TVP Kultura Piątek, 28.01.2022 07:45 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - JOHN GILHOOLY Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski, Anna Szałańska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski, Jolanta Rzegocka Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. W tym odcinku prowadząca Jolanta Rzegocka rozmawia z Johnem Gilhooly, dyrektorem londyśkiej sali koncertowej The Wigmore Hall. 09:30 BUSTER BOKSEREM (BATTLING BUTLER) Komedia, film niemy, 75 min, USA, 1926 Reżyseria: Buster Keaton Aktorzy: Francis Mcdonald, Snitz Edwards, Sally O'Neil Ojciec, zaniepokojony niezaradnością życiową swojego potomka, wysyła go dla nabrania tężyzny na wczasy pod namiot. Wyprawa staje się rzeczywiście ogniową próbą dla maminsynka. Wszystkiemu winna miłość do pięknej góralki. Odwzajemniona, ale cóż z tego; zdaniem rodziny, ich dziewczę nie jest dla chuderlawego paniczynka. Lokajowi przychodzi na myśl, że dzięki zbiezności nazwisk Alfred mógłby uchodzić za słynnego boksera - i tu zaczynają się tarapaty, a finałem jest walka zmuszonego do niej ignoranta z mistrzem. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 15 WYCIECZKA W NIEDZIELĘ. ROK 1941 Serial historyczny, 73 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Zbigniew Zaniewski, Czesław Stopka, Krzysztof Stroiński, Jacek Milczanowski, Dorota Pomykała, Grażyna Barszczewska, Eugeniusz Kujawski Czerwiec 1941 roku. Stanik po operacji leży w szpitalu, opiekuje się nim Wisia. Rekonwalescent musi jednak opuścić lecznicę, gdyż Wehrmacht rozkazuje zwolnić łóżka dla rannych hitlerowców. Tymczasem Zygmunt współpracuje z doktorem Kulickim w dostarczeniu specyfiku powodującego długotrwałą chorobę u Ślązaków, którzy nie chcą służyć w niemieckim wojsku. Pomaga mu w tym Gustek. W upalną niedzielę Zygmunt, będąc z Wisią na wycieczce za miastem, widzi śmierć więźnia, który podjął próbę ucieczki z transportu jadącego do Oświęcimia. Hitlerowcy nakazują dwojgu młodym wykopać grób dla niedoszłego zbiega. Po powrocie do domu Wisia długo nie może dojść do siebie. 12:30 WNIEBOWZIĘCI Komedia obyczajowa, 45 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Kondratiuk Scenariusz: Andrzej Kondratiuk, Jan Himilsbach Zdjęcia: Jan Laskowski Aktorzy: Zdzisław Maklakiewicz, Jan Himilsbach, Regina Regulska, Ewa Pielach, Ryszard Narożnik, Janusz Kłosiński Jedna z lepszych komedii Andrzeja Kondratiuka, w której główne role zagrał pamiętny duet Maklakiewicz - Himilsbach. Komedia to zresztą szczególna, bo oprócz autentycznego humoru, sporo tu nostalgii i materiału do nie zawsze wesołej refleksji. Bohaterami filmu są dwaj dojrzali mężczyźni, którym w życiu więcej się nie udało niż udało. Pewnego dnia dostają od losu niezwykłą szansę. Wygrywają dużą sumę w toto - lotka. Za uzyskane pieniądze postanawiają wybrać się w pierwszą w życiu podróż samolotem. Spróbowawszy smaku podniebnej peregrynacji, trwonią resztę gotówki na kolejne samolotowe eskapady. Stylistycznie film Kondratiuka miejscami przypomina dokument, przede wszystkim za sprawą gry naturszczyków, stanowiących większą część obsady, oraz dialogów, które często robią wrażenie