TVP Historia Piątek, 28.01.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1887 - początek budowy wieży Eiffla; 1903 - urodził się Aleksander Kamiński, najwybitniejszy działacz harcerstwa polskiego; 1945 - oddział AK zajął więzienie w Biłgoraju i uwolnił więźniów z rąk NKWD i UB; 1977 - premiera "Barw ochronnych" Krzysztofa Zanussiego 07:00 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 5/13 Serial wojenno-sensacyjny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Na leśnej drodze przed Czochą Anna Maria staje w obronie więźnia katowanego przez esesmana. Dowódca konwoju każe ją za to powiesić. Ujmuje się za nią Jorg. Obydwojgu grozi śmierć, ale esesmanów przepędza oddział Wehrmachtu. Globcke, który dowiaduje się o tym zajściu od Beera, nie zgadza się na ukaranie Jorga, co wydaje się dziwne, ponieważ dotychczas usiłował go osaczyć. Tymczasem Rosjanie są już coraz bliżej. Z zamku widać łuny nad pobliskim Lubaniem. Generał Zawieniagin przyjeżdża do oddziału spadochroniarzy, którzy mają dokonać desantu na zamek. Są gotowi zniszczyć maszynę deszyfrującą. W kościele w Leśnej Jorg przekazuje Natalii materiały szpiegowskie. Widzi ich właścicielka mieszkania, folksdojczka Ewelina Robak. Będzie to miało konsekwencje w niedalekiej przyszłości. W strefie X Jorg odkrywa, co blokuje "Aparat". Można go uruchomić, ale potrzebne są do tego radzieckie depesze, zdobyte przez wojska niemieckie w 1941 r. w Charkowie. Wydaje się to nieprawdopodobne, ale Jorg dowiaduje się, że zdobyte depesze przechowywane są w archiwum Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy w podziemiach Książa. Jorg musi się tam dostać. Jego szef, profesor Kunze, obiecuje pomoc. Wóz pelengacyjny namierza Natalię nadającą depeszę. W panice dziewczyna pozostawia antenę od radiostacji, którą znajduje Beer. Psy doprowadzają go do ulicy, przy której mieszka Natalia, tam gubią trop. W pokoju Jorga niespodziewanie pojawia się Anna Maria. Pokazuje mu sekretne przejście i prowadzi do lochów, o których wie tylko ona i jej wuj. Nabrała zaufania do Jorga, gdy stanął w jej obronie przed esesmanami. Dziewczyna wyjawia mu, że jest córką Hanny Solof, aresztowanej za działalność przeciwko Hitlerowi i oczekującej na proces w więzieniu w Berlinie. W pobliżu zamku lądują radzieccy spadochroniarze, którzy mają wedrzeć się do wnętrza i zniszczyć "Aparat". Ta samobójcza misja ma jednak szanse powodzenia. W zamku musi być ktoś, kto otworzy im sekretne przejście i doprowadzi do "Aparatu". 07:55 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. CO BYŁO, A NIE JEST. KUCHNIA NIEISTNIEJĄCA. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku programu poznamy przepis na ozór z sardelami w sosie chrzanowym według przepisu Marii Disslowej, oraz śledziowe mlecze w muszelkach. Drugi przepis pochodzi z książki Marii Gałeckiej, wydanej w Warszawie w1916 roku, "Jak przyrządzać ryby morskie smacznie i tanio. 70 przepisów zebranych z najlepszych źródeł...". 08:25 SZRAJBERKA Z AUSCHWITZ Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Dokument o historii życia Zofii Posmysz, więźniarki Auschwitz i Ravensbruck, pisarki i poetki, autorki m.in. opowiadania "Pasażerka" będącego kanwą scenariusza filmu Andrzeja Munka. Zofia Posmysz (rocznik 1923), pomimo swoich lat aktywnie działa na rzecz ofiar obozów zagłady, uczestnicząc w warsztatach dla młodzieży niemieckiej i polskiej, podczas których opowiada o horrorze obozowego życia oraz o przebaczeniu i pojednaniu. 09:25 PRASA DONOSI - PIŁKA NOŻNA W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Reprezentacja Polski w piłce nożnej debiutowała dopiero po zakończeniu wojny polsko - bolszewickiej. Każde miasto miało swoje drużyny ligowe. Piłka nożna szybko podbiła serca Polaków. W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy pierwsze mecze polskiej reprezentacji oraz ich głównych bohaterów. