpii są szerokie i zaokrąglone, co pozwala jej manewrować w koronach drzew z ogromną precyzją. Łapy harpii są grubości ręki ludzkiej, w dodatku ma największe szpony wśród drapieżnych ptaków. Może nieść w nich ofiarę o tej samej wadze, co ona sama. Amazonia jest światem pełnym tajemnic. Tu drzewa oferują owoce jednocześnie bronią liści. To świat trucizn, w którym rośliny i zwierzęta toczą niewidzialną wojnę. Rośliny i zwierzęta wspólnie zmagają się ze zmienną pogodą. Amazoński las deszczowy to dwa i pół metra opadów rocznie, a większość oczywiście przypada w porze deszczowej. Drzewa i ich liście odgrywają w tym kluczową rolę, ponieważ połowa deszczu, który spada, pochodzi właśnie z lasu. Liście wyparowują wodę, która następnie tworzy chmury i wraca w postaci deszczu. Ulewy stanowią zagrożenie dla zwierząt, np młodych harpii. Jeśli pisklę przemoknie, wychładza się i ginie. To wyjątkowo groźny czas dla jednego z najsilniejszych ptaków na naszej planecie. Deszcz przeobraża las amazoński. Woda wylewa się z koryt licznych rzek i wpływa do lasu. Ulewy są tak intensywne, że las staje się światem wodnym. Pod wodą znajduje się 250 tysięcy km kwadratowych. To obszar trzy razy większy od Austrii.Transformacja jest zupełna. Tam gdzie kiedyś przysiadały ptaki, powstają warunki sprzyjające dla całkowicie innych stworzeń. W szczycie woda sięga ponad 20 km w głąb lasu. Jest zielona od mikroskopijnego planktonu, którym żywią się wpływające tu ławice małych rybek. Im woda dalej wpływa w las, tym liczniej pojawiają się więksi drapieżcy, jak matamata. To żółw z rodziny wężoszyjnych, żyje na linii frontu w głębi lasu i ma własne metody łapania ryb. Wtapia się w tło, wyglądając jak stary pień, pokryty wodorostami. Gdy woda coraz wyżej zalewa gałęzie drzew, sprowadza się tu smukleń pryskacz i ustala swoje terytorium. Następnie zwabia samiczkę. Smuklenie są wśród ryb wyjątkowym gatunkiem, ponieważ składają jaja na liściach - nad wodą. W Amazonii pada przez 200 dni w roku. Wszystkie zwierzęta lasu muszą znosić tę wilgoć. W końcu jednak nadchodzi czas, gdy wody zaczynają się cofać. To z kolei niebezpieczny czas dla ryb. Łatwo mogą zostać uwięzione w kałużach i jeziorkach. Dzień po dniu, noc po nocy las wysycha. Wiele ryb spotyka marny los, ale nieszczęście jednego stworzenia Amazonii jest okazją dla drugiego. Np. opos wykorzystuje ten okres do poszerzenia swojego jadłospisu. Tak więc ustępowanie i zalewanie wód jednym przynosi obfitość pokarmu, a innym - głód. Deszczowe i suche pory mają wpływ na życie wszystkich stworzeń Amazonii. 14:50 POLACY NA KRAŃCU ŚWIATA: JEDNA WYPRAWA - 4 ŻYWIOŁY Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Damian T J Wojciechowski Zdjęcia: Adam Sienkiewicz Pierwsza polska wyprawa w rejon pasma Sary Beles na granicy chińsko - kirgiskiej. W wyprawie brało udział 8 Polaków w wieku od 26 do 55 lat. Góry Kokszał - tau znajdują się w południowej Kirgizji na granicy z Chinami w jednym z najbardziej niedostępnych regionów Azji Centralnej. Położone są w strefie przygranicznej i jeszcze do niedawna były całkowicie niedostępne nie tylko dla turystów, ale także dla obywateli Kirgistanu. Również dzisiaj na wjazd w tę strefę potrzebne jest specjalne pozwolenie z KGB. Celem wyprawy było przepłynięcie po raz pierwszy przez polską grupę położonego na wysokości 3, 500 metrów Jeziora Kel - suu. Jezioro ma długość 12 km i na całej długości położone jest wśród niedostępnych skał. Do dnia dzisiejszego zaledwie kilka rosyjskich grup przepłynęło to jezioro. Kolejny cel to pierwsze w historii wejście na szczyt Sary