TVP Historia Sobota, 05.02.2022 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 5 LUTEGO ODC. 463 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1916 - w kabarecie w Zurychu narodził sie artystyczny ruch "Dada"; 1951 - Maria Dąbrowska o planach "umasowienia" nauki języka rosyjskiego w polskich szkołach; 1971 - Apollo 14 na Księżycu, pierwsza lunarna partia golfa; 1982 - w Świdniku zapoczątkowano bojkot "Dziennika TV" poprzez masowe wychodzenie na spacer w czasie emisji; 07:05 HELENKA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Autor: Julita Wołoszyńska - Matysek Reżyseria: Julita Wołoszyńska - Matysek Historia ostatnich lat życia młodej świeckiej misjonarki Heleny Kmieć, która w styczniu 2017 roku w Boliwii w Cochabambie została bestialsko zamordowana. Przebywała tam jako wolontariuszka misyjna w domu sióstr służebniczek dębickich, w prowadzonej przez nie ochronce dla dzieci. 07:55 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - TRUDNY POWRÓT KANADA 1945 - 1961. ODC. 6 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 08:25 PRZYSTANEK SLOW FOOD - ODC. 5 - PODHALE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Jacek Szklarek Wykonawcy: Jacek Szklarek (prowadzący) W tym odcinku odwiedzimy Podhale. W okolicach Czorsztyna wspólnie z bacami i juhasami poznamy uroki życia w polskich górach i oczywiście zrobimy tradycyjne oscypki. Pojawimy się również w Szczawnicy słynącej z różnego rodzaju zdrowotnych wód. Na koniec gratka dla fanów dobrej muzyki - Muzyczna Owczarnia. 08:55 JANOSIK - ODC. 7/13 - BECZKA OKOWITY Serial przygodowy, 44 min, Polska 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Austriacy wysyłają przeciwko rozbójnikom regularne wojska. Zbójnicy z Janosikiem przechodzą na drugą stronę Tatr, do słowackiej wioski. Tutaj biorą w obronę bitego przez hajduków chłopa, a dowódcę oddziału za karę wrzucają do beczki z okowitą. 09:55 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - POWSZEDNIA, CHOĆ NIEZWYKŁA MĄKA Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W swojej kolejnej wyprawie kulinarnej Karol Okrasa zajmie się jednym z najstarszych i najważniejszych wynalazków kulinarnych ludzkości, czyli mąką. Kto pierwszy roztarł na pył ziarna zboża, a potem upiekł pierwsze placki, tego nigdy się nie dowiemy. Znaleziska archeologiczne wskazują, że nasi prehistoryczni przodkowie znali mąkę już prawie 30 tysięcy lat temu. Na pewno znali ją starożytni. Grecy używali do jej produkcji młynów wodnych, Rzymianie młynów stożkowych napędzanych siłą zwierząt. W dawnej Polsce stałym elementem krajobrazu były wiatraki, czyli młyny napędzane siłą wiatru. W wiatrakach wiatr, a w młynach wodnych woda poruszały kamienne ziarna mielące na pył ziarna zbóż. Dziś czynią to nowoczesne młyny. A ten prehistoryczny wynalazek towarzyszy człowiekowi do dziś. Każdy z nas codziennie sięga po produkt stworzony z użyciem mąki: pieczywo, makarony, kluski, ciasta na deser, wszędzie pojawia się mąka. Jakie dania z udziałem mąki przygotuje Karol? Wśród dań: pikantny, drożdżowy placek z kapustą i grzybami, a także słodkie lane placki z owocami oraz kluski prażuchy z mąki typu graham podane z prażonym na patelni łososiem. 