TVP Dokument Niedziela, 30.01.2022 06:00 DZIKA POLSKA - KONTEMPLOWANIE SŁOŃCA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Rozsiadły na wysokich wapiennych, nadwiślańskich skałach klasztor oo. benedyktynów w Tyńcu wygląda tak, jakby sam był tworem natury. Niewątpliwie jest perłą jurajskiego krajobrazu, a tej harmonii dopełniają dobiegające zeń chóralne pieśni. Ale jak tu mówić o harmonii z naturą, gdy zatruwa się atmosferę przestarzałą koksownią? I na dodatek nie ma z niej ciepła, ile trzeba? Gdy nastał tu opat o. Bernard Sawicki, duchowny idący z duchem czasu i mający menedżerskie zacięcie, to wszystko uległo zmianie. Klasztor jest ze swej natury ostoją tradycji, ale ojciec Bernard zwykł mawiać, że "podążanie z duchem czasu nie jest zdradą." Toteż odnowa klasztoru, niegdyś spalonego i zrujnowanego, postępuje wedle zasad nowoczesnego budownictwa, działa muzeum interaktywne, a każda tutejsza komnata ma nie tylko swego świętego patrona, ale też komputer. Częścią tej nowoczesności jest energetyka sprzyjająca tutejszemu, bogatemu środowisku i zarazem ekonomiczna. Ojcowie, choć na co dzień żyją w kontakcie z niebiosami, stąpają twardo po ziemi, a nawet sięgają pod ziemię. W ogrodzie przyklasztornym stanęły rzędy kolektorów słonecznych, a nieopodal wykonano 40 odwiertów - 40 dziur po 100 metrów głębokości każda, by w klasztorze wykorzystywać ciepło ziemi. Siłą systemu energetycznego w klasztorze ma być jego hybrydowość - powiązanie energii naturalnej z konwencjonalną, ale też w miarę czystą, opartą na spalaniu oleju i gazu. Mają ze sobą harmonizować jak ojcowie klasztorni podczas swych sławnych chóralnych śpiewów. System energetyczny przechodzi dopiero rozruch, ale w celach już jest cieplej, zwłaszcza że działa oszczędne ogrzewanie podłogowe. Otoczenie klasztoru jest bogate nie tylko tradycją, ale i przyrodą, hoduje się tu zioła, pielęgnuje park, wytwarza zdrową żywność. Ojcowie w tym otoczeniu często medytują nad harmonią matki natury. 06:30 DZIKA POLSKA - NAJWYŻSZY STOPIEŃ ZASILANIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Tatrzańskie schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, położone najwyżej ze wszystkich tutejszych schronisk, cierpiało zawsze energetyczną biedę. Nic dziwnego, skoro nawet dla wytrawnego górskiego piechura jest trudno dostępne. O podłączeniu go do sieci energetycznej nie można tu - i chyba całe szczęście - nawet marzyć. Od lat działała chałupniczym sposobem skonstruowana turbina wodna, ale oparty o nią system oświetlania schroniska jest kulawy, a i z ogrzewaniem budynku kiepsko. Projekt remontu schroniska ma tę sytuację radykalnie zmienić. Oświetlenie, ogrzewanie, a także zagospodarowanie ścieków i odpadów ma być nowoczesne, czyli ekologiczne i tak powiązane z przyrodą, że aż dla postronnych niezauważalne. Nowa turbina wykorzysta spadek wody w 200 - metrowym wodospadzie, powstałym między stawami położonymi na różnych poziomach. Musi to jednak robić tak, by nie zakłócić naturalnych stosunków wodnych w dolinie. Tym bardziej że strumień, z którego czerpie energię, ostatecznie zasila też w wodę słynną tatrzańską Siklawę. Pobór wody przez turbinę ma być więc odpowiednio monitorowany, a całość projektu pozostaje pod ścisłym nadzorem Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wszystkie urządzenia mają być instalowane tak, by nie zakłócały krajobrazu, a schronisko zachowało swój tradycyjny, wysokogórski charakter. Ten wątek jest dla ekipy "Dzikiej Polski" szczególnie wartościowy i interesujący. 07:00 SIŁA NATURY. ODC. 3 TWÓRCY IMPERIUM (WILD WORKERS EMPIRE ENGINEERS 3/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 08:05 KOT DOSKONAŁY (TOP CATS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Phil Coles W tym filmie dokumentalnym poznamy rodzinę kotów. Mówi się, że królem zwierząt jest lew. Na świecie żyje 39 gatunków z rodziny kotowatych. To wspaniałe drapieżniki. Mają wdzięk i siłę, która wzbudza szacunek. Należy do nich zarówno ten niewielki, 5 - kilogramowy żbik, jak i ten 300 - kilogramowy tygrys syberyjski o długości ciała 3, 5 m. Kotowate są bardzo zwinne. Mają wydłużony, elastyczny kręgosłup. Długi ogon pomaga im utrzymać równowagę, kiedy rozpędzone muszą gwałtownie skręcić. Chociaż rysie doskonale sobie radzą z krótkim ogonem. Kotowate to tajemnicze, żyjące przeważnie samotnie drapieżniki, które polują z zaskoczenia. Są skuteczne dzięki swoistej technice: zwykle chowają pazury i bezszelestnie skradają się na poduszeczkach stóp. Prawie wszystkie gatunki kotowatych polują podobnie: czają się, podkradają się jak najbliżej i atakują. Na końcu zadają śmiertelny cios ostrymi niczym sztylety zębami. Kotowate zwykle polują samotnie, ale czasami w grupie. Mimo że kotowate to jedne z najgroźniejszych drapieżników, wpuściliśmy je do naszych domów. Kot domowy ma te same cechy, co duże drapieżniki. Każdy gatunek celuje w czymś innym. Dzieli cechy wszystkich kotowatych, ale zawsze czymś się wyróżnia. Być może na miano najwspanialszego kota zasługują wszystkie? 