TVP Dokument Środa, 09.02.2022 06:00 DZIKA POLSKA - POŻĄDANE ŻĄDŁA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Trudno o ważniejszych i pracowitszych współtwórców różnorodności biologicznej, jak pszczoły. Bohaterem tego odcinka jest prof. Jerzy Demetraki - paleolog, naukowiec zajmujący się genetyką pszczół miodnych. Teren Polski jest naturalnym siedliskiem rasy pszczół rodzimych określonej jako środkowoeuropejska. Populacja pszczół linii M Północna wywodzi się od pszczół miejscowych utrzymywanych i selekcjonowanych w naturalnych warunkach klimatyczno - pożytkowych północnej Polski. Zachowała ona wiele ważnych cech, z których najistotniejsze to: tworzenie małych i średnich rodzin na zimę, co wiąże się z mniejszym zużyciem pokarmu w czasie zimy, ponadto większa odporność na choroby; szybki i dynamiczny rozwój wiosenny, następujący wraz z ustabilizowaniem się pogody; zdolność do wykorzystania różnorodnych pożytków (nawet bardzo ubogich). 06:30 DZIKA POLSKA - INŻYNIEROWIE Z ZĘBEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bobry - zwierzęta nieomal cudem uratowane. Do niedawna jeszcze prawie nieobecne w krajobrazie naszych wód, a dziś już ten krajobraz nawet kształtujące. Bo ścinające drzewa, zatykające rowy, zatapiające lasy, ale też tworzące wokół ogromną różnorodność życia. Bobry przeżyły u nas nieopisane odrodzenie i wielką ekspansję, co cieszy dr. Andrzeja Czecha - bohatera naszego odcinka - hydrobiologa, badającego wpływ bobrów na różnorodność biologiczną w Bieszczadach. 07:00 NOTACJE - EDWARD DWURNIK. MALARSTWO TO ZABAWA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2012 Autor: Krzysztof Tadej Wybitny polski artysta malarz Edward Dwurnik (ur. w 1943 r. w Radzyminie) opowiada o swoim życiu i twórczości. 07:15 ZIEMIA - PODWODNY ŚWIAT - CZ. 8. RAJSKI OGRÓD I DEDALUS Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Film opowiada o tajemniczych stworzeniach, zamieszkujących rafę koralową Dedalus oraz o niezwykłym zjawisku podwodnej mgły, występującym w zalanych labiryntach cenote Ponderosa, zwanej Ogrodem Eden. 08:10 WILDLIFE SOS - NA RATUNEK DZIKIEJ PRZYRODZIE ODC. 2 (WILDLIFE SOS EP. 2) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Incledon Serial dokumentalny, który śledzi pracę personelu i wolontariuszy w Wildlife Aid Foundation - organizacji zajmującej się ratowaniem, opieką i rehabilitacją chorych, rannych lub osieroconych zwierząt. Seria jest pełna ekscytujących i rozdzierających serce akcji ratunkowych, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie. W tym odcinku Simon i wolontariusz Alex zostają wezwani do oczyszczalni ścieków, aby uratować łabędzia w jednym ze zbiorników. Simon opowiada inną historię ze swojej ostatniej podróży do Wietnamu, trudną sytuację niedawno odkrytego, nowego gatunku naczelnych w Wietnamie, douc langur. Przy tak małej liczbie tych zwierząt bardzo ważne jest, aby skuteczny program hodowlany rozpoczął się tak szybko, jak to możliwe. Tam odwiedza również ośrodek, który wykonuje cenną pracę, aby chronić gatunek pangolina, znanego również jako mrówkojad łuskowaty, bardzo poszukiwany ze względu na smaczne mięso. Powrót do Surrey - Simon ma wyzwanie dla miejscowego weterynarza, profesora Noela Fitzpatricka, znanego również jako Bionic Vet. Simon ma w klinice jeża, który ma bardzo ograniczone ruchy tylnych łap, więc ma nadzieję, że prof. Fitzpatrick będzie mógł wykorzystać swoją magię i pomóc temu małemu stworzeniu ponownie prawidłowo chodzić. A Simon zostaje wezwany do domu w Surrey, gdzie dwóch robotników odkryło dużego węża, owiniętego wokół silnika. 