TVP Historia Sobota, 29.01.2022 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1886 - Carl Benz dostał patent na silnik benzynowy; 1978 - zmarł Stanisław Dygat; 1990 - rozwiązanie PZPR; 1956 - repertuar kin warszawskich; 07:05 CZŁOWIEK BOGA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Tadej Scenariusz: Krzysztof Tadej Wykonawcy: Piotr Borowiec, Józef Pawłowski Film dokumentalny o życiu i działalności księdza Władysława Bukowińskiego (1904 - 1974). Ksiądz Bukowiński spędził 13 lat 5 miesięcy i 10 dni w sowieckich łagrach i więzieniach. Potajemnie odprawiał msze św. , spowiadał, nauczał o Bogu. Był zdradzany, a jednak pokonał w sobie niechęć i nienawiść wobec tych, przez których cierpiał. Jego odwagę i poświęcenie podziwiał kard. Karol Wojtyła. Dokument zrealizowany w Polsce, na Ukrainie i w Kazachstanie. W filmie występuje 20 osób, większość z nich to świadkowie działalności niezwykłego kapłana Kazachstanu. 07:55 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - WOJENNA TUŁACZKA. ODC. 5 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 08:25 PRZYSTANEK SLOW FOOD - ODC. 4 - BIAŁOWIEŻA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Jacek Szklarek Wykonawcy: Jacek Szklarek (prowadzący) W tym odcinku zaszyjemy się w głębi Podlasia - malowniczej Puszczy Białowieskiej. I dowiemy się o bogactwie i walorach rosnących tam roślin, m.in. czosnku niedźwiedziego, ugotujemy podlaską wersję egzotycznego ramenu. Dowiemy się także, jak wygląda ręczny wyrób tradycyjnego sękacza. 08:55 JANOSIK - ODC. 5/13 - TAŃCOWALI ZBÓJNICY Serial przygodowy, 49 min, Polska 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcja: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Hrabia postanawia wydać wielki bal z okazji przyjazdu córki z Wiednia. Murgrabia zaś dla uatrakcyjnienia zabawy sprowadza siłą młode góralki. Zbójnicy Janosika przychodzą na bal w ubraniach zabranych zatrzymanym gościom. Zostają jednak zdemaskowani i muszą ratować się ucieczką. 10:00 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - DOMOWE MUSZTARDY Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa zaprasza widzów na kulinarną opowieść o musztardzie. Ta popularnaprzyprawa, dziś prawie wyłącznie produkowana przemysłowo, w dawnej kuchni polskiej była niezwykle ceniona. Już w swojej książce Compendium ferculorum z 1682 roku Stanisław Czerniecki pisze: niepospolity kondyment musztarda, do którychkolwiek potraw, mięśnych i rybnych, warzonych i pieczonych. Dawne polskie książki kucharskie zwierały liczne przepisy na musztardy wytwarzane w warunkach domowych. Dodatek owoców, moszczy, wina, korzennych przypraw czynił z takich musztard prawdziwe kuchenne skarby. Od początku XX wieku musztardy kupujemy w sklepach. Ale może od czasu do czasu warto zrobić sobie własną musztardę, przygotowaną pod nasz indywidualny gust. Karol pokaże jak samodzielnie zrobić musztardę, jak ją doprawić, a przede wszystkim jak ją wykorzystać do stworzenia niezwykłych potraw. Zobaczymy fileta z sandacza zapieczonego pod glazurą z musztardy oraz marynowane w musztardzie szaszłyki z karkówki wieprzowej pieczone na grillu. 