09:05 CHILE: DZIKA PODRÓŻ (CHILE: A WILD JOURNEY) Film dokumentalny, 59 min, USA, 2017 Reżyseria: Christian Munoz Donoso Zdjęcia: Moris Munoz Sales Film dokumentalny, który jest podróżą po Chile - kraju największych kontrastów w Ameryce Południowej. Niewiele jest miejsc na świecie o tak dramatycznych kontrastach. Na 4500 kilometrach, odgradzających subpolarną równinę na południu od pustyni na północy przyroda łączy zupełnie odmienne środowiska i budzi życie w każdym z nich w sposób, w jaki tylko Matka Natura potrafi. Występuje tu wiele różnorodności, o których nawet stali mieszkańcy niewiele wiedzą. Od najwyższych szczytów Andów - po bogactwo chłodnych wód Pacyfiku. To zdumiewające miejsca, gdzie rosną niespotykane rośliny i żyją niezwykłe zwierzęta. Wiele z nich nie występuje nigdzie indziej na świecie. Każde walczy o przetrwanie. Będziemy świadkami niezwykłych spotkań z naturą. Od kuguara bawiącego się czule ze swoimi młodymi do rzadkiego obrazu kwitnącej pustyni, gdzie różne zwierzęta korzystają z okazji, jaką dają im kwiaty. Od nietoperzy wampirów do płetwali błękitnych. Zobaczymy mały skrawek dzikiej przyrody Chile. Film zaczyna się jesienią w Patagonii i Parku Narodowym Torres de Paine - to część łańcucha górskiego o powierzchni 2 400 km² objęta ochroną. W parku występują liczne lodowce i jeziora, a także monumentalne formacje skalne. Żyje tu wiele gatunków zwierząt, m.in. gwanako andyjskie, nandu, flamingi i kondory. 10:15 KARNAWAŁOWE SZALEŃSTWO (PICK YOUR COSTUME / FOUS DE CARNAVALES) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2019 Reżyseria: Lolita Rive Film dokumentalny o słynnych, karnawałowych paradach na świecie. Żywiołowe Rio, intrygująca Wenecja, szalejąca Dunkierka... Te trzy miasta łączy fakt, że w lutym - marcu przyciągały miliony turystów na karnawał. Rio: niewątpliwie najwspanialszy karnawał, najsłynniejszy, najbardziej perfekcjonistyczny. Na Sambodromie najlepsze szkoły samby w kraju rywalizowały ze sobą w szalonych rytmach. Wenecja, gdzie setki tysięcy miłośników kostiumów spotykały się każdej zimy w magicznej atmosferze Serenissimy, aby podzielić się swoją pasją do masek. W środku gondoli i mitycznego placu św. Marka każdy na jeden dzień staje się kimś z innej epoki. Dunkierka: z pewnością najbardziej szalony karnawał. W tym dumnym mieście na północy ludzie każdej zimy kultywują głęboko zakorzenioną tradycję: zespół, fanfarę, wokół której ludzie godzinami śpiewają i tańczą. Wyruszymy w przygodę wraz z Francuzami, którzy wyjeżdżają na kilkudniowe uroczystości, parady i konkursy na najpiękniejszy kostium, największą fanfarę czy najpiękniejszą platformę! 11:20 21 PROMIENI SŁOŃCA Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Autor: Łukasz Głowacki Celem reportażu jest pokazanie prawdy o wychowaniu dziecka z zespołem Downa i mobilizacji rodziców do bardzo dużej aktywności na jego rzecz (jedna z rodzin utworzyła katolickie przedszkole i szkołę, która prowadzi edukację włączającą). 21 marca na całym świecie obchodzony jest Światowy Dzień Zespołu Downa. Reportaż przedstawia 3 rodziny wychowujące dziecko z zespołem Downa. Rodzice opowiedzą o swojej wiedzy na temat zespołu Downa sprzed narodzin malucha, o swoich przeżyciach z pierwszych dni jego obecności, odbudowywaniu poczucia własnej wartości i codziennej walce o jak najlepszy rozwój dziecka i myśleniu o przyszłości. Będzie też mowa o tym, jak pojawienie się dziecka z zespołem Downa zmienia sposób patrzenia na świat oraz o deficytach, które stają się atutami. Zapytamy, jaką rolę w życiu odgrywa wspólnota i wiara. W reportażu wykorzystamy także archiwalne nagrania, w których o swoim doświadczeniu spotkania z ludźmi z zespołem Downa mówią znani duchowni. 