TVP Dokument Poniedziałek, 07.02.2022 06:00 DZIKA POLSKA - SZCZĘŚCIE Z ZIMORODKIEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Określenie niebieski ptak może mieć wcale korzystny wydźwięk. Zimorodek, pomykający nad leśną strugą niczym błękitna iskierka, robi niezatarte wrażenie. Gdy siedzi bez ruchu na zwisającej nad woda gałęzi, czatując na niewielkie ryby, stanowiące jego główny pokarm, może ostatecznie uchodzić za niebieskiego ptaka w ludzkim rozumieniu, czyli lenia. Ale gdy nagle, jak strzała spadnie do wody po zdobycz, prawie nigdy przy tym nie chybiając, przyjdzie nam zmienić zdanie. Zresztą istota o naturze niebieskiego ptaka nie byłaby chyba w stanie wydrążyć w skarpie rzecznej długiego tunelu, zakończonego małą jaskinią, stanowiącą gniazdo, a później wykarmić siedem czy osiem dziobów. Na pewno też niebieskim ptakiem w pejoratywnym rozumieniu nie jest Marek Piotrowicz, który jest dziś naszym gościem. 06:35 DZIKA POLSKA - ICH MALEŃKI MODRASZEK Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska W odcinku wystąpili dr Marcin Sielezniew i jego żona Izabela Dziekańska. Dr Marcin Sielezniew jest entomologiem, entuzjastą motyli myrmekofilnych, czyli takich, które do swojego rozwoju wykorzystują mrówki. To dla nich przeniósł się z Warszawy do Białegostoku, a w przyszłości planuje zamieszkać na podlaskiej wsi, by mieć jeszcze bliżej do obiektów swych badań modraszków arion. W programie starają się odpowiedzieć na pytanie - Czemu modraszek jest tak niezwykłym motylem? 07:05 KTO CHCE ZOSTAĆ ASTRONAUTĄ? - ODC. 1 (ASTRONAUTS TOUGHETS JOB IN THE UNIVERSE) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Tom Coveney Seria dokumentalna opowiadająca o pracy i życiu astronautów. Życie w kosmosie jest ekstremalne i bezlitosne, a przetrwanie wymaga niezwykłych zdolności fizycznych i psychicznych. 12 zwykłych ludzi, którzy przechodzą wymagający program szkolenia, aby udowodnić, że mają wszystko, czego potrzeba, aby zostać astronautą. Kto będzie miał siłę, by przezwyciężyć wyczerpujący harmonogram treningów i podjąć najtrudniejszą pracę we wszechświecie? W pierwszym odcinku poznamy głównych bohaterów. Astronauta Chris Hadfield, były badacz medyczny NASA dr Kevin Fong i psycholog dr Iya Whiteley poddadzą 12 wyjątkowych kandydatów seriom wyczerpujących testów fizycznych i psychologicznych, żeby dowiedzieć się, kto ma wszystkie potrzebne cechy i talenty, aby zostać astronautą. Stosując wymagające kryteria agencji kosmicznych, muszą między innymi zawisnąć w helikopterze, pobrać własną krew i przejść przez testy na klaustrofobię, wykazać się niezwykłą sprawnością fizyczną i umysłową. Osoby, które nie zdadzą kolejnych egzaminów, mogą zostać poproszone o opuszczenie szkoły w dowolnym momencie. 08:10 NASZE POCHODZENIE - ODC. 1 KOŚCI (ORIGINS OF US 1 BONES) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Sacha Baveystock Seria popularno - naukowa, badająca anatomiczne zmiany, które dały nam i naszym przodkom przewagę nad innymi reprezentantami fauny. Odkryliśmy tajemnice atomu i udaliśmy się na Księżyc. Ale jak to się stało, że ludzie odnieśli taki sukces? Wszystko, od sposobu, w jaki chodzimy, po kształt naszej szczęki, a nawet sposób poruszania kciukami, łączy nas ściśle ze zmaganiami i triumfami naszych przodków. Jednak wiele z tych zmian pociągnęło za sobą zaskakujące koszty, a problemy, z którymi się zmagamy, są bezpośrednią konsekwencją naszej ewolucyjnej podróży. Kształt naszej twarzy, chodzenie na dwóch nogach, sposób, w jaki postrzegamy świat. Co czyni nas takimi, jacy jesteśmy? Historia każdego z nas sięga milionów lat wstecz, na równiny pradawnej Afryki. Odpowiedź na pytanie, co czyni nas ludźmi, leży w ziemi wśród skamieniałości i innych śladów naszych przodków, ale też w nas samych: w naszych mięśniach, kościach i w genach. Opowieść o tym, jak staliśmy się ludźmi, pokazuje, jak żyjące w lesie małpy wyewoluowały do postaci człowieka. Zaczyna się miliony lat temu, kiedy pewna małpa człekokształtna stanęła na dwóch nogach i ruszyła przed siebie. 