10:35 PIERWSI AMERYKANIE: NAIA (FIRST FACE OF AMERICA) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2018 Reżyseria: Graham Townsley Scenariusz: Graham Townsley Wykonawcy: Jan Wilkans Pewnego niefortunnego dnia 13 tysięcy lat temu, drobna, niedożywiona nastolatka wpadła do głębokiej na 100 stóp studni w jaskini na półwyspie Jukatan w Meksyku. Kiedy poziom morza podniósł się, jaskinia została zalana i odcięta od świata zewnętrznego. Aż do dziś. Grupa nurków natknęła się na prawie kompletny i doskonale zachowany szkielet dziewczyny. Leżał w pobliżu skamielin bestii epoki lodowcowej gigantycznych leniwców i tygrysów szablozębnych. Producenci filmu zabierają widzów na ciekawą, ale i ryzykowną, podwodną wyprawę. Jej celem jest wydobycie kości dziewczyny i rozwiązanie jednej z najbardziej kontrowersyjnych zagadek nauki pochodzenia pierwszych Amerykanów. Szczegółowe badania ujawniły, że to jeden z najstarszych szkieletów odkrytych w Ameryce. Autorzy filmu odwiedzają olśniewające meksykańskie jaskinie, eksplorują dziewicze tereny Jukatanu oraz przeprowadzają badania w najnowocześniejszych laboratoriach genetycznych i medycyny sadowej, aby odkryć fakty, które mogą rzucić nowe światło na historię zapomnianych pierwszych mieszkańców Ameryki. Spróbują odpowiedzieć na pytania: w jakim celu dziewczyna zeszła do tak głębokiej jaskini, skąd pochodził jej lud i dlaczego jej wygląd różni się tak znacznie od wyglądu dzisiejszych rdzennych Amerykanów. 12:45 DZIKA KANADA CZ. 4 LÓD (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner W tym odcinku dokumentu o dzikiej kanadyjskiej przyrodzie - koniec ostatniej epoki lodowej, który był sygnałem do narodzin współczesnej Kanady. Tysiące lat później większość obszaru północnego nadal tkwiła pod lodem. Od końca epoki lodowej ludzie kształtowali i eksploatowali tereny Kanady, ale lód i mróz uczyniły północ tej krainy właściwie niedostępnym rejonem. Tylko nieliczne zwierzęta czują się dobrze na dalekiej północy. Mniej niż 1% ssaków Ameryki Północnej może tu przeżyć. Arktyka to lód. A to, co się z nim tutaj dzieje, ma wpływ na całą planetę. Jest pewien gatunek, któremu lód służy bardziej niż innym w Arktyce. To niedźwiedź polarny. Wczesną wiosną - zanim popęka pokrywa lodowa na morzu - rodzina niedźwiedzi przewędruje setki kilometrów, by się dostać na tereny łowieckie. Niedźwiedzie polarne mają rozmaite sposoby polowania na foki, ale wszystkie zależą od zamarzniętego morza. Dla każdego, kto nie spędził tu życia, lód Arktyki wydaje się monolitem. W rzeczywistości lód na lądzie bardzo różni się od tego na morzu pod względem czasu trwania, konsystencji i reakcji. Niektóre społeczności na północy mają 70 różnych słów na opisanie lodu na morzu, nawet więcej niż na opisanie śniegu. Lód można określać różnie - od gigantycznego, masywnego jęzora lodowca po najmniejszy kryształek. Niektóre z tych rodzajów zachowują się w zdumiewający sposób. Przy odpowiednich warunkach zaczyna się jeden z tajemniczych lodowych cudów. Mowa tu o lodowych kwiatach. Są to piękne formy kryształków lodu, tworzące się na świeżo zamarzniętej pokrywie na morzu, podczas gwałtownego spadku temperatury. Nikt tak naprawdę nie wie, dlaczego się tworzą. Naukowcy wiedzą jedynie, że zawierają dużą koncentrację bakterii - esencję życia. Kilka godzin po pojawieniu się, zaczynają znikać bez śladu. Lód na morzu nieustannie się zmienia. W odpowiednich warunkach może przyciągnąć różne formy życia. Kiedy indziej wydaje się nieskończonym, groźnym dla życia dzikim pustkowiem, szczególnie dla ludzi. Dryfujące kry i góry lodowe w ciągu zaledwie kilku minut mogą z łatwością zmiażdżyć statki. To jednak nie zniechęciło podróżników zafascynowanych Arktyką. Od wybrzeża do wybrzeża ludzie zawsze zmieniali środowisko dzikiej Kanady. Największa metamorfoza zachodzi jednak na obszarze, który wydawał się tak odległy i ekstremalny, że nie wyobrażano sobie, by go można było zmienić. 