improwizowanych. Realistyczna narracja doskonale wydobywa nieporadność dwójki bohaterów w próbie przekroczenia własnego losu. Pieniądze dają im możliwość zaznania innego życia, wcielenia się w inne role społeczne. Obaj chętnie korzystają z nowych możliwości, by na końcu przekonać się, że tak naprawdę najlepiej czują się, gdy są sobą. Film Kondratiuka przewrotnie pokazuje, że czasem spełnione wielkie marzenie nie czyni ludzi ani lepszymi, ani szczęśliwszymi. Pomaga natomiast zaakceptować własny los, jakikolwiek by on był. 13:30 PODRÓŻ SENTYMENTALNA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1981 Reżyseria: Bohdan Rączkowski Scenariusz: Bohdan Rączkowski Wykonawcy: Artur Rubinstein Ostatnia podróż Artura Rubinsteina do Polski w 1979 roku. Pianista przyjechał z francuską ekipą filmową. Zwiedzał Warszawę, Łódź, Karolin, opowiadał o swojej młodości. W filmie wykorzystane zostały telewizyjne zdjęcia archiwalne, m. in. z wykonania Poloneza As - dur granego przez Rubinsteina w Łodzi w 1976 roku. 14:30 GRAJĄCY Z TALERZA (GRAJĄCY Z TALERZA) Film obyczajowy fantasy, 103 min, Polska/Francja 1995 Reżyseria: Jan Jakub Kolski Scenariusz: Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Piotr Lenar Występują: Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Dojnica Paładiuk, Agnieszka Michalska, Grażyna Błęcka - Kolska, Krzysztof Pieczyński, Krystyna Monczka, Lech Gwit, Henryk Niebudek i inni "Pomysł podsunął mi znajomy filmowiec Adam Warchoł, z którym kiedyś pracowałem. Opowiedział mi o grajku Józefie Lundzie, który chadza po Podhalu i gra na skrzypcach ze szlaczków na talerzu, ornament traktuje jak nuty. Uczyniłem Lundę postacią tytułową filmu, nawet tak samo się u mnie nazywa. Prawdziwego Lundy nie odszukałem, bo nie chciałem mojego wyobrażenia mierzyć z rzeczywistością" - mówił w jednym z wywiadów Jan Jakub Kolski. Wątek wędrownego muzykanta nie jest jednak w "Grającym z talerza" najistotniejszy. Film autora "Pograbka" to bowiem przede wszystkim opowieść o miłości. Miłości nadzwyczajnej: liliputki (metr dziesięć wzrostu)Janki i Morki - potwora o dwóch twarzach, który ze wstydu mieszka w studni. Wzruszającą historię o uczuciu, cierpieniu i przemijaniu opowiada Kolski w swej ulubionej poetyce, w której surowy realizm sąsiaduje z poezją i baśniowością. Kluczowe role reżyser powierzył aktorom, z którymi współpracował już wcześniej. Znaleźli się wśród nich Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Grażyna Błęcka - Kolska. Jednak "głównym medium filmu" jest Mołdawianka Dorina Paładiuk - cyrkowa treserka psów i akrobatka, mierząca zaledwie metr i dwadzieścia centymetrów wzrostu. To zwłaszcza dzięki niej "Grający z talerza" jest jednym z najbardziej wzruszających filmów w dotychczasowym dorobku Kolskiego. Jego wartość doceniono na VIII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Tokio, gdzie otrzymał nagrodę specjalną jury. Akcja "Grającego z talerza" toczy się na wsi. Chłop Marczyk opiekuje się Morką - człowiekiem o dwu twarzach, ze wstydu mieszkającym w studni. Pewnego dnia Marczyk przywozi do swego gospodarstwa liliputkę Jankę. Kiedy stary chłop umiera, Janka odkrywa istnienie Morki. Rodzi się obustronne uczucie. Pod wpływem miłości dziewczyna zaczyna gwałtownie rosnąć. 