11:50 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - WENEZUELA W CIENIU CHAVEZA Magazyn, 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Prowadząca: Barbara Włodarczyk Zarabiają po 2 dolary miesięcznie, ale są milionerami, bo w kraju panuje hiperinflacja. W sklepach brakuje nawet papieru toaletowego, na stacjach benzynowych paliwa, a w kranach wody. Mowa o bogatej w ropę Wenezueli, która jeszcze w 2001 roku była najbogatszym krajem Ameryki Łacińskiej. Jak stała się bankrutem? O tym oraz o filmie "Wenezuela w cieniu Chaveza" Barbara Włodarczyk porozmawia z Joanną Gocłowską - Bolek, ekspertką ds. Ameryki Łacińskiej. 12:00 WENEZUELA W CIENIU CHAVEZA (VENEZUELA: THE CHAVISTA REVOLUTION IN THE LAND OF OIL / VENEZUELA: L'OMBRE DE CHAVEZ) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2020 Reżyseria: Laurence Debray Film dokumentalny o Wenezueli. Odkąd do władzy w tym kraju doszedł Hugo Chavez w 1999 roku obserwuje się tutaj spore zamieszanie. Komentatorzy postrzegają ten kraj jako model i antymodel. Propaganda Chaveza uwodzi wielu, ale i wielu zraża, co powoduje bunt. Jak wygląda chavizm określany jako lewicowy nurt polityczny, pochodzący od nazwiska prezydenta Chaveza? Czy to autokratyczne przywództwo? Po 20 latach reżimu komentatorzy i dziennikarze postanowili ocenić te rządy, pojechali do Wenezueli, aby sprawdzić efekty rewolucji, sytuację ekonomiczną, wojskową i polityczną tego kraju. W historii ludzkości trudno o podobny przykład kraju, który bez żadnej wojny czy innego kataklizmu, zubożał do tego stopnia, że 94% jego obywateli żyje w nędzy. A był to najbogatszy kraj Ameryki Południowej. Gdyby sytuacja była normalna, dochód narodowy Wenezueli sięgałby siedmiuset miliardów dolarów. Teraz wynosi 100 miliardów. Nie wybrano Chaveza, żeby rządził przez 5 lat, lecz po to, by zmienił historię. W Wenezueli panuje przekonanie, że historię zmieniają wojskowi, nie cywile. Chavez miał wskrzesić to marzenie. Był silnym mężczyzną w mundurze i na koniu, który miał zaprowadzić porządek i przywrócić majątki, które ktoś nam odebrał. Film jest bogaty w wywiady z Wenezuelczykami. To próba zrozumienia zjawiska chavizmu, określanego jako socjalizm XXI wieku. 13:00 DOOKOŁA BAŁTYKU - ODC. 8 Magazyn kulinarny, 19 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Wit Szychowski Nasza podróż dookoła Bałtyku to kolejne etapy odkrywania historii rybołówstwa, najciekawszych miejsc z nim związanych, a co najważniejsze niecodziennych, niebanalnych potraw przyrządzonych z polskich ryb. A tu pomysłowość i kreatywność kucharzy nie ma granic. Ryba może być przyrządzona na setki sposobów i wykorzystana w całości (bo przecież na wywarze z rybich głów można przygotować fantastyczne zupy). Ale to nie wszystko, postaramy się również dotrzeć do starych przepisów i receptur naszych dziadów i pradziadów. Chcemy odszukać stare książki kucharskie i w praktyce przetestować i wypróbować przepisy na dania z polskich ryb. Oczywiście nie zabraknie również regionalnych ciekawostek kulinarnych (paprykarz, paszteciki itp.). Program ma nasycić nasze kubki smakowe dzięki fantastycznym potrawom, jakie wyczarują eksperci, ale powinien również nacieszyć oko za sprawą licznych atrakcji turystycznych, archeologicznych oraz naturalnych. Powinien również rozbudzić naszą ciekawość dotyczącą historii rybołówstwa. Ale przede wszystkim chcemy uświadomić i po raz kolejny przypomnieć widzowi, jakie wartości odżywcze niesie za sobą dieta bogata w ryby, jak jest ważna dla naszego zdrowia. 13:25 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (112) - PERU. SZKOŁA KUSKEŃSKA Cykl reportaży, 27 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Wojciech Cejrowski - podróżnik, fotograf, pisarz, publicysta, członek rzeczywisty Królewskiego Towarzystwa Geograficznego w Londynie. Łączy pasję zwiedzania świata i docierania do najbardziej egzotycznych zakątków z niezwykłym zmysłem obserwacyjnym oraz poczuciem humoru. Każdy program to filmowa gawęda pełna dygresji i żartów, urozmaicona rozmowami z miejscową ludnością, prezentacją kultury ludowej i ciekawostek. Po konkwiście w Peru pojawili się katoliccy misjonarze. Zaczęto wznosić pierwsze kościoły. Budulec był na miejscu, ale skąd wziąć obrazy na ściany świątyń? Z Europy przypływały pojedyncze sztuki, a potem kopiowano je taśmowo. Tak powstała kuskeńska szkoła malarstwa. Funkcjonuje do dziś. Wojciech Cejrowski zabiera widzów do kilku pracowni, pokazuje jak powstają obrazy i objaśnia jak je postarzyć, aby wyglądały identycznie jak oryginał liczący 500 lat. 14:00 UKRYTE KRÓLESTWA. CZ. 3. MIEJSKIE DŻUNGLE (HIDDEN KINGDOMS. SMALL WORLDS, GIANT STORIES) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Trzecia część miniserialu BBC Worldwide przenosi widzów do wielkich miast. Opowieść o życiu zwierząt w dwóch dużych aglomeracjach: chaotycznym Rio de Janeiro oraz futurystycznym Tokio. Małe marmozety bez trudu zmieściłyby się na ludzkiej dłoni. Żyją w trzymającej się razem rodzinie wśród wierzchołków drzew w dżungli. Ale to nie jest zwykła dżungla. Rio de Janeiro. Ogromne sześciomilionowe miasto wdziera się w otaczający je las. Niektóre z żyjących wśród drzew zwierząt nie zamierzają ustępować pod naporem człowieka. Aby przetrwać, muszą optymalnie wykorzystywać warunki, jakie stwarzają tu ludzie. Szukający pożywienia w mieście gang marmozet opuszcza bezpieczne korony drzew. Marmozety traktują kable energetyczne jak gałęzie, które są tylko nieco bardziej śliskie. Obserwując ulice z góry, mogą łatwo dostrzec okazję do zdobycia pożywienia. Ulice Rio są pełne śmieci. Przemierzający Tokio samotny rohatyniec ma jeszcze wiele kilometrów do pokonania. W każdej chwili może jednak wykorzystać swój niezwykły atut - parę potężnych skrzydeł i zdolność do pionowego wznoszenia się w powietrze. Udało mu się wymknąć z miejskich zaułków, ale lot wśród tokijskich wieżowców jest wyjątkowo niebezpieczny. W czasie lotu owady zwykle kierują się światłem księżyca. Światła wielkiego miasta powodują zamęt w ich orientacji w przestrzeni. Oślepiające światło nie przeszkadza nietoperzom, które kierują się dźwiękiem. W tętniącym życiem mieście jest cieplej niż na otaczających je obszarach. To stwarza świetne warunki dla zmiennocieplnych gekonów. Ciepło przyspiesza metabolizm jaszczurek, które w takich warunkach mogą atakować błyskawicznie. Najlepiej w mieście radzą sobie szczury. Potrafią przystosować się do każdych warunków. Żywią się niemal wszystkim, co znajdą. Tylko nieliczne zwierzęta mogą sprostać wyzwaniom życia w mieście, a jest o co walczyć. Ponad połowa populacji ludzkiej żyje dziś w miastach. Zwierzęta i ludzie są skazani na swoje towarzystwo. Gdziekolwiek się znajdziemy, wszędzie w pobliżu żyją mali bohaterowie ukrytych królestw. 15:00 SEKRETY KRYMINALISTYKI ODC. 3 NARZĘDZIA ZBRODNI (CATCHING HISTORY’S CRIMINALS: THE FORENSICS STORY 3. INSTRUMENTS OF MURDER) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Graeme Thomson Trzy części dokumentalnej historii. Łącząc klasyczne opowieści o kryminalistach z drobiazgowym podejściem do nauki i historii kryminalistyki, ten film przedstawia 200 lat niesamowitych innowacji. Od badania DNA, które odtwarza twarz zabójcy, po analizę włosów, która może ujawnić, gdzie mieszkasz, seria przedstawia najnowocześniejsze techniki dzisiejszych czasów w niektórych z najdziwniejszych przypadków kryminalistycznych. Każdy jest umieszczony w swoim historycznym kontekście, odsłaniając szerszy obraz nauki, technologii i kultury, które doprowadziły do najważniejszych odkryć kryminalistycznych. To intrygujące, dogłębne badanie stanowi kompleksowe spojrzenie na istotne dowody, które budują sprawę. W zbrodni zabójstwa mamy do czynienia z narzędziem, miejscem i ciałem. To kluczowe dowody w poszukiwaniu mordercy. W pojedynku między policją a sprawcą kiedyś większe szanse miał przestępca, ale w końcu przewagę zyskali stróże prawa. Stało się to dzięki narodzinom kryminalistyki. W tym odcinku przyjrzymy się narzędziom zbrodni. Mają one fundamentalne znaczenie dla poszukiwania sprawców i wyjaśniania sprawy. 16:05 NAUKA NA USŁUGACH WOJNY (SECRET SCIENCE: CHEMICAL AND BIOLOGICAL WEAPONS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Michael Mosley Film dokumentalny o Porton Down - wiodącej na świecie bazie wojskowej i naukowej, która specjalizuje się w wojnie chemicznej i biologicznej oraz walce z globalnym terroryzmem. Ta ściśle tajna brytyjska jednostka wojskowa została utworzona po raz pierwszy podczas I wojny światowej w odpowiedzi na przerażający postęp wojny chemicznej. Teraz pomaga w walce z bronią biologiczną, bombą Ebola i globalnym terroryzmem - i właśnie tutaj naukowcy udowodnili prezydentowi, że w Syrii używano sarinu. Po raz pierwszy Porton Down otwiera swoje podwoje dla publiczności. Poznamy również kontrowersje, które ogarnęły Porton Down. Jak daleko powinna zajść jednostka w walce z bronią chemiczną i biologiczną - i co się stanie, gdy wróg odmówi przestrzegania zasad Konwencji Genewskiej? 