TVP Kultura Czwartek, 03.02.2022 09:30 WROTA EUROPY Dramat historyczny, 73 min, Polska 1999 Reżyseria: Jerzy Wójcik Scenariusz: Jerzy Wójcik, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Alicja Bachleda - Curuś, Kinga Preis, Agnieszka Sitek, Agata Buzek, Piotr Szwedes, Andriej Jegorow, Piotr Adamczyk, Henryk Boukołowski, Katarzyna Groniec, Marianna Kawka i inni "Wrota Europy" powstały na motywach reportażu Melchiora Wańkowicza "Szpital w Cichiniczach". Twórcami filmu są artyści niezwykle zasłużeni dla polskiej kinematografii. Reżyser i współscenarzysta Jerzy Wójcik zasłynął już w latach 50. jako czołowy operator "szkoły polskiej". To również dzięki jego zdjęciom takie filmy jak "Kanał", "Eroica", "Popiół i diament", czy "Krzyż Walecznych" stały się klasykami. Kunszt operatorski i wszechstronność Wójcika widać też znakomicie w monumentalnych freskach historycznych ("Potop", "Faraon") i subtelnych dramatach psychologicznych ("Matka Joanna od Aniołów", "Anioł w szafie"). "Wrota Europy" to drugi po "Skardze" (1991) autorski film Wójcika. W pisaniu scenariusza pomagał mu wybitny specjalista w tej dziedzinie Andrzej Mularczyk ("Sami swoi", "Wyjście awaryjne", "Wielki podryw", seriale "Droga" i "Dom"). Na autora zdjęć wybrano równie utytułowanego Witolda Sobocińskiego ("Wszystko na sprzedaż", "Wesele", "Sanatorium pod Klepsydrą", "Ziemia obiecana", "Piraci" i "Frantic" Romana Polańskiego). Jakby tego nie było dość, muzykę napisał Zygmunt Konieczny ("Zmory", "Klucznik", "Ucieczka z kina Wolność", "Historia kina w Popielawach") - nestor polskich kompozytorów filmowych, autor sporej części repertuaru Ewy Demarczyk. W przeciwieństwie do realizatorów "Wrót Europy", w obsadzie dominują aktorzy bardzo młodzi, choć już uznani. Dotyczy to zwłaszcza odtwórczyń trzech głównych ról kobiecych. Zosię zagrała szesnastoletnia Alicja Bachleda - Curuś ("Pan Tadeusz"), Irę - Agnieszka Sitek (gwiazda serialu "Złotopolscy"), a Halę Kinga Preis, zwyciężczyni XX Przeglądu Piosenki Aktorskiej, znana także z kilku świetnych występów w Teatrze TV. W filmie Wójcika ich bohaterki są zaprzyjaźnionymi ze sobą młodziutkimi i naiwnymi siostrami miłosierdzia. W czasie zimy 1918 roku (właśnie wówczas toczy się akcja) dobrowolnie wyruszają do położonego niemal na linii frontu szpitala polowego. Swój wybór traktują nie tylko jako spełnienie patriotycznego obowiązku, lecz także jako romantyczną przygodę. Siedemnastoletnia Zosia ma jeszcze dodatkową motywację. Liczy, że w sąsiedztwie frontu spotka swego brata Pawła. Kiedy dziewczęta przez skutą lodem rzekę docierają do lecznicy, szybko przekonują się o bardzo trudnych warunkach, w których przyjdzie im pracować. Już pierwszego dnia zostają wysłane do pobliskiego miasteczka po brakujące środki opatrunkowe. Korzystając z sytuacji, Zosia gorączkowo szuka śladów bytności Pawła. Niestety, wskutek wzmagającego się z każdą minutą artyleryjskiego ostrzału siostry muszą wracać do szpitala. Rozpoczynają się paniczne przygotowania do ewakuacji. W saniach nie starcza miejsca dla wszystkich chorych, lecz mimo to naczelny lekarz postanawia ostatnią podwodą odesłać najmłodszy personel, czyli Zosię, Halę i Irenę. Te jednak podejmują brzemienną w skutki decyzję - zostaną na miejscu. Jeszcze nie wiedzą, że wraz z nadejściembolszewików staną w obliczu być może najcięższej próby w całym swoim życiu. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 19 NASTAŁA WIOSNA. ROK 1945 Serial historyczny, 79 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Maria Mielnikow-Krawczyk, Zbigniew Zaniewski, Czesław Stopka, Krzysztof Stroiński, Jacek Milczanowski, Dorota Pomykała, Lidia Bienias, Tadeusz Szaniecki, Teresa Lipowska, Ewa Ziętek, Adrianna Biedrzyńska Nadchodzi czerwiec 1945 roku. Z frontów, obozów i przymusowych robót Ślązacy wracają do domów lub tego, co z nich pozostało. Wanda otrzymuje propozycję wyjazdu do Henryka do Anglii. Waha się, co zrobić. Dopiero rozmowa z Gustkiem pomaga jej rozwiać wątpliwości. Kobieta decyduje się zostać w Katowicach. Tymczasem Gustka zaczyna poszukiwać milicja. Ścigany postanawia ukryć się na Ziemiach Odzyskanych. Tam, w małym miasteczku przypadkiem spotyka Wisię, którą po ewakuacji szpitala los rzucił na drugi koniec Polski. Gustek, korzystając z pomocy polskich żołnierzy, wyprawia dziewczynę do domu, na Śląsk. Sam wkrótce ginie w zaminowanej dzielnicy willowej. W rodzinne strony wraca też Rysiek, a Wisia niedługo po powrocie rodzi kolejnego Pasternika - syna Zygmunta. 12:35 PRZYGODA STASIA Film baśniowy, 43 min, Polska 1970 Scenariusz na podstawie opowiadania Bolesława Prusa i reżyseria: Andrzej Konic Zdjęcia: Stanisław Mroziuk Muzyka: Edward Pałłasz Występują: Anna Seniuk, Marek Perepeczko, Ludwik Benoit, Antoni Żukowski, Andrzej Głoskowski i inni Filmowa adaptacja wydanego w 1879 r. opowiadania Bolesława Prusa. Akcja tej opowieści rodzajowej toczy się w XIX wieku gdzieś na polskiej wsi, żyjącej swoim rytmem i wedle własnych zwyczajów. Sielska wieś w środku lata. 18 - letnia Małgosia, jedyna córka zamożnego młynarza, życzliwym okiem popatruje na przystojnego, młodego kowala, Józka Szaraka, którego jej ojciec wezwał do naprawy mechanizmu wprawiającego w ruch młyńskie koła. Dziewczyna również podoba się Józkowi. Bo też panna z niej ładna, gospodarna, a i posażna. W ciągu dwóch dni, które kowal spędza w młynie, młodzi mają okazję porozmawiać ze sobą dłużej, Małgosia pomaga również Józkowi w pracy. Daje do zrozumienia, że chętnie przyjęłaby jego oświadczyny. Gdy więc przychodzi do zapłaty, Józek prosi młynarza o rękę jedynaczki. Gospodarz nie namyśla się długo. W rok po ślubie na świat przychodzi syn Małgosi i Józka, Staś. Chłopiec rośnie zdrowo, ciesząc rodziców i dziadka. Ojciec widzi w nim przyszłego kowala, dziadek - młynarza, a tymczasem Staś niewiele sobie robi z ich dyskusji. Gdy chłopiec ma 14 miesięcy, ojciec postanawia pomyśleć o jego edukacji. Ponieważ miejscowy nauczyciel nazbyt jest trunkowy, Józek chce oddać syna, gdy ten skończy 6 lat, na naukę do organisty. Miejsce chce jednak zaklepać już zawczasu, umawia się więc z organistą w karczmie, aby przy butelce miodu omówić szczegóły. Niestety, miód za bardzo uderza im do głowy, rozmowa przeradza się w sprzeczkę, w końcu organista uderza kowala butelką w głowę. Leje się krew, z trudem udaje się rozdzielić obu mężczyzn. Gdy miesiąc później organista, który zamierza kupić kawałek ziemi, chce pożyczyć od młynarza 500 złotych, wzburzona Małgosia, nie mogąc darować organiście mężowskiej krzywdy, podburza Józka, aby przypadkiem nie godził się z organistą. Chce też namówić ojca, żeby nie udzielał pożyczki. Rusza z dzieckiem do odległego młyna. Dzień jest gorący, droga piaszczysta. Wkrótce zmęczona ciągnięciem dziecięcego wózka kobieta zaczyna opadać z sił. Widząc na drodze jadący wolniutko mały powozik, podczepia dyszel wózka do powozu. Ale piaszczysty kawałek drogi się kończy i powozik raźno rusza naprzód, uwożąc małego Stasia. Na próżno Małgosia nawołuje, by się zatrzymał. Pojazd znika w tumanach kurzu. Zrozpaczona kobieta pada na drogę, zalewa się łzami. Tak znajduje ją organista, który nadjeżdża bryczką. Ofiarowuje się pomóc kowalowej w poszukiwaniach synka. Tymczasem w domu sędziego, dokąd dociera powozik z doczepionym do niego dziecięcym wózkiem, trwa wielkie poruszenie wywołane pojawieniem się Stasia. 