16:35 PRZYPADEK DLA POCZĄTKUJĄCEGO KATA (PRIPAD PRO ZACINAJICIHO KATA) Dramat obyczajowy, surrealistyczny, 102 min, Czechosłowacja, 1970 Reżyseria: Pavel Juracek Scenariusz: Pavel Juracek Zdjęcia: Jan Kalis Muzyka: Lubos Fiser Aktorzy: Pavel Landovsky, Pavel Bosek, Slavka Budinova, Radovan Lukavsky, Natasa Gollova, Eduard Dubsky Ukończony już w okresie "normalizacji" film Pavla Jurka jest zapewne najciekawszą metaforą tego, co działo się w Czechosłowacji po inwazji wojsk Układu Warszawskiego w sierpniu 1968 r. Film natychmiast skierowano na półki, zaś reżysera dyscyplinarnie pozbawiono pracy. Lemuel Guliwer ma wypadek samochodowy i w dalszą drogę rusza pieszo. Znajduje martwego zająca ubranego jak człowiek i zabiera mu zegarek z kieszeni kamizelki. Na wpół zburzony dom, do którego wchodzi, budzi wspomnienie dzieciństwa i tragicznie zmarłej ukochanej. Guliwer znajduje się w Balnibarbi - kraju, którego praw i zwyczajów nie rozumie. 19:00 REŻYSERZY - ROBERT WISE 7/10 SEZON 3 (THE DIRECTORS - ROBERT WISE) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku poznajemy twórczość Roberta Wise ' a, twórcy m.in. legendarnych "Dźwięków muzyki" czy "West Side Story". 20:00 CYRANO DE BERGERAC (CYRANO DE BERGERAC) Melodramat przygodowy, 132 min, Francja, 1990 Reżyseria: Jean - Paul Rappeneau Scenariusz: Edmond Rostand Aktorzy: Gérard Depardieu, Anne Brochet, Jacques Weber, Vincent Perez Pełen werwy oficer i romantyczny poeta Cyrano de Bergerac zakochuje się w swojej kuzynce Roxane, ale trzyma to w tajemnicy. Jedynej rzeczy, jakiej nie lubi najbardziej na świecie, to jego duży nos, co według niego jest przyczyną niepowodzenia w miłości. Cyrano pisze do Roxane listy w imieniu Christiana, który także jest zakochany w dziewczynie, ale nie wie jak jej o tym powiedzieć. Roxane jest pod wrażeniem poetyckich wyznań, ale uważa, że stoi za nimi Christian. Co się wydarzy, gdy pozna prawdę? 22:25 CENA WSZYSTKIEGO (THE PRICE OF EVERYTHING) Film dokumentalny, 94 min, USA, 2018 Reżyseria: Nathaniel Kahn Zdjęcia: Robert Richman Muzyka: Jeff Beal Współczesny obraz rynku sztuki, widziany oczami kolekcjonerów, handlarzy, kuratorów i najlepszych artystów m.in.: Jeffa Koonsa, Gerharda Richtera, Njideki Akunyili Crosby oraz Larry’ego Poonsa. Obrazy Basquiata i Gerharda Richtera sprzedają się na aukcjach za dziesiątki milionów dolarów; wielopiętrowa nadmuchana baletnica Jeffa Koonsa góruje nad odwiedzającymi Rockefeller Center; toaleta z czystego złota autorstwa Maurizio Cattelana została zainstalowana w Muzeum Guggenheima, każdy może ją oglądać i z niej skorzystać. Sztuka współczesna to spektakl, wielkie pieniądze i okładki gazet. Społeczeństwo jest mniej zainteresowane estetycznymi i społecznymi funkcjami sztuki, a bardziej znanymi nazwiskami i biznesem, który za nimi stoi. Wielu uważa, że sztuka stała się marionetką w rękach najbogatszych, ekskluzywną inwestycją będącą poza zasięgiem przeciętnego obywatela. Ekskluzywne targi organizowane są na całym świecie, a kolekcjonerzy wydają majątki i ukrywają swoje trofea w