TVP Kultura Wtorek, 01.02.2022 09:25 MISTRZ Dramat, 76 min, Polska, 1966 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Zdzisław Skowroński Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Johann Sebastian Bach Aktorzy: Janusz Warnecki, Ignacy Gogolewski, Ryszarda Hanin, Andrzej Łapicki, Henryk Borowski, Igor Śmiałowski, Zbigniew Cybulski "Mistrz" wystawiony w Teatrze TV przyniósł twórcom m.in. nagrodę państwową I stopnia. Film Jerzego Antczaka według tejże sztuki zdobył Prix Italia. Jury festiwalu, uznawanego za najpoważniejszą imprezę radiowo - telewizyjną w świecie, nagrodziło scenariusz i reżyserię. Recenzenci byli jednak zgodni, że "Mistrz" w ogromnym stopniu zawdzięcza międzynarodowe laury Januszowi Warneckiemu. Z myślą o nim napisał sztukę Zdzisław Skowroński. Jerzy Antczak namówił przeszło 70 - letniego artystę, heroicznie znoszącego swoje kalectwo, do zagrania roli, która przeszła do historii naszej telewizji. Notabene, właśnie w telewizji, we współpracy z Antczakiem, ten wybitny aktor stworzył u schyłku życia trzy wielkie kreacje ("Milczenie morza" Vercorsa, "Głos" i "Mistrz" Skowrońskiego). "Mistrza" oglądało się ze ściśniętym gardłem. A przecież aktor nie próbował wyciskać łez. Był skupiony, surowy w wyrazie. W pewnym sensie grał siebie - aktora tułającego się w młodości po prowincjonalnych teatrach, człowieka, który przeżył Pawiak, okupację, poniżenie i wielkie cierpienie. W sztuce Zdzisława Skowrońskiego postać "mistrza" powraca we wspomnieniach młodego aktora. Przygotowuje się on właśnie do roli Makbeta. Słynny monolog ze sztyletem mówi tak, jakby "kogoś widział przed sobą". Rzeczywiście, ma przed oczami scenę z czasów okupacji. W podwarszawskim dworku schronili się uciekinierzy z miasta. Wśród nich - stary aktor, pochłonięty przygotowaniami do wymarzonej roli Makbeta, święcie przekonany, że zagra ją po wojnie. W domu zjawia się gestapo. Szuka partyzantów, którzy wysadzili pociąg. Spośród zebranych wybiera zakładników. Stary buchalter, jak zapisano w kenkarcie, nie interesuje gestapowców. Wskazują na młodego aktora. "Mistrz" chce przekonać wszystkich, że on też jest artystą, choć nigdy w życiu nie zagrał żadnej wielkiej roli. Tej ostatniej szansy nie może stracić. I nie traci. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 17 PRZYJAZNA HAŁDA. ROK 1944 Serial historyczny, 70 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Zbigniew Zaniewski, Czesław Stopka, Krzysztof Stroiński, Maria Mielnikow-Krawczyk, Dorota Pomykała, Grażyna Barszczewska, Lidia Bienias, Ewa Ziętek, Teresa Lipowska, Tadeusz Szaniecki Czerwiec 1944 roku. Zygmunt przyjeżdża na urlop do domu. Na wieść o śmierci ojca postanawia nie wracac na front i uciec do partyzantki w GG. Tymczasem gestapo prowadzi na Śląsku "czystkę", mającą na celu likwidację wszystkich byłych powstańców. Na "czarnej liście" są m. in. Garus, Robert i Mendera. Zygmunt wspólnie z kolegami z wojska ratuje dwóch ostatnich przed niechybnym aresztowaniem. Razem uciekają do Krakowa, skąd dzięki Gustkowi dostają się do partyzantki. 12:20 WAHADEŁKO Dramat psychologiczny, 56 min, Polska 1981 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Wit Dąbal Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Janusz Gajos, Dorota Stalińska, Mirosława Marcheluk, Zofia Tomaszewska, Małgorzata Załuska, Bogusław Sochnacki, Stanisław Jaroszyński, Janusz Dąbrowski, Jacek Odrowąż Pieniążek Wahadełko to w żargonie lekarskim nazwa epilepsji. Jej atak można bowiem wywołać, wprawiając w wahadłowy ruch jakiś przedmiot przed oczami chorego. Głównym bohaterem filmu Filipa Bajona jest trzydziestokilkuletni Michał, były student politechniki i przewodniczący ZMS. Większość czasu spędza w łóżku w swoim zagraconym pokoju. Cierpi na padaczkę, depresję oraz cukrzycę lub astmę (tego nie