17:05 MIASTA TĘTNIĄCE ŻYCIEM. ODC. 1 HONGKONG (WORLD’S BUSIEST CITIES) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Sarah Gibbs Hongkong, Meksyk, Moskwa i Delhi - najbardziej zatłoczone, skomplikowane i chaotyczne miasta na świecie. Od transportu i inżynierii po żywność i handel, najbardziej ruchliwe miasta świata podejmują logistyczne i społeczne wyzwania. To filmy o najbardziej kultowych megamiastach. W pierwszej części poznamy Hongkong. Hong Kong Harbour. Jeden z najbardziej ruchliwych portów na świecie. Codziennie przepływa tędy ponad tysiąc statków. Dzisiaj z Singapuru przybył ogromny kontenerowiec Nowy Jork. Najswobodniejszy system ekonomiczny świata, napędzany przez handel i finanse. Oto dlaczego prawie siedem i pół miliona ludzi dosłownie upchnęło się w tym niewielkim miejscu. Imponujące, jak na maleńką, rybacką wioskę, którą Hongkong był jeszcze niecałe dwieście lat temu. Tutaj czas to pieniądz. Pilot Summy Chu wprowadził do portowych doków setki takich olbrzymów. Terminal i dźwigi są już w gotowości. Usytuowany nad morzem południowochińskim Hongkong jest byłą kolonią brytyjską. W granice Chin powrócił w 1997 roku. Miasto zajmuje półwysep Koulun, wyspę Hongkong i ponad 260 pomniejszych wysepek. To swoista świątynia kapitalizmu, zbudowana na komunistycznym fundamencie. Hong Kong jest miastem kontrastów. Tutaj tradycja spotyka się z nowoczesnością, kapitalizm z komunizmem, a bogactwo z ubóstwem. Widzieliśmy drapacze chmur i zwykłe, boczne uliczki, wielki biznes i drobny handel. Wpływy Chin były wyraźnie odczuwalne w hongkońskiej przeszłości i teraźniejszości. Ale podstawą istnienia i działania tego miasta jest wizja lepszej przyszłości. 18:00 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 4 ("HISTORIE WILEŃSKIE") Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Jolanta i Robert Blujowie pochodzą z Wilna, ale nie udało im się odnaleźć w mieście tego czegoś. Tego, co sprawia, że życie daje radość. Wyprowadzili się więc do lasu, w sam środek Parku Regionalnego Rzeki Wilii. Dzisiaj oni oraz ich 28 psów są jedynymi mieszkańcami wsi Žalgiris, gdzie założyli "Akademię przygód". Dzieci i dorośli przyjeżdżają tu na wędrówkę, zabawę i naukę jazdy psimi zaprzęgami - sportu, którego Blujowie są na Litwie prekursorami. Czy są szczęśliwi? Czy rzeczywiście przeprowadzka na wieś sprawiła, że odnaleźli spokój ducha? 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 36 JAK POWSTAJE PAPIER? Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Papier to rzecz na tyle zwyczajna, że właściwie nie zwracamy na niego większej uwagi na co dzień. Nie wyobrażamy sobie jednak życia bez papieru. Dlatego warto poznać tajniki jego historycznej produkcji. W tym celu Radosław Kotarski rusza do Dusznik Zdroju i sam ręcznie wytwarza arkusze papieru. Przy tej okazji zastanawia się, dlaczego produkcję papieru nazywamy czerpaniem i jak możliwe jest wykonanie znaku wodnego. Nie obędzie się bez wytężonej pracy. 19:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 96 KONSTANCIN - JEZIORNA Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Konstancin - Jeziorna to jedyne uzdrowisko na Mazowszu i miejsce, nad którym wciąż unosi się aura słynnego przedwojennego letniska. Już przed stu laty z zalet wyjątkowego mikroklimatu korzystali liczni letnicy. Inspiracją dla powstania Konstancina były popularne w Europie miasta ogrody. Do dziś zachował się tu układ urbanistyczny będący cennym przykładem planowania przestrzennego końca XIX wieku. Sercem miasta jest zrewitalizowany Park Zdrojowy. Rozległy kompleks w stylu angielskim okalają dzielnice okazałych willi reprezentujących różne style architektoniczne. Od początków istnienia letniska, w Konstancinie chętnie gościli i tworzyli znani artyści oraz ludzie pióra. W okresie międzywojennym zamieszkał tu Stefan Żeromski, właśnie tutaj napisał "Przedwiośnie", jedną ze swych najważniejszych książek. Naturalnym bogactwem Konstancina jest solanka o silnych właściwościach leczniczych. Tężnia solankowa to symbol uzdrowiskowego Konstancina. Potężna konstrukcja z tarniny zbudowana na planie regularnego wieloboku, znajduje się w centralnej części Parku Zdrojowego. Zbudowana w 1978 roku, była drugą tężnią na terenie Polski. Konstancin - Jeziorna to więcej niż uzdrowisko. Różne oblicza tego miejsca można poznać, wędrując szlakami Konstancina architektonicznego, artystycznego czy filmowego. Ta różnorodność oraz bogaty kalendarz wydarzeń kulturalnych sprawia, że - jak pisał kiedyś Kurier Warszawski - nuda w Konstancinie jest wykluczona. 