pilnie strzeżonych magazynach. Czy znajdujemy się w środku kryzysu sztuki? Czy wartość dzieła naprawdę może być mierzona w dolarach? Czy te wartości są przypisywane, a jeżeli tak, to kto to robi? Czy taki rynek sztuki ma niszczący wpływ na publiczne muzea i nasz dostęp do dóbr kultury? I najważniejsze, co o konsumpcyjnym charakterze rynku myślą sami twórcy? Dokument przedstawia odpowiedzi na te pytania i w dynamiczny i zabawny sposób demistyfikuje elitarny świat sztuki współczesnej. Dzięki wyjątkowym wywiadom z artystami, handlarzami, kolekcjonerami i pracownikami domów aukcyjnych, film zabiera nas do głębi ukrytego świata, gdzie nic nie jest takim jakie się wydaje. Zaczynamy rozumieć, jak właściwie działa rynek sztuki. Konfrontujemy to z wyzwaniami stojącymi przed artystami w świecie, gdzie sukces może przyjść niespodziewanie tylko po to, by sezon później bezpowrotnie odejść. Widzimy świat, w którym nawet najbardziej cenieni twórcy muszą znaleźć sposób na odparcie pokus rynku, jeżeli nadal chcą posiadać kontrolę nad procesem twórczym. "Cena wszystkiego" przedstawia złożony portret późnego kapitalistycznego społeczeństwa. Trzymając krzywe zwierciadło naprzeciw naszej konsumpcyjnej kultury, film ostatecznie potwierdza nadzmysłową siłę samej sztuki i głęboką potrzebę jej obecności w naszym życiu. 00:15 TERAZ ANIMACJE! - III Film animowany, 11 min, Polska, 2018 Reżyseria: Marta Pajek Scenariusz: Marta Pajek Kobieta i mężczyzna w średnim wieku spotykają się w poczekalni. Powoli zbliżają się do siebie. On pomaga jej zdjąć ciężkie, czarne futro, które okrywa jej nagie ciało. Tak rozpoczyna się ich wspólna gra polegająca na naprzemiennym uwodzeniu i obnażaniu się wzajemnie. Ich dłonie sięgają aż do wnętrza ciał, których organy przypominają roślinne formy. (źródło: filmpolski.pl) 00:25 TERAZ ANIMACJE! - XOXO POCAŁUNKI I UŚCISKI Film animowany, 13 min, Polska, 2016 Reżyseria: Wioletta Sowa Scenariusz: Wioletta Sowa Zdjęcia: Marcin Koszałka Muzyka: Jan Pilch Melancholijna, pozbawiona słów animacja o emocjonalnych relacjach damsko - męskich i partnerskich. Film wydobywa z metaforycznych sytuacji głęboko ukryte mechanizmy psychologiczne, warunkujące reakcje wobec najbliższych nam osób. (http: //www.krakowfilmfestival.pl/) 01:30 SALTO Komediodramat psychologiczny, 100 min, Polska 1965 Scenariusz i reżyseria: Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Zbigniew Cybulski, Gustaw Holoubek, Marta Lipińska, Irena Laskowska, Wojciech Siemion, Andrzej Łapicki, Wojciech Boruński, Zdzisław Maklakiewicz, Iga Cembrzyńska, Jerzy Block, Krystyna Ciemniak, Krystyna Walczak i inni "Podczas seansów rozlegają się gwizdy i tupanie, zaś z drugiej strony oklaski zwolenników. Słyszy się zarzuty, że film jest "osobisty, prywatny, tyczy własnych kompleksów autora i nie powinien być finansowany przez instytucję publiczną", na co inni odpowiadają, że przeciwnie, "Salto" sięga głęboko w życie polskie i właśnie dlatego wzrusza, jak może żaden inny film, i to od dawna" - komentował recepcję utworu Konwickiego jeden z krytyków. Trzeci po "Ostatnim dniu lata" i "Zaduszkach" film autora "Rojstów" wywołał wiele