09:15 PINGWINY W UKRYTEJ KAMERZE ODC. 1. WĘDRÓWKA (PENGUINS - SPY IN HUDDLE) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: John Downer Po sukcesie "Niedźwiedzi w ukrytej kamerze", zdecydowano się na podobny eksperyment z pingwinami. Bohaterowie tego filmu to pingwiny cesarskie zamieszkujące Antarktykę, pustynie w Ameryce Południowej oraz Falklandy. Nowoczesna technika filmowania pozwoliła na zebranie sporego materiału. Umożliwiła też wtopienie się w kolonię tych ptaków. Niektóre sceny pokazane w filmie są zabawne, inne wzruszające i zaskakujące. Jeden z pingwinów zakochuje się nawet w sztucznym pingwinie "naszpikowanym" techniką filmową. 10:20 MIASTA TĘTNIĄCE ŻYCIEM - ODC. 2 MEKSYK (WORLD’S BUSIEST CITIES) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Sarah Gibbs Hongkong, Meksyk, Moskwa i Delhi - najbardziej zatłoczone, skomplikowane i chaotyczne miasta na świecie. Od transportu i inżynierii po żywność i handel, najbardziej ruchliwe miasta świata podejmują logistyczne i społeczne wyzwania. To filmy o najbardziej kultowych megamiastach. Odcinek drugi opowiada o stolicy Meksyku. Miasto Meksyk. Dom dla niemal 22 milionów ludzi. Uliczne jedzenie to niemal religia. Transkulturowa mieszanina. Kiedy w XVI wieku przybyli tu Hiszpanie, nazwali to antojitos, czyli przekąski - w Meksyku po prostu jada się nieformalnie. Mieszka tu jedna piąta populacji kraju. Miasto jest jednym z największych, urbanistycznych wyzwań i wciąż walczy o przetrwanie. Zakorkowane ulice, trzęsienia ziemi i problemy ekologiczne. Położone na wysokości 2240 metrów nad poziomem morza. Założone nad jeziorem osuszonym przez hiszpańskich konkwistadorów, w XX wieku miasto dosłownie eksplodowało, znacznie wykraczając poza swój historyczny rdzeń. Obecnie jest metropolią rozciągającą się na przestrzeni ponad dwóch i pół tysiąca kilometrów kwadratowych. Największą na całej zachodniej półkuli. Jeśli chcesz zamieszkać w Meksyku, sam musisz zbudować sobie dom. Niesamowite, że ponad połowa tutejszej architektury powstała bez oglądania się na podstawowe zasady sztuki budowlanej. Przeciętny mieszkaniec Meksyku na dojazd do pracy poświęca średnio dwie i pół godzinny dziennie. Meksyk jest pełen niespodzianek. W tym mieście samochody ustępują miejsca rowerom, nad samodzielnie stawianymi domami z gracją suną wagoniki kolejki linowej, a przedmieścia przyjaźnią się z drapaczami chmur. Może i trwa tu codzienna walka z naturą, ale odporni, przedsiębiorczy i pełni optymizmu mieszkańcy z determinacją zmierzają ku zwycięstwu. 11:15 Z WŁASNEJ PENSJI NIKT NIE ŻYJE Reportaż, 19 min, Polska, 1988 Scenariusz: Małgorzata Kałużyńska - Jasak Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Sytuacja ekonomiczna PRL schyłku lat osiemdziesiątych minionego wieku zainspirowała członków łódzkiej kapeli podwórkowej do stworzenia utworu "Z własnej pensji nikt nie żyje". Nauczyciele, muzycy, pracownicy zakładów tekstylnych, renciści - wszyscy muszą dorabiać do swoich oficjalnych wynagrodzeń, bowiem ich wysokość nie pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Absurdy gospodarcze minionego ustroju szczególnie widać na rynku mieszkaniowym, gdzie - zatrudnieni w spółdzielni - robotnicy wykonują tzw. fuchy w ramach oficjalnego czasu pracy. Zdesperowani, czekający na wymarzone, własne mieszkanie, lokatorzy zmuszeni są płacić "na boku", by jak najszybciej wprowadzić się do właściwie przygotowanego lokum. 