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - ŚMIERĆ MARSZAŁKA Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Michaił Tuchaczewski był marszałkiem Zwiazku Radzieckiego, jednym z pierwszych pięciu awansowanych do najwyższego stopnia, wojskowego. Był bohaterem wojny domowej, wiceministrem spraw wojskowych i reformatorem Armii Czerwonej. Dlaczego więc Stalin kazał go aresztować i stracić? 10:35 MIASTO Z PIASKÓW I SERC. STALOWA WOLA. Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tadeusz Arciuch Scenariusz: Tadeusz Arciuch Film opowiada o wielkim projekcie o nazwie Stalowa Wola i ludziach, którzy go realizowali. Stalowa Wola to największa inwestycja w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego, a powstała w imponującym tempie w latach 1937 - 1938. Dwa lata i trzy miesiące wystarczyły, aby od wbicia łopaty pod fundamenty przestrzelać pierwszą armatę, wyprodukowaną w nowo powstałych zakładach. Miejsce pod te inwestycje zostało starannie wybrane, choć było absolutnie dziewicze, pozbawione jakiejkolwiek infrastruktury oprócz linii kolejowej. Miasto i hutę wybudowano w błyskawicznym tempie dzięki dobremu planowi, sprawnemu zarządzaniu oraz dzięki poświęceniu budowniczych - pionierów. Stalowa Wola powstawała w atmosferze wielkiego entuzjazmu ludzi, którzy zjechali tu prawie ze wszystkich stron Polski. A powstały tu od zera nie tylko zakłady przemysłowe, ale i nowoczesne miasto wraz z elektrownią i całą niezbędną infrastrukturą. Wokół Stalowej Woli narastała legenda, powstawały o niej reportaże, filmy a nawet piosenki, ale niestety wspaniały rozwój tego miasta przerwała wojna. Stalowa Wola ma swój klimat, urok dawnych, przedwojennych lat, kiedy wszyscy chcieli zrobić coś dla Ojczyzny, często płacąc najwyższą cenę. 11:30 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - VIKINGOWIE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Wykonawcy: Wiktor Świetlik (prowadzący) Zaczęliśmy od sztormu i wikingowie mieli dość niespokojne charaktery. Zarówno ci prawdziwi jak i ci, których przedstawiono w serialu o losach Ragnara Lodbroka i jego niespokojnych znajomych. "Wikingowie" to dziś jeden z najpopularniejszych seriali historycznych, jakie powstały. Faktycznie, trudno się od nich oderwać, jest dużo krwi i seksu, ale też podróże po całym świecie, kręcone z rozmachem sceny batalistyczne. Te sceny siłą rzeczy, oczywiście, dla milionów ludzi stały się źródłem wiedzy historycznej o Średniowieczu. Michael Hirst, twórca scenariusza do filmu twierdzi, że jest on tak prawdziwy jak się tylko da. Czy naprawdę? Dziś będziemy sprawdzać, a przy okazji opowiadać prawdziwą historię skandynawskich wojowników. Tu zastrzeżenie. Wiemy, że autorzy filmu fabularnego mają prawo do swoich pomysłów, tworzenia fikcyjnych postaci i sytuacji, ale czy świat serialowych wikingów był taki jak świat tych prawdziwych? 12:10 TAJNY AGENT ODC. 1 (THE SECRET AGENT) Seeial sensacyjny, 44 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Charles Mcdougall Scenariusz: Tony Marchant Zdjęcia: Gavin Finney Muzyka: Stuart Earl Aktorzy: Toby Jones, Vicky Mcclure, Stephen Graham, Ian Hart, Tom Goodman - Hill "Tajny agent" to czteroodcinkowy serial produkcji brytyjskiej, oparty na powieści Josepha Conrada "The Secret Agent" z 1907 roku. Akcja rozgrywa się pod koniec XIX wieku. W domu Antona Verloca, drobnego londyńskiego sklepikarza, regularnie zbierają się anarchiści. Zawzięcie dyskutują o wizjach nowego świata, dzielą się doświadczeniami. Verloc to również anarchista, ale skrywa jeszcze jeden sekret. Od wielu lat jest rosyjskim agentem, zarazem współpracuje z angielską policją, wydając w ręce sprawiedliwości swych kompanów - terrorystów. 