13:30 MARCEL DUCHAMP. SZTUKA BEZ GRANIC (MARCEL DUCHAMP: ART OF THE POSSIBLE) Film dokumentalny, 89 min, USA/Francja, 2017 Reżyseria: Matthew Taylor Dokument przedstawia sylwetkę Marcela Duchampa, awangardowego artysty, twórcy dadaizmu, autora sztuki konceptualnej i filozofii "ready - made", który przeszedł do legendy historii sztuki dzięki swojej "Fontannie" z 1917 roku. 15:15 POCIĄGI POD SPECJALNYM NADZOREM (OSTRE SLEDOVANE VLAKY) Komediodramat wojenny, 89 min, Czechosłowacja, 1966 Reżyseria: Jiri Menzel Scenariusz: Bohumil Hrabal, Jiri Menzel Zdjęcia: Jaromir Sofr Aktorzy: A Prazak, D Zikova, Vaclav Neckar, Josef Somr, Vlastimil Brodsky, Vladimir Valenta, Alois Vachek, Ferdinand Kruta, Jitka Bendova, Jitka Zelenohorska, Libuse Havelkova, Kveta Fialova, Pavla Marsallowa, Marie Jezkova, Zuzana Minchova Akcja filmu rozgrywa się w czasie okupacji hitlerowskiej. Bohaterami są pracownicy małej stacyjki kolejowej. Młody chłopak po skończeniu kursu kolejarskiego rozpoczyna praktykę na stacji, na której starsi koledzy uczą go życia. Mimo porażek życiowych młodzieńca stać na bohaterski czyn - wysadza niemiecki pociąg z amunicją. W czasie akcji zostaje zastrzelony. 17:00 DUŻE ZWIERZĘ Film obyczajowy, 71 min, Polska 2000 Autor: Kazimierz Orłoś Reżyseria: Jerzy Stuhr Scenariusz: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Abel Korzeniowski Występują: Jerzy Stuhr, Anna Dymna, Dominika Bednarczyk, Błażej Wójcik, Andrzej Franczyk, Feliks Szajnert, Zbigniew Kaleta, Andrzej Kozak, Radosław Krzyżowski, Stanisław Banaś, Piotr Dąbrowski, Zbigniew Rola, Ewa Worytkiewicz, Małgorzata Ząbkowska, Beata Schimscheiner, Tomasz Schimscheiner i inni "Duże zwierzę" - czwarty film w reżyserskim dorobku Jerzego Stuhra - był już głośny na długo przed premierą. Stało się tak za sprawą scenariusza. Pierwszą jego wersję (na podstawie opowiadania Kazimierza Orłosia pt. "Wielbłąd") napisał bowiem w roku 1973 sam Krzysztof Kieślowski, noszący się wówczas z zamiarem debiutu fabularnego. Niestety, tekst nie spodobał się peerelowskim decydentom od kultury i musiał powędrować do szuflady. Przed kilkoma laty odnalazł go w Wiesbaden Janusz Morgenstern. Takiej okazji nie można było zmarnować. Morgenstern, zarezerwowawszy sobie rolę producenta, zaprosił do współpracy Jerzego Stuhra, jednego z ulubionych aktorów Kieślowskiego. Twórca "Tygodnia z życia mężczyzny" nie tylko wziął na swoje barki reżyserię i opracowanie scenariusza (w pierwotnej wersji były tylko dwie sceny z rozpisanym dialogiem), lecz także zagrał głównego bohatera. Realizacja "Dużego zwierzęcia" stała się dla aktora szczególnym doświadczeniem. "Po pierwsze dlatego, że w sensie symbolicznym znów byłem współpracownikiem Krzysztofa, mojego przyjaciela. Dane mi było nadać kształt czemuś, co było jego ideą, jego dążeniem. Po drugie, to był mój pierwszy film poetycki. Zawsze miałem skłonność do realistycznego oglądania świata. Odważyłem się na metaforę, spróbowałem znaleźć w sobie inną wrażliwość" - mówił w jednym z wywiadów. To jednak nie wszystko. Już w swych poprzednich filmach Stuhr - reżyser dowiódł, jak bliski jest mu temat tolerancji, zrozumienia dla inności i niedoskonałości bliźniego. Typ jego talentu kazał mu wszakże ukazywać ludzkie losy w konkretnym kontekście czasowo - przestrzennym, co z kolei zmuszało do balansowania na granicy doraźnej publicystyki. Dopiero scenariusz Kieślowskiego pozwolił autorowi "Historii miłosnych" na zmianę perspektywy i bardziej uniwersalne potraktowanie problemu. "Stuhr niemodny temat ujął w formę przypowieści, dotykającej za pośrednictwem mikrozdarzeń ponadczasowych prawideł" - pisała po premierze "Dużego zwierzęcia" jedna z recenzentek. Nie wszyscy wszakże podzielali jej zdanie. Film wywołał liczne dyskusje. Jedni chwalili i nagradzali (Nagroda Specjalna na MFF w Karlovych Varach, nagroda publiczności na Lecie Filmowym w Kazimierzu Dolnym, Syrenka Warszawska w kategorii filmu fabularnego), inni zarzucali reżyserowi jałowe powielanie wzorców kina moralnego niepokoju. Jedno wszakże pozostaje bezsporne: "Duże zwierzę" to kolejne niebanalne dokonanie Jerzego Stuhra, jednego z niewielu polskich artystów filmowych, którzy bez oglądania się na mody, konsekwentnie budują na ekranie własną, oryginalną wizję świata Mała, górska miejscowość, gdzieś w Polsce. Pan Sawicki, szanowany obywatel, tak samo zwyczajny jak jego otoczenie, pewnego dnia zaczyna spacerować ulicami w towarzystwie wielbłąda. Zdziwieni mieszkańcy nie wiedzą, co o tym myśleć. Mijają kolejne dni, a zwierzę ciągle jest u Sawickich. Mało tego, zajmuje w ich życiu coraz ważniejsze miejsce. Dlaczego? - to pytanie coraz bardziej dręczy całe miasteczko. Sawiccy nie potrafią odpowiedzieć. Po prostu polubili dwugarbnego czworonoga i tyle. Mieszkańcom wszakże to nie wystarcza. Nie wiedzieć czemu nie potrafią przystosować się do nowej sytuacji i reagują agresywnie. Odpowiednie urzędy nagle zaczynają domagać się rejestracji i opodatkowania wielbłąda. Pojawiają się donosy, że wielbłąd przeszkadza dzieciom w nauce, zanieczyszcza ulice, a także - czy są granice absurdu? - może roznosić groźną afrykańską odmianę choroby wenerycznej. W stosunku do Sawickich mnożą się szykany. Ona traci pracę w przedszkolu, jego nie chcą już w lokalnej orkiestrze. Przed ich domem hałasują protestacyjne pikiety. Mimo że odrzuceni i osamotnieni, Sawiccy nie zamierzają pozbyć się wielbłąda. Przeciwnie, są do niego coraz mocniej przywiązani. 18:25 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - LADY ROXANA PANUFNIK Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski, Anna Szałańska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski, Anna Szałańska, Jolanta Rzegocka Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. W tym odcinku prowadząca, Jolanta Rzegocka rozmawia z lady Roxaną Panufnik, córką słynnego polskiego kompozytora, Andrzeja Panufnika. Roxana Panufnik jest dziś jedną z najpopularniejszych brytyjskich kompozytorek muzyki poważnej. 18:55 SANDITON - ODC. 1 (SANDITON) Serial obyczajowy, kostiumowy, 46 min, Wielka Brytania, 2019 Autor: Jane Austen Reżyseria: Olly Blackburn Aktorzy: Theo James, Rose Williams, Crystal Clarke Serial kostiumowy zainspirowany niedokończoną, ostatnią powieścią Jane Austen, angielskiej pisarki, spod pióra której wyszły arcydzieła dziewiętnastowiecznej literatury, autorki m.in. "Rozważnej i romantycznej", "Dumy i uprzedzenia", "Emmy". Pracę nad "Sanditon" przerwała jej śmierć. Zmarła w 1817 roku, w wieku 42 lat. Akcja rozgrywa się w czasach, kiedy Jane Austen żyła i tworzyła, w XIX - wiecznej Anglii. Pisarka demaskuje światek średniozamożnej angielskiej szlachty okresu Regencji, w którym obowiązywały sztywne reguły postępowania. Tytułowe Sanditon to rybackie miasteczko, zmieniające się w modny kurort, do którego przenosi się główna bohaterka serialu, wrażliwa i krucha Charlotte Heywood. Młoda kobieta, która przybyła tu z prowincji, wpada w wir zupełnie innego życia, pełnego intryg, wielkich romansów i wielkich