11:45 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 5 ("HISTORIE WILEŃSKIE") Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Był jeszcze chłopcem, gdy nauczył się grać na gitarze. Za lekcje gry na perkusji zapłacił pieniędzmi, które mama dawała mu na obiady. Miał dwadzieścia lat, kiedy zaczął grać i śpiewać na weselach. Dziś Andrzej Wołkanowski jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych muzykantów weselnych Wileńszczyzny. Lubi podkreślać, że regularnie jest zapraszany na imprezy do Polski i zna ją dobrze, ale i tak za najlepsze miejsce do życia uważa swoją rodzinną wieś - podwileńskie Gudele. 12:20 ZŁOTE ŁANY - ODC. 3 Serial dokumentalny, 25 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Muzyka: Bartosz Straburzyński Konsultacja językowa i narracja: prof. Jan Miodek Edward Wełpa jedzie do punktu skupu. Wie, że Gralowie wcześniej sprzedali byczka i ma nadzieję, że on uzyska lepszą cenę. W obu gospodarstwach synowie przygotowują się do pójścia na dyskotekę. Franciszkowie zbierają snopy z pola. Tymczasem w ostatniej kuźni w okolicy trwa podkuwanie konia. Pani Stenia na ślub córki zamówiła dwie bryczki. Ekipa filmowa, zaintrygowana umiejętnościami pana Jana, chce wysłuchać wróżby jego stołu. Pani Wanda znów rozpatruje nieszczęścia, jakie spotkały ją i Irka. Nie dość, że ukradli im jałówki, to zupełnie nie udał się tytoń, w który zainwestowali. Na domiar złego chyba nie dostaną odszkodowania, a ona tak by chciała, żeby syn się ożenił. Franciszkowie zwożą snopy do stodoły. Zboże nie jest udane. Pan Franciszek narzeka więc, że człowiek narobi się, a nic z tego nie ma. Dyskoteka już się zaczęła. Bawią się synowie Wełpów i Gralów. Wszyscy czekają na striptiz. 12:50 WIELKIE RODZINY - ODC. 10 Telenowela dokumentalna TVP, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Maciej Cuske, Filip Zubowski, Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Lewoccy na zakupach opowiadają o trudnej sztuce gospodarowania budżetem przy tak licznej gromadce dzieci. Po południu odwiedzają babcię, mamę Andrzeja. Tu podjęty zostanie temat życia niezwykle umuzykalnionego chłopaka z głuchoniemymi rodzicami. W finale koncert Andrzeja i jego zespołu, pierwszy od kilku miesięcy. Da Cruzowie znowu na siłowni, to już ostatnie treningi przed walką. Janu wreszcie wygrywa. Potem najada się do syta hamburgerem i frytkami. W tym roku małżeństwo Da Cruzów obchodzi 10. rocznicę ślubu. I Niezależnie od siebie, napomykają o planowanym szóstym dziecku. Kacprzykowie są przejęci zbliżającymi się narodzinami w gęsiej rodzinie. To będzie także chwila dla Michała i jego opowieści o pasji fotografowania. O jego autorskim projekcie fotograficznym Rodzina. Twarowscy wyjeżdżają na weekend sami, ale tylko zdążyli wsiąść do samochodu, zaczęły się telefony od dzieci, które nie są przyzwyczajone do nieobecności rodziców. W końcu jednak docierają do pięknego dworku, gdzie czeka ich romantyczna kolacja z muzyką na żywo. To wtedy padają ważne słowa Andrzeja: żebyśmy byli dobrymi rodzicami, to najpierw musimy być dobrym małżeństwem. Te słowa pięknie klamrą zamykają całą serię. 13:50 SAMOTNOŚĆ LIKAONA (A WILD DOG'S TALE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Richard Matthew Historia, która rozegrała się w samym sercu Afryki. To opowieść o przyjaźni i walce z przeciwnościami losu. Jej bohaterką jest Solo, samica likaona. Mieszka na wyspie Mombo w sercu Okawango. Została zupełnie sama i musi radzić sobie w pojedynkę. Solo to likaon z charakterem. Jest uparta i inteligentna. Dlatego zawiera niezwykłe przymierze z innymi drapieżnikami. Dawni przeciwnicy stają się jej sojusznikami. Czy to jednak wystarczy, by przetrwać? Botswańskie bagna Okawango to zdumiewające miejsce. Co roku przychodzi tutaj powódź, choć na deltę nie spada