19:45 DZIEŃ PRACY Etiuda, 5 min, Polska, 1970 Reżyseria: Andrzej Barański Zdjęcia: Zbigniew Rybczyński Sylwetka człowieka, który jest zatrudniony w czterech instytucjach jako: palacz centralnego ogrzewania, konserwator i robotnik "do wszystkiego". Obraz jego pracy, opowieść o dzieciach, nauce, życiu rodzinnym. Etiuda Szkoły Filmowej. 19:55 KAŻDY JEDEN Z... Etiuda, 5 min, Polska, 1976 Reżyseria: Michał Maryniarczyk Film opowiada o robotniku, pracowniku gazowni, który ciężko pracował całe życie. Pogodzony ze swoim losem, stara się być zadowolony z tego, co ma. Etiuda Szkoły Filmowej. 20:00 ELŻBIETA K. Film dokumentalny, 12 min, Polska, 2021 Reżyseria: Idriss Karim Etiuda dokumentalna, w której tytułowa bohaterka Elżbieta opowiada o swoim życiu. Jest matką samotnie wychowującą córkę. Pracuje jako modelka pozująca podczas zajęć z rzeźbiarstwa. Doskwiera jej samotność. Etiuda Szkoły Filmowej. 20:15 INNY ŚWIAT Film dokumentalny, 97 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Włodek Pawlik Poruszająca opowieść Danuty Szaflarskiej (ur. w 1915 r.), wybitnej aktorki, o życiowych doświadczeniach, które ukształtowały ją jako człowieka. Narratorka szczególnie wiele uwagi poświęca okresowi swego dzieciństwa i dramatycznym przeżyciom podczas II wojny światowej. Być może "Inny świat" nigdy by nie powstał, gdyby nie...mgła. To bowiem z jej powodu o kilka godzin opóźnił się wylot twórców filmu "Pora umierać" na jego światową premierę podczas festiwalu w Toronto. Niespodziewanie długie godziny oczekiwania znakomicie ubarwiła najstarsza spośród pasażerów Danuta Szaflarska (gra w "Pora umierać" główną rolę). Jej pięciogodzinna, spontaniczna, improwizowana i pełna humoru, gawęda o własnych przeżyciach z młodości niejednokrotnie, jak wspominała później reżyserka Dorota Kędzierzawska, "rozbawiała ekipę do łez". "Wtedy pomyślałem: szkoda, że nie mam tu kamery" - mówił przywołując owe chwile operator Artur Reinhart. Co się jednak odwlecze, to nie uciecze. Szaflarska, z natury raczej nieskora do publicznych zwierzeń, dała się namówić zaprzyjaźnionej z nią od lat Kędzierzawskiej na długi wywiad, który przybrał wkrótce formę filmu dokumentalnego pt. "Inny świat". Dlaczego "inny"? Czy tylko dlatego, że jego główna bohaterka opowiada przede wszystkim o odległych czasach międzywojnia i dramacie II wojny światowej, kiedy nikomu nie śniło się o telewizji, komputerach i telefonach komórkowych, a z okazji przyjęcia Pierwszej Komunii Świętej dzieciom nie dawano żadnych prezentów? Czy może - jak zauważył jeden z recenzentów młodego pokolenia - owa "inność" dotyczy również świata wartości. A wg Szaflarskiej wartość człowieka można poznać po tym, jak radzi sobie z przeciwnościami losu. Tylko morderczy upór, żelazna konsekwencja i ciężka praca wiodą nas przez ciernie do gwiazd. W czasach, gdy show - biznes ma twarz lali ze sztucznym biustem i napompowanymi ustami, wartości, którym hołduje Szaflarska, wydają się pochodzić właśnie z innego świata. Świata, w którym artysta był Kimś. "Oprócz opowieści Danuty Szaflarskiej wielką zaletą filmu są zdjęcia Artura Reinharta, płynnie przechodzące z tonacji kolorowej w czarno - białą, często i chętnie operujące zbliżeniem, podkreślającym sugestywną mimikę i"mowę oczu"głównej bohaterki, z których niejednokrotnie wyczytać można więcej niż z jej słów. W"Innym świecie"wykorzystano też m.in. niepublikowane wcześniej fotografie z prywatnego archiwum Danuty Szaflarskiej, fragmenty najgłośniejszych filmów z jej udziałem oraz...pierwszą okładkę zasłużonego magazynu"Film"z wizerunkiem aktorki. Opowieść nestorki polskiego kina zaczyna się od wspomnienia o jej rodzicach i sięga jeszcze czasów monarchii austro - węgierskiej. Następnie aktorka przywołuje"dzikie"lata swego dzieciństwa we wsi Kosarzyska nieopodal Piwnicznej - Zdroju."Dzikie", gdyż w miejscu, gdzie się wychowywała, niemal zupełnie nie było zdobyczy ówczesnej cywilizacji. Dość powiedzieć, że nawet buty uchodziły za przejaw luksusu, a w razie choroby lub porodu, trzeba było korzystać z pomocy lokalnego znachora. Pomimo to owe dziesięć lat, które Szaflarska spędziła w tej z pozoru niegościnnej i surowej, otoczonej górami wsi, miały decydujący wpływ na jej charakter i osobowość. Nauczyły ją radzić sobie z przeciwnościami i brakiem życiowych udogodnień, zaszczepiły miłość do natury, a także zapoczątkowały trwający później wiele lat"krnąbrny"stosunek do księży i Kościoła katolickiego (jednym z nielicznych wyjątków od tej reguły był ks. Jerzy Popiełuszko, którego aktorka wspomina niezwykle ciepło i serdecznie).Na sielskie lata dzieciństwa położył się niejeden cień w postaci np. śmierci starszej siostry i ojca. Uszczuplona rodzina Szaflarskich musiała w poszukiwaniu środków do życia przenieść się do miasta, a małą Danusię oddano na stancję. Konieczność przebywania z dala od bliskich z pewnością nie była dla dziesięciolatki łatwa, lecz z drugiej strony dodatkowo ją zahartowała. W mieście też narodziła się jej fascynacja kinem i teatrem, co miało wkrótce przesądzić o wyborze drogi zawodowej. 