TVP Kultura Czwartek, 27.01.2022 08:25 NIEDZIELA Z... TWÓRCZOŚCIĄ CZESŁAWA NIEMENA Dysk./wywiad/debata, 40 min, Polska, 2017 Wykonawcy: Agnieszka Szydłowska(Prowadzący) Program tym razem poświęcono twórczości Czesława Niemena. Ten wybitny wokalista, kompozytor multiinstrumentalista i autor tekstów był jednym z najpopularniejszych, najbardziej rozpoznawalnych, a jednocześnie najbardziej oryginalnych i wpływowych twórców polskiej muzyki popularnej XX wieku. Z gośćmi programu rozmawiać będziemy o fenomenie twórczości Czesława Niemena, co sprawia, że jest ona ponadczasowa i uniwersalna, o mniej znanych aspektach jego pracy twórczej, o artyście poszukującym i o człowieku, który wymykał się schematom, o jego poglądach na muzykę i przemyśleniach dotyczących życia. 09:20 300 MIL DO NIEBA (300 MIL DO NIEBA) Dramat obyczajowy, 89 min, Polska 1989 Reżyseria: Maciej Dejczer Scenariusz: Maciej Dejczer, Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Wojciech Klata, Rafał Zimowski, Kama Kowalewska, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Adrianna Biedrzyńska, Krzysztof Stroiński, Wiesław Komasa, Ryszard Mróz W 1985 roku bracia Zielińscy, piętnastoletni Adam i dwunastoletni Krzysztof, ukryci pod podwoziem ciężarówki przedostali się do Szwecji. Polskie władze za wszelką cenę starały się sprowadzić chłopców do kraju. Ich rodzice nie wystąpili z żądaniem ekstradycji, uważając, że synowie sami powinni decydować o swoim losie. Odebrano im w efekcie prawa rodzicielskie. Bracia pozostali w Szwecji. Do uzyskania pełnoletności mieszkali w rodzinie zastępczej. Dzisiaj są już całkowicie samodzielni. Film Macieja Dejczera obejrzeli na Kongresie Praw Człowieka i Obywatela w Strasburgu w 1989 roku. Powiedzieli o nim, że w pełni oddaje ich przeżycia. Jednak "300 mil do nieba" nie jest kroniką wydarzeń z 1985 roku, choć wiele fragmentów filmu powstało na podstawie dokumentacji tej niezwykle spektakularnej ucieczki. Filmowi bohaterowie - Jędrek i Grześ Kwiatkowscy - mieszkają z rodzicami i licznym rodzeństwem w barakowozie, żyjąc w bardzo ciężkich warunkach. Ojciec, nauczyciel historii, był dwukrotnie zwalniany z pracy za poglądy polityczne. Chłopcy postanawiają spełnić swoje marzenia o lepszym życiu i uciec na Zachód. Razem z nimi wybiera się szkolna koleżanka Elka. Jednak jedynie Jędrkowi i Grzesiowi udaje się przejechać przez granicę pod podwoziem TIR - a. Kiedy cieżarówka po kontroli granicznej wjeżdża na prom, chłopcy zmęczeni zasypiają. Budzą się już na lądzie i dowiadują się, że są w Danii. Tam trafiają do obozu dla uchodźców. Władze duńskie informują ich, że wkrótce zostaną odesłani do kraju. Ich losem zaczyna się interesować dziennikarka, która wyemigrowała z Polski. Dzięki jej staraniom chłopcy otrzymują azyl. To również ona pomaga braciom skontaktować się z rodzicami. W dramatycznej rozmowie przez telefon ojciec zdobywa się na to, by powiedzieć synom, żeby nigdy nie wracali do kraju. Felix dla najlepszego filmu młodego reżysera europejskiego oraz nagroda na FPFF w Gdyni za najlepszy debiut. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 14 WAŻNE ZADANIE. ROK 1939 Serial historyczny, 70 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Lidia Bienias, Tadeusz Szaniecki, Tomasz Zaliwski, Czesław Stopka, Jan Frycz, Eugeniusz Kujawski, Adrianna Biedrzyńska, Piotr Skiba Sierpień 1939 roku. Umiera Wojciech Korfanty. Niemcy planują zakłócić jego pochówek, podkładając bombę na trasie konduktu pogrzebowego. Sabotażem ma kierować Kulewik. Jednak dzięki interwencji Gustka i Bolka ich knowania spełzają na niczym. Gustek wchodzi w posiadanie listy osób, które mają być aresztowane w momencie wejścia na Śląsk Wehrmachtu. Próbuje mu przekazać polskiej organizacji niepodległościowej, lecz bez skutku. Tomasz zostaje komendantem osiedlowej samoobrony. Jego najmłodszy syn Zbyszek próbuje na własną rękę ostrzec ludzi figurujących na liście Gustka. Wybuch wojny sprawia jednak, że nie może dokończyć swojej misji. 12:30 KAMIZELKA Film obyczajowy, 43 min, Polska, 1971 Autor: Bolesław Prus Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Stanisław Jędryka Zdjęcia: Jacek Korcelli Aktorzy: Jerzy Zelnik, Tadeusz Fijewski, Ligia Branice, Tadeusz Kondrat Adaptacja noweli Bolesława Prusa. Akcja filmu, podobnie jak i literackiego pierwowzoru, rozgrywa się w XIX - wiecznej Warszawie. W oficynie pewnej kamienicy mieszka młode, ubogie małżeństwo: Anna i Filip. On jest buchalterem, ona dorabia do skromnej pensji męża szyciem i prywatnymi lekcjami. Jedyną ozdobą ich małego mieszkanka jest wiszący nad łóżkiem obraz przedstawiający sielski, wiejski krajobraz. Oboje lubią sobie wyobrażać, że pewnego dnia, gdy ich sytuacja materialna się poprawi, pojadą w takie urocze miejsce na wakacje. Chociaż żyją biednie, bardzo się kochają. Mieszkający naprzeciwko stary doktor często widzi ich w oknie tulących się do siebie i śmiejących. Pewnego dnia Anna wręcza mężowi prezent: uszytą własnoręcznie kamizelkę. Filip, który zarywał noce, ślęcząc nad księgami rachunkowymi, nieoczekiwanie dostaje wymarzony awans - zostaje głównym buchalterem w cukrowni. Wierzy, że ich trudny los wreszcie się odmieni. Ale właśnie wtedy na małżonków spada wielki cios: Filip zapada na zdrowiu, ujawnia się gruźlica, która od dawna go nękała. Anna wzywa doktora, nie chce jednak pogodzić się ze straszną prawdą. Próbuje udawać przed sobą i mężem, że ten wyzdrowieje. Tymczasem stan Filipa się pogarsza, coraz bardziej opada z sił i chudnie. Otrzymana od żony kamizelka coraz luźniej na nim zwisa. Chory ma świadomość, że utrata wagi to jeden z symptomów choroby. Gdyby znów nabrał ciała, może by wyzdrowiał? By nie martwić ukochanej Anny, ucieka się do drobnego oszustwa. Nie wie, że i ona, nie chcąc mu odbierać ostatniej nadziei, stosuje ten sam wybieg. 13:30 WĘDRUJĄCE KSIĄŻKI. WŁOCHY (MOVING LIBRARIES - WHERE BOOKS MEAN THE WORLD) Film dokumentalny, 26 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Michael Bernstein, Anja Schürenberg W tym odcinku będziemy na południu Włoch, gdzie spotykamy Antonio La Cava, byłego nauczyciela, który od wielu lat podróżuje po kraju ze swoim Bibliomotocarro i zachęca dzieci do czytania książek. Kiedy mała, błękitna małpa, mobilna biblioteka z dachem wyłożonym kafelkami i kominem, przybywa do odległych wiosek Basilicata, raz po raz staje się jasne, jak ważne są książki i lektura dla dzieci. 