TVP Historia Środa, 02.02.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert Święto Ofiarowania - Matki Boskiej Gromnicznej; 1709 - na wyspie Juan Fernandez znaleziono rozbitka Aleksandra Selkirka, którego losy stały się kanwą powieści Daniela Defoe "Przypadki Robinsona Crusoe"; 1942 - gen. Waładysław Anders odmówił żądaniu Żukowa, aby niedoszkolone, niewyposażone i niedożywione jednostki polskie niezwłocznie wysłać na front; 1962 - osiem planet Układu Słonecznego ustawiło się w jednej linii; 07:00 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 8/13 Serial wojenny, sensacyjny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W Książu Jorga oczekuje Sauer, ale nie ma odwagi skrzywdzić człowieka, który przybywa tu za zgodą samego Goebbelsa. W podziemnym archiwum Jorg zaczyna poszukiwać depeszy, która umożliwi uruchomienie "Aparatu". Kiedy ją odnajduje, chowa do kieszeni. Nie może oddać jej Niemcom. Globcke każe Natalii wysłać do centrali depeszę, w której jest hasło "Orillo". Wyczerpana torturami Natalia posłusznie wykonuje jego polecenie. Joanna z ulgą przyjmuje wiadomość, że Natalia ponownie zaczęła nadawać. Jednak tknięta złym przeczuciem odkrywa, że w depeszy jest sygnał alarmowy. Domyśla się, że jej córka torturami została zmuszona do współpracy z gestapo. Zerwany został również kontakt z Jorgiem i to w chwilii, gdy do zamku Czocha zbliżają się wojska radzieckie. Brak łączności z Jorgiem może przesądzić o wyniku walki o "Aparat". W tej sytuacji maszynę mogą przechwycić Rosjanie. Groźba jest bardzo realna. Generał Zawieniagin urządza kwaterę w niemieckim zameczku blisko Czochy. Niezrażony klęską spadochroniarzy, zamierza ponowić atak. Czerny i Compaigne lecą na zwiad. Dochodzą do wniosku, że bardzo trudno będzie się dostać do dobrze strzeżonej twierdzy nad jeziorem. Muszą jednak wypełnić rozkaz. 07:55 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - WOJENNA TUŁACZKA. ODC. 5 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 08:30 HISTORIA POLSKI - ZAMACH NA KUTSCHERĘ Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2004 Reżyseria: Zbigniew Wawer Film dokumentalny lustrujacy genezę, przebieg oraz następstwa zamachu na kata Warszawy generała SS i Policji Franza Kutscherę. W filmie zrealizowanym z okazji 60. rocznicy akcji wykorzystano unikatowe wypowiedzi jej uczstników, archiwalne fotografie oraz fragmenty filmu fabularnego "Zamach" w reż. Jerzego Passendorfera. 08:55 DZIĘKUJEMY ZA SOLIDARNOŚĆ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2006 Reżyseria: Ewa Szprynger Scenariusz: Ewa Szprynger Zdjęcia: Mirosław S. Basaj Muzyka: Piotr Rodowicz Wykonawcy: Irena Kuczyńska, Władysław Rodowicz, Jan Kossakowski, kard. Henryk Gulbinowicz, ks. prałat Józef Maj, Anna Trzeciakowska "Solidarność" wyzwoliła międzynarodową akcję pomocy dla polskiego związku zawodowego. Znaleźli się w niej ludzie różnych partii i organizacji, zawodów, wieku. Skupiła ich nie tylko postawa antykomunistyczna czy jak w przypadku lewicowych działaczy trockistowskich zafascynowanie walką robotników z państwem. Wydaje się, że Europa, żyjąca wówczas wciąż w porządku systemu pojałtańskiego, oczekiwała i potrzebowała oczyszczającego ruchu, który wyzwoliłby ją z układów sięgających czasów II wojny światowej. Intuicyjnie ludzie nawet mało obeznani z historią czuli i rozumieli historyczne znaczenie polskiego protestu. Bezprecedensowa pomoc dla Polski po stanie wojennym jest przedmiotem tego filmu, który ma za zadanie w zwięzłej formie zaprezentować najważniejsze aspekty tej pomocy. Pomimo masowego charakteru akcji solidarnościowych. 