Beles (4650 m.) oraz spływ po lodowatej rzece Kok - kija. O ile dwa pierwsze cele udało się zrealizować, tak pierwszy w historii rafting po tej wijącej się w kilkusetmetrowym kanionie rzece nie został zakończony, ponieważ zaginęło 3 uczestników wyprawy. Wyprawa była tylko trudna fizycznie, lecz równocześnie przepiękna pod względem krajobrazowym i przyrodniczym. Film jest zapisem podróży, zmagań z niedostępną i dziką przyrodą oraz doświadczeń uczestników wyprawy w walce z własnymi słabościami. W filmie nie zabraknie również tematu spotkania Polaków z ludźmi i kulturą Kirgistanu. 15:55 KARNAWAŁOWE SZALEŃSTWO (PICK YOUR COSTUME / FOUS DE CARNAVALES) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2019 Reżyseria: Lolita Rive Film dokumentalny o słynnych, karnawałowych paradach na świecie. Żywiołowe Rio, intrygująca Wenecja, szalejąca Dunkierka... Te trzy miasta łączy fakt, że w lutym - marcu przyciągały miliony turystów na karnawał. Rio: niewątpliwie najwspanialszy karnawał, najsłynniejszy, najbardziej perfekcjonistyczny. Na Sambodromie najlepsze szkoły samby w kraju rywalizowały ze sobą w szalonych rytmach. Wenecja, gdzie setki tysięcy miłośników kostiumów spotykały się każdej zimy w magicznej atmosferze Serenissimy, aby podzielić się swoją pasją do masek. W środku gondoli i mitycznego placu św. Marka każdy na jeden dzień staje się kimś z innej epoki. Dunkierka: z pewnością najbardziej szalony karnawał. W tym dumnym mieście na północy ludzie każdej zimy kultywują głęboko zakorzenioną tradycję: zespół, fanfarę, wokół której ludzie godzinami śpiewają i tańczą. Wyruszymy w przygodę wraz z Francuzami, którzy wyjeżdżają na kilkudniowe uroczystości, parady i konkursy na najpiękniejszy kostium, największą fanfarę czy najpiękniejszą platformę! 17:10 ODKRYWAMY ŚWIAT. ODC. 5 ISTRIA (WORLD DISCOVERIES. EP. 5 ISTRIE) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 18:15 DAWNE ŚWIATY - ODC. 3/8 GRECJA. CO ZOSTAŁO Z MITÓW? (THE GREEK MIRACLE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2007 Na początku dziejów nic nie wskazywało na to, że Hellada stanie się kolebką jednej z najwspanialszych cywilizacji. Kraina ta, podzielona na liczne wyspy pokryte niewielkimi nizinami i górami, była pozbawiona bogactw mineralnych. Jedynym atutem okazało się morze. Wnikało głęboko w wybrzeża i stało się intensywnym szlakiem wymiany, kształtując przyszłość Greków. Ich wynalazki, myśli, wartości rozpowszechniły się w przestrzeni i w czasie. Od liczydła po karty do głosowania; od igrzysk olimpijskich po filozofię i erudycję - Grecja antyczna jest wciąż obecna we współczesnym świecie. Czy można mówić o greckim cudzie? Uznać, że na tej ziemi wszystko wymyśliły istoty wyższe? Stwierdzić, że ich model jest wzorcowy? Rzeczywistość jest bardziej złożona. Grecja antyczna nie była harmonijną i zjednoczoną krainą, na jaką wskazują romantyczne ruiny i białe świątynie. Był to świat gwałtowny, pełen ognia i krwi, prawie zawsze w stanie wojny. Hellas znaczy Grecja antyczna, ale dawni Hellenowie nie mieli poczucia wspólnoty etnicznej ani kulturowej. Jednoczył ich język, ale stanowili zespół luźnych społeczności, co odróżniało ich od tych, którzy nie znali greki. Dopiero Rzymianie nazwali ich Grekami, od nazwy jednego z plemion - Graeci (gretsi). Od dziesięcioleci rządy greckie starają się osłabić konotacje bizantyjskie i osmańskie, forsując nazwy Hellas na kraj i Hellenowie na jego mieszkańców. W duszy Greków zakorzeniona jest świadomość ciągłości ze starożytnością, ciągłości krwi i kamienia. 19:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - CYKLADY. SKARBY GRECJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Cyklady to archetyp wysp greckich. Noszą ślady 3000 lat historii. Krzyżowały się tu losy ludów i cywilizacji, a wpływy śródziemnomorskie mieszały się z azjatyckimi. Cyklady stanowią przedsmak raju na ziemi - tu ludzie i bogowie są sobie bliscy. Wizytę na Cykladach zaczniemy od wyspy Siros, na której znajduje się stolica archipelagu, Ermupoli. Tu zaczyna się inny, tajemniczy świat, ukształtowany przez historię i mity. Nazwa miasta pochodzi od Hermesa, greckiego boga handlu. Aż do początków XX wieku było tu centrum greckiej żeglugi. Znajdują się tu liczne, neoklasyczne domy. Na wzgórzu Ano Siror leży dzielnica katolicka, a na Vrodado - prawosławna. Tu, na Cykladach, Wschód spotyka się z Zachodem. Spacerując po wąskich uliczkach, wśród bielonych domów, podziwiamy piękne widoki... Miasta archipelagu przypominają labirynty na wzgórzach. W XVI wieku wyspy zostały zaniedbane przez Osmanów i stały się celem piratów. Plątanina uliczek miała zmylić najeźdźcę. 20:15 CELTOWIE: ZAPOMNIANA POTĘGA EUROPY ODC. 2 WALKA O GALIĘ (THE CELTS: BLOOD, IRON AND SACRIFICE / DIE KELTEN 2. FIGHT FOR GAUL) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Michael Lachmann, Jeremy Hall Dokumentalna opowieść o Celtach. Ich plemienne ojczyzny rozciągały się kiedyś od Hiszpanii, Anglii i Francji po Słowenię i Anatolię. Dziś nowe znaleziska archeologiczne nakreślają znacznie dokładniejszy portret Celtów. Przez prawie tysiąc lat w dużej mierze determinowali historię Europy i nieustannie pilnowali Rzymu. W pierwszym tysiącleciu p.n.e. Europa była mocno w ich rękach. A kiedy w IV wieku p.n.e. zaczęli przekraczać Alpy, było to postrzegane jako zniewaga dla początkującego mocarstwa - Rzymu. W I wieku p.n.e. Cezar wkroczył do Galii, aby ujarzmić wszystkie plemiona celtyckie. Jednak Celt Wercyngetoryks zjednoczył Celtów przeciwko Rzymianom w konflikcie, który trwał siedem lat. Poddanie się i niewola celtyckiego księcia Wercyngetoryksa przypieczętowały los wolnych Celtów na kontynencie. To była porażka, ale nie koniec epoki krwi i żelaza Celtów. Rok 52 przed naszą erą. Na polach dzisiejszej Burgundii zadecyduje się przyszłość Galii. Od sześciu lat najambitniejszy, rzymski dowódca prowadzi wojnę z Celtami. Jego wróg ukrył się za palisadą twierdzy Alezja. Przed nami Gajusz Juliusz Cezar. Galia est omnis divisa in partes tres. Pierwsze zdania najsłynniejszego dzieła literatury rzymskiej. Opowieść o kampanii miała zrobić wrażenie na ziomkach autora. Galia jest podzielona na trzy części. Jedną zamieszkują Belgowie, drugą Akwitanowie, mieszkańcy trzeciej nazywają siebie Celtami. Romanizacja Galii zaczęła się od zwycięstwa Cezara pod Alezją. Nazajutrz po bitwie, Wercyngetoryks godzi się z przeznaczeniem i poddaje. Około setnego roku naszej ery Plutarch, w biografii Cezara pisze, że Celt wiele razy okrążał namiot zwycięzcy, zanim złożył broń. Cała Galia staje się prowincją rzymską. Ale po drugiej stronie Kanału La Manche, w kraju zwanym przez Rzymian Brytanią, plemiona celtyckie nadal żyją zgodnie z dawnym obyczajem. Wkrótce Rzymianie wkroczą także na ich ziemię. 