13:15 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1952 - 1972: RODZINNA SIELANKA. ODC. 3/4 (ODC. 3/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Historia zamku Windsor, którego mury i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia wiele faktów dotyczących najsłynniejszej brytyjskiej rodziny. 14:10 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - EGIPT: ŻYCIE WŚRÓD PIASKÓW (EGYPT - SURVIVORS OF THE SANDS) Film dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 2 Przyrodę Egiptu określa przede wszystkim pustynny klimat tego kraju. Na pustyni może przeżyć niewiele zwierząt. Spośród nich można wymienić: żmiję rogatą i skorpiona. W filmie pokazano zwyczaje tych zwierząt. Z Egiptem kojarzy się również najdłuższa rzeka świata Nil i żyjące w niej krokodyle. 15:15 DOTKNIĘCIE ANIOŁA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marek Tomasz Pawłowski Czy był możliwy inny scenariusz holocaustu? Czy w Auschwitz - Oświęcimiu można było uratować tysiące Żydów ze Śląska, zanim powstała idea najokrutniejszego z obozów śmierci? Czy historia Żydów w Polsce mogłaby potoczyć się pod okupacją hitlerowską inaczej, gdyby świat zachodni nie odniósł się do nich z tak szokującą obojętnością? Henryk Schoenker, syn ostatniego przewodniczącego Gminy Żydowskiej w Oświęcimiu ujawnia światu nieznaną historię tragicznej szansy emigracji Żydów. Zanim zrodziła się idea obozu Auschwitz - Birkenau, jesienią 1939 roku powstało w mieście Biuro Emigracji Żydów do Palestyny. Założył je na rozkaz niemieckich władz wojskowych Leo Schoenker, ojciec bohatera filmu. Tysiące ludzi w nadziei na ratunek ściągały ze Śląska do zwykłego miasteczka Oświęcim. Schoenker zawezwany do Berlina do Eichmanna składał sprawozdanie z wielką wiarą i konkretnym planem międzynarodowego działania. Niestety, wskutek obojętności świata idea legalnej emigracji legła w gruzach. Dziś Henryk wraca w ruiny rodzinnej rezydencji, które niosą echa tamtych wydarzeń. Zdjęcia do filmu były nagrywane w autentycznych wnętrzach Oświęcimia, Krakowa, Wieliczki, Bochni i Tarnowa. Większość z budynków uległa zniszczeniu w kilka miesięcy potem. Miejsca ważne dla historii zdążyły jeszcze oddać świadectwo minionych wydarzeń. Sam bohater filmu jest od czasu wojny kompletnie głuchy. "Straszliwe dźwięki mojego dzieciństwa zamknęły się we mnie jak w muszli. Pewnie dlatego straciłem słuch, abym nie mógł o nich zapomnieć" - mówi w filmie Henryk Schoenker krocząc po śladach sześcioletniej gehenny wojennej. W filmie wcielili się w postacie z przeszłości zawodowi aktorzy oraz liczni mieszkańcy Oświęcimia. Wszyscy musieli być podobni do pierwowzoru prawdziwych postaci, więc casting trwał wiele miesięcy. Grający rolę tytułowego Anioła zapuszczał siwe włosy i brodę przez rok. Przyczynę dziwacznego wizerunku utrzymywał w tajemnicy przed bliskimi. Wirtuoza skrzypiec Birnbauma zagrał prawdziwy skrzypek Oświęcimia. Dzieci oprócz talentu musiały się wykazać nadzwyczajnym hartem ducha w skrajnie trudnych warunkach atmosferycznych. W filmie po raz pierwszy na ekranie ożyją tzw. archicollage. Autorski wynalazek reżysera Marka Tomasza Pawłowskiego oraz grafika Roberta Manowskiego jest nowym, artystycznym sposobem przywoływania minionych wydarzeń. 