kropla deszczu. W wodzie brodzą wielkie koty, które zwykle jej unikają. Tutaj też mieszka samica Solo. Ona jedna ocalała ze swojej watahy. Zobaczymy, jak pewnego dnia wybrała się na polowanie w nietypowym towarzystwie. Zwykle likaony walczą o pożywienie z hienami, a natrętne szakale nawet zabijają. Tymczasem ona dzieli się zdobyczą. Szakale i hieny zastąpiły jej watahę. Idą za nią jak cień. Solo mieszka w miejscu, w którym do niedawna żyło mnóstwo likaonów. Ich watahy liczyły nawet po 40 psów. Ta sielanka skończyła się wraz z pojawieniem się potężnego rywala. Hieny cętkowane próbują wykraść likaonom zdobycz. Psy są zawołanymi myśliwymi, hieny - sprytnymi padlinożercami. Oba gatunki są inteligentne. Oba żyją w dużych grupach i oba walczą o dominację. W 2008 roku na Mombo została tylko Solo i dwa samce. Pewnego dnia one też zniknęły. Solo przeszukuje wyspę, bezskuteczne nawołując rodzinę. Likaony to zwierzęta społeczne. Wataha jest dla nich całym światem. Tymczasem Solo nie może znaleźć ani swojej grupy, ani drugiego psa, z którym mogłaby się sprzymierzyć. Ma jednak coś, co ułatwia jej przetrwanie: upór i pewność siebie. To pozwoli jej przetrwać. 14:50 CAŁY GRUZA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Ireneusz Engler Zdjęcia: Robert Jażdżyk, Tomasz Radziemski Wykonawcy: Jerzy Gruza Film dokumentalny przedstawiający sylwetkę i dorobek Jerzego Gruzy - reżysera, scenarzysty, aktora, pisarza, jednego z pionierów telewizji publicznej, ciągle aktywnego zawodowo. Dorobek artystyczny Jerzego Gruzy jest nie do przecenienia, na trwale wpisał się w historię Telewizji Polskiej. Współpracę z telewizją rozpoczął w połowie lat pięćdziesiątych. Stworzył setki programów, seriali, widowisk rozrywkowych, jest realizatorem transmisji sportowych. Bardzo popularne były jego cykle z Bogumiłem Kobielą i Jackiem Fedorowiczem: "Poznajmy się" i "Małżeństwo doskonałe"; reżyserował teatry poniedziałkowe: "Romeo i Julia", "Nie do obrony", "Mieszczanin szlachcicem" (z Bogumiłem Kobielą), "Rewizor" (z Tadeuszem Łomnickim). Od 1984 roku dyrektor Teatru Muzycznego w Gdyni. Reżyserował słynnego "Skrzypka na dachu" granego prawie pięćset razy w tym teatrze, "Jesus Christ Super Star", "Les Miserables", "Człowieka z La Mancy" - pokazywanego z wielkim sukcesem w Meksyku. Jest autorem i reżyserem popularnych seriali ("Wojna domowa", "Czterdziestolatek", "Tygrysy Europy"), a także filmów fabularnych, przede wszystkim komedii ("Dzięcioł", "Motylem jestem") oraz dramatów psychologicznych ("Przeprowadzka" z Wojciechem Pszoniakiem w roli głównej, "Noc poślubna w biały dzień" z wielką dramatyczną rolą Wiesława Gołasa) i filmów dla młodych widzów ("Pierścień i Róża", "Alicja" na podstawie powieści L. Carrolla). Jerzy Gruza jest laureatem takich nagród, jak, m.in.: SuperWiktor' 93 za całokształt twórczości, statuetka Gwiazda Telewizji Polskiej wręczona z okazji 50 - lecia TVP za tworzenie oryginalnych form filmowych, teatralnych i rozrywkowych (2002) oraz Nagroda Specjalna Złote Spinki w 2005. 15:55 BURZA HORMONÓW. SEKRETY DORASTANIA (HORMONES AND HUFFS: THE SCIENCE OF PUBERTY) Film dokumentalny, 47 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Judith Konig Muzyka: Marcelo Scotti Film dokumentalny o dorastaniu. Powszechnie się uważa, że młodzież zachowuje się okropnie. Wiek nastoletni jest nieodłącznym elementem dorastania. Młodzi ludzie są zafascynowani wieloma sprawami, ale już nie tak jak dzieci i jeszcze nie tak jak dorośli. Dojrzewanie to okres życia charakteryzujący się przeobrażeniami w budowie i wyglądzie ciała, psychice - kształtowaniu osobowości, postawach wobec własnej i drugiej płci, pełnieniu roli społecznej. Tacy młodzi ludzie są często poirytowani i przewrażliwieni, ale bardzo kreatywni