13:45 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. PATRZĄC NA PARYŻ. NAJLEPSZE ADRESY MIĘDZYWOJNIA. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym programie mówimy o menu restauracji Simona i Steckiego w Warszawie oraz restauracji Naftala Toepfera we Lwowie. W wiosennym menu u Simona i Steckiego w roku 1936 znajdujemy sztukę mięsa, karpia, pół kurczaka, ćwierć gęsi i proste zupy. W menu znajdują się również zrazy a la Radziwiłł, które przypomni prowadzący program Łukasz Modelski. We Lwowie jedną z najbardziej znanych restauracji okresu międzywojennego była restauracja Naftula Toepfera. Lokal znajdował się przy ulicy Trybunalskiej 12. Był to jeden z najwyżej cenionych adresow w mieście zarówno ze względu na kuchnię jak i na towarzystwo. Z menu tej restauracji poznamy przepis na kresową zupę cytrynową. 14:25 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 7 OJCOWSKI DOM. ROK 1919 Serial historyczny, 66 min, 19 odc. , Polska 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Występują: Jan Frycz, Izabela Trojanowska, Ferdynand Matysik, Janusz Sykutera, Tadeusz Szaniecki, Tomasz Zaliwski, Eugeniusz Kujawski, Grażyna Barszczewska, Lidia Bienias, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Cnota, Dagmara Foniok, Marek Frąckowiak, Jan Goluch, Andrzej Holaj, Halina Kazimierowska, Stanisław Kierasiński, Adam Kwiatkowski, Grażyna Laszczyk, Teresa Lipowska, Gabriel Nehrebecki, Henryk Stanek, Stanisław Staniek, Czesław Stopka, Zdzisław Szymborski, Henryk Tarczykowski, Bogusław Weil, Fryderyk Widuch, Wiesław Zanowicz, Ewa Ziętek, Antoni Żukowski i inni Nadchodzi koniec I wojny światowej. Nowy porządek w Europie ustala Traktat Wersalski. Po ponad 120 latach niewoli Polska odzyskuje niepodległość. Na Śląsku jednak sytuacja wciąż jest niepewna. Rok później wybucha pierwsze Powstanie Śląskie, którego celem jest przyłączenie Górnego Śląska do państwa polskiego. Rodzina Stanika Pasternika także chwyta za broń. 16:00 MARZYCIELE - JÓZEF HERZOG Dysk./wywiad/debata, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Bohaterem kolejnego odcinka "Marzycieli" jest Józef - najmłodszy z czterech braci Herzogów, którzy zgłosili się do Legionów Polskich. W okresie międzywojennym był zawodowym oficerem WP. W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej. Po wojnie więziony przez władze komunistyczne za działalność w Zrzeszeniu Wolność i Niepodległość. Po wyjściu z więzienia działał na rzecz przywracania pamięci o polskim czynie niepodległościowym. 16:35 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1952 - 1972: RODZINNA SIELANKA. ODC. 3/4 (ODC. 3/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Historia zamku Windsor, którego mury i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia wiele faktów dotyczących najsłynniejszej brytyjskiej rodziny. 