09:10 PRYWATNA RAFA FIDELA (CASTRO’S SECRET REEF) Film dokumentalny, 49 min, Republika Południowej Afryki, 2015 Reżyseria: John Boyle Zdjęcia: Santiago Cabral Muzyka: Al Lethbridge Film dokumentalny o oceanicznych ekosystemach okalających Kubę. To ostatnie takie dzikie miejsce w tym regionie. Wizyta tutaj to jak podróż do przeszłości. Rzadko spotykane, egzotyczne gatunki tu nadal wspaniale się rozwijają. To istny karaibski Park Jurajski. Jak długo jednak przetrwa ten dziewiczy, dziki zakątek? Ogromny archipelag Jardines de la Reina (Ogrody Królowej) leży w samym sercu Morza Karaibskiego. Archipelag był kiedyś prywatnym miejscem Fidela Castro do nurkowania. Dostęp do zapomnianego raju był dla innych zakazany przez 50 lat. Rozciągająca się na 140 mili wzdłuż wybrzeży Kuby rafa jest trzecią najdłuższą rafą barierową na świecie. Dzika i dziewicza rafa kubańska jest prawdopodobnie najważniejszym rezerwatem przyrody na Karaibach. Rezerwat powstał przypadkowo, ale i celowo. Fidel Castro przez pół wieku zakazał tu wstępu. Po rewolucji 1959 roku wielu Kubańczyków starało się wyjechać z kraju na czymkolwiek, co pływało. Większość z nich próbowała dopłynąć do Florydy. By temu zapobiec, rząd Castro zabronił łodziom wypływać tak daleko na połowy, ponieważ ilość paliwa tam i z powrotem z łatwością wystarczyłaby na dopłynięcie do Stanów. Gdy resztę raf w regionie nadmiernie eksploatowano, najcenniejszy klejnot Karaibów przez ponad pół wieku był omijany i zapomniany przez świat. To ostatni raj dzikich stworzeń na lądzie, w morzu i w powietrzu. Jednak przy nowych relacjach Kuby z Stanami Zjednoczonymi niewykluczone, że będzie to tylko kwestią czasu, gdy fala turystów odciśnie złowrogie piętno na tym zapomnianym i delikatnym świecie. Tymczasem codzienny cykl życia i śmierci w Jardines de la Reina jak zawsze trwa dalej. 10:15 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 12 LAOS (WORLD DISCOVERIES. EP. 12 LAOS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne, zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 11:10 HISTORIA JEDNEGO POMNIKA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1990 Scenariusz: Ewa Kozik Zdjęcia: Jerzy Haida Po wyzwoleniu Rogowa, wsi w województwie śląskim, spod okupacji hitlerowskiej, na przełomie marca i kwietnia 1945 roku, z rąk żołnierzy Armii Czerwonej zginęło czterdziestu mieszkańców wsi. Krasnoarmiejcy wypędzali ludzi z domów, grabili i palili zabudowania. Pijani żołnierze strzelali do siebie. Prawdopodobnie w trakcie wymiany ognia zginął ich dowódca. Z zemsty za śmierć pułkownika, żołnierze rozstrzeliwali Polaków. W 1967 roku ówczesne komunistyczne władze uznały za stosowne wznieść pomnik dowódcy oddziału Armii Radzieckiej. Miejscowa ludność do tego stopnia czuła się zastraszona, że nie protestowała, ale i swojej krzywdy nie chciała upamiętnić. O tamtych tragicznych wydarzeniach opowiadają rodziny ofiar i świadkowie. 