TVP Historia Piątek, 04.02.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 LUTEGO ODC. 462 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1921 - reaktywacja po zaborach Orderu Orła Białego; 1938 - premiera "Królewny Śnieżki" Walta Disneya; 1945 - początek niesławnej Konferencji w Jałcie; 1957 - "Nautilus", pierwszy okręt podwodny o napędzie atomowym wyrównał rekord z powieści Juliusza Verne'a, przepływając pod wodą 20 tysięcy mil; 07:00 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 10/13 Serial wojenny, sensacyjny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Amerykańska grupa pancerna, osłaniająca komandosów w drodze do Czochy, zostaje zaatakowana. Napastnikom nie udaje się tak łatwo pokonać silnej formacji. Nagle komandosi uświadamiają sobie, że wysłano przeciwko nim młodzież z Hitlerjugend. Członkowie tego oddziału giną w samobójczym ataku. Pojazdy pancerne pozostają 30 km od Czochy. Komandosi zaś przedzierają się w rejon zamku. Zakładają w lesie obozowisko, skąd wkrótce ruszają dalej. Z wysokiej tamy spuszczają się po linach do jeziora, by dopłynąć do tajnego kanału. Następnie przedostają się do podziemnej części jeziora. Hamlet i Raider oddzielają się od reszty komandosów, aby dotrzeć do transformatora, który mają za zadanie wyłączyć. Wtedy Czerny, Compaigne, Afgan i Wood będą mogli w ciemnościach dostać się przez studnię do zamku. Jorg prowadzi ich do schronienia w lochu, gdzie Afgan ma pozostać jako nowy radiotelegrafista. Compaigne'owi zaś wręcza depeszę i kody do "Aparatu". Komandosi rozpoczynają odwrót, jednak nie wszyscy wracają do obozowiska w lesie. Wybuch alarmuje Globckego i załogę zamku. Globcke domyśla się, że jest to kolejna próba przechwycenia "Aparatu". Wie, że nie może dłużej zwlekać, gdyż lada dzień wrogowi może udać się wedrzeć do zamku i zniszczyć "Aparat". Nakazuje rozpoczęcie przygotowań do ewakuacji. To pozwoli mu zrealizować plan, jaki od dawna przygotowywał. Tymczasem do zamku przyjeżdża Otto Skorzeny, wsławiony akcją uwolnienia Benito Mussoliniego. Czego dowódca komandosów SS poszukuje w zamku na kresach Niemiec? 07:55 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. PATRZĄC NA PARYŻ. NAJLEPSZE ADRESY MIĘDZYWOJNIA. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym programie mówimy o menu restauracji Simona i Steckiego w Warszawie oraz restauracji Naftala Toepfera we Lwowie. W wiosennym menu u Simona i Steckiego w roku 1936 znajdujemy sztukę mięsa, karpia, pół kurczaka, ćwierć gęsi i proste zupy. W menu znajdują się również zrazy a la Radziwiłł, które przypomni prowadzący program Łukasz Modelski. We Lwowie jedną z najbardziej znanych restauracji okresu międzywojennego była restauracja Naftula Toepfera. Lokal znajdował się przy ulicy Trybunalskiej 12. Był to jeden z najwyżej cenionych adresow w mieście zarówno ze względu na kuchnię jak i na towarzystwo. Z menu tej restauracji poznamy przepis na kresową zupę cytrynową. 08:25 HISTORIA POLSKI - MICHAŁA BUKOJEMSKIEGO GRYPSY Z INTERNY Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2007 Reżyseria: Michał Bukojemski Scenariusz: Michał Bukojemski W lecie 1982 r. , w ósmym miesiącu obowiązywania stanu wojennego w Polsce, Michał Bukojemski został internowany. Najpierw trafił do zakładu w Białołęce. Otwarte cele, nieograniczone spacery, wykłady - to było oszałamiające. Zaczął prowadzić dziennik w formie listów do żony. Przeszmuglowanym do internatu aparatem fotograficznym robił zdjęcia, gromadząc dokumentację. Film jest jego bardzo osobistą opowieścią. Codzienne wydarzenia - pobyty w następnych obozach: Załężu (Rzeszów) i Uhercach (Bieszczady) są opisywane na bieżąco. Uzupełnione zdjęciami, tworzą unikatowy obraz tych ośrodków oglądanych od środka. Na tym tle pojawiają się w filmie osobiste refleksje, odniesienia do domowego życia. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCA BITWA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldek Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Poniedziałek 29 maja 1944 roku. Tego dnia niebo nad Anglią było czyste, wiał lekki wiatr, morze wokół wysp było spokojne. Amerykański dowódzca Dwight Eisenhower przejrzał prognozy pogody. Wskazywały, że dobre warunki utrzymają się przez najbliższy tydzień. Generał nakazał wysłać rozkaz "Ćwiczenia Hornpipe plus 6". Oznaczał on, że inwazja na Europę ma rozpocząć się 5 czerwca. Wielka machina inwazyjna, którą tworzyło 120 tysięcy żołnierzy, jacy mieli wylądować w pierwszym rzucie, 5 tysięcy okrętów i 10 tysięcy samolotów, zaczęła działać. Ta machina musiała rozpędzać się przez parę dni i zatrzymanie jej lub zawrócenie było praktycznie niemożliwe. 10:30 ROK 1863 Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Zdjęcia: Waldemar Kolsicki, Rafał Chudziak Wykonawcy: Tomasz Marzecki Aktorzy: Albert Pawłowski, Wojciech Twardowski, Danuta Dolecka Film dokumentalny poświęcony Powstaniu Styczniowemu 1863 r. ; przedstawia sytuację ziem polskich przed powstaniem, jego przebieg oraz skutki po nieudanym zrywie. Jaki był ten drugi w XIX wieku zryw? Nieprzemyślany, niepotrzebny, niezaplanowany czy realistyczny, z szansą na powodzenie? Kim byli główni inspiratorzy Powstania styczniowego? Młodzi idealiści czy konserwatywni działacze polityczni, dążący do ugody i spokojnego życia? 11:35 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - BONA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Wykonawcy: Wiktor Świetlik (prowadzący) Uważam, że śmiało można dziś bronić tezy, że najmądrzejszym polskim władcą w historii był, przepraszam, była żona króla Bona Sforza. Z Boną niełatwo było się zmierzyć jej przeciwnikom, ale też nie jest łatwo nam zmierzyć się z polskim, kultowym serialem, z lat osiemdziesiątych z Aleksandrą Śląską w roli głównej. A to dlatego, że w tym przypadku o zgodność z realiami historycznymi zadbano z pieczołowitością, którą dziś rzadko można spotkać w popularnych filmach dokumentalnych, a zdecydowanie to nie była taka prosta historia. 12:15 OSIECKA - ODC. 2 Serial biograficzny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Robert Gliński Scenariusz: Henryka Królikowska, Maciej Wojtyszko, Maciej Karpiński Aktorzy: Eliza Rycembel, Barbara Garstka, Adam Turczyk, Jan Marczewski, Marcin Januszkiewicz, Jan Hrynkiewicz, Maciej Łączyński, Aleksandra Bernatek, Ignacy Liss, Viktoria Zmysłowska, Marcin Bubółka, Marcin Wojciechowski, Oskar Borkowski, Cezary Łukaszewicz, Karolina Bruchnicka Agnieszka marzy o twórczej aktywności. Nowo poznany przystojny poeta Witold Dąbrowski wprowadza ją do Studenckiego Teatru Satyryków. Oddelegowana na praktykę dziennikarską do Głosu Wybrzeża przyszła mistrzyni pióra poznaje Cybulskiego, Kobielę i Federowicza, którzy tworzą wariacki teatr Bim Bom. Chęć wyzwolenia Agnieszki buduje konflikt pomiędzy nią a Witoldem i dominującą poetyką STS - u. 13:15 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1972 - 1992: CZTERY ROZWODY I POŻAR. ODC. 4/4 (ODC. 4/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Historia zamku Windsor, którego mury i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia wiele faktów dotyczących najsłynniejszej brytyjskiej rodziny. 