10:30 WYNALAZKI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - TELESKOP. ODC. 1/6 (REVOLUTIONS: THE IDEAS THAT CHANGED THE WORLD) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Stephen Mizelos Samochód. Samolot. Smartfon. Rakieta. Robot. Teleskop. Uznajemy te urządzenia za coś oczywistego, ale każde z nich jest szczytem ludzkich osiągnięć, a jego historia sięga daleko w przeszłość. Powstawały latami, często w wyniku zaskakujących przypadków albo dzięki wielkim przełomowym odkryciom, a nawet cudom. Kosztowały lata walki i poświęcenia zdeterminowanych jednostek. Każdy z nich zrodził się, aby zaspokoić podstawowe ludzkie potrzeby i zrealizować odwieczne marzenia człowieka: potrzebę komunikacji, pragnienie odnalezienia naszego miejsca we wszechświecie czy potrzeby odkrywania i podróżowania. Ta seria to podróż przez historię człowieka, opowiedziana z perspektywy tych sześciu technologicznych cudów. Ujawnia, jak nauka, wynalazczość, często przypadek rozwijały się i uzupełniały, w wyniku czego zmieniły świat na zawsze, ale i ukształtowały współczesnego człowieka. 12:40 ESSEQUIBO - UKRYTA RZEKA CZ. 1 (ESSEQUIBO - RETURN TO THE LOST WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Marion Pollmann, Rainer Bergomaz Niezwykła podróż do krainy Essequibo, rzeki ukrytej głęboko w amazońskiej dżungli, zakrytej grubymi chmurami i niewidocznej z góry. Jest to najdłuższa rzeka w Gujanie, jej źródła znajdują się na Wyżynie Gujańskiej i uchodzą do Oceanu Atlantyckiego. Pełno tu wąwozów i wodospadów, bagien, dziwnych roślin i zwierząt. Nawet sami mieszkańcy z plemion Amazonii nie znają wszystkich zakamarków i całej tutejszej fauny i flory. W dolinie rzeki znajdują się miejscowe skarby - eksploatowane złoża złota i diamentów. 13:40 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. TAJEMNICE DOMOWEJ SPIŻARNI Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W 1933 roku Gebethner i Wolff wydał niewielką książeczkę. Jej autorem był pisarz, który chyba najbardziej wśród polskich tworców tamtego okresu był kulinarnie uwrażliwiony. Chodzi o Jarosława Iwaszkiewicza i opowiadanie "Panny z Wilka", którego kluczowe sceny dzieją się w spiżarni. Spiżarnia w Wilku jest miejscem miłości, tu odżywają też wspomnienia dawnych uniesień. W spiżarni we dworze, czy to bogatym, czy biednym biło serce kuchni dwudziestolecia. W kolejnym odcinku programu potrawy ze spiżarni. Spiżarnia przechowywała domowe przetwory. Jednym z takich przetworów, które mogłyby stać na spiżarnianej półce, są marynowane gruszki. Drugą potrawą są rożenki śliwkowe, klasyk kuchni dwudziestolecia. 14:15 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 9 STĄD MÓJ RÓD. ROK 1920 Serial historyczny, 71 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Eugeniusz Kujawski, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Wincenty Grabarczyk, Grażyna Barszczewska, Tadeusz Szaniecki, Zbigniew Buczkowski, Sławomira Łozińska, Tadeusz Borowski, Stefan Szmidt, Izabela Trojanowska, Józef Nalberczak Niepodległościowe tradycje rodziny Pasterników dzielnie podtrzymują synowie Stanika i porucznik Tadeusz - syn Kazimierza i Anny Boruckiej. Ich losy splatają się nierozerwalnie z doniosłymi przemianami historycznymi na Śląsku. Dopiero co upadło II Powstanie Śląskie. Niemiecki terror przybiera na sile. W marcu 1921 roku ma się odbyć plebiscyt, który rozstrzygnie o przynależności narodowej Śląska. Niemcom udaje się sprowadzić na Śląsk wszystkich rodaków, którzy się tu urodzili. Dzięki temu wygrywają plebiscyt. Polacy nie zamierzają jednak rezygnować. Wybucha trzecie i ostatnie Powstanie Śląskie. 