11:50 UKRAIŃSKI SŁUGA NARODU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest odpowiedź na pytanie, na czym polega fenomen popularności Wołodymyra Zełenskiego i w jaki sposób wykorzystuje on ogromny mandat społeczny. Czy pełnia władzy, przy słabości instytucji państwa, nie stanie się pokusą do autorytarnych rządów? Będzie to swoista anatomia sukcesu Sługi Narodu i konsekwencji (także międzynarodowych) skupienia władzy w rękach człowieka, który robi najbardziej spektakularną karierę polityczną w Europie. Wszystko w atrakcyjnej formie kina akcji. Bez patosu i nadęcia. 12:50 ŚWIAT OD ŚWITU DO ZMIERZCHU - KISZYNIÓW OD ŚWITU DO ZMIERZCHU Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Maciej Drygas, Mirosław Dembiński Życie w Kiszyniowie to nie bajka. Filmowy portret stolicy Mołdawii niesie ze sobą obrazy, które są tego potwierdzeniem. Oglądamy morderczą harówkę robotników w niesamowitym wnętrzu fabryki cegieł, ukrytym pod ziemią w zboczu góry, śledzimy codzienną krzątaninę sprzedawczyni, która w sklepie, jak na posterunku, pojawia się już bladym świtem. Mieszkańcy Kiszyniowa są zaradni: jeśli nie mogą inaczej, zakładają małe biznesy w swoich mieszkaniach. Wchodzimy do takiego zakładu fryzjerskiego w bloku. Nieco ironiczny wydźwięk w tym kontekście zyskuje scena degustacji wina, podczas której przyszli koneserzy goszcząc się w luksusowej restauracji, poznają tajniki receptorów smakowych i uczą się rozpoznawać właściwe kolory i zapachy trunku stanowiącego naturalne bogactwo Mołdawii i jej znak rozpoznawczy. Największą siłą tego filmu są jednak wypowiedzi bohaterów. Z nich dowiadujemy się konkretnych informacji o zarobkach, warunkach pracy, służbie zdrowia, bezrobociu, polityce i emigracji. Te zdania padające w rozmowach, brzmiące naturalnie i bez dziennikarskich intencji stają się źródłem konkretnej wiedzy o życiu mieszkańców Kiszyniowa, przypominają, że prawdziwy dokument żywi się okruchami realności. 13:45 WOŁANIE MAŁEJ BIAŁUCHY (CALL OF THE BABY BELUGA) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Susan Chisholm, Michael Parfit Film dokumentalny o małej białusze arktycznej, uratowanej po wyrzuceniu jej na brzeg kanadyjskiej rzeki. Ten epizod zaprowadzi nas w fascynujący świat zagrożonych wali białych. Białucha ma cechę dziedziczną, przejawiającą się niezdolnością do wytwarzania ciemnego barwnika. Białucha ma bardzo wydatny melon - warstwę podskórnego tłuszczu na czole, który pełni ważną rolę w echolokacji, dzięki czemu ma ona jeszcze lepsze zdolności echolokacyjne niż delfiny. Film zawiera także opowieści o działaniach oddanych temu niezwykłemu ssakowi naukowców. To właśnie oni przez dziesięciolecia pracowali i starali się ocalić ten gatunek. W życiu białuch - inaczej wali białych - więź między matką a dzieckiem jest niezwykle ważna. Nigdy się nie rozstają, chyba że matka umiera. Biolog Robert Michaud natychmiast zjawił się na plaży z białuszką, bo zna jej świat. Od 1983 roku jego dzień zaczyna się blisko tego miejsca, zwanego Pointe Noir. Tu rzeka Saguenay spotyka się z rzeką Świętego Wawrzyńca, zasilaną przez wszystkie Wielkie Jeziora Ameryki Północnej. Robert bada blisko 900 białuch, żyjących w estuarium. Niemniej jego prace dotyczą całego gatunku. Te zwierzęta można porównać do nas. Są ssakami społecznymi, żyjącymi do 80 lat. Ich społeczności są dość skomplikowane. Może nie tak jak nasze, ale są z innej planety. To niezwykle społeczne, komunikatywne i mające potrzebę dotyku stworzenia. Żyją na terenach Arktyki, gdzie przez wiele miesięcy jest kompletnie ciemno, nie ma słońca i trzeba nawigować przez lód. Dźwięk jest dla nich tym, czym dla nas wzrok. Polegają na dźwięku, by się komunikować ze sobą i prowadzić niezwykle skomplikowaną interakcję społeczną, a także, by nawigować w czasie żerowania. Białuchy generalnie zachowują się jak my w hałaśliwych barach. Powtarzają komunikaty i upraszczają przekaz. W którymś momencie przestają, informują, że odezwą się później i milkną. 