sprecyzowano). I on także ma swoje "prywatne" wahadełko. Czym ono jest? To jedno z pytań, które stawia widzowi reżyser. Nagrodzony "Srebrnymi Lwami Gdańskimi" na festiwalu w 1984 r. film Filipa Bajona to kameralny dramat psychologiczny, tak różny od niektórych jego wcześniejszych produkcji, pełnych rozmachu, zapełnionych tłumem postaci i wydarzeń ("Aria dla atlety", "Wizja lokalna 1901"). "Wahadełko" trwa niespełna godzinę i rozgrywa się w kręgu czterech osób: matki, dwojga jej dorosłych dzieci i sąsiadki, która pojawia się tylko epizodycznie. Centralną postacią jest Michał. Ciężar jego pielęgnacji spoczywa głównie na Anieli, siostrze bohatera. To ona podaje mu lekarstwa, spełnia wszystkie polecenia. Jedynym jasnym promykiem w jej bezbarwnym życiu jest "ogródek", który z braku odpowiedniejszego miejsca urządziła w kuchni. Anielę i Michała oddziela od matki duchowa przepaść. Ich rodzicielka była w czasach stalinowskich przodownicą pracy. Opętana przez demona ideologii wiele lat zaniedbywała dom i dzieci. Gdy kilkuletni syn był w sanatorium, nie odwiedziła go w święta Bożego Narodzenia. Dla psychiki chłopca miało to katastrofalne następstwa. Uraz został mu na całe życie. Nie tylko do matki, również do złowrogiej epoki, która mu ją odebrała. Nawet jako dorosły człowiek nie potrafi uwolnić się od wspomnień z lat pięćdziesiątych. Ascetyczną współczesną fabułę filmu przeplatają sceny retrospektywne z okresu "błędów i wypaczeń", zrealizowane w poetyce dokumentalnej. Z jednej strony pokazują one przyczyny całkowitego rozkładu rodziny Michała. Dowodzą, jak ideologia może zniekształcić ludzkie sumienie i doprowadzić do zniszczenia więzów z najbliższymi. Z drugiej zaś sugerują, że nie tylko epileptycy mają swoje "wahadełka". Mają je także społeczeństwa, otumanione propagandą i zahipnotyzowane perfidną socjotechniką. 13:30 JÓZEF MARIA BOCHEŃSKI (JOSEPH BOCHEŃSKI) Film dokumentalny, 54 min, Szwajcaria, 1970 Zdjęcia: Leo Lederrey W 1970 roku, na zlecenie szwajcarskiej telewizji RTS, dziennikarz Guy Ackermann przeprowadził wywiad z ojcem Józefem Marią Bocheńskim, rektorem Uniwersytetu we Fryburgu. Dominikanin Józef Maria Bocheński o polskich korzeniach (ur. 30 sierpnia 1902 pod Krakowem - zm. 8 lutego 1995 roku we Fryburgu) to światowej sławy filozof, politolog, historyk logiki, sowietolog. Znany z niespożytej energii i niekonwencjonalnych form zachowania; mając już prawie 70 lat, uzyskał licencję pilota. 3 maja 1987 roku został odznaczony przez władze RP na uchodźstwie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 14:45 MARYSIA I NAPOLEON Komedia kostiumowa, 110 min, Polska, 1966 Reżyseria: Leonard Buczkowski Scenariusz: Andrzej Jarecki, Leonard Buczkowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Beata Tyszkiewicz, Gustaw Holoubek, Juliusz Łuszczewski, Halina Kossobudzka, Ignacy Machowski, Kazimierz Rudzki, Anna Ciepielewska, Bogumił Kobiela, Wieńczysław Gliński, Andrzej Zaorski Historia romansu pięknej Marii Walewskiej i Napoleona nieraz inspirowała twórców filmowych. W roku 1937 w Hollywood powstał film "Pani Walewska" z udziałem takich gwiazd jak Greta Garbo i Charles Boyer. Była to historia tragiczna i melodramatyczna - wiadomo, że romans ów trwał niespełna trzy lata, poznali się na przełomie lat 1806 i 1807, a już w roku 1810 Napoleon poślubił Marię Ludwikę. W tym samym roku Maria Walewska urodziła cesarzowi syna Aleksandra. Andrzej Jarocki i Leonard Buczkowski - autorzy scenariusza "Marysi i Napoleona" - potraktowali tę miłosną historię z przymrużeniem oka. Pozwolili sobie także na pewną swobodę w traktowaniu faktów historycznych. A związany z Polską epizod biografii Napoleona opowiadany jest w filmie przez współczesną parę zakochanych. Polska, druga połowa XX wieku. Francuski naukowiec Napoleon Beranger przez przypadek w drodze na zjazd w Warszawie, zatrzymuje się w Walewicach. W tamtejszym pałacyku poznaje uroczą Polkę Marysię. Jest ona łudząco podobna do dawnej pani Walewic - Marii Walewskiej. Beranger poddaje się grze wyobraźni - w marzeniach on sam jest Napoleonem Bonaparte, a Marysia - jego piękną kochanką. Ta wycieczka w przeszłość zbliża naukowca i polską studentkę. 