14:10 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - JORDANIA: W PIECU PRZYRODY (JORDAN - NATURE'S FURNACE) Film dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 3 Jordania to kraj położony w samym sercu Bliskiego Wschodu, jednego z najgorętszych i najsuchszych miejsc na naszej planecie. Mimo trudnych warunków, można tu spotkać fascynujące przejawy życia, takie jak przemierzający pustynię chrząszcz, a także żyjące dziko osły onagery. 15:15 PUTIN: HISTORIA ROSYJSKIEGO SZPIEGA. POCZĄTKI (PUTIN: A RUSSIAN SPY STORY. EPISODE 1 THE RISE OF PUTIN) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Nick Green Historia jednego z najpotężniejszych polityków naszych czasów. Przebiegły i nieprzewidywalny Władimir Putin rządzi żelazną ręką od 20 lat. Skąd bierze się jego poczucie zdrady, dumy i gniewu? Jak jego historia życia ukształtowała wartości tego byłego szpiega? Wartości eksportowane na cały świat, od Waszyngtonu po Salisbury? Poznamy tych co są blisko niego. Zobaczymy niezwykłe archiwalne zdjęcia z jego kontrowersyjnej prezydentury. Ten przełomowy dokument zabiera widzów w niespotykaną dotąd podróż w głąb przerażonego i odizolowanego rosyjskiego przywódcy. W pierwszym odcinku zobaczymy, w jaki sposób Putin wykorzystał swoją wiedzę o szpiegostwie, aby objąć przywództwo w Rosji. Poznamy, jak jego osobiste doświadczenia wpłynęły na prowadzoną politykę i wprowadzanie nowoczesności w Rosji, w oparciu o ostre, społeczne poczucie zdrady, dumy i gniewu. Widzowie zostają zaproszeni w podróż w głąb umysłu jednego z najbardziej wpływowych liderów XXI wieku. Obejrzą portret polityka, który wzorował się na rosyjskim Jamesie Bondzie i gdzie narracja jest jak szpiegowski thriller. 16:05 TRYKOT Z ORŁEM Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Marek Szczepanek Film dokumentalny opowiada o kulisach pierwszego oficjalnego meczu polskiej reprezentacji w piłce nożnej, który został rozegrany z Węgrami w Budapeszcie, w grudniu 1921 r. Występują w nim polscy i węgierscy dziennikarze oraz historycy futbolu. W filmie można zobaczyć miejsca w Budapeszcie związane z pobytem polskich piłkarzy i działaczy ponad 100 lat temu. W 1921 r. odbyły się również pierwsze oficjalne rozgrywki ligowe w Polsce, a mistrzem została Cracovia. Uczestnicy filmu przybliżają specyfikę ówczesnych meczów piłkarskich, prezentujemy także unikalne fotografie z tamtego okresu oraz sprzęt piłkarski. 16:35 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W SULEJÓWKU Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Marcin Wikło (prowadzący) Cykl dokumentalny prezentujący najciekawsze muzea w Polsce. Prowadzący Marcin Wikło zaprasza do rozmów osoby związane z ich historią oraz muzealników odpowiedzialnych za obecne ekspozycje i wystawy. W premierowym odcinku przybliżona zostanie historia Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Jego siedziba to willa Milusin według projektu Kaziemierza Skórewicza. Gdy Józef Piłsudski zrezygnował w 1923 r. z pełnienia funkcji państwowych, dom w Sulejówku stał się miejscem jego wytchnienia po trzydziestu latach intensywnej działalności i pracy nad budową niepodległej Polski. W 2000 roku Urząd Miasta Sulejówka przekazał Willę Milusin Fundacji Rodziny Józefa Piłsudskiego, a 10 listopada 2008 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zawarł z Fundacją umowę dotyczącą