22:05 BELMONDO WSPANIAŁY (BELMONDO LE MAGNIFIQUE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Bruno Sevaistre Film dokumentalny, którego bohaterem jest Jean - Paul Charles Belmondo. Dzięki ponad 70 filmom i 160 milionom sprzedanych biletów aktor był największą gwiazdą francuskiego kina. W wieku 17 lat zaczął grać na scenie. Filmy przyniosły mu sławę i pieniądze, lecz jego pasją pozostał teatr. Gdyby w tym czasie istniało słowo bankowość, miałoby ono zastosowanie w jego przypadku. Osoby poniżej 30 roku życia nie wiedzą, że grał u wszystkich reżyserów Nowej Fali, takich jak: Jean - Luc Godard, Jean - Pierre Melville, Claude Sautet, Louis Malle, Alain Resnais i Claude Chabrol. Osoby powyżej 50. roku życia nie mogą zapomnieć o jego żarliwości, pokazie siły i wyczynach, które sam wykonał. Jedni nazywali go Belmondo, inni Bebel. 22 sierpnia 2001 roku wyszedł z paryskiego szpitala, w którym przebywał dwa tygodnie z powodu udaru mózgu. W 2021 roku, w kwietniu aktor obchodził 88. urodziny. 23:05 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ANDRZEJ I JACEK ZIELIŃSCY Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadząca: Marta Perchuc - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w podróż do krainy najmłodszych lata zabierają nas bracia Andrzej i Jacek Zielińscy, popularni muzycy, znani jako "Skaldowie". 23:40 ŚMIERĆ CZŁOWIEKA PRACY (WORKINGMAN'S DEATH) Film dokumentalny, 122 min, Austria/Niemcy, 2005 Scenariusz i reżyseria: Michael Glawogger Zdjęcia: Wolfgang Thaler Muzyka: John Zorn Poruszający portret żyjących w nędzy i ciężko pracujących robotników z Ukrainy, Indonezji, Pakistanu, Nigerii i Chin. Praca nie stanowi dla nich sposobu na realizację marzeń i ambicji, lecz jest jedynym środkiem, by zapewnić fizyczne przetrwanie zarówno sobie, jak i rodzinie. "Pięć portretów pracy w XXI wieku" - takie słowa ukazują się oczom widzów zaraz po czołówce, zapoznającej ich z nazwiskami twórców dokumentalnego filmu "Śmierć człowieka pracy". Ludziom, którym przyszło żyć w obrębie tzw. cywilizacji Zachodu, gdzie pracę człowieka coraz częściej wykonują skomplikowane maszyny, mogłoby się wydawać, że oto za chwilę zobaczą w akcji kolejną generację komputerów, satelitów lub robotów sprzątających. Tymczasem mija kilka sekund i na ekranie pojawia się kolejny cytat, tym razem z Williama Faulknera "Nie można jeść osiem godzin dziennie, ani pić osiem godzin dziennie, ani kochać się osiem godzin dziennie osiem godzin dziennie można tylko pracować. Właśnie dlatego człowiek unieszczęśliwia siebie i wszystkich innych". Czyżby zatem w XXI wieku, naznaczonym ekspansją nowoczesnych technologii i troską o zwiększanie komfortu życia, były jeszcze miejsca, gdzie zamiast "ludzi pracy", systematycznie podnoszących swój materialny i prestiżowy status społeczny, wegetują zwykli "robotnicy", gotowi podjąć się każdego zajęcia, byle tylko utrzymać się przy życiu? Trudne dla uwierzenia, szczególnie dla dzieci cywilizacji dobrobytu, a jednak prawdziwe, o czym przekonują kolejne minuty dokumentu Michaela Glawoggera. Film został podzielony na pięć części, opatrzonych tytułami i zrealizowanych w odmiennej tonacji kolorystycznej (świetne zdjęcia Wolfganga Thalera). W części pierwszej ("Bohaterowie") przedstawiono dzień z życia grupy bezrobotnych ukraińskich górników z Zagłębia Donbas, którzy chcąc uchronić siebie i swoje rodziny przed zamarznięciem, zanurzają się na wiele godzin w biedaszybie o wysokości leżącego na boku człowieka. Następnie z narażeniem życia mozolnie wyrąbują zapas węgla na kilkanaście następnych godzin. W części drugiej ("Duchy") przenosimy się do chętnie odwiedzanej przez zamożnych turystów Indonezji, gdzie nad kraterami czynnych wulkanów w Kawa Ijen, wdychając trujące wyziewy, pracują robotnicy, wydobywający