kontrowersji. Jedno wszak nie ulegało wątpliwości. Konwicki po raz kolejny zmierzył się w nim z własnymi obsesjami, fascynacjami i urazami. Znalazły się wśród nich zarówno wojna, romantyczno-martyrologiczna tradycja polskiej kultury, jak i utracony świat dzieciństwa na Wileńszczyźnie. "Salto" było też interpretowane jako polemika ze "szkołą polską" i dzieło autotematyczne - wyraz wahań i niepewności artysty, dotyczących możliwości i pułapek sztuki. Reżyserowi udało się zgromadzić na planie czołówkę polskich aktorów, co może nieco dziwić w wypadku filmu z założenia trudnego i niekasowego. "Salto" bowiem najbliższe jest kinu poetyckiemu, nastrojowemu, obfitującemu w zagadki i niedomówienia. Akcja posuwa się wolno, wielką wagę odgrywa słowo. Po latach owa literackość może nieco razić. Współczesny widz przyzwyczajony do tempa kina akcji uzna "Salto" za przegadane. Akcja filmu rozgrywa się w prowincjonalnym miasteczku, bardzo podobnym do tego, które Konwicki opisywał w wydanej dwa lata wcześniej powieści "Sennik współczesny". Podobnie jak tam, także i tu sprawia ono wrażenie położonego na pograniczu jawy i snu, surrealistycznej fantazji i rzeczywistości. Pewnego dnia w miasteczku pojawia się tajemniczy mężczyzna. Przedstawia się jako Kowalski - Malinowski. Zdumionym mieszkańcom przedstawia różne wersje swej biografii. Jednym mówi, że walczył na wojnie, innym, że się ukrywa i grozi mu niebezpieczeństwo. Niepostrzeżenie jego fałszywa legenda burzy senne życie odludnej osady. Kowalski - Malinowski obejmuje "rząd dusz" nad mieszkańcami. Jego żałosne kabotyństwo i mitomańskie skłonności trafiają na podatny grunt. Każdy z miejscowych jest bowiem groteskowym ucieleśnieniem jakiegoś polskiego stereotypu - niestrudzonego, wiernego przysiędze wojaka (Rotmistrz), Żyda (Blumenfeld), wieszcza (Poeta). Wszystkich cechuje niezmierna podatność na górnolotne frazesy i romantyczne zaklęcia. Ich kwintesencją staje się finałowe "salto" - rodzaj dziwacznego tańca, którego rodowód sięga do "Wesela". Jednak podobnie jak u Wyspiańskiego, tak u Konwickiego następuje przebudzenie. Nie ma w nim jednak tragizmu, jest szyderstwo. Dyplom Honorowy na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Edynburgu. 03:25 CHARLOTTE RAMPLING. SPOJRZENIE (CHARLOTTE RAMPLING. THE LOOK) Film dokumentalny, 94 min, Francja, 2011 Reżyseria: Angelina Maccarone Charlotte Rampling pracowała z najsłynniejszymi reżyserami świata, choć karierę zaczynała na wybiegu dla modelek. To ona zagrała w "Zmierzchu Bogów", "Czarze orchidei", "Znikającym punkcie" i "Nocnym portierze", który wywołał debatę na temat łamania tabu. To również ona zainspirowała Helmuta Newtona do jego pierwszych nagich zdjęć. Była muzą Woody ' ego Allena i Paula Newmana, choć - jak sama twierdzi - wolała pracować z takimi awangardowymi reżyserami, jak Nagisa Ōshima czy Franois Ozon. Określana jako "przedmiot pożądania" tym razem stała się bohaterką filmu o niej samej. W dziewięciu odsłonach poznajemy zarówno najistotniejsze fakty z życia aktorki, jak i anegdoty na jej temat, połączone ze wspomnieniami bliskich jej osób, m.in. Paula Austera, Petera Lindbergha i Alexandra McQueena.