09:35 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. 10:30 ŚLADY - LEON ZDZISŁAW STROIŃSKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Reżyseria: Hanna Etemadi Scenariusz: Hanna Etemadi Leon Zdzisław Stroiński, poeta i powstaniec, serdeczny przyjaciel Tadeusza Gajcego, urodził się w Warszawie, ale dzieciństwo i młodość spędził w Zamościu i Zwierzyńcu. Jego ojciec, adwokat Józef Stroiński, był radcą prawnym ordynata Maurycego Zamoyskiego. Wychowany w atmosferze patriotyzmu i umiłowania tradycji brał czynny udział w ruchu harcerskim, Ochotniczych Hufcach Pracy. Pisać zaczął jeszcze w gimnazjum. Po wybuchu wojny, w 1940 roku, uprawiając swoje hobby, fotografię, na strychu w Zamościu "produkował" lewe dokumenty dla konspiracji. W Warszawie studiował prawo i polonistykę, związał się z pismem "Sztuka i Naród". Uprawia prozę poetycką, w której z czasem dochodzi do perfekcji. Kończy też tajną podchorążówkę. Po słynnej akcji "Pod Kopernikiem", w maju 1943 roku Leon Zdzisław Stroiński zostaje aresztowany i trafia na Pawiak. Wykupiony przez rodzinę staje się innym człowiekiem. Wyjeżdża do Zwierzyńca, gdzie pisze jedyny tom, wydrukowany przez SiN - "Okno" /okno więzienne/. Po powrocie do Warszawy przygotowuje drugi zbiorek, ktory spłonął podczas Powstania Warszawskiego. Dostaje zgodę, by wraz z Tadeuszem Gajcym walczyć na pierwszej linii. Zginął na placówce powstańczej, tam, gdzie jest dzisiaj kino "Muranów", jako podchorąży Armii Krajowej. Dorobek Leona Zdzisława Stroińskiego jest niewielki, ale świadczy o wielkim talencie, głębokiej wrażliwości i gorącym patriotyźmie. Może powinien dołączyć do Gajcego i Baczyńskiego - trzech powstańczych wieszczów. 11:25 SOWIECI DO DOMU Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2021 "Sowieci do domu" to film dokumentalny, z okazji 30. rocznicy (27 X 1991) podpisania w Moskwie traktatu o wyjściu wojsk sowieckich z Polski. Dokument przypomni czas instalacji Sowietów w naszym kraju, prawie półwieczny ich pobyt oraz samo wyjście. W filmie zabiorą głos świadkowie wydarzeń oraz historycy. Naszym głównym ekspertem będzie profesor Antoni Dudek, jeden z najwybitniejszych znawców współczesnej historii Polski. Wybitny znawca tematyki mówi o sytuacji w Polsce po II Wojnie Światowej, instalacji wojsk sowieckich bez formalnej zgodą Polaków i z pogwałceniem praw. Prof. Dudek opowie też o kolejnych etapach pobytu sowieckich wojsk, licznych protestach Polaków i wreszcie wyjściu Sowietów. Profesor odkrywa mało znane konteksty związane także z momentem finalnym, czyli podpisaniem umowy w 1992 roku. 11:50 KSIĘŻA WOLNOŚCI 1914 - 1981 - BP EUGENIUSZ BAZIAK Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Tadeusz Pużański Bp Eugeniusz Baziak, urodzony 8 marca 1890 r. w Tarnopolu, zmarł 15 czerwca 1962 r. w Warszawie. Święcenia biskupie otrzymał 5 listopada 1933 r. w archikatedrze lwowskiej. W czasie II wojny światowej, mimo szykan okupanta niemieckiego i sowieckiego, pozostał we Lwowie. Od 1945 r. ten metropolita lwowski był wzywany przez władze sowieckie na całonocne przesłuchania i namawiany do wyjazdu do Polski. Lwów opuścił dopiero w kwietniu 1946 r. , przenosząc się do Lubaczowa, który leżał w polskiej części archidiecezji lwowskiej. Z inicjatywy kardynała Adama Sapiehy mianowany biskupem koadiutorem archidiecezji krakowskiej, zachowując godność arcybiskupa lwowskiego. Represjonowany przez władze komunistyczne, w końcu wygnany z Krakowa. Wrócił w 1956 r. Na biskupa pomocniczego krakowskiego konsekrował m. in. Karola Wojtyłę. Zmarł na zawał serca, pochowany w krypcie pod kaplicą Zebrzydowskich w katedrze na Wawelu. 