i pochłaniający to co ich ciekawi na sto procent. Pojawia się wiele problemów związanych z wahaniami poziomu hormonów: potliwość i zmiany skórne, stany depresyjne, czasem anoreksja i bulimia, a gwałtowny wzrost osłabia układ odpornościowy. Dziewczynki dorastają wcześniej niż chłopcy. Młodzi ludzie potrzebują akceptacji w grupie rówieśników, a to może skłaniać do zainteresowania różnymi używkami. Dojrzewanie to burza hormonów przechodząca przez każdy z tych młodych organizmów. Pojawia się silna potrzeba samodzielności i niezależności. Rodzice stają się jacyś dziwni, nastolatki buntują się, a narastający popęd seksualny nie pomaga w opanowaniu tego procesu. Najchętniej młody człowiek by się już odłączył i ruszył w świat. Naukowcy twierdzą, że jeszcze w 1860 roku dojrzewanie przypadało na wiek lat trzynastu, natomiast obecnie to już jedenaście lat. Temat dojrzewania i hormonów jest dla naukowców fascynującym polem do badań. Przed zbliżającymi się wakacjami takie kompendium wiedzy przyda się z pewnością. Film przybliży nam temat dorastania, posłuchamy opinii naukowców, rodziców i samych nastolatków. 16:55 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 11 TAHITI (WORLD DISCOVERIES. EP. 11 TAHITI) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 18:00 TAJNE STOWARZYSZENIA - ODC. 1 MASONI (SECRET SOCIETIES - MYTHS AND REALITIES OF A PARALLEL WORLD) Cykl dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Kay Siering, Jens Nicolai Scenariusz: Gisela Grachen Historyk Marian Füssel bada historyczne korzenie masonów i śledzi losy legendarnych templariuszy od średniowiecza po dzień dzisiejszy. Templariusze to średniowieczny zakon rycerski, działający od XII do XIV wieku. Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona powstał w 1118 r. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa templum świątynia, od ich siedziby w pobliżu dawnej świątyni Salomona w Jerozolimie. Pieczęć zakonu przedstawiała dwóch rycerzy dosiadających jednego wierzchowca, co symbolizowało pokorę i ubóstwo. Na czele stał wielki mistrz, którego większością głosów wybierało kolegium złożone z trzynastu elektorów: ośmiu rycerzy, czterech serwientów i jednego kapelana. Wielkim mistrzem mógł zostać wyłącznie brat po ślubach zakonnych. Po zawieszeniu zakonu templariuszy dobra jego zostały przez papieża przekazane joannitom, jednak nie wszystkie udało im się przejąć, część przejęli bowiem lokalni władcy. Niektóre z organizacji wolnomularskich uważają się za spadkobierców tradycji zakonu templariuszy. Część lóż masońskich przyjęła nazwę Rycerzy Świątyni, niektóre posługują się też flagami templariuszy, a podczas spotkań przebierają się za templariuszy. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PERU: INKASKI KLEJNOT (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Peru jest ziemią kontrastów: dynamicznych miast i starożytnych ruin. To Ameryka Południowa w pigułce. Zapomniane świątynie, ukryte skarby, grobowce, a także niezwykła przyroda - od wieków kuszą podróżników i poszukiwaczy przygód. Bogactwa Świętej Doliny, gigantyczna Lima, pływające wyspy na jeziorze Titicaca czy tajemnicze Machu Picchu pobudzają wyobraźnię i obiecują niezwykłą podróż śladami dawnego imperium Inków. 20:10 TAK ŻYĆ WARTO BYŁO Cykl reportaży, 35 min, Polska, 2013 Scenariusz: Alina Czerniakowska Jest to opowieść o losach Polaków, i jest to fragment historii Polski ostatniego stulecia pokazana na przykładzie rodziny Jonkajtysów. Bohaterką filmu jest Grażyna Jonkajtys - Luba. Wraz z nią przenosimy się do spokojnych, szczęśliwych lat II Rzeczypospolitej, potem poznajemy okrutne losy Polaków deportowanych na Syberię, dramatyczne powroty do zniszczonej Warszawy, wreszcie życie w Polsce Ludowej. Grażyna Jonkajtys - Luba poprzez wystawy i publikacje przybliżała losy Polaków w czasie II wojny światowej mieszkańcom Nowego Jorku. W filmie, jak w soczewce skupiony jest obraz polskich dziejów ostatniego stulecia, a wartością nadrzędną dla bohaterki jest patriotyzm. 