17:30 SPÓR O HISTORIĘ - SOBÓR WATYKAŃSKI II A KOMUNIZM Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 11 października 1962 roku papież Jan XXIII zainaugurował Sobór Watykański II. Przygotowania trwały dwa lata. "Sobór nie został zwołany dla doktrynalnego stanowiska, ale by wspólne dzieło odpowiadało dzisiejszym potrzebom i oczekiwaniom poszczególnych narodów (...) Kościół nie może oddalić się od świętej spuścizny prawd otrzymanych od swoich ojców. Musi jednak też patrzeć w przyszłość, rozpoznawać nowe warunki i sposób życia, które ukazują współczesny świat, otwierając szeroką drogę katolickiego apostolatu" - mówił papież Jan XXIII otwierając obrady. Sobór obradował w czterech sesjach. Pierwszej przewodniczył Jan XXIII. Pozostałym, wybrany po jego śmierci, papież Paweł VI. Sobór trwał cztery lata. Zakończył się 8 grudnia 1965 roku. Co dał Kościołowi i światu Sobór Watykański II? Czy przygotował Kościół do dialogu ze współczesnym światem? W jakim duchu zwołano Sobór Watykański II? Za co Kościół potępiał wcześniej komunizm? W encyklikach, do soboru komunizm potępiany był trzykrotnie: w 1864 r. , 1878 r. i 1937 r. Przede wszystkim Kościół potępiał komunizm za odbieranie człowiekowi świata nadprzyrodzonego, zapowiedź likwidacji własności prywatnej i uderzenie w rodzinę. W 1949 r. Pius XII dekretem Św. Oficjum zakazał katolikom przynależności do partii komunistycznej i współpracy z komunistami. Watykan był informowany o procesach pokazowych księży pozostających w sowieckiej strefie wpływów. Dlaczego podczas soboru nie potępiono komunizmu? Byli tu kardynałowie, którzy dobrze poznali komunizm, często na własnej skórze. Około 450 kardynałów zabiegało o to. Co stało sięz przygotowanymi przez nich dokumentami? Jakie szanse widzieli komuniści w Soborze Watykańskim II? Udział w Soborze Watykańskim polskich przedstawicieli. Jakie dokumenty przygotowali? Jaki był skutek tego, że Kościół nie potępił komunizmu? Goście: prof. Sławomir Cenckiewicz - Akademia Sztuki Wojennej, prof. Michał Białkowski - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, dr Władysław Bułhak - Instytut Pamięci Narodowej. 18:10 CHŁOPI - ODC. 2/13 - JARMARK Serial obyczajowy, 49 min, Polska 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosieński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Ignacy Gogolewski, Emilia Krakowska, Jadwiga Chojnacka, Tadeusz Fijewski, Tadeusz Janczar, Kazimierz Wichniarz, Krystyna Królówna, Franciszek Pieczka, Irena Karel, Lech Ordon, Halina Kossobudzka, Bronisław Pawlik, August Kowalczyk, Wanda Łuczycka, Stanisław Milski, Mieczysław Czechowicz, Barbara Ludwiżanka i inni Wrześniowa niedziela na wsi. Odświętnie przystrojeni gospodarze. Kobiety i dzieci wolno i uroczyście podążają do kościoła. Drugim miejscem spotkań mieszkańców wsi jest karczma. Tutaj chodzi się na tańce, pijatykę i dysputy polityczne. Tymczasem w domu Borynów dochodzi do ostrej sprzeczki między ojcem a synem. Antek nie może już wytrzymać stałego wypominania, że żyje na łasce ojca. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 46. DYNASTIA JAGIELLONÓW: POLSKA MOCARSTWEM EUROPY Teleturniej, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Jagiellonowie u szczytu swej potęgi byli najbogatszą, najlepiej skoligaconą i władającą największą liczbą poddanych dynastią Europy. Zarządzali europejskim mocarstwem sięgającym od Bałtyku po Adriatyk, od Śląska po euroazjatycki step. Złoty wiek kultury polskiej, zwycięstwo pod Grunwaldem, rozwój demokracji szlacheckiej to wszystko zawdzięczamy Jagiellonom. To oni położyli podwaliny pod Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Jakie sekrety skrywają? Skąd wzięło się powiedzenie "Za króla Olbrachta wyginęła szlachta"? Kto śmierć miał marną z rąk Turków pod Warną? Tematem tego odcinka teleturnieju jest dynastia Jagiellonów. Spytamy nie tylko o ciekawostki, ale także o początki dynastii, sylwetki królów i koligacje rodzinne, które doprowadziły tych litewskich władców na trony Polski, Czech i Węgier, a także najważniejsze wojny i miejsce Jagiellonów na mapie dynastycznej Europy, w zestawieniu z Habsburgami i Hohenzollernami oraz o polski renesans, którego panujący na Wawelu władcy byli hojnymi mecenasami. 