12:30 TAJNY AGENT ODC. 4 (THE SECRET AGENT) Serial sensacyjny, 42 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Charles Mcdougall Scenariusz: Tony Marchant Zdjęcia: Gavin Finney Muzyka: Stuart Earl Aktorzy: Toby Jones, Vicky Mcclure, Stephen Graham, Ian Hart, Tom Goodman - Hill Podczas gdy inspektor Heat stara się zrozumieć ideę zamachu w Greenwich, Winnie jest zdruzgotana wiadomością o roli, jaką odegrał Verloc. Nie kryje swojego oburzenia, że to przez niego zginął jej brat. 13:20 ŻYCIE UKRYTE W JEZIORZE - BAJKAŁ. LÓD I WODA. ODC. 1/5 (THE SECRET LIFE OF LAKES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2015 Reżyseria: Alexis De Favitsk Jeziora naszej planety stanowią ogromny i cenny rezerwuar słodkiej wody, z którego ludzkość czerpała przez dziesiątki tysięcy lat. Na ich powstanie wpłynęły warunki klimatyczne i zjawiska geologiczne. Istnieją, dzięki zachowaniu stanu równowagi pomiędzy zasobami wody, które do nich wpływają, a odpływem ich wód do rzek. Chociaż wszystkie jeziora mogą wydawać się podobne, są jednak niezwykle różnorodne. Niektóre są tak głębokie jak oceany. Inne można przekroczyć niemal suchą stopą. Jedne jeziora są niezmienne, podczas gdy inne przychodzą i odchodzą wraz z porami roku. Wszystkie mają jednak wspólną cechę: są domem dla bogatych i różnorodnych form życia w ich głębinach i na ich brzegach. 15:10 GIGANCI HISTORII - ODC. 27. ZBRODNIA KATYŃSKA Teleturniej, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Górski Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) 17 września 1939 r. Armia Czerwona wkroczyła na teren Rzeczypospolitej Polskiej, realizując ustalenia zawarte w tajnym protokole paktu Ribbentrop - Mołotow. "Polacy są zatwardziałymi, nierokującymi poprawy wrogami władzy sowieckiej" - raportował Stalinowi Ławrientyj Beria. Tysiące polskich jeńców wojennych wywieziono w głąb Rosji i osadzono w obozach. Zamordowano blisko 22 tysiące obywateli polskich, wśród których byli lekarze, prawnicy, nauczyciele szkolni i akademiccy, inżynierowie, dziennikarze, artyści, urzędnicy państwowi i samorządowi. To oni stanowili elitę narodu, jego potencjał obronny, intelektualny i twórczy. Zginęli bez sądu, bez wyroku i bez rozgłosu. Prawdy o tych wydarzeniach mieliśmy nigdy nie poznać... Ale poznaliśmy. Zbrodnia katyńska jest tematem tego odcinka Gigantów Historii. 16:35 MARZYCIELE - JÓZEF HERZOG Dysk./wywiad/debata, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Bohaterem kolejnego odcinka "Marzycieli" jest Józef - najmłodszy z czterech braci Herzogów, którzy zgłosili się do Legionów Polskich. W okresie międzywojennym był zawodowym oficerem WP. W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej. Po wojnie więziony przez władze komunistyczne za działalność w Zrzeszeniu Wolność i Niepodległość. Po wyjściu z więzienia działał na rzecz przywracania pamięci o polskim czynie niepodległościowym. 17:10 HISTORIA POLSKI - ŻYCIE PO ŻYCIU NUMERU 5308 Reportaż, 29 min, Polska, 2007 Autor: Grzegorz Łubczyk Niewielu rozstrzeliwanym udało się przeżyć zbiorową egzekucję. Tym wyjątkowym szczęśliwcem jest Edward Kozik, dziś mieszkaniec francuskiego Roubaix, Polak, który w czasie wojny z Małopolski trafił do hitlerowskiego obozu w czeskich Sudetach. Tam otrzymał ewidencyjny numer 5308. To cudowne ocalenie stało się początkiem jego drugiego, nowego życia. Pod osłoną nocy, z dziurą w głowie, spomiędzy martwych kolegów wygrzebał się jakby inny człowiek. Dzięki mężnej postawie i jego późniejszym czynom w roli lekarza-amatora gehennę upodlenia w niemieckim obozie przeżyło