14:30 GIULIETTA I DUCHY (GIULIETTA DEGLI SPIRITI) Dramat, 139 min, Francja/Niemcy/Włochy, 1965 Reżyseria: Federico Fellini Zdjęcia: Gianni Di Venanzo Muzyka: Nino Rota Aktorzy: Giulietta Masina, Sandra Milo, Mario Pisu, Valentina Cortese Najbardziej tajemniczy i niepokojący z filmów wielkiego mistrza, będący bardzo oryginalną analizą sytuacji społecznej włoskiej kobiety. Główna bohaterka grana przez Giluliettę Masinę przypadkowo odkrywa, że mąż ją zdradza. Kobieta, która całe swoje życie poświęciła ukochanemu mężczyźnie, przeżywa prawdziwy wstrząs. Pod jego wpływem zaczyna mieć dziwne wizje. Nawiedzają ją niesamowite postacie będące personifakcją narastających w niej stanów lękowych. Kulminacja tych zdarzeń następuje w noc samotnie spędzoną przez Giuliettę w domu. Przerażające zjawy uświadamiają kobiecie pustkę dotychczasowej egzystencji i dają siłę prowadzącą do jej wyzwolenia... Film, który poraża niesamowitą inwencją plastyczną i kolorystyczną, stał się obiektem dosyć osobliwego kultu wśród kontestującej młodzieży amerykańskiej lat 60. Uznali oni, że dzieło Felliniego to najlepszy wstęp do halucynacji wywołanych przez LSD... (gildia filmu) 17:05 BUSTER BOKSEREM (BATTLING BUTLER) Komedia, film niemy, 75 min, USA, 1926 Reżyseria: Buster Keaton Aktorzy: Francis Mcdonald, Snitz Edwards, Sally O'Neil Ojciec, zaniepokojony niezaradnością życiową swojego potomka, wysyła go dla nabrania tężyzny na wczasy pod namiot. Wyprawa staje się rzeczywiście ogniową próbą dla maminsynka. Wszystkiemu winna miłość do pięknej góralki. Odwzajemniona, ale cóż z tego; zdaniem rodziny, ich dziewczę nie jest dla chuderlawego paniczynka. Lokajowi przychodzi na myśl, że dzięki zbiezności nazwisk Alfred mógłby uchodzić za słynnego boksera - i tu zaczynają się tarapaty, a finałem jest walka zmuszonego do niej ignoranta z mistrzem. 18:30 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - JOHN GILHOOLY Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski, Anna Szałańska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski, Jolanta Rzegocka Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. W tym odcinku prowadząca Jolanta Rzegocka rozmawia z Johnem Gilhooly, dyrektorem londyśkiej sali koncertowej The Wigmore Hall. 19:05 OPOWIEŚĆ WIGILIJNA CZARNEJ ŻMII (BLACKADDER'S CHRISTMAS CAROL) Film fabularny telewizyjny, 43 min, Wielka Brytania, 1988 Reżyseria: Richard Boden Scenariusz: Richard Curtis, Ben Elton Aktorzy: Rowan Atkinson, Tony Robinson Ebenezer Czarna Żmija jest najmilszą osobą w Anglii. Pod wpływem Ducha świąt Bożego Narodzenia postanawia zostać złym i przebiegłym człowiekiem. 20:00 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - SALTO Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Salto" w reż. Tadeusza Konwickiego. 20:05 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - SALTO Komediodramat psychologiczny, 100 min, Polska 1965 Scenariusz i reżyseria: Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Zbigniew Cybulski, Gustaw Holoubek, Marta Lipińska, Irena Laskowska, Wojciech Siemion, Andrzej Łapicki, Wojciech Boruński, Zdzisław Maklakiewicz, Iga Cembrzyńska, Jerzy Block, Krystyna Ciemniak, Krystyna Walczak i inni "Podczas seansów rozlegają się gwizdy i tupanie, zaś z drugiej strony oklaski zwolenników. Słyszy się zarzuty, że film jest "osobisty, prywatny, tyczy własnych kompleksów autora i nie powinien być finansowany przez instytucję publiczną", na co inni odpowiadają, że przeciwnie, "Salto" sięga głęboko w życie polskie i właśnie dlatego wzrusza, jak może żaden inny film, i to od dawna" - komentował recepcję utworu Konwickiego jeden z krytyków. Trzeci po "Ostatnim dniu lata" i "Zaduszkach" film autora "Rojstów" wywołał wiele kontrowersji. Jedno