15:35 SYRENI ŚPIEW Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dagmara Spolniak Scenariusz: Dagmara Spolniak Syreni śpiew budzi jednoznaczne skojarzenia. Tymczasem film Dagmary Spolniak ma niewiele wspólnego z uwodzicielskim popisem mitycznych kusicielek. Raczej z aluzją do Syrenki, czołowej reprezentantki polskiej myśli motoryzacyjnej, ale przede wszystkim z fenomenem lat sześćdziesiątych w festiwalowym Opolu, mimo upływu lat, wciąż czarującym śpiewem. Film zawiera nie tylko wypowiedzi o Opolu i fenomenie jego festiwalowych klimatów widzianych zza kulis, przeplatanych wypowiedziami samych opolan, ale również wiele scen fabularyzowanych oraz archiwalne zdjęcia naszego miasta w latach 60. XX wieku. Chcemy tym filmem bawić, ale przede wszystkim zachęcić do odkrywania tożsamości miasta i jego historii - mówi autorka filmu. Film podkreśla wagę wydarzenia, jakim był Festiwal Polskiej Piosenki lat 60. budujący poczucie przynależności i dumy całej społeczności Opola. 16:30 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1972 - 1992: CZTERY ROZWODY I POŻAR. ODC. 4/4 (ODC. 4/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Historia zamku Windsor, którego mury i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia wiele faktów dotyczących najsłynniejszej brytyjskiej rodziny. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - PRYMAS TYSIĄCLECIA I MĄŻ STANU Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Antykomunizm każe Wyszyńskiemu wierzyć, że ustrój socjalistyczny w Polsce jest zjawiskiem przejściowym, że kraj nasz przeżywa coś w rodzaju krótkiego interregnum, po którym nastąpi przywrócenie porządków miłych sercu kardynała, porządków, które zachwalał niegdyś na łamach "Ateneum Kapłańskiego". Kościół katolicki w Polsce kardynał chciałby przekształcić w siłę zdolną spowodować nie tylko upadek socjalizmu w naszym kraju, lecz nawet "uratować cały świat kapitalistyczny od groźby rewolucji społecznej". Taką charakterystykę wystawił Prymasowi Tysiąclecia w 1968 roku major Zenon Chmielewski z Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Przyznać trzeba, że była niezwykle trafna. Czy prymas Stefan Wyszyński był politykiem? Co mogło zdecydować o powierzeniu księdzu Wyszyńskiemu sakry biskupiej w 1946 roku? Dlaczego prymas Wyszyński zdecydował się na zawarcie porozumienia z komunistami w 1950 roku? Jak porozumienie zostało przyjęte przez Episkopat? 9 lutego 1953 roku władze wydają dekret o obsadzaniu duchownych stanowisk kościelnych; nakazują duchownym składanie przysięgi na wierność PRL. Jak reaguje prymas Wyszyński? ["Non possumus"] Dlaczego Prymas został aresztowany? Jak zachowuje się Episkopat wobec aresztowania prymasa. Prymas został uwolniony jesienią 1956 roku: jakie były warunki uwolnienia? Jaki był stosunek prymasa do nowych władz? Program odnowy religijno - moralnej Narodu opracowany przez Prymasa w czasie internowania [Wielka Nowenna] i jej skutki. Państwo uznało ten program za opozycyjną działalność polityczną. Czy była to działalność polityczna? List biskupów polskich do biskupów niemieckich w czasie Soboru Watykańskiego. Kto był jego inicjatorem? Jak został przyjęty przez Gomułkę? Rola Prymasa w zintegrowaniu Ziem Odzyskanych z resztą państwa i utworzeniu tam polskich struktur kościelnych. Rok milenijny to ostra konfrontacja Państwa z Kościołem. Stanowisko Prymasa wobec tzw. wydarzeń marcowych z 1968 roku i wobec Grudnia ' 70. Relacje Prymasa z ekipą Gierka. [Władze skierowały do Pawła VI prośbę, by nie przyjmował rezygnacji prymasa z pełnionej funkcji, złożonej przez niego po osiągnięciu 75 lat]. Pierwsza wizyta Jana Pawła II w Polsce. Czy to symbol zwycięstwa Prymasa nad komunistami? Goście: prof. Jan Żaryn - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, prof. Antoni Dudek - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, dr Stanisław Królak. 