dramatów, skomplikowanych układów osobistych i różnych zdarzeń na tle zachodzących przemian społecznych i ekonomicznych początku XIX wieku. Charlotte musi się odnaleźć w tej nowej rzeczywistości. Poznaje m.in. Lady Denham, pannę Georginę Lambe, czarnoskórą spadkobierczynię pokaźnej fortuny oraz Sidneya Parkera, z którym połączy ją płomienne uczucie. Odc. 1 Przypadek zrządza, że Charlotte Heywood trafia do Sandinton, nadmorskiego miasteczka, które ma ambicję stać się najmodniejszym kurortem na całym południowym wybrzeżu Anglii. Charlotte poznaje mieszkańców Sandinton oraz ciekawych gości z Londynu. 20:00 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - CZARNY PIOTRUŚ Dysk./wywiad/debata, 4 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Czarny Piotruś" w reż. Milosa Formana. 20:05 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - CZARNY PIOTRUŚ (CERNY PETR) Komediodramat, 86 min, Czechosłowacja, 1963 Reżyseria: Milos Forman Scenariusz: Milos Forman, Jaroslav Papousek Aktorzy: Vladimir Pucholt, Ladislav Jakim, Pavla Martinkowa, Jan Vostrcil, Bożena Matuskova, Pavel Sedlacek Piotr pracuje w sklepie samoobsługowym - pracę tę załatwił mu ojciec, który chce, żeby syn zaczął zarabiać na swoje utrzymanie, poznał świat i ludzi. Kierownik SAM - u powierza mu pierwsze zadanie: ma śledzić złodziei sklepowych. Piotr zachowuje się nieporadnie: chodzi po sklepie, wpatruje się znacząco w twarze klientów. Kamera obserwuje każdy jego krok, każdy gest, nawet drgnienie powiek. Z tych luźnych obserwacji wyłania się portret bohatera. Jest to chłopak nieśmiały, niezdecydowany, nie bardzo jeszcze wie, kim chciałby być w życiu. Praca zupełnie go nie interesuje, woli zabawy i spacery nad wodą z młodą przyjaciółką, Pavlą. 23:00 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - LADY ROXANA PANUFNIK Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski, Anna Szałańska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski, Anna Szałańska, Jolanta Rzegocka Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. W tym odcinku prowadząca, Jolanta Rzegocka rozmawia z lady Roxaną Panufnik, córką słynnego polskiego kompozytora, Andrzeja Panufnika. Roxana Panufnik jest dziś jedną z najpopularniejszych brytyjskich kompozytorek muzyki poważnej. 23:40 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - ZAMA (ZAMA) Dramat, 110 min, Brazylia/Argentyna/Meksyk/Hiszpania, 2017 Reżyseria: Lucrecia Martel Scenariusz: Lucrecia Martel Zdjęcia: Rui Poas Aktorzy: Daniel Gimnez Cacho, Lola Dueas, Matheus Nachtergaele, Juan Minujn, Rafael Spregelburd Tytułowy bohater Diego de Zama to zarządca rezydujący na peryferiach XVIII - wiecznej hiszpańskiej kolonii. Żyje w stanie ciągłego oczekiwania na awans, pragnie wykazać się przed mocodawcami i zostać przez nich dostrzeżony. Wypatrując przyszłości, nie dostrzega jednak wartości tego, co dzieje się wokół niego. Jest więźniem urzędu, człowiekiem uporczywie przywiązanym do rytuałów, patrzącym na siebie przez pryzmat swojej pozycji społecznej. Tropikalny upał i wilgoć szybko jednak demaskują pustkę przywiezionych z Europy norm. [opis dystrybutora] 01:45 KINO NOCNE - AUTOPORTRET S.I - XAVIER DOLAN ODC. 5 (THE FIRST IMAGE - XAVIER DOLAN EP. 5) Film dokumentalny, 29 min, Francja, 2019 Reżyseria: Pierre - Henri Gibert Miniseria dokumentalna (5 odcinków). Unikatowe portrety najbardziej wpływowych reżyserów, przybliżające początki ich błyskotliwych karier. Bohaterowie kolejnych odcinków to: David Lynch, Olivier Assayas, Michel Ocelot, Lars Von Trier i Xavier Dolan. W tym odcinku portret Xaviera Dolana.