utworzenia Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Oficjalną inaugurację jego siedziby połączono z obchodami setnej rocznicy Bitwy Warszawskiej 1920. Jego zbiory pochodzą z okresu od Powstania Styczniowego do śmierci Józefa Piłsudskiego, wraz ze współczesnymi świadectwami pamięci o nim. Oprócz obiektów związanych bezpośrednio z Naczelnikiem Państwa są też te, dokumentujące losy Polaków i ziem polskich pod zaborami na przełomie XIX i XX wieku oraz walkę narodu o niepodległość i czyn zbrojny Legionów Polskich. Gośćmi programu będą Krzysztof Jaraczewski, wnuk Józefa Piłsudskiego, architekt, współautor projektu Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i pierwszy dyrektor placówki, oraz prof. Grzegorz Nowik, historyk, obecny zastępca dyrektora. 17:30 HISTORIA POLSKI - TAMTEGO 1989 ROKU - OKRĄGŁY STÓŁ I WYBORY Reportaż, 25 min, Polska, 1999 Reżyseria: Jolanta Kessler Chojecka Scenariusz: Gabriel Meretik, Jolanta Kessler Chojecka Zdjęcia: Stanisław Plewa Wykonawcy: Henryk Wujec, Jerzy Urban, Czesław Kiszczak, Lech Wałesa, Roman Malinowski, Jacek Maziarski, Helena Łuczywo, Andrzej Wajda, Tadeusz Mazowiecki Część druga filmu o pamiętnych wydarzeniach 1989 roku, które w konsekwencji doprowadziły do odzyskania przez Polskę suwerenności i zmiany systemu politycznego. Po fali strajków i rozmowach w Magdalence, podjętych jeszcze w 1988 roku, kolejnym etapem był rozpoczęty 6 lutego w Pałacu Namiestnikowskim, trwający 9 tygodni negocjacyjny maraton. Do historii przeszedł on pod nazwą Obrad Okrągłego Stołu, choć przy specjalnie w tym celu zbudowanym meblu uczestnicy rozmów spotkali się tylko dwukrotnie: podczas ich rozpoczęcia i zakończenia. Społeczeństwo wspierało opozycję w niewielkim stopniu. Większość ludzi czekała, obserwując wydarzenia z dużym sceptycyzmem i ostrożnością. Część środowisk opozycyjnych była przeciwna jakimkolwiek rozmowom z władzą. Anarchiści zaś początek obrad powitali, demonstrując przeciwko jednym i drugim. Negocjacje toczyły się przy dziesiątkach stołów i podstolików w ramach trzech głównych zespołów: politycznego, związkowego i ekonomicznego. O porozumienie było bardzo trudno. Sporne kwestie o szczególnym znaczeniu rozstrzygano w końcu poza oficjanymi obradami, w ośrodku MSW w Magdalence. Właśnie tam dyskutowano o wyborach oraz reaktywowaniu senatu i urzędu prezydenta i tam Aleksander Kwaśniewski rzucił propozycję wolnych wyborów do izby wyższej. Ostatecznie w tej bardzo trudnej sprawie osiągnięto porozumienie i termin głosowania ustalono na czerwiec. Reprezentanci opozycji byli przerażeni. Brakowało wszystkiego: kandydatów do sejmu i senatu, doświadczenia, zaplecza organizacyjnego, a nade wszystko czasu, by przeprowadzić sensowną i skuteczną kampanię wyborczą. Reprezentanci władzy liczyli, że wszystkie te czynniki staną się przyczyną wyborczej klęski opozycji i pomogą im zachować status quo. Sondaże nastrojów społecznych utwierdzały ich w przekonaniu, iż to oni odniosą sukces: w kraju i za granicą, gdzie w placówkach dyplomatycznych i na wielu budowach pracowali ludzie - jak się wydawało - szczerze oddani partii. Obrady Okrągłego Stołu i wydarzenia związane z kampanią wyborczą wspominają: Krzysztof Kozłowski, Henryk Wujec, Czesław Kiszczak, Ludwika Wujec, Jacek Ambroziak, Stefan Starczewski, Andrzej Wielowieyski, Lech Wałęsa, Janusz Reykowski, Andrzej Stelmachowski, Andrzej Roman, Krystyna Mokrosińska, Jerzy Urban, Andrzej Celiński i Stanisław Ciosek. 17:55 STÓŁ... Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2009 Autor: Sławomir Koehler Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Obrady Okrągłego Stołu przed dwudziestu lat zapoczątkowały lawinę zmian ustrojowych, zasadniczych przemian politycznych, gospodarczych i społecznych, aczkolwiek porozumienie, które wówczas zawarto, było politycznym kontraktem, który do dziś wzbudza wiele emocji. Wydarzenia, które doprowadziły do przełomowych w dziejach obrad, wspominają ich uczestnicy z ówczesnej strony rządowej: gen. Czesław Kiszczak i min. Stanisław Ciosek oraz ze strony solidarnościowo - opozycyjnej, m. in.: Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki, Zbigniew Bujak. Autorzy filmu pokazują materiały archiwalne z przygotowań do Okrągłego Stołu (spotkania w willi MSW przy ulicy Zawrat) oraz z rozmów, jakie od lutego do kwietnia 1989 roku prowadzono w Magdalence. Podsumowania obrad Okrągłego Stołu dokonują wybitni polscy historycy i socjologowie, m. in.: prof. Paweł Wieczorkiewicz, dr Antoni Dudek, prof. Ireneusz Krzemiński, prof. Paweł Śpiewak oraz dr Tomasz Żukowski. 18:25 POLSKIE 100 LAT - POLITYKA SOWIECKA WOBEC POLSKI 1941 - 43 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Po agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 roku nie istniały żadne kanały łączności między rządem Rzeczypospolitej w Londynie a Moskwą. Dopiero po ataku Niemców na dotychczasowego sojusznika zostały nawiązane stosunki polsko - sowieckie. Podpisany został układ pomiędzy ambasadorem sowieckim w Londynie Iwanem Majskim i premierem rządu Rzeczypospolitej generałem Władysławem Sikorskim. Tworzenie armii polskiej w ZSRR napotykało jednak na mnóstwo przeszkód i w końcu spowodowało jej wycofanie do Iranu. Gdy w kwietniu 1943 roku Niemcy odkryli w Katyniu masowe groby oficerów polskich, Moskwa stwierdziła, że zostali zamordowani przez hitlerowców. Wniosek rządu Rzeczypospolitej do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie o zbadanie sprawy spowodował zerwanie przez Stalina stosunków z polskim rządem. Tym samym Stalin miał wolne ręce i mógł realizować własną politykę za pomocą tworzonych przez siebie struktur agenturalnych. 19:05 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 11/13 Serial wojenno - sensacyjny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Beer, na rozkaz Globckego, zawozi Skorzenego nad jezioro, gdzie więźniowie topią skrzynie ze złotem. Pokazuje też inne miejsca ukrycia skarbów wrocławskich banków. To złoto ma zasilić fundusz tajnej organizacji, którą tworzy Skorzeny. Z zamku wyrusza konwój z "Aparatem", który Globcke postanowił ukryć w podziemiach Książa. Beer jedzie na miejsce, aby wszystkiego dopilnować. Kilkanaście kilometrów przed zamkiem konwój atakują trzy radzieckie samoloty szturmowe. Niszczą wszystkie ciężarówki, zabijają wielu żołnierzy. Dowódca konwoju nagle odkrywa, że w skrzyniach jest piasek. Poinformowany o ataku Globcke, każe sprawdzić czy był to przypadkowy nalot. Nasłuch radiowy potwierdza, że piloci byli naprowadzani, a więc Rosjanie znali trasę konwoju. Tylko trzy osoby o tym wiedziały - poza Sauerem był to Beer. Globcke dzwoni do Sauera i wydaje rozkaz aresztowania Beera. Jorg uświadamia sobie, że mimo zniszczenia "Aparatu" Globcke nie wygląda na zmartwionego. Uznaje, że "Aparat" istnieje i jest w Czosze. Wkrótce Globcke żegna się słowami: spotkamy się i jeżeli wypełni pan moje polecenia, to uratuje życie Natalii i Anny Marii. W przeciwnym razie obie zostaną zabite. Nie mam innego wyjścia - dodaje na pożegnanie. Informuje, że Sauer torturami zmusił Beera do zeznań. Okazuje się, że był on radzieckim szpiegiem, który informował gen. Zawieniagina. Z zamku wyjeżdżają ciężarówki ze skrzyniami. To Globcke wywozi prawdziwy "Aparat". W zamku Książ Sauer przychodzi do celi, aby zastrzelić wymęczonego Beera. Temu udaje się uniknąć śmierci, gdyż przekonuje Sauera, że wie gdzie jest ukryte złoto. Sauer postanawia opóźnić wyrok. 