wszak nie ulegało wątpliwości. Konwicki po raz kolejny zmierzył się w nim z własnymi obsesjami, fascynacjami i urazami. Znalazły się wśród nich zarówno wojna, romantyczno-martyrologiczna tradycja polskiej kultury, jak i utracony świat dzieciństwa na Wileńszczyźnie. "Salto" było też interpretowane jako polemika ze "szkołą polską" i dzieło autotematyczne - wyraz wahań i niepewności artysty, dotyczących możliwości i pułapek sztuki. Reżyserowi udało się zgromadzić na planie czołówkę polskich aktorów, co może nieco dziwić w wypadku filmu z założenia trudnego i niekasowego. "Salto" bowiem najbliższe jest kinu poetyckiemu, nastrojowemu, obfitującemu w zagadki i niedomówienia. Akcja posuwa się wolno, wielką wagę odgrywa słowo. Po latach owa literackość może nieco razić. Współczesny widz przyzwyczajony do tempa kina akcji uzna "Salto" za przegadane. Akcja filmu rozgrywa się w prowincjonalnym miasteczku, bardzo podobnym do tego, które Konwicki opisywał w wydanej dwa lata wcześniej powieści "Sennik współczesny". Podobnie jak tam, także i tu sprawia ono wrażenie położonego na pograniczu jawy i snu, surrealistycznej fantazji i rzeczywistości. Pewnego dnia w miasteczku pojawia się tajemniczy mężczyzna. Przedstawia się jako Kowalski - Malinowski. Zdumionym mieszkańcom przedstawia różne wersje swej biografii. Jednym mówi, że walczył na wojnie, innym, że się ukrywa i grozi mu niebezpieczeństwo. Niepostrzeżenie jego fałszywa legenda burzy senne życie odludnej osady. Kowalski - Malinowski obejmuje "rząd dusz" nad mieszkańcami. Jego żałosne kabotyństwo i mitomańskie skłonności trafiają na podatny grunt. Każdy z miejscowych jest bowiem groteskowym ucieleśnieniem jakiegoś polskiego stereotypu - niestrudzonego, wiernego przysiędze wojaka (Rotmistrz), Żyda (Blumenfeld), wieszcza (Poeta). Wszystkich cechuje niezmierna podatność na górnolotne frazesy i romantyczne zaklęcia. Ich kwintesencją staje się finałowe "salto" - rodzaj dziwacznego tańca, którego rodowód sięga do "Wesela". Jednak podobnie jak u Wyspiańskiego, tak u Konwickiego następuje przebudzenie. Nie ma w nim jednak tragizmu, jest szyderstwo. Dyplom Honorowy na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Edynburgu. 23:10 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - JOHN GILHOOLY Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski, Anna Szałańska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski, Jolanta Rzegocka Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. W tym odcinku prowadząca Jolanta Rzegocka rozmawia z Johnem Gilhooly, dyrektorem londyśkiej sali koncertowej The Wigmore Hall. 23:50 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - MARIA SKŁODOWSKA - CURIE (MARIE CURIE) Film biograficzny, dramat, 96 min, Francja/Belgia/ Niemcy/ Polska 2017 Reżyseria: Marie Noelle Scenariusz: Andrea Stoll, Marie Noelle Aktorzy: Karolina Gruszka, Charles Berling, Izabela Kuna, Andre Wilms, Daniel Olbrychski, Piotr Głowacki Oparta na faktach historia życia Marii Skłodowskiej Curie, polskiej uczonej, dwukrotnej zdobywczyni Nagrody Nobla. Fabuła filmu obejmuje lata 1903 - 1911, trudny okres w życiu noblistki. W 1895 roku absolwentka Sorbony poślubiła Piotra Curie i przyjęła obywatelstwo francuskie. Miała wówczas 28 lat. Rok 1903 przyniósł małżeństwu Curie Nagrodę Nobla z dziedziny fizyki. Dalsze wspólne badania przekreśliła jednak tragiczna