18:30 DO DZIEŁA Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Rybicki Scenariusz: Justyna Melonowska Wykonawcy: Justyna Melonowska (prowadząca) Muzyka. Tematem odcinka są książki o muzyce. Rozumienie muzyki w kluczu pitagorejskim, w którym chodzi nie o to, by "ja" mogło przejrzeć się w utworze muzycznym, ale by muzyka odzwierciedlała strukturę wszechświata, w czym dopiero odbiorca może się odnaleźć i "zobaczyć". Gościem programu będzie dr Antonia Karpowicz - Zbińkowska. 18:50 CZARNA ŻMIJA - SEZON 4, ODC. 3 (BLACK ADDER) Serial komediowy, 29 min, Wielka Brytania, 1989 Reżyseria: Richard Boden Scenariusz: Richard Curtis, Ben Elton Aktorzy: Rowan Atkinson, Tony Robinson, Hugh Laurie, Stephen Fry Edmund Czarna Żmija jest kapitanem wojsk brytyjskich podczas I Wojny Światowej. Tkwiący w okopach Czarna Żmija znalazł sposób na wyjazd ze swymi ludźmi do Londynu. Ma to być nagroda za zorganizowanie teatru frontowego i przedstawienia dla żołnierzy. 19:25 CZARNA ŻMIJA - SEZON 4, ODC. 4 (BLACK ADDER) Serial komediowy, 28 min, Wielka Brytania, 1989 Reżyseria: Richard Boden Scenariusz: Richard Curtis, Ben Elton Aktorzy: Rowan Atkinson, Tony Robinson, Hugh Laurie, Stephen Fry Edmund Czarna Żmija jest kapitanem wojsk brytyjskich podczas I Wojny Światowej. Na froncie trwa nabór do lotniczej formacji "dwudziestominutowców", której załoga ma za zadanie walczyć w powietrzu przez 20 minut. Czarna Żmija zapisuje się na szkolenie i rychło w czas odkrywa, że ci piloci po prostu po 20 minutach lotu giną. Kiedy już wylatuje w swój lot bojowy, spada wraz z samolotem po niemieckiej stronie frontu. 20:00 TEATR TELEWIZJI - INDYK Teatr, 85 min, Polska, 1964 Reżyseria: Jerzy Goliński Aktorzy: Kalina Jędrusik, Andrzej Żarnecki, Ignacy Machowski, Gustaw Lutkiewicz, Jan Kreczmar, Józef Pieracki, Andrzej Kozak, Kazimierz Opaliński, Tadeusz Fijewski, Aleksander Dzwonkowski "Rzecz dzieje się w romantyzmie, na obszarze księstwa" - określa autor. W dziwnej karczmie spotyka się dziwne towarzystwo. Były poeta, który sam tworzyć nie może, a z nudów niszczy dzieła klasyków. Były wojskowy, który nie jest w stanie werbować rekrutów, więc gra na skrzypcach, choć każdy wół ma o muzyce większe pojęcie niż on. Książę owładnięty ideą stworzenia urzędu Pary Kochanków Państwowych, owi kochankowie, pustelnik z gór, chłopi. Wszyscy wątpią we wszystko, są zniechęceni, "jest coś takiego w tutejszym klimacie, krajobrazie, powietrzu..." Nawet indyk, który "zbliżył się do kur w celach zupełnie jednoznacznych", oddala się zniechęcony. Stan totalnej impotencji, doprowadzony w sztuce do absurdu, budzi śmiech i grozę. Mrożek bezlitośnie rozprawia się z balastem załganych tradycji narodowych i polskich przywar, ale także zproblemami i obsesjami współczesnego świata, które wykraczają daleko poza "obszar księstwa". (www.tvp.pl) 23:25 DO DZIEŁA Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Rybicki Scenariusz: Justyna Melonowska Wykonawcy: Justyna Melonowska (prowadząca) Muzyka. Tematem odcinka są książki o muzyce. Rozumienie muzyki w kluczu pitagorejskim, w którym chodzi nie o to, by "ja" mogło przejrzeć się w utworze muzycznym, ale by muzyka odzwierciedlała strukturę wszechświata, w czym dopiero odbiorca może się odnaleźć i "zobaczyć". Gościem programu będzie dr Antonia Karpowicz - Zbińkowska. 