14:50 REPUBLIKA. NARODZINY LEGENDY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ryszard Kruk Zdjęcia: Łukasz Kajetan Pochylski, Wojciech Budny, Ryszard Kruk Film dokumentalny o legendarnym zespole muzycznym Republika. W połowie lat 70. w Toruniu działo środowisko skupione wokół Studenckiego Klubu Pracy Twórczej Od Nowa. Waldek Rudziecki kieruje klubem i organizuje warunki, dzięki którym młodzi muzycy mają po prostu gdzie i na czym grać oraz zaprasza do Torunia ciekawe kapele z całego kraju. Sławek Ciesielski i Paweł Kuczyński wraz z braćmi Rucińskimi tworzą Res Publicę. Dołącza do nich Grzegorz Ciechowski, który szybko wyrasta na lidera. Charyzmatyczny poeta i kompozytor wyznacza nowy styl. Powstaje Republika. Nikt wcześniej tak nie grał. Ich muzyka porywa tłumy. Andrzej Ludew tworzy logo i republikarycę. Czarno - białe pasy stają się ich znakiem rozpoznawczym, a Kombinat jednym z najważniejszych utworów tamtych czasów. Zespół zyskuje ogromną popularność, nieustannie jest w czołówce listy przebojów, zdobywa złotą płytę. W radiowej Trójce pojawia się kreowany reportaż i nie pomaga późniejsze dementi. Płyną listy od zdecydowanych przeciwników, jak i zagorzałych fanów. Ciechowski inspiruje do czytania Herberta, Orwella, Kurta Vonneguta. Ania kończy wówczas szkołę podstawową i jeździ na wszystkie koncerty, ale wiemy, że za kilka lat będzie żoną Grzegorza. Zespół wydaje kolejną płytę, która osiąga sukces, kolejne utwory zyskują miano hitów. Muzycy wchodzą do studia, by nagrać kolejny album i w tym momencie zespół się rozpada. Historia przyjaźni i rodzącego się fenomenu porusza również kontekst historyczny czasów i miejsca twórczego fermentu. Autorzy filmu wykorzystali ciekawe mało znane archiwa filmowe Republiki oraz muzykę i niepublikowane zdjęcia zespołu Res Publica. Niewątpliwie interesujące są jazzowe interpretacje i omówienia utworów Republiki przez Bogdana Hołownię. Film opowiada o pierwszym okresie działalności zespołu Republika, zakończonym jego rozpadem w 1986 roku. Skłania do pytania, co decyduje o sukcesie? W jaki sposób spośród wielu muzyków wywodzących się ze środowiska toruńskiej Od Nowy to właśnie Republika stała się najważniejszym zespołem dla tak wielu ludzi? Talentem, ciężką pracą, odrobiną szczęścią, czy dzięki połączeniu tych elementów przez przyjaźń? 15:55 KU ZIELONYM MIASTOM - ODC. 1 (CITIES TURN GREEN EP. 1) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2013 Reżyseria: Frederic Planchenant Seria dokumentalna opowiadająca o miejskich ogrodach i zieleni w miastach. Ludzie coraz częściej chcą mieć więcej zieleni wokół siebie, a mniej betonu i ruchu ulicznego. Projektanci i ogrodnicy mają coraz nowsze i coraz bardziej niezwykłe pomysły architektoniczne, aby przywrócić naturę do miast. Dzięki niesamowitej kreatywności w miastach powstają plantacje, gospodarstwa rolne i ogrody w pionie, i w poziomie. W tym serialu przeniesiemy się