około 100 współwięźniów. Po zakończeniu wojny wstąpił w szeregi Armii Polskiej na Zachodzie. Mimo wojskowej demobilizacji, był jednym z tych, którzy przez lata czekali na sygnał do wyzwalania Polski spod radzieckiego panowania. We Francji zdał maturę, rozpoczął studia, które przerwał, by pójść przez życie jako specjalista wielu zawodów. Stał się aktywnym działaczem organizacji polonijnych, zdobył też zaufanie Francuzów, wchodząc do kilku miejscowych organów samorządowych w północnej Francji w regionie Lille. Jest sprawnym organizatorem licznych akcji polonijnych. Za swój największy sukces uznaje doprowadzenie do referendum, w efekcie którego język polski uznany został przez francuskie władze oświatowe za oficjalny na świadectwie maturalnym. Ma piękną kartę z okresu "Solidarności". M.in. w czasie stanu wojennego przez kilka lat regularnie uczył języka francuskiego przybyłych z naszego kraju rodaków. To on zorganizował dużej wartości pomoc dla powodzian w Polsce w 1997 r. Ma na swoim koncie autorstwo kilkunastu wystaw promujących i szerzących wśród Francuzów wiedzę o Polsce i Polakach. Na te tematy wygłosił już dziesiątki wykładów i referatów, czyni to zresztą nadal. Napisał też kilka książek o tematyce polskiej i polonijnej, które we Francji rozeszły się w nakładzie kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy. 17:45 TYNNE. TERMOPILE KRESÓW Reportaż, 31 min, Polska, 2021 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Wykonawcy: Adam Sikorski Opowieść o postawie i czynach ppor. Jana Bołbotta, żołnierza 2. plutonu Rejonu Tynne Wieś i jego kolegów, poległych w boju z Rosjanami, w dniach 18 - 21 września 1939 roku. Podstawą opowieści jest relacja dowódcy, kapitana Emila Edmunda Markiewicza, spisana 31 stycznia 1951 roku. Zawiera ona wymianę meldunków i rozkazów z walk, w tym zapis rozmowy z podporucznikiem Bołbottem, świadomym już nieuchronnej śmierci w schronach pod Słuczą. 18:30 KRYMINALNE ZAGADKI POLSKI - ODC. 1 Magazyn, 21 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bartosz Jastrzębowski Scenariusz: Katarzyna Cygler, Maciej Michalczyk Wykonawcy: Katarzyna Cygler (prowadzący) Program w ciekawej formie i z delikatnym przymrużeniem oka prezentować będzie kryminalne zagadki z czasów piastowskich. Prowadząca - współczesna pani detektyw - przy pomocy ekspertów przeanalizuje popełnione przestępstwa, ustali ich genezę i wskaże sprawcę. Pomagać jej w tym będą naukowiec i lekarz patolog. 19:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 9/13 Serial wojenny, sensacyjny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Do polskiego ośrodka cichociemnych w Szkocji, gdzie zajęcia prowadzi doświadczony oficer Afgan, przyjeżdża Anglik kpt. Wood. Poszukuje najlepszych komandosów do udziału w misji dotarcia do Czochy. W zamku Jorg widzi przez okno, jak Globcke przywozi Natalię. Dochodzi do starcia, ale Jorg, pamiętając o swojej misji, powstrzymuje się od ataku. Globcke zapewnia, że Natalii nic się złego nie stanie, bo dziewczyna jest jego zakładniczką. Wkrótce Jorgowi udaje się uruchomić "Aparat", lecz zataja ten fakt. Jedynie profesor Kunze orientuje się, że Jorg odnalazł depeszę w archiwum, ale wie, że wojna się kończy i wszelkie działania kryptologów nie mają już większego sensu. W Czechach kmdr. Compaigne skłania dowódcę korpusu gen. Huebnera, by oddał się do dyspozycji oddziału pancernego, który będzie eskortował grupę komandosów w okolice zamku Czocha. W ten sposób komandosi mogą uniknąć niepotrzebnego starcia z przypadkowo napotkanym oddziałem niemieckim, który na pewno nie odważy się zaatakować dużego