18:10 CHŁOPI - ODC. 4/13 - WESELE Serial obyczajowy, 51 min, Polska, 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, Tadeusz Fijewski, Jadwiga Chojnacka, August Kowalczyk, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, Mieczysław Czechowicz, Bronisław Pawlik, Irena Karel, Barbara Ludwiżanka, Wanda Łuczycka Boryna żeni się z Jagną, w Lipcach odbywa się huczne i długie wesele. Wśród gości brakuje tylko Antka i Hanki, którzy mieszkają teraz w nędznej chałupie jej ojca. Józka, siostra Antka, przynosi im coś do jedzenia. Antek wyrzuca ją, nie chce nic z ojcowskiego stołu. Tymczasem w stodole dogorywa postrzelony Kuba. Próbując odciąć sobie siekierą nogę przeżartą gangreną, traci resztki sił i umiera. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 36. POLSCY OLIMPIJCZYCY Teleturniej, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Nie zwycięstwo się liczy, a udział - głosi słynna olimpijska maksyma. Jednak to właśnie medal olimpijski jest marzeniem każdego sportowca. Irena Szewińska, Robert Korzeniowski, Jerzy Pawłowski, Halina Konopacka, Janusz Kusociński, Waldemar Baszanowski, Adam Małysz, Kamil Stoch, Justyna Kowalczyk, Jerzy Kulej to zaledwie początek długiej listy wielkich nazwisk polskich mistrzów olimpijskich. Niezapomniane zwycięstwa. Te bezdyskusyjne i te o milimetry, ułamki sekund. Będące efektem talentu, ciężkiej pracy, ale też odrobiny szczęścia, które podobno sprzyja lepszym. Polscy olimpijczycy to temat tego odcinka teleturnieju Giganci historii. 21:35 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - WINSTON CHURCHILL, LEW ALBIONU (CHURCHILL, LE LION AU COEUR TENDRE...) Film dokumentalny, 115 min, Francja, 2016 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film pozwala lepiej poznać charakter i osobowość oraz życie osobiste i działalność polityczną Winstona Churchilla, nazywanego przez wielu pieszczotliwie starym lwem. Ten ekstrawagancki Anglik, potomek znanego arystokratycznego rodu był niezwykle radykalnym zwierzęciem politycznym, który z dużą swobodą poruszał się na arenie wielkiej światowej polityki. Churchill zbudował swoją legendę na niewzruszonej woli nieustępowania nazistowskiemu reżimowi Hitlera. Dlatego przez wielu uważany jest za wybawcę Wielkiej Brytanii, człowieka który ocalił ojczyznę. Ale niektóre jego decyzje pozostawiają wiele do życzenia, a jego pragmatyzm polityczny był często realizowany kosztem innych. Mogli się o tym przekonać Polacy walczący po stronie aliantów, którzy poczuli się zdradzeni po decyzjach konferencji w Jałcie. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to cykl filmów historycznych, realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Seria, w oparciu o archiwalia, fragmenty biograficznych filmów fabularnych i wypowiedzi ekspertów, przybliża losy najbardziej charakterystycznych postaci historii europejskiej. Gospodarzem programu jest Stephane Bern, znany francuski prezenter. 