20:00 TEATR HISTORII - "RYSZARD III" Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Williama Szekspira "Ryszard III" z 1989 r. w reżyserii Feliksa Falka, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, FINA) będzie dr hab. Karol Samsel (literaturoznawca, filozof, poeta). Jedna z lepiej znanych sztuk Williama Szekspira opowiada o losach ostatniego króla z dynastii Plantagenetów, zarazem jednego z najbardziej kontrowersyjnych władców Anglii tamtego czasu. William Szekspir ukazał Ryszarda jako krwawego tyrana, zdobywającego władzę po trupach, są jednak historycy, którzy oceniają go zgoła inaczej jako przebiegłego gracza politycznego, co prawda pozbawionego skrupułów, ale nie odbiegającego w tym od innych postaci władców tej epoki. Inscenizacja Feliksa Falka jest o tyle ciekawa względem innych prezentacji tego dramatu, że mimo wierności tekstowi, tytułowy król jest tu bardziej przebiegłym manipulatorem, niż brutalnym i pozbawionym oporów krwiożercą. Spektakl jest przede wszystkim wielkiej popisem odtwórcy głównej roli - Andrzeja Seweryna. Aktor zbudował postać niezwykle złożoną: cynika, mordercy, ale jednocześnie człowieka nieszczęśliwego, z głębokim poczuciem bycia skrzywdzonym. Z kolei fizyczna szpetota Ryszarda jest odzwierciedleniem jego brutalności. Sztuka Feliksa Falka wiązała się z ważnym powrotem Andrzeja Seweryna na polska scenę, po latach spędzonych we Francji, na scenie Comedie - Francaise. Spektakl jest zaliczany do tzw. złotej setki Teatru Telewizji. 20:15 TEATR TELEWIZJI - RYSZARD III Teatr, 156 min, Polska, 1989 Autor: William Szekspir Przekład: Roman Brandstaetter Reżyseria: Feliks Falk, Maciej Guzy Zdjęcia: Adam Mrzygłocki Aktorzy: Andrzej Seweryn, Anna Polony, Mirosława Dubrawska, Ewa Mirowska, Jolanta Piętek, Wojciech Wysocki, Jerzy Trela, Jerzy Bińczycki, Krzysztof Globisz, Ryszard Sobolewski, Edward Lubaszenko, Marian Dziędziel, Andrzej Hudziak, Zygmunt Józefczak, Piotr Skiba Spektakl znajduje się na liście Złotej Setki Teatru Telewizji. Historia Ryszarda III, ostatniego króla z dynastii Plantagenetów, panującego w latach 1483 - 85, jednego z najbardziej kontrowersyjnych władców Anglii. Dramat Szekspira powstał już za panowania następnej dynastii - nadejście epoki Tudorów sygnalizuje pojawienie się w finale Henryka VII. "Ryszard III", napisany ok. 1592 r. , wraz z trylogią "Henryk VI" otwiera serię Szekspirowskich kronik historycznych i należy do najwcześniejszego zespołu sztuk. Historycy epoki opisali Ryszarda III jako przebiegłego gracza politycznego, pozbawionego skrupułów w rządzeniu i szaleńczo odważnego w walce, demagoga chętnie dającego popisy niezwyciężonej dialektyki. Szekspir utrwalił taki właśnie wizerunek - osoby bezwzględnej, którą pcha do działania ambicja i zdobycie władzy, a także chęć powetowania sobie krzywd doznanych od natury i ludzi. Świat widzi w księciu człowieka ułomnego i brzydkiego, to rodzi w kalece poczucie odrzucenia, osamotnienia, całkowitego braku więzi emocjonalnych z otoczeniem. Staje się zimny i wyrachowany, lecz jego chęć wywyższenia się ponad wszystkich w znacznej mierze wynika