16:25 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - REZERWAT ARCHEOLOGICZNY GENIUS LOCI NA OSTROWIE TUMSKIM Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Syberia to nie tylko nazwa geograficzna. To także doświadczenie cierpienia wielu pokoleń Polaków, które głęboko wrosło w naszą historię. To miejsce zsyłki. Jako pierwsi na Syberię trafili jeńcy wojenni wzięci do niewoli podczas wojen Stefana Batorego z Iwanem IV Groźnym, prowadzonych z Moskwą na początku XVII wieku. Na Syberię zostało zesłanych co najmniej pięć tysięcy konfederatów barskich. Ich los podzielili później uczestnicy insurekcji kościuszkowskiej. Na Sybir władze carski pognały około półtora tysiąca uczestników powstania listopadowego. Zsyłka była metodą karania "polskich buntowników". Taki los spotkał około 40 tys. pojmanych powstańców styczniowych, a później uczestników rewolucji 1905 roku i wszystkich, którzy aż do wybuchu wielkiej wojny w 1914 roku walczyli o odzyskanie niepodległości i wyrwanie się spod dominacji rosyjskiej. Związek Sowiecki traktował Syberię jako miejsce pozbycia się politycznych przeciwników. Zanim jednak tak się stało, czerpał korzyści z niewolniczej pracy osadzonych tu więźniów. Tu wywożono Polaków w ramach tzw. "operacji polskiej" przeprowadzonej w Związku Sowieckim w latach 1937 - 1938. Tu trafiali obywatele polscy po agresji sowieckiej na Polskę w 1939 roku, w czterech deportacjach, a także po zakończeniu II wojny światowej. To tym pokoleniom Polaków dedykowane jest Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku. 17:20 WIGILIE ANNY SZAŁAŚNEJ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski Muzyka: Igor Awdiejew Ten godzinny film dokumentalny prezentuje postać pani Anny Szałaśnej, etnomuzykolog, byłej więźniarki obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Ravensbruck. We wrześniu 1939 roku Anna Szałaśna straciła nogę w ostrzelanym przez niemiecki samolot pociągu, którym wraz z rodziną ewakuowała się z Torunia. Pomimo kalectwa przeżyła prawie trzy lata obozowego koszmaru, o którym opowiada na spotkaniach z polską i niemiecką młodzieżą. Wspomina też lata powojenne, studia muzykologiczne oraz lata pracy polegającej na dokumentowaniu muzyki ludowej. 18:25 POLSKIE 100 LAT - EMIGRACJA 1957 - 1989 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Emigracja polska w latach 1957 - 1989 w istocie była emigracją polityczną. Nawet ewidentne motywy ekonomiczne wyjazdu z kraju były przede wszystkim radykalną odmową życia w ustroju komunistycznym i państwie PRL. Głównymi ośrodkami polskiej emigracji politycznej były przede wszystkim: Anglia, Stany Zjednoczone i Francja. W Londynie nadal urzędował Polski Rząd na uchodźctwie, w Nowym Jorku i Chicago rósł w siłę Kongres Polonii Amerykańskiej, próbując wpływać na amerykańską politykę wobec Związku Sowieckiego i Europy środkowo - wschodniej. W Paryżu zaś Instytut Literacki Jerzego Giedroycia wydawał miesięcznik Kultura, Zeszyty Historyczne i książki, które kształtowały niezależną myśl polityczną na emigracji i powoli przenikały do "zniewolonego kraju". W wyniku antysemickiej nagonki w marcu 68 roku zorganizowanej przez władze PRL, w ramach wewnętrznych, partyjnych porachunkach, opuściło Polskę lub zmuszonych zostało do wyjazdu ok. 15 tysięcy w przeważającej mierze polskich Żydów. Część z nich podjęła się działalności emigracyjnej na rzecz wolnej i demokratycznej Polski. Po ogłoszeniu stanu wojennego w grudniu 1981 roku, dynamiczne działania podjęły rozproszone środowiska emigracji solidarnościowej, które mobilizowały i organizowały polityczne, związkowe, logistyczne i finansowe wsparcie dla podziemnej "Solidarności" i "społeczeństwa obywatelskiego", które pomimo "stanu wojennego" i represyjnej peerelowskiej stabilizacji nie wyparło się marzenia o suwerennej, niepodległej Rzeczpospolitej. Środowiska te zwracały również uwagę międzynarodowej opinii na represje i rozwój wydarzeń w kraju. Dzięki powszechnie słuchanym w Polsce rozgłośniach: przede wszystkim Radia Wolna Europa, ale również Głosu Ameryki, BBC czy Radia France Internationale, w których zatrudnieni byli przedstawiciele emigracji politycznej, wolna myśl i wiarygodna informacja szeroko trafiała do polskich słuchaczy w kraju, walnie osłabiając monopol informacyjny władzy komunistycznej i w ten sposób przyczyniając się do odzyskania przez Polskę niepodległości. 19:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 6/13 Serial wojenno-sensacyjny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Radzieccy komandosi, którzy wylądowali w okolicy zamku Czocha, aby wedrzeć się tam i zniszczyć "Aparat", realizując źle przygotowaną misję, wchodzą na pole minowe. Kilku z nich ginie. Wybuchy alarmują niemiecki garnizon. W krótkiej potyczce wszyscy Rosjanie giną, gdyż pozbawieni broni przeciwpancernej nie są w stanie zwyciężyć w pojedynku z pojazdami pancernymi. Jeden z żołnierzy zostaje zastrzelony przez Beera, który twierdzi, że nie mógł wziąć go do niewoli, gdyż żołnierz sięgnął po granat. Nie było to jednak prawdą. W Leśnej na posterunek policji zgłasza się Ewelina Robak. Donosi, że jej lokatorka Natalia wychodziła w nocy. Beer i Globcke jadą do Leśnej. Zeznania kobiety nie pozostawiają wątpliwości: Natalia jest radiotelegrafistką, której szukali. Robakowa zeznaje również, że widziała Natalię z oficerem w kościele. Na zdjęciach wskazuje czterech oficerów, wśród nich jest Jorg. Globcke postanawia schwytać Natalię, nakazuje wysłać tam oddział. Jorg, widząc w zamku przygotowania esesmanów, chce ratować Natalię. Anna Maria zawozi go do Leśnej. Tam Jorg odnajduje Natalię na strychu, ale jest za późno, żeby ją ratować. Orientując się, że obojgu nie uda się uciec, oddaje się w ręce esesmanów, aby wstrzymać dalszą pogoń. W Paryżu Joanna ponownie spotyka się z Czernym i Compaigne'em, rozkazuje im wyjechać do Niemiec, gdzie wdzierają się już wojska alianckie. Mają być jak najbliżej Czochy. Jeszcze nie wie o losie Natalii, od której otrzymywała depesze i która jest jej córką. Natalia jest torturowana przez Beera w policyjnej celi w Leśniej. Dzielnie znosi ból i nie wydaje Jorga, ani nie zgadza się na współpracę. Jorg jest załamany losem Natalii. Ostatnie wydarzenia uświadomiły mu, jak bardzo ją kocha. 20:00 TEATR HISTORII - "ŚWIATŁO W NOCY" Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Macieja Karpińskiego Światło w nocy z 2017 r. w reżyserii Krzysztofa Czeczota, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, FINA) będzie dr Mateusz Werner (filozof kultury, krytyk filmowy, eseista; Instytut Pileckiego). Spektakl nawiązuje do modnych ostatnio historii alternatywnych, opowiada o hipotetycznym spotkaniu podczas I wojny światowej, 1916 r. , trzech znanych postaci Adolfa Schickelgrubera - późniejszego Adolfa Hitlera, dyktatora III Rzeszy, Ludwiga Wittgensteina, w przyszłości słynnego filozofa oraz postaci fikcyjnej - Dobrego Wojaka Szwejka, bohatera powieści Jaroslava Haszka. Mimo iż sytuacja tego spotkania jest czysto hipotetyczna, każda z postaci, a zwłaszcza Adolf Hitler i Ludwig Wittgenstein, reprezentują typową dla siebie postawę, wizję świata i światopogląd. Postać Szwejka także idealnie odwzorowuje poglądy, którym hołdował w utworze Haszka. W rzeczywistości w 1916 roku, zarówno Adolf Hitler jak i Ludwig Wittgenstein byli żołnierzami na frontach I wojny światowej, ale ich drogi nigdy się nie skrzyżowały. Natomiast doświadczenia, jakie wynieśli z przebiegu tego konfliktu, z pewnością miały wpływ na ich dalsze losy i podejmowane wybory. Sztukę można odbierać zarówno wprost, jak też metaforycznie. Każdy z bohaterów przedstawia charakterystyczną dla siebie postawę: autorytarną (Adolf Hitler), refleksyjno - analityczną (Ludwig Wittgenstein) i tzw. życiową, z która można się uniwersalnie utożsamiać (Josef Szwejk). Mamy tutaj także ścierające się poglądy: pacyfistyczne - reprezentowane przez Szwejka, filozoficzne - będące lustrem myśli Ludwig Wittgensteina i totalitarne - krzewione przez Adolfa Hitlera. 