23:45 KRZYŻACY Film historyczny, 166 min, Polska 1960 Reżyseria: Aleksander Ford Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Jerzy Stefan Stawiński i Aleksander Ford Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Kazimierz Serocki Aktorzy: Mieczysław Kalenik, Andrzej Szalawski, Grażyna Staniszewska, Aleksander Fogiel, Urszula Modrzyńska, Emil Karewicz, Józef Kostecki, Tomasz Białoszyński, Lucyna Winnicka, Janusz Stachocki, Zdzisław Jasiukiewicz, Mieczysław Voit, Henryk Borowski, Seweryn Butrym, Leon Niemczyk Premiera "Krzyżaków" odbyła się 15 lipca 1960 r. , dokładnie w 550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu miało wymowę niemal symboliczną. O tym, jak bardzo starano się go nie przekroczyć, świadczy fakt, że od powzięcia pomysłu o ekranizacji Sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora roku. Poprzedziła ją bardzo szeroko zakrojona kampania reklamowa, dyskusje w radiu i w telewizji. Dziesiątki konsultantów dopasowywały literacki obraz wydarzeń i postaci do ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, niezbyt przychylnie ukazanego na kartach książki. Na jego filmowej rehabilitacji zyskała poetyka filmu, opiewającego królewską mądrość i odwagę. Obszerny materiał literacki wymagał - z konieczności - selekcji, ograniczenia się do kilku wybranych wątków. Na pierwszy plan wysunięto losy Juranda ze Spychowa, zdradziecko atakowanego przez Krzyżaków ze Szczytna, którym przewodzi okrutny komtur Zygfryd de Loewe. Równolegle poprowadzono wątek romansowy między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką. Punkt kulminacyjny stanowi finałowa bitwa pod Grunwaldem. Po premierze filmu opinie recenzentów były podzielone. Jedni widzieli w tym obrazie zrealizowanym w nowatorskiej jak na tamte czasy technice panoramicznej ogromny sukces polskiej kinematografii, inni - i ci byli w większości - wytykali brak szerszego spojrzenia na zderzenie nie tylko dwóch sił politycznych, ale także dwóch kultur, dwóch cywilizacji. Nie bacząc na zdanie krytyków, publiczność ciągnęła tłumnie do kin. Popularność filmu wzmagała zresztą powszechna znajomość książki. Rok 1409. Młody, porywczy rycerz Zbyszko z Bogdańca atakuje pod Krakowem poselstwo krzyżackie. W odwecie Kuno von Lichtenstein żąda od Jagiełły śmierci Zbyszka za znieważenie majestatu. Od śmierci ratuje młodzieńca dwórka księżnej Anny Mazowieckiej, Danusia Jurandówna, córka rycerza ze Spychowa. Staropolskim zwyczajem wybiera Zbyszka na męża, co uniemożliwia wykonanie wyroku. Wkrótce Krzyżacy najeżdżają siedzibę Juranda ze Spychowa - jednego z największych wrogów zakonu. Zabijają jego żonę i porywają córkę, którą trzymają w zamku malborskim. Zbyszko nadaremnie jej szuka, zbliżając się w tym czasie do zakochanej w nim Jagienki. Krzyżacy zaś wysyłają Jurandowi wiadomość, że uwolnią córkę, jeśli on sam stawi się w Malborku. Krzyżacy upokarzają Juranda i wtrącają do lochu, a zamiast córki pokazują mu obcą dziewczynę. Tymczasem Zbyszko w pojedynku zabija brata Rotgiera, przybranego syna komtura Zygfryda de Loewe. 03:25 TAM, GDZIE JESTEŚMY - TU MÓWI HEMAR Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Scenariusz: Leszek Platta Zdjęcia: Marek Borzęcki Bohaterem filmu dokumentalnego jest Marian Hemar - poeta, satyryk, dramaturg, tłumacz, autor tekstów piosenek. Wspominają go znajomi i przyjaciele. W filmie wykorzystano fragmenty programów: "Kwadrans z Hemarem", "Parnas literacki - Marian Hemar", "Salon lwowski - Włada Majewska", Salon lwowski - Andrzej Hiolski","Salon lwowski - może to już ostatni batiar"oraz archiwalne materiały filmowe Telewizji Polskiej.