20:50 CZY WARTO BYŁO TAK ŻYĆ Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Alina Czerniakowska Filmowa opowieść Aliny Czerniakowskiej o Stanisławie Sojczyńskim "Warszycu" (rocznik 1910), dowódcy i twórcy Konspiracyjnego Wojska Polskiego, największego ugrupowania wojskowego po wojnie do walki z komunistycznym zniewoleniem. Sojczyński do końca pozostał nieprzejednany i wierny wyznawanym ideałom. Po okrutnym śledztwie został skazany przez Sąd Wojskowy w Łodzi na karę śmierci. Wyrok wykonano w lutym 1947 r. Sojczyński miał wówczas zaledwie 37 lat. Nie wiadomo nawet, gdzie został pochowany. 21:45 ŚWIADECTWO POLSKOŚCI Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2010 Scenariusz: Alina Czerniakowska Przyjechali do Polski na swój coroczny zjazd - młodzi Polacy z katolickich rodzin, którzy swoje życie spróbowali sobie ułożyć poza Ojczyzną. Spotkałam ich z całymi rodzinami, z małymi dziećmi, na Uniwersytecie im. Stefana Wyszyńskiego. Wykształceni, pełni energii, bystrzy obserwatorzy krajów i społeczności, w których przyszło im żyć - mówi Alina Czerniakowska, autorka tego interesujacego dokumentu. Przyjechali ze Szwecji, Niemiec, Francji, Anglii, Austrii, jak również z zupełnie odmiennych krajów - z Litwy i Ukrainy. Ich opowieści i opinie o Polsce i Polakach w Europie są bardzo ciekawe, a zarazem emocjonalne i bardzo osobiste, a przez to prawdziwe. Próżno by szukać w dziennikarskich wywodach takich spostrzeżeń, relacji, plastycznych opisów zdarzeń, opartych na osobistych przeżyciach Polaków, którzy często tuż po studiach znaleźli się na Zachodzie i tam postanowili żyć. Ich relacje dowodzą, jak bardzo wiele zmieniło się w nich samych i w spojrzeniu na Polskę. Film jest relacją ze spotkania młodych rodzin polskich, dla których wiara jest najważniejszą siłą, pozwalającą wszystko pokonać i nadać treść i sens ich życiu. Film pozwala również spojrzeć na sytuację młodych Polaków poza granicami kraju, poznać ich problemy i dowiedzieć się, jakie zmiany nastąpiły w ich życiu w ostatnim okresie. Nie mniej ważnymi uczestnikami zjazdu były dzieci. Wysłuchały ciekawych opowieści i wraz z dorosłymi śpiewały piękne polskie piosenki, ucząc się w ten sposób dumy z bycia Polakiem. 22:20 BYĆ DLA POLSKI, BYĆ DLA POLAKÓW Film dokumentalny, 29 min, Polska, 1992 Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Nowe spojrzenie na postać Józefa Piłsudskiego - człowieka, który całe życie i wszystkie swoje umiejętności poświęcił Polsce. Film przedstawia Marszałka walczącego o Polskę i jej miejsce w Europie i na świecie z przeciwnikami jego koncepcji politycznych w kraju i z sąsiednimi państwami. W programie wykorzystano liczne materiały archiwalne. 23:05 BYŁ TAKI KTOŚ Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Alina Czerniakowska Muzyka: Dariusz Żebrowski Dokument o wielkim patriocie, opozycjoniście Wojciechu Ziembińskim. Bohater w formie wywiadu - testamentu (na kilka miesięcy przed śmiercią) mówił o umiłowaniu Ojczyzny oraz interpretował najnowszą historię Polski. Stawiał trafne, dobitne, mocne diagnozy i takie oceny. Jego słowa pozwalają lepiej rozumieć współczesną scenę polityczną Polski. Warto wsłuchać się w wypowiedzi uczestnika wielu zdarzeń historycznych, autora niezliczonych akcji i przedsięwzięć podjętych dla dobra Polski. 