22:10 CAŁA PRAWDA O WIKINGACH - ŚLADAMI WIKINGÓW. ODC. 1/2 (THE VIKINGS UNCOVERED) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Harvey Lilley Wikingowie tworzyli swoje imperium przez 500 lat, eksplorując i dokonując wielu krwawych podbojów. Potrafili przetrwać w surowym klimacie, przesuwając granice ludzkiej wytrzymałości. Odkryli Amerykę 500 lat przed Kolumbem. Jak osiągnęli tak wielkie sukcesy? I dlaczego u szczytu swojej potęgi nagle zniknęli z zajętych wcześniej terenów? Archeolog Sarah Parcak podróżuje z wschodniego wybrzeża Szkocji do Islandii, Grenlandii i Ameryki Północnej, aby odkryć tajemnice tego rozległego imperium wikingów. Wykorzystując specjalistyczne zdjęcia satelitarne stanowisk archeologicznych i najnowsze techniki badań kryminalistycznych DNA, poszerza stan wiedzy o tej fascynującej cywilizacji. Film pokazuje, że ci nieustraszeni marynarze byli o wiele bardziej wyrafinowani, bezbronni i zwyczajnie ludzcy, niż wskazywałaby na to dotychczasowa opinia o nich. 23:10 ZYGMUNT Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2020 Reżyseria: Magdalena Curzydło Scenariusz: Magdalena Curzydło W roku 2021 obchodzimy pięćsetną rocznicę zawieszenia i pierwszego dzwonienia dzwonu Zygmunta. Ufundowany przez Zygmunta Starego został nazwany jego imieniem. Dzwon znajduje się w jednej z wież Katedry Wawelskiej. Dzwoni tylko z okazji ważnych rocznic i wydarzeń, zarówno kościelnych jak i państwowych. Film przybliża historię najsłynniejszego dzwonu w Polsce. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZBRODNIA BEZ KARY ODC. 241 Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Zbrodnia bez kary Każda niemal wojna, oprócz publicznie deklarowanych powodów i celów ma również swoje skryte oblicze. W czasie wielkiego zamętu, gdy oczy świata skierowane są na ścierające się fronty, załatwiane są sprawy, które w czasie pokoju musiałyby zbulwersować każdą opinię publiczną. Dla ideologii nazistowskiej, głoszącej, że wszystko co słabe musi ulec zagładzie, wojenna zawierucha oznaczała możliwość przejścia od przerażającej teorii do przerażającej praktyki. Szpital psychiatryczny Dziekanka w Gnieźnie od samego początku okupacji stał się miejscem realizacji polityki nazistowskiej, miejscem eksterminacji chorych psychicznie, zgodnie z zarządzeniem Hitlera. Niemcy w ramach akcji T4 zagazowali i pogrzebali w nieznanych miejscach blisko 10 tysięcy chorych pacjentów tego szpitala, wśród których byli Polacy, Żydzi, Ukraińcy, Rosjanie, Litwini, Anglicy, Włosi, Niemcy... 01:30 SENSACJE XX WIEKU - ŚMIERĆ MARSZAŁKA Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Michaił Tuchaczewski był marszałkiem Zwiazku Radzieckiego, jednym z pierwszych pięciu awansowanych do najwyższego stopnia, wojskowego. Był bohaterem wojny domowej, wiceministrem spraw wojskowych i reformatorem Armii Czerwonej. Dlaczego więc Stalin kazał go aresztować i stracić? 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - WOJNA I GOSPODARKA CZ. 5 Magazyn, 25 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Piąta część odcinka poświęconego związkom wojny z gospodarką. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe z okresu wojny. W tym wydaniu: związki wojny z gospodarką, rozwój przemysłu zbrojeniowego w Niemczech.