z kompleksu niższości i pogardy dla samego siebie. Ryszard jest świadom własnej przewagi nad ludźmi ze swego otoczenia, ma wielki umysł, niespożytą energię, żelazną wolę. Podejmuje walkę, gotów zmierzyć się ze światem, a nawet z odwiecznym boskim prawem. Zamierza wygrać, odrzucając wszelkie normy. (...) Ryszard, książę Gloster, jest tak szpetny, że "nawet psy wyją, gdy kuśtykając koło nich przechodzi". Człowiek odepchnięty przez innych, z premedytacją postanawia zostać łajdakiem, który krzyżuje ludzkie losy, nie wahając się nawet popełnić zbrodni. Planuje szereg intryg, które doprowadzają do uwięzienia i zamordowania księcia Clarence'a, a następnie do śmierci drugiego brata, króla Edwarda IV. Mianowany regentem za małoletniego Edwarda V, postanawia poślubić piękną lady Annę. Wszyscy wokół go nienawidzą - owdowiała królowa Elżbieta i jej stronnicy, i stara królowa Małgorzata. Książę Gloster, górujący nad otoczeniem inteligencją i niewiarygodną wręcz zdolnością wpływania na ludzi, rozpoczyna usianą nowymi ofiarami, bezwzględną walkę o tron. Wreszcie doprowadza do tego, że poddani sami proszą go, by przyjął koronę. Król Ryszard III jest już pewien, że teraz nikt mu się nie sprzeciwi. Nie waha się usunąć z drogi na zawsze prawych pretendentów do tronu, synów dwarda IV. Pozbywa się też wpływowego księcia Buckingham, który mógłby się okazać sprzymierzeńcem zbyt potężnym i nielojalnym. W końcu poddani zaczynają się burzyć. Na czele zbuntowanych przeciwko krwawej tyranii staje książę Richmond. Do ostatecznej rozprawy dochodzi na polu bitwy pod Bosworth. To tutaj padnie rozpaczliwy okrzyk: Konia! Królestwo za konia! (www. tvp. pl) 23:05 KORONACJA KRÓLOWEJ ELŻBIETY II (THE CORONATION OF QUEEN ELIZABETH II) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Koronacja Elżbiety II była ogromną operacją logistyczną i w Wielkiej Brytanii wydarzeniem niezwykle ważnym. Dokument spełnia obietnicę i odsłania jej kulisy, czerpiąc z archiwów, wspomnień naocznych świadków i uczestników (na przykład dam dworu czy śpiewaka z chóru w opactwie Westminsterskim). O kontrowersjach tylko napomyka - na uroczystość nie zaproszono byłego króla Edwarda VIII i jego żony rozwódki, Szkoci czuli się niedowartościowani, zaś niektórzy royalsi byli przeciwni obecności kamer telewizyjnych. Główna bohaterka wydaje się spięta i nieco speszona ciężarem korony. Ustanawiając nowe rządy młodej królowej i jej małżonka, brytyjska rodzina królewska wskazywała jednoczące znaczenie współczesnej monarchii oraz wierność tradycji i ciągłości korony na Wyspach. Początkowo sama skala wydarzenia oraz naciski wysoko postawionych osób, które chciały przy tej okazji zagrać pierwsze skrzypce, zapowiadały, że całe przedsięwzięcie najprawdopodobniej zamieni się w katastrofę. 2 czerwca 1953 roku padał deszcz, co nie zniechęciło jednak tłumu gapiów. Reakcje londyńczyków świadczą, że monarchizm był wówczas mocno zakorzeniony. Pod panowaniem młodej Elżbiety łatwiej było też zapomnieć o wojnie i powojennej depresji. Szacuje się, że uroczystość koronacji, która nigdy w tej formie nie zostanie powtórzona, podziwiało na ekranach małych, biało - czarnych telewizorów 20 milionów ludzi. 