00:10 LUDZIE I ICH PASJE - MISTRZ ŚWIATA Reportaż, 16 min, Polska, 1984 Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Audycja z cyklu "Ludzie i ich pasje", poświęconego osobom, które mają nieprzeciętne i warte uwagi zainteresowania. W tym odcinku opowieść o młodym mężczyźnie, którego wielką pasją jest pływanie. Ze względu na trudną sytuację finansową nie może zająć się tym sportem zawodowo. Na co dzień pracuje w fabryce, a na basen uczęszcza tylko w czasie wolnym od pracy. Jedynie okazjonalnie zdarza mu się wziąć udział w zawodach pływackich, często z sukcesami. Ma na swoim koncie kilka medali. Mężczyzna wyjaśnia, po co trenuje, co daje mu pływanie, jak godzi obowiązki zawodowe ze sportem. Wspomina pierwszego trenera, Edwarda Jędrucha, który namówił go do uprawiania tego sportu. W rozmowie z przyjaciółką mówi na temat najbliższych planów oraz trudnej sytuacji finansowej swojego klubu sportowego. W audycji wykorzystano fragmenty piosenki "Obracam w palcach złoty pieniądz" (sł. Bogdan Olewicz, muz. Zbigniew Hołdys) w wykonaniu zespołu Perfect. 00:30 NOTACJE - ARNOLD MOSTOWICZ. GOŚĆ Z INNEGO ŚWIATA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2012 Autor: Dariusz Król Jeden z ostatnich wywiadów, jakiego udzielił bohater tego odcinka "Notacji". Arnold Mostowicz opowiada o swoim pobycie w obozie w Cieplicach, gdzie cudem przeżył tyfus i gdzie działy się dantejskie sceny. Wspomina też swój powrót do tego miejsca po 37 latach, w roku 1981, gdy teren obozu i byłe budynki obozowe stały się zwykłym miastem. Ale dla niego był to nadal obóz. Wszyscy obecni mieszkańcy traktowali osiedle jako przyjazne miejsce. Arnold Mostowicz ur. 6 kwietnia 1914 r. w Łodzi, zm. 3 lutego 2002 r. w Warszawie. Pisarz, lekarz, dziennikarz, tłumacz i popularyzator nauki. Polak pochodzenia żydowskiego. Przed wojną studiował medycynę we Francji. W czasie wojny przebywał w łódzkim getcie, skąd został wywieziony do obozu w Auschwitz, a następnie, w ramach ewakuacji do Gross - Rosen. Przebywał w kilku podobozach G - R. Ostatecznie został oswobodzony przez Rosjan 11 maja 1945 w obozie w Kolcach (Dornau). 00:45 ALISA W KRAINIE WOJNY Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2015 Reżyseria: Liubov Durakova, Alisa Kovalenko Scenariusz: Alisa Kovalenko, Liubov Durakova Zdjęcia: Alisa Kovalenko, Liubov Kovalenko Film opowiada dramatyczną historię młodej dziewczyny, która bierze udział w proteście na Majdanie. Wiedziona instynktem dokumentalistki, ale także poczuciem obywatelskiej odpowiedzialności, stopniowo z obserwatorki zamienia się w uczestniczkę tych wydarzeń. Z kamerą dociera do najgorętszych miejsc na froncie. Kiedy zaczyna się rewolucja w Kijowie, Alisa ma 26 lat. Jest studentką kijowskiej szkoły filmowej, ale przede wszystkim czuje się prawdziwą Ukrainką. Film przedstawia jej życie od czasu Euromajdanu do wojny na Wschodzie. Jest to swoisty film dziennik młodej kobiety zagubionej w niestabilnym świecie. Żywy obraz jej tragicznych doświadczeń, uczuć i obaw. Alisa była w niewoli u separatystów, którzy wzięli ją za szpiega ukraińskiej armii. Mimo to nie zrezygnowała z filmowania, rejestrowała wszystko, co się wokół niej działo. "Alisa w krainie wojny" to także film o miłości Alisy i jej francuskiego chłopaka. Czy ich uczucie przetrwa tę ciężką próbę? 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUŻ TYLKO SPRÓCHNIAŁY KRZYŻ ODC. 214 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Co stało się z naturalnym krajobrazem historycznym formowanym przez wieki na naszych wschodnich rubieżach, uświadamiamy sobie wtedy, gdy do poszukiwań niezbędny jest nam konkretny dwór z jego rolniczym otoczeniem, lasami i łąkami. Zamiast punktów odniesienia, na miejscu odnajdujemy anonimową pustkę. Tak rzecz się ma w przypadku Hoźnej pod Białymstokiem. A legenda miejscowa powiada, że tu pochowani są powstańcy styczniowi. 