21:50 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - OSTATNI KRÓL FRANCJI (LOUIS - PHILIPPE ET MARIE - AMLIE, NOTRE DERNIER COUPLE ROYAL) Film dokumentalny, 113 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Król Ludwik Filip i Maria Amelia byli ostatnią parą królewską we Francji, a panowali od 1830 do 1848 roku. W kraju przechodzącym szybką transformację dziejową przyjęli styl życia odmienny od stylu wcześniejszych koronowanych władców. Maria Amelia była siostrzenicą słynnej Marii Antoniny, straconej na szafocie, a Ludwik Filip - potomkiem znanej rodziny królewskiej Burbonów. Ich "małżeństwo z rozsądku" okazało się bardzo udanym związkiem. Razem przeszli przez wszystko co najgorsze: powtarzające się wygnanie, ucieczkę i kilkanaście nieudanych ataków. To kolejny odcinek znanej francuskiej serii "Historia w postaciach zapisana". Jej twórcą jest francuski dziennikarz i prezenter telewizyjny - Stephane Bern, którego rodzina wywodzi się z Polski. W niezwykle barwny i ciekawy posób odkrywa on sekrety związane z życiem znanych postaci historycznych. Wraz z nim udajemy się do miejsc stanowiących prawdzie skarby światowego dziedzictwa kultury, często niedostępnych dla zwiedzających: do zamków i pałaców, galerii sztuki oraz parków i ogrodów. 23:50 BIEGNIJ, CHŁOPCZE, BIEGNIJ (LAUF JUNGE, LAUF (RUN BOY RUN)) Dramat wojenny, 102 min, Niemcy/Polska/Francja 2013 Reżyseria: Pepe Danquart Scenariusz: Heinrich Hadding Zdjęcia: Daniel Gottschalk Muzyka: Stephane Mucha Aktorzy: Andrzej Tkacz, Janette Hain, Rainer Bock, Elizabeth Duda, Zbigniew Zamachowski, Mirosław Baka, Grażyna Szapołowska, Olgierd Łukaszewicz, Przemysław Sadowski, Izabela Kuna Dramat wojenny Pepe Danquarta, zdobywcy Oscara w 1994 r. za krótki metraż "Schwarzfahrer". Za podstawę scenariusza dramatu "Biegnij..." o chłopcu, który ucieka z warszawskiego getta, posłużyła bestsellerowa powieść Uri Orleva, urodzonego w Warszawie w 1931 r. pisarza polsko - żydowskiego pochodzenia. Orlev opisał w swojej książce prawdziwą historię życia Yorama Fridmana, który przeżył wojnę dzięki pomocy Polaków. Akcja rozgrywa się latem 1942 roku. 8 - letni Srulik ucieka z getta w Warszawie i ukrywa się w Puszczy Kampinoskiej. Samotnie walczy o przetrwanie, żywiąc się leśnym runem, małymi zwierzętami i tym, co udaje mu się ukraść z miejscowych ogródków. Kiedy nadchodzi zima, daje mu schronienie pewien Polak, który jednocześnie pomaga małemu Żydowi zmienić tożsamość. I tak Srulik Fridman przeobraża się w polskiego sierotę, Jurka Staniaka. Wkrótce znajduje pracę w gospodarstwie, ale podejrzliwość gospodarzy sprawia, że znowu musi uciekać. Niestety, wpada w ręce gestapowców. Na szczęście i tym razem udaje mu się zbiec i uniknąć rozstrzelania. Ścigającym go oprawcom wymyka się na bagnach. Srulik próbuje przetrwać w kolejnym gospodarstwie, gdzie znajduje zajęcie pomocnika. Wskutek nieszczęśliwego splotu zdarzeń ulega jednak groźnemu wypadkowi. Ze zmiażdżoną w młockarni ręką trafia do szpitala. Lekarz odkrywa, że chłopak jest Żydem i ten znowu musi uciekać. Wciąż ścigany przez gestapo Srulik nie poddaje się, tak bardzo pragnie żyć. Podejmuje różne dorywcze prace w kolejnych gospodarstwach. Wreszcie znajduje dom u rodziny Kowalskich. Dzięki przyjaźni z miejscowym księdzem przyjmuje komunię świętą. Po wojnie trafia do żydowskiego sierocińca. 