24:00 GOLIAT - ZAPOMNIANY BOHATER Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Sańpruch, Jarosław Nyk Zdjęcia: Tomasz Kozieł, Sebastian Knizia Historia Amerykanina polskiego pochodzenia Juliana E. Kulskiego, który jako 12 - latek walczył w II Wojnie Światowej. Był synem prezydenta okupowanej przez Niemców Warszawy, który uratował od śmierci setki Żydów i członków polskiego Państwa Podziemnego. Po wojnie Julian E. Kulski studiował w Oxfordzie i Yale, jako architekt osiągnął sukces w USA, pracując dla Banku Światowego. Historia jego rodziny została wymazana przez komunistów z podręczników historii. Po 70 latach twórcy filmu dotarli do niepublikowanych materiałów archiwalnych i pokazują prawdziwą historię bohaterów: ojca i syna. W 1941 roku Kulski, jako 12 - latek, złożył przysięgę żołnierską. Działał w ZHP, następnie w Szarych Szeregach, gdzie jego przełożonym był Ludwik Berger ps. Goliat. Po śmierci Bergera Kulski przyjął na jego cześć pseudonim Goliat. Walczył w 9. Kompanii Dywersyjnej AK Żniwiarz. Brał udział w Powstaniu Warszawskim od chwili jego wybuchu jako żołnierz zgrupowania Żywiciela na Żoliborzu. Za odwagę w walce został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po upadku powstania trafił do obozu jenieckiego. Następnie wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie poprosił o azyl. Włączony do Polskich Sił Zbrojnych. Wkrótce został zwolniony z wojska ze względu na stan zdrowia. W 1946 roku rozpoczął studia w Szkole Architektury w Oksfordzie. Dzięki pomocy przyjaciela rodziny Jana Nowaka - Jeziorańskiego, kuriera Komendy AK i Rządu RP w Londynie, w 1949 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych i rozpoczął studia na Yale University, równocześnie pracował na swoje utrzymanie. Członek American Institute of Architects. Autor autobiograficznej książki "Dziedzictwo Orła Białego". 01:20 DONALD TRUMP: ANATOMIA SUKCESU (TRUMP: ANATOMY OF A MAN) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Frdric Mitterrand Znany ze swojej polityki, nieprzewidywalnego zachowania i słownych prowokacji, Donald J. Trump, 45. prezydent USA wprawia świat w panikę. Populistyczny miliarder, indywidualista chroniony przez otoczenie złożone głównie z jego rodziny. 02:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA POWSTAŃCZYM SZLAKU Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Historia jednej z tych bitew Powstania Styczniowego, która rozegrała się w najbardziej niedostępnych matecznikach Puszczy Białowieskiej. Trudna topografia, skomplikowane badania, ale stawką jest odnalezienie mogił 32 poległych powstańców. A za wskazówkę służy nam pamiętnik Ignacego Aramowicza, uczestnika boju. Do akcji mobilizujemy poszukiwaczy z całej Polski i najnowszy sprzęt elektroniczny. 02:55 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCA BITWA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldek Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Poniedziałek 29 maja 1944 roku. Tego dnia niebo nad Anglią było czyste, wiał lekki wiatr, morze wokół wysp było spokojne. Amerykański dowódzca Dwight Eisenhower przejrzał prognozy pogody. Wskazywały, że dobre warunki utrzymają się przez najbliższy tydzień. Generał nakazał wysłać rozkaz "Ćwiczenia Hornpipe plus 6". Oznaczał on, że inwazja na Europę ma rozpocząć się 5 czerwca. Wielka machina inwazyjna, którą tworzyło 120 tysięcy żołnierzy, jacy mieli wylądować w pierwszym rzucie, 5 tysięcy okrętów i 10 tysięcy samolotów, zaczęła działać. Ta machina musiała rozpędzać się przez parę dni i zatrzymanie jej lub zawrócenie było praktycznie niemożliwe. 03:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 2 Magazyn, 21 min, Polska, 1994 Autor: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek ilustrujący udział Armii Czerwonej w II wojnie światowej. Wykorzystano materiały archiwalne.