02:40 DO PRZYJACIÓŁ MOSKALI - DO PRZYJACIÓŁ MOSKALI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2015 Scenariusz, reżyseria, montaż: Andrzej Czarnecki Zdjęcia: Jerzy Rudziński Twórcy filmu podejmują próbę objaśnienia widzowi, jak działa rosyjska propaganda. Posłuży temu konfrontacja materiałów ze starych kronik, w tym także tych o mocnym wydźwięku antypolskim, ze współczesnymi obrazami ukazującymi stosunki Rosji z byłymi republikami radzieckimi i również z Polską. Narratorami filmu są lektorzy: Denis Iwanow oraz Ilja Zmiejew, mieszkający w Polsce rosyjski aktor, dziennikarz, lektor od 20 lat w Redakcji Rosyjskiej Polskiego Radia. Oni też biorą udział w scenkach, przedstawiających doświadczonego rosyjskiego lektora, który na przykładzie starych radzieckich, stalinowskich kronik uczy nowicjusza, jak należy prawidłowo komentować aktualne wydarzenia polityczne, by osiągnąć zamierzony efekt propagandowy. Młody człowiek, stawiający pierwsze kroki na lektorskim gruncie, dowiaduje się, jak manipulować opinią publiczną, jak zmieniać intonację głosu, by odpowiednio przekazać informacje (np. o konflikcie na Ukrainie, odłączeniu Krymu od Ukrainy czy powstaniu Donieckiej Republiki Ludowej), na co kłaść nacisk, które wyrazy akcentować, jak przestawiać szyk zdania, nadając opisywanej sytuacji inne zanczenie. Konflikt na Ukrainie znacznie zaostrzył relacje polsko - rosyjskie, kamera filmuje np. ludzi na ulicy w Doniecku, krzyczących "nie chcemy władzy bandytów z Kijowa, których szkolili polscy bandyci za amerykańskie pieniądze". Jeżeli jakaś wypowiedź nie jest wygodna dla rządzących, lektor może zawsze podłożyć tekst przedstawiający zupełnie inną opinię, np. rzekomo wygłoszoną przez polskiego księdza na Ukrainie. W filmie wykorzystano materiały archiwalne TVP S. A. oraz fragmenty "Wyzwolenia" Ołeksandra Dowżenki z kijowskiego studia filmowego. Również wykorzystano muzykę z baletu Siergieja Prokofiewa. 03:35 ŚWIĘTA WOJNA ROSJAN Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow "Rosja jest niezwyciężona i da odpór każdemu wrogowi" - mówią Rosjanie. Słynna monumentalna pieśń "Święta wojna", która zagrzewała żołnierzy Armii Czerwonej do walki z hitlerowcami, dziś znów rozbrzmiewa na Krymie i w Moskwie. I to nie tylko z powodu 70. rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem. Także w kontekście konfliktu na wschodzie Ukrainy. - Jak słyszę pierwsze słowa "Wstawaj kraju ogromny, wstawaj do śmiertelnego boju", to aż chcę chwycić za broń - mówi 50 - letni Wowa, weteran wojny w Afganistanie. Jego koledzy walczą dziś jako ochotnicy w Donbasie. - Bronią naszych przed ukraińskimi faszystami - tłumaczy z przekonaniem. Wytrzymaliśmy w chłodzie i głodzie 2, 5 roku blokady Leningradu, to i sankcje wytrzymamy, podkreśla emerytka z Petersburga. Dla niej, tak jak dla 80% Rosjan, triumf w II wojnie światowej stanowi główny powód do dumy narodowej. W Moskwie i w Petersburgu żadne inne święto nie jest obchodzone tak hucznie i z takim rozmachem jak 9 maja. A wszystko, co rzuca jakikolwiek cień na sukces Armii Czerwonej, odbierane jest jak zamach na świętość. Dlaczego Rosjanie uważają, że wojna jest święta, czy są gotowi bronić własnych interesów bez względu na cenę, jak postrzeganie historii II wojny światowej wpływa na odbiór współczesności, zwłaszcza konfliktu na Ukrainie, i co myślą na temat zaangażowania ich żołnierzy w Donbasie? Odpowiedzi na te pytania autorka szuka w Moskwie, w Petersburgu i na prowincji. Rozmawia m. in. z uczestniczką blokady Leningradu, z żołnierzami, którzy walczyli w Afganistanie i Czeczenii, z członkami chóru Aleksandrowa, który wykonuje monumentalną pieśń "Święta wojna", a także z dziennikarką, która brała udział w tajnych pogrzebach spadochroniarzy poległych na Ukrainie i z krewnymi zabitego w Donbasie rosyjskiego żołnierza ochotnika.