siarkę. Mimo nierzadko drobnej budowy ciała, znajdują w sobie dostatecznie wiele determinacji, by po wielogodzinnej pracy nieść kilkudziesięciokilogramowy urobek wąskimi i krętymi dróżkami w dół, mijając beztroskich wczasowiczów, robiących im zdjęcia niczym egzotycznym zwierzętom. Kolejna część ("Lwy"), rozgrywająca się w nigeryjskim Port Harcourt, przeznaczona jest dla ludzi o raczej mocnych nerwach. Jesteśmy w zatłoczonej rzeźni o rozmiarach sporego bazaru. Wszechobecne błoto miesza się tu z setkami litrów krwi, wylewającej się z poderżniętych kozich gardzieli, co reżyser pokazuje wielokrotnie i "bez taryfy ulgowej". Wyczuwalny nieznośny smród, donośne jęki zarzynanych zwierząt i przysłaniający słońce czarny dym z opiekanych kozich łbów dopełniają obrazu swoistego ziemskiego "inferno". Następnie ekipa filmowa przenosi się do pakistańskiego Gaddani, gdzie znajduje się złomowisko dla starych okrętów. Uzbrojeni jedynie w palniki biedacy od świtu do późnego wieczora rozbierają tu zardzewiałe morskie kolosy na kawałki stali, dające się unieść na plecach i przetransportować na specjalne zwałowisko. I wreszcie opowieść pt. "Przyszłość", czyli los starzejących się hutników z chińskiego Liaoning, po części dumnych ze swej coraz bardziej "nienowoczesnej" pracy, a po części lękających się, czy wkrótce jej nie utracą. Jest też "Epilog", przenoszący widza w zupełnie inną rzeczywistość i w inny duchowy klimat. "Epilog", którego sens każdy powinien zinterpretować sobie sam, gdyż podobnie jak w całym filmie, także i tu reżyser powstrzymuje się od odautorskiego komentarza, oddając głos niezwykle "wymownym" ruchomym obrazom. 01:55 KARSKI I WŁADCY LUDZKOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Grünberg Scenariusz: Katka Reszke, E. Thomas Wood Zdjęcia: Sławomir Grünberg Muzyka: Tomasz Dukszta Film dokumentalny o słynnym polskim emisariuszu Janie Karskim, autorstwa Sławomira Grünberga, zdobywcy prestiżowej nagrody Emmy, reżysera i autora zdjęć do filmów dokumentalnych nominowanych do Oscara i Emmy. Dokument składa się z trzech warstw: wywiadów nakręconych przez reżysera, materiałów archiwalnych oraz fabularyzowanych scen zrealizowanych techniką animacji. Filmy archiwalne i fotografie zostały skrupulatnie wybrane spośród licznych źródeł historycznych, dotyczących II wojny światowej oraz z Archiwum Jana Karskiego (The Karski Papers), które znajduje się w Instytucie Hoovera (Uniwersytet Stanforda). Wśród materiałów archiwalnych w filmie pokazane są nigdy wcześniej niewykorzystane wywiady przeprowadzone przez Thomasa Wooda, autora książki: "Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust". Podstawową narrację stanowi głos Jana Karskiego z zachowanych na taśmie filmowej oraz taśmie wideo rozmów i wywiadów. Poza tym została wykorzystana konwencja "narratora zbiorowego", a składają się na nią tzw. off - y osób, które blisko znały Karskiego lub z nim współpracowały. 03:00 POŁOŻNA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2019 Stanisława Leszczyńska w lutym 1943 roku za pomoc osadzonym w łódzkim getcie zostaje aresztowana przez gestapo i wraz z trójką dzieci zesłana do obozu Auschwitz - Birkenau. Tam przechodzi straszliwą próbę życiową. Zostaje akuszerką i w nieludzkich warunkach, na skraju wyczerpania, odbiera 3000 porodów, nie tracąc ani jednego dziecka. Jej nazwisko, jako jednej z czterech najwybitniejszych Polek ostatniego tysiąclecia, zostaje umieszczone na Kielichu Życia i Przemiany Narodu złożonym przez kobiety polskie na Jasnej Górze. Na czym polegał fenomen tej niezwykłej kobiety? W czym tkwiła jej siła? Dlaczego nawet w obliczu śmierci nigdy nie straciła wiary w sens tego, co robi? 03:55 ARTYSTA JERZY KALINA Reportaż, 38 min, Polska, 1994 Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Dariusz Panas, Jerzy Rudziński, Wiesław Kaźmierczak Jerzy Kalina, artysta plastyk i zarazem reżyser, "od zawsze" deklaruje niechęć do pomników jako dzieła sztuki. Uważa, że nie powinno się ich wznosić, gdyż z reguły są wyrazem słabości i niewiary w poprawę obecnej sytuacji. Jego sztuka wyrasta ze sprzeciwu wobec tradycyjnych, monumentalnych dzieł. Ukochał zwłaszcza twórczość anty-pomnikową - ulotną i efemeryczną - tzw. akcje i instalacje. Aranżuje je na ulicach i placach, na dworcach, w winiarniach itp. Wykorzystuje w nich najprostsze przedmioty codziennego użytku: wiadra blaszane, drabiny, krzesła, zyskujące nowy wymiar dzięki zmieniajacym sie kontekstom.