oddziału US Army. W hoteliku w miejscowości Nejdek spotykają się komandosi. Okazuje się, że Afgan i Czerny walczyli razem zrzucani na spadochronach w różnych krajach okupowanej Europy. Compaigne przedstawia plan akcji: mają przez jezioro dostać się do tajnego wejścia do zamku, o którym powiadomił Jorg. W zamku rozpoczynają się przygotowania do ewakuacji. Również Anna Maria musi wyjechać. Żegna się z Jorgiem, licząc, że spotkają się wkrótce po zakończeniu wojny. Jorg nie ma odwagi powiedzieć jej, że kocha Natalię. Globcke przedstawia Jorgowi swój plan: Natalia i Anna Marią są zakładniczkami, które zostaną zwolnione, gdy Jorg wypełni to, czego oczekuje od niego Globcke. Plan Globckego wciąż jednak pozostaje tajemnicą. 20:00 PROWANSJA 1944. FRANCUSKI DESANT (PROVENCE, AUGUST 1944: THE OTHER D - DAY) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2014 Pod koniec 1943 i na początku 1944 roku alianci postanowili przeprowadzić podwójną inwazję na północy i południu Francji. Najpierw przeprowadzili operację Overlord w Normandii 6 czerwca 1944 r. , a następnie operację Dragoon w Prowansji 15 sierpnia 1944 roku. Film opowiada o tym drugim desancie. Uczestniczyły w nim wojska amerykańskie, francuskie, brytyjskie oraz kanadyjskie. Lądowanie odbyło się na odcinku wybrzeża między Cannes a Tulonem i zakończyło się sukcesem aliantów. Po zdobyciu bez większego oporu plaż, alianci ruszyli na północ, zachód i wschód, m.in. wyzwalając 28 sierpnia Marsylię. 21:05 STULECIE NA TAŚMIE FILMOWEJ - POCZĄTEK WIEKU PEŁNEGO TRAGEDII. ODC. 1/6 (A CENTURY ON FILM) Film dokumentalny, 52 min, Japonia, 2019 Seria przedstawia wiele ciekawych wątków z historii burzliwego XX. wieku. Dzięki dostępowi do rzadkich materiałów archiwalnych z czasów pierwszej wojny światowej, z antywojennych protestów w Wietnamie, propagandowych materiałów niemieckich z czasów II wojny światowej czy obrazujących powstanie globalnych organizacji terrorystycznych autorzy uchwycili najważniejsze momenty tego dramatycznego dla ludzkości stulecia. Odc. 1 Początek stu lat tragedii 22:10 KRZYŻACY Film historyczny, 166 min, Polska 1960 Reżyseria: Aleksander Ford Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Jerzy Stefan Stawiński i Aleksander Ford Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Kazimierz Serocki Aktorzy: Andrzej Szalawski, Grażyna Staniszewska, Mieczysław Kalenik, Aleksander Fogiel, Urszula Modrzyńska, Emil Karewicz, Józef Kostecki, Tadeusz Białoszczyński, Lucyna Winnicka, Janusz Strachocki, Stanisław Jasiukiewicz i inni Premiera "Krzyżaków" odbyła się 15 lipca 1960 r. , dokładnie w 550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu miało wymowę niemal symboliczną. O tym, jak bardzo starano się go nie przekroczyć, świadczy fakt, że od powzięcia pomysłu o ekranizacji Sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora roku. Poprzedziła ją bardzo szeroko zakrojona kampania reklamowa, dyskusje w radiu i w telewizji. Dziesiątki konsultantów dopasowywały literacki obraz wydarzeń i postaci do ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, niezbyt przychylnie ukazanego na kartach książki. Na jego filmowej rehabilitacji zyskała poetyka filmu, opiewającego królewską mądrość i odwagę. Obszerny materiał literacki wymagał - z konieczności - selekcji, ograniczenia się do kilku wybranych wątków. Na pierwszy plan wysunięto losy Juranda ze Spychowa, zdradziecko atakowanego przez Krzyżaków ze Szczytna, którym przewodzi okrutny komtur Zygfryd de Loewe. Równolegle poprowadzono wątek romansowy między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką. Punkt