02:20 AKTORKA (PORTRET ELŻBIETY CZYŻEWSKIEJ) Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2014 Reżyseria: Kinga Dębska, Maria Konwicka Scenariusz: Maria Konwicka Zdjęcia: Radek Ładczuk Pełnometrażowy, biograficzny film dokumentalny o zmarłej w 2010 roku Elżbiecie Czyżewskiej, jednej z największych polskich aktorek, ikonie urody lat 60. Odniosła wielką karierę w Polsce, ale autorzy filmu bardziej skupiają uwagę na jej próbach zaistnienia jako aktorka w Ameryce, po nagłej emigracji do Stanów Zjednoczonych wraz z mężem, amerykańskim dziennikarzem Davidem Halberstamem. Przyjaciele i znajomi Elżbiety Czyżewskiej mówią bez upiększeń o jej nieudanym małżeństwie, o wygranej po latach walce z alkoholizmem, o próbach powrotu do Polski. To opowieść o losach aktorki na różnych etapach kariery: na szczycie, na dnie i pomiędzy. W filmie występują między innymi: Andrzej Wajda, Beata Tyszkiewicz, Małgorzata Potocka, Liliana Komorowska, Daniel Olbrychski, Michał Urbaniak, Adam Holender, Gay Talese (pisarz), Nancy Weber (pisarka), Hanna Hartowicz (założycielka Nowojorskiego Festiwalu Filmów Polskich), krytyk i profesor studiów filmowych na Columbia University Annette Insdorf, aktor Omar Sangare, Myra Paci (reżyserka), Barbara Sass - Zdort, John Guare (dramaturg), Joanna Rostropowicz - Clark (pisarka), Robert Brustein (założyciel Yale Repertory Theatre), Barbara Ungeheuer (dziennikarka). Spotkanie z Czyżewską wspomina także aktorka Meryl Streep. Tłem filmu jest impresyjnie pokazany Nowy Jork, miasto, które Czyżewska uważała za swoją drugą ojczyznę. Dokument "Aktorka" to także opowieść o życiu na emigracji, o akcencie, który uniemożliwił jej karierę w Stanach Zjednoczonych. Z relacji ludzi jej bliskich poznajemy życie i charakter Elżbiety Czyżewskiej, osoby wieloznacznej, trudnej, niezwykle inteligentnej i ambitnej, ciepłej, hojnej, towarzyskiej, ale i niemożliwej do wytrzymania, kłótliwej, samotnej. Film stawia pytania: czy Czyżewska zmarnowała swoją karierę, wyjeżdżając do Stanów w momencie, kiedy w Polsce była u szczytu sławy? Czy zmarnowała swoją szansę na karierę w Ameryce przez alkohol? Skąd wzięła się jej autodestrukcja? Skonstruowany zgodnie z zasadami fabularnymi film, krok po kroku prowadzi widza przez przypominające antyczną tragedię życie aktorki. Od Elżbiety Czyżewskiej Woody Allen dowiedział się o istnieniu Wisławy Szymborskiej, to ją Meryl Streep wspomina jako aktorskie zjawisko. Do mieszkania Elżbiety pielgrzymowano w dzień i w nocy. I to zarówno wtedy, gdy należała do establishmentu, jak i potem, kiedy w chorobie nie miała pieniędzy. Zawsze była królową, która rozdaje łaski nic w zamian nie żądając. O codziennej kawie Elżbiety w New York Public Library na 42 ulicy krążyły legendy. Zakładano się, kiedy można do niej podejść, aby nie narazić się na niełaskę. Mówiono, że najlepszy jest moment, kiedy odłoży książkę lub gazetę z zadowoloną miną. Jaka jest zadowolona mina Elżbiety Czyżewskiej, wiedzieli nieliczni.