21:15 THE DARK WEB - MROCZNA SIEĆ ODC. 4 TAKI MIŁY PAN (THE DARK WEB EP. 4 THE CANDYMAN) Serial dokumentalny, 47 min, Indie, 2019 Reżyseria: Ericson Gangoso Seria dokumentalna opowiadająca o ciemnych stronach sieci, w której aż roi się od portali, stron i użytkowników próbujących załatwić różne interesy związane z przemytem, seksem, oszustwami i innymi nieuczciwymi praktykami. Media społecznościowe, aplikacje komunikacyjne i platformy, które ułatwiły nam życie i sprawiły, że możemy się spotkać on - line, są niestety również pełne przestępców używających tych samych aplikacji i platform do prowadzenia nielegalnych i niebezpiecznych działań. Część czwarta: o tajnej pornografii dziecięcej szerzącej się w zamkniętych grupach i na prywatnych czatach. Internetowa grupa pedofilska Loli Candy powstała w roku 2016. Uwagę policja zwróciła w marcu 2017. Ponad 8 tysięcy członków wymieniało się dziesięcioma tysiącami zdjęć i filmów. Po miesiącu zatrzymano czworo administratorów grupy, w tym jej twórcę - Wawana. Został on skazany na sześć i pół roku więzienia. W Indonezji ofiarami wykorzystania seksualnego pada rocznie nawet 70 tysięcy dzieci. Władze stworzyły specjalne jednostki do walki z tym procederem w niemal połowie z pięciuset czternastu gmin w trzydziestu dwóch prowincjach. Indonezyjskie prawo zakazuje produkcji i rozpowszechniania pornografii dziecięcej. Jednak z danych policyjnych wynika, że w Indonezji dzienna liczba przypadków łamania tego prawa sięga dwudziestu pięciu tysięcy. W Indonezji edukacja seksualna wciąż jest tematem tabu. Trudno jest nawet wytłumaczyć ludziom, na czym polega wykorzystanie seksualne. 22:10 MIASTO GNIEWU S.II - /4/ POKÓJ PRZESŁUCHAŃ. Serial dokumentalny, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Cykl dokumentalny o początkach zorganizowanej przestępczości w Polsce. Wykorzystano materiały archiwalne Telewizji Polskiej S. A. , Komendy Stołecznej Policji oraz warszawskich prokuratur i sądów. Jedna z wersji zakłada, że Wojciech Kalinowski ps. Orzech zginął, bo zdecydował się na współpracę z policją. Ta sprawa jest pretekstem do opowiedzenia historii o przesłuchaniach, podczas których policjanci łamali przestępców i przeciągali na swoją stronę. Były różne metody przesłuchań. Policjanci opowiedzą o rodzajach przesłuchań i sposobach docierania do przestępczego umysłu. Jak wspominają bohaterowie, niektórym podczas przesłuchania trzeba było polać wódki, innym herbaty, a jeszcze innym spuścić łomot. W tym odcinku widzowie poznają sposoby pozyskiwania informatorów. Usłyszymy ciekawe historie policjantów, którzy werbowali przestępców do współpracy. Również gangsterzy opowiedzą, dlaczego decydowali się na współpracę z policją i co w zamian za nią otrzymywali. 22:50 SKANDYNAWSKA GWIAZDA CZ. 2 KATASTROFA (SCANDINAVIAN STAR EP. 2 THE DISASTER) Serial dokumentalny, 58 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mikala Krogh Serial dokumentalny opowiadający o statku wycieczkowym Scandinavian Star, płynącym między Oslo a Frederikshavn, na pokładzie którego w nocy 7 kwietnia 1990 roku wybucha pożar i 159 osób ginie. W drugim odcinku: dalsze wydarzenia na pokładzie Scandinavian Star. Gdy zaczął się pożar, wybuchła panika. Niektórzy ludzie walczyli o miejsce w łodziach ratunkowych, podczas gdy inni desperacko próbowali znaleźć swoich bliskich. Kiedy rozpoczęła się akcja ratunkowa, woda użyta do ugaszenia pożaru groziła wywróceniem statku. W Hobro rodzina Hansenów czekała na przyjazd córki, zięcia i wnuków z Oslo... 24:00 DWA MECZE MARKA Reportaż, 19 min, Polska, 1977 Marek Motyka - młody, 19 - letni chłopak, utalentowany piłkarz krakowskiego klubu Hutnik. Piłkę nożną traktuje jak hobby. Dostał propozycję powołania do reprezentacji pod warunkiem, że przeszedłby do jakiegoś pierwszoligowego klubu. Propozycji ma wiele, decyzji ostatecznej sam nie potrafi podjąć. Kibice i władze klubu Hutnik Kraków uważają, że jest jeszcze za młody i nie jest gotowy na tak dużą zmianę, został postawiony w niezręcznej sytuacji, z której sam nie wie, jak wybrnąć. Jego własnym priorytetem jest ukończenie Technikum Samochodowego, nie chce opuszczać rodzinnych stron ani rodziny. 