kulminacyjny stanowi finałowa bitwa pod Grunwaldem. Po premierze filmu opinie recenzentów były podzielone. Jedni widzieli w tym obrazie zrealizowanym w nowatorskiej jak na tamte czasy technice panoramicznej ogromny sukces polskiej kinematografii, inni - i ci byli w większości - wytykali brak szerszego spojrzenia na zderzenie nie tylko dwóch sił politycznych, ale także dwóch kultur, dwóch cywilizacji. Nie bacząc na zdanie krytyków, publiczność ciągnęła tłumnie do kin. Popularność filmu wzmagała zresztą powszechna znajomość książki. Rok 1409. Młody, porywczy rycerz Zbyszko z Bogdańca atakuje pod Krakowem poselstwo krzyżackie. W odwecie Kuno von Lichtenstein żąda od Jagiełły śmierci Zbyszka za znieważenie majestatu. Od śmierci ratuje młodzieńca dwórka księżnej Anny Mazowieckiej, Danusia Jurandówna, córka rycerza ze Spychowa. Staropolskim zwyczajem wybiera Zbyszka na męża, co uniemożliwia wykonanie wyroku. Wkrótce Krzyżacy najeżdżają siedzibę Juranda ze Spychowa - jednego z największych wrogów zakonu. Zabijają jego żonę i porywają córkę, którą trzymają w zamku malborskim. Zbyszko nadaremnie jej szuka, zbliżając się w tym czasie do zakochanej w nim Jagienki. Krzyżacy zaś wysyłają Jurandowi wiadomość, że uwolnią córkę, jeśli on sam stawi się w Malborku. Krzyżacy upokarzają Juranda i wtrącają do lochu, a zamiast córki pokazują mu obcą dziewczynę. Tymczasem Zbyszko w pojedynku zabija brata Rotgiera, przybranego syna komtura Zygfryda de Loewe. 01:05 PIŁSUDSKI BRONISŁAW: ZESŁANIEC, ETNOGRAF, BOHATER Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2016 Reżyseria: Waldemar Czechowski Film o starszym bracie marszałka Piłsudskiego, Bronisławie. Urodził się 21 października 1866 roku w Zułowie na Litwie. Za udział w zamachu na cara zesłany na 15 lat katorgi na wyspę śmierci Sachalin. 02:35 "SENSACJE XX WIEKU" - STRAŻNICY SKARBÓW (STRAŻNICY SKARBÓW) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jerzy Bończak, Adam Woronowicz, Mateusz Jordan Młodzianowski, Mariusz Jakus, Kazimierz Mazur To niezwykła historia, która do dziś rozpala emocje wśród historyków, poszukiwaczy skarbów i mieszkańców Dolnego Śląska. Skrzynie pełne złota, które Niemcy planowali wywieźć z zagrożonego oblężeniem Armii Czerwonej Wrocławia, ostatecznie trafiły w nieznane dotąd miejsce. O tym gdzie złoto zostało ukryte, nie wie nikt, ale punktem wyjścia do rozwikłania tej tajemnicy są trzy postaci. Generał Reinhard Gehlen, który przez trzy lata kierował oddziałem niemieckiego wywiadu wojskowego na ZSRR, a po wojnie budował wywiad RFN. SS - Sturmbannführer Otto Skorzeny - dowódca specjalnego oddziału komandosów, nazywany najgroźniejszym człowiekiem w Europie. Uważa się, że po wojnie dowodził tajną organizacją byłych esesmanów. Herbert Klose, prawdopodobnie policjant z Prezydium Policji we Wrocławiu, człowiek, który mógł znać miejsce ukrycia największego skarbu XX wieku. Po wojnie pozostał w Polsce, ukrywając się pod fałszywymi dokumentami nieopodal Wrocławia. Na co dzień pracował jako weterynarz, ale jego głównym zadaniem miało być strzeżenie ukrytego skarbu. Na jego trop wpadł UB, ale podczas przesłuchania nie zdradził on tajemnicy. To, co łączyło wysokiej rangi oficerów SS oraz ich udział w rabunku i ukryciu złota jest jedną z niewyjaśnionych i najbardziej strzeżonych tajemnic XX wieku. W tym odcinku serii Sensacje XX wieku w główne role wcielą się m.in. Adam Woronowicz i Jerzy Bończak. 03:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 3 Magazyn, 27 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Tematem odcinka jest przebieg Bitwy o Atlantyk.