23:55 MŁODA POLSKA - GRANICA Film obyczajowy, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Bartosz Brzesiński Scenariusz: Bartosz Brzesiński Zdjęcia: Tomasz Ślesicki Aktorzy: Alona Szostak, Cezary Morawski Ukrainka Olga pracuje w Polsce jako opiekunka schorowanego, przykutego do łóżka mężczyzny w średnim wieku. Na Ukrainie zostawiła męża i poważnie chorą córkę, której życie może uratować tylko bardzo kosztowna operacja. Mężczyzna proponuje, że da Oldze pieniądze w zamian za pewną przysługę. (filmpolski.pl) 00:30 PANORAMA KINA POLSKIEGO - DZIKIE RÓŻE Dramat, 93 min, Polska, 2017 Reżyseria: Anna Jadowska Scenariusz: Anna Jadowska Zdjęcia: Małgorzata Szyłak Muzyka: Agnieszka Stulgińska Aktorzy: Marta Nieradkiewicz, Michał Żurawski, Halina Rasiakówna, Konrad Skolimowski Młoda kobieta, chcąc znowu poczuć się kochaną i adorowaną, wplątuje się w romans z nastolatkiem. Niestety za tą chwilę zapomnienia przyjdzie zapłacić jej wysoką cenę. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy wraca mąż. Podejrzenia, plotki i oskarżenia będą przeplatać się z inną tragedią - na plantacji dzikich róż, gdzie pracuje kobieta, zaginie jej 2 - letni synek Jasio. Czy chłopiec się odnajdzie? Czy ta rodzina ma szansę przetrwać? I wreszcie, czy Ewa pogodzi rolę walczącej o małżeństwo kobiety z rolą matki, która być może będzie musiała porzucić własne dziecko? 02:15 KINO NOCNE - PAPUSZA Film biograficzny, dramat, 125 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Krauze, Joanna Kos - Krauze Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Wojciech Staroń Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Sebastian Wesołowski, Leokadia Brzezińska, Paloma Mirga, Andrzej Walden, Antoni Pawlicki, Artur Steranko, Jowita Budnik, Zbigniew Waleryś "Niezwykła historia wyjątkowej kobiety, która miała odwagę być sobą" - reklamowali "Papuszę" na plakacie filmowym producenci. Podstawą scenariusza filmu stała się rzeczywista historia przejmujących losów tytułowej bohaterki, poetki cygańskiej, piszącej w języku romskim. Była pierwszą romską autorką, która sama spisała swoje wiersze oraz pierwszą, której twórczość tłumaczono na język polski i wydano w oficjalnym obiegu. Do opublikowania jej wierszy doszło dzięki zaangażowaniu Jerzego Ficowskiego, który odkrył talent Papuszy, oraz dzięki staraniom Juliana Tuwima. Wydany w 1956 r. tomik "Pieśni Papuszy" przyniósł poetce rozgłos. Fabuła "Papuszy" charakteryzuje się wielowarstwową strukturą, nie ma prostej, linearnej akcji, jest wielkim splotem życiowych doświadczeń, różnych spostrzeżeń, emocji i zachowań. Branżowa prasa zwracała uwagę na stronę wizualną i muzyczną filmu: na wspaniałe zdjęcia, świetne aktorstwo oraz utwory Pawluśkiewicza, genialnie podkreślające nastrój i wydźwięk opowieści. Film przedstawia wydarzenia rozgrywające się w ciągu kilkudziesięciu lat, ukazując kolejne etapy życia i twórczości romskiej poetki. Nigdy nie uczęszczała do szkoły, sama zadbała o to, by nauczyć się czytać i pisać. Odważyła się sprzeciwić tradycyjnej roli cygańskiej kobiety. I chociaż była samodzielna i wyzwolona, nie kwestionowała patriarchalnej władzy swego starszego o ponad dwadzieścia lat i niekochanego męża, harfiarza Dionizego Wajsa. W filmie jest on jedną z głównych postaci, podobnie jak znany tłumacz i pisarz Jerzy Ficowski, ukrywający się w taborze Wajsa przed bezpieką. Nagrody: 2013 Karlove Vary (MFF) Wyróżnienie Specjalne Jury; Gdynia - nagroda za drugoplanową rolę męską dla Zbigniewa Walerysia, Nagroda za charakteryzację, nagroda za muzykę dla Jana Kantego Pawluśkiewicza, Valladolid (MFF) - nagroda za reżyserię i za najlepszą rolę męską; 2014 MFF w Pune - nagroda dla najlepszego filmu; nagroda za reżyserię; Polska Nagroda Filmowa Orzeł w kategoriach: najlepsze zdjęcia dla Krzysztofa Ptaka i Wojciecha Staronia, najlepsza scenografia dla Anny Wunderlich, najlepsze kostiumy dla Barbary Sikorskiej - Bouffał, najlepsza muzyka dla J. K. Pawluśkiewicza.