śmierć Piotra Curie w 1906 r. Mimo traumatycznych przeżyć Maria Skłodowska, pierwsza kobieta w Europie z tytułem doktora, kontynuowała pracę naukową samodzielnie. Po przyznaniu jej profesury, objęła katedrę na paryskiej Sorbonie, co w ówczesnej Francji mogło wzbudzić duże zaskoczenie. W 1911 r. ponownie została uhonorowana Nagrodą Nobla, tym razem z chemii. Intensywne badania naukowe nie przeszkodziły Marii Skłodowskiej - Curie w prowadzeniu szeroko zakrojonej działalności społecznej. Film Marie Noelle przedstawia portret charyzmatycznej, wybitnej uczonej, odkrywczyni dwóch pierwiastków - polonu i radu - która dzięki swej inteligencji, wiedzy i nieprzeciętnym zdolnościom zdołała podbić świat nauki zarezerwowany właściwie dla mężczyzn. Ale to także portret troskliwej matki, oddanej żony, kobiety zmagającej się z przeciwnościami losu po śmierci męża. I to nie jej dokonania naukowe, ale ta sfera życia interesuje opinię publiczną najbardziej. 01:40 KINO NOCNE - AUTOPORTRET - LARS VON TRIER ODC. 4 (THE FIRST IMAGE - LARS VON TRIER EP. 4) Film dokumentalny, 28 min, Francja, 2019 Reżyseria: Pierre - Henri Gibert Miniseria dokumentalna (5 odcinków). Unikatowe portrety najbardziej wpływowych reżyserów, przybliżające początki ich błyskotliwych karier. Bohaterowie kolejnych odcinków to: David Lynch, Olivier Assayas, Michel Ocelot, Lars Von Trier i Xavier Dolan. W tym odcinku portret Larsa Von Triera. 02:25 ZŁODZIEJ Dramat, 125 min, Polska, 1988 Autor: Wiesław Myśliwski Reżyseria: Wiesław Helak Scenariusz: Wiesław Helak, Tomasz Tryzna Scenografia: Andrzej Przedworski Zdjęcia: Jacek Kruczkowski, Stanisław Lenartowicz Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Jerzy Obrazcow, Halina Gryglaszewska, Franciszek Pieczka, Ryszard Kotys, Jerzy Bończak, Robert Lebioda, Teofila Wnęk, Jerzy Turek, Włodzimierz Musiał, Piotr Stefaniak, Bogdan Lęcznar, Edward Bukowian-Bryła, Łukasz Tomaszewski, Marek Monikowski, Barbara Dzido-Lelińska "Oto przychodzę jak złodziej..." - mówi Objawienie św. Jana. Słowa te mogłyby stanowić motto filmu Wiesława Helaka i zarazem sztuki Wiesława Myśliwskiego, która posłużyła za kanwę scenariusza "Złodzieja". Akcja filmu toczy się w rządzonej patriarchalnie wiejskiej rodzinie. Pewnego dnia ojciec do spółki z synami łapie w pobliżu chałupy mężczyznę, którego podejrzewa o systematyczne kradzieże jabłek. Nieznajomy szokuje swoim wyglądem. Ma na sobie kilka starych, brudnych i podartych marynarek oraz śmierdzący płaszcz. Już samo to wprowadza element chaosu w uświęcone wieloletnią tradycją życie chłopskiej rodziny. Na tym wszakże nie koniec. Z chwilą pojawienia się obcego w izbie, podważone zostają dotychczasowe relacje między ojcem a synami. To samo dotyczy zasad i wartości, w które nigdy wcześniej nie ośmielali się wątpić... Film Helaka to współczesny moralitet religijny, poszukujący odpowiedzi na pytanie o aktualność przykazań dekalogu. "Złodziej", podobnie jak dramat Myśliwskiego, zbudowany jest z dwóch warstw: realnej, czyli wydarzeń rozgrywających się w izbie, i fantastycznej, którą tworzą sny, wyobrażenia i przywidzenia bohaterów. Nawet tytułowy "złodziej" wydaje się postacią o niejasnej proweniencji. Czy istnieje rzeczywiście, czy może został wymyślony przez ojca, chcącego poddać próbie swoich synów? Czy bliżej mu do anioła, czy do diabła? Odpowiedź na te pytania Helak pozostawia widzowi.