00:25 NOTACJE: AGNIESZKA DUCZMAL. RAJSKI PTAK Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Krzysztof Tadej Agnieszka Duczmal (ur. w 1946 r. w Krotoszynie). Najsłynniejsza polska dyrygentka. Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Poznaniu. Jako pierwsza kobieta dyrygowała na scenie mediolańskiego Teatro alla Scala. W okresie studiów, w 1977 r. założyła Orkiestrę Kameralną Polskiego Radia i Telewizji, przekształconą w Orkiestrę Kameralną Polskiego Radia Amadeus. Od początku istnienia tej orkiestry Agnieszka Duczmal jest jej dyrektorem. Agnieszka Duczmal jest laureatką wielu nagród w konkurach kompozytorskich. W 1982 r. otrzymała tytuł Kobiety Roku przyznawany przez włoskich dziennikarzy. Do tej pory Agnieszka Duczmal nagrała ponad 50 płyt z orkiestrą Amadeus i ponad 10 tysięcy minut muzyki dla Polskiego Radia. W odcinku pt. "Rajski ptak" słynna dyrygentka opowiada o najważniejszych momentach w swoim życiu, o wyborze drogi życiowej, trudnościach na studiach dyrygenckich, nagrodach, wyjazdach zagranicznych. Wspomina najciekawsze i najbardziej zabawne koncerty w jej życiu. Tytuł "Rajski ptak" to określenie Agnieszki Duczmal po jednym z takich koncertów. 00:40 OJCIEC I SYN Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński, Paweł Łoziński Dwaj znani dokumentaliści, Marcel Łoziński i Paweł Łoziński, wyruszają kamperem przez Europę. Celem podróży jest Paryż, miejsce urodzin Marcela. Ojca i syna łączy nie tylko nazwisko i pokrewieństwo, ale również wykonywany z pasją zawód oraz silna i skomplikowana więź, pełna resentymentów i niedopowiedzeń. Rejestrują kamerą rozmowy, które prowadzą w czasie podróży. Wspominają dawne lata, mówią o pracy, miłości, odpowiedzialności, ojcowskich obowiązakach, rodzinnych sprawach. Dla Marcela Łozińskiego najszczęśliwszym dniem w życiu był 4 grudnia 1965 r. Właśnie wówczas przyszedł na świat w Warszawie jego syn, Paweł. Przemierzając kolejne kraje w drodze do Francji, poszukują odpowiedzi na pytania: czy wykonywanie tego samego zawodu przez ojca i syna jest przekleństwem czy błogosławieństwem? Czy można wykorzystać film, by załagodzić rozmaite rodzinne problemy, wyjaśnić wątpliwości, przyczyny rozwodu rodziców, przybliżyć rodzinne relacje? Dla ojca jest to powrót do miejsca urodzenia, dla syna próba rozliczenia wspólnej przeszłości. W film dokumentalny zostały wplecione fragmenty archiwalnych nagrań z rodzinnej kolekcji Marcela i Tamary Łozińskich. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NIC NIE BĘDZIE ZAPOMNIANE Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski 1. Nic nie będzie zapomniane. Drugiej Rzeczypospolitej zabrakło czasu dla pełnego rozliczenia się z wojną polsko - bolszewicką. Przyszła kolejna - nowe łzy i nowe mogiły. Potem na pół wieku komuny tę kartę z podręcznika historii wyrwano dla kilku pokoleń młodych Polaków, ale długi honorowe, zaciągnięte przez nas u bohaterów roku 1920 nie ulegają przedawnieniu. Niewiele jest też w naszych dziejach tak masowych, heroicznych dokonań jak ich czyn. Dziś wyjątkowo nie będzie poszukiwań. Spotykamy się na cmentarzu poległych w boju pod Ossowem w 1920 roku, na którym wraz z miejscową młodzieżą chcemy posprzątać. To nowy rodzaj lokalnego patriotyzmu, który ze wszech miar popieramy. 2. Znamy odpowiedź. Wracamy do losów lotniczej gapy, która przez wiele lat wisiała nad łóżkiem jednego z naszych widzów. Gdy wreszcie zechciał zadać pytanie, czyj mundur zdobiła, trafił do nas. Czasem na odpowiedź czekamy bardzo długo. Tym razem uzyskaliśmy ją błyskawicznie, dzięki kontaktowi mailowemu z jednym z widzów, który zajmuje się badaniem oznak spadochroniarskich. Gapa należała do por. pilota Władysława Prochazki, co ogłoszono w wojskowym dzienniku personalnym 50/1926. Prochazka walczył w wojnie polsko - bolszewickiej w dywizjonie artylerii konnej. Jego związek z lotnictwem rozpoczął się nieco później. Był dowódcą 113. eskadry myśliwskiej 1. Pułku Lotniczego w Warszawie. Po roku 1935 został kapitanem. W czasie II wojny światowej pełnił rolę szefa wywiadu lotniczego ZWZ. Zginął w tragicznych okolicznościach w maju 1945 roku. 02:25 MOJA MOSKWA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 1996 Scenariusz i reżyseria: Piotr Morawski Sława tego kina, jednego z najpopularniejszych w Warszawie i najbardziej reprezentacyjnych w Polsce, przekroczyła granice naszego kraju. Zdjęcie opancerzonego transportera na tle frontu budynku z wielkim afiszem "Czasu Apokalipsy" Coppoli obiegło agencje prasowe i stacje telewizyjne całego świata. Niedługo po pamiętnym grudniu podwoje placówki znowu otwarto, ale kino nie wróciło do dawnej świetności. Ostateczny cios - parutonową kulą na wysięgniku dźwigu - zadał mu krzepnący w siłę kapitalizm. Budowę kina "Wieczór", jak głosiły wielkie litery na parkanie otaczającym plac robót, rozpoczęto w 1948 roku. Projekt był bardzo nowoczesny na owe lata. Nie odbiegał od tendencji panujących w architekturze światowej: czas MDM-u i Pałacu Kultury jeszcze nie nadszedł. Ale projektanci gmachu szybko oskarżeni zostali o kosmopolityzm, hołdowanie zachodnim nowinkom i antysocjalizm. Losy budowy zawisły na włosku. Wtedy, z dnia na dzień, napisy "Budowa kina Wieczór" zmieniono na "Budowa kina Moskwa". Wedle Kroniki Filmowej zmiana nastąpiła na życzenie robotników wznoszących gmach, zdaniem wtajemniczonych był to pomysł inwestora ratującego przedsięwzięcie. Tak ochrzczonego kina, ozdobionego pośpiesznie socrealistycznymi sztukateriami, nie śmiał już ruszyć nikt! "Moskwa" od początku była placówką szczególną i elegancką. Miała obowiązkową szatnię, bileterki sprzedawały u wejścia program wieczoru, jak w teatrze. Nie każdy miał jednak szanse znaleźć miejsce na 1200 -osobowej widowni. Kolejki wzrosły, gdy do kina trafił "Fanfan Tulipan" z Gerardem Philipe'em, a potem kolejne filmy z Zachodu. Nie mniej amatorów, takie to były czasy, miały filmy rodzime. Tłumy zgęstniały jeszcze bardziej oraz - proporcjonalnie - zarobki "koników", po zainicjowaniu w "Moskwie" przeglądów kina światowego, nader elitarnych "Konfrontacji". W takie tłuste dni można było odbić straty poniesione w czasie posuchy "Października, miesiąca filmu radzieckiego". Dzieje "Moskwy" wspominają pracownicy kina i jego stali bywalcy, od początku jego działalności we wczesnych latach pięćdziesiątych, po zarejestrowaną w filmie rozbiórkę w roku 1996. 03:35 WYŚLĘ WAM KARTKĘ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Anna Duda-Ziętek Opowieść o niezwykłej 16 - letniej Adzie, która w przyszłości chce zamieszkać w Nowym Jorku, by tam grać koncerty, adoptować dzieci i wozić jedzenie do Afryki. Tymczasem jej życie to cztery ściany sali na zamkniętym oddziale szpitala dziecięcego, chemioterapia, dźwięk pompy, tęsknota za nieobecnym ojcem, któremu chce tę nieobecność wybaczyć, troska o mamę - przyjaciółkę, której "dobrze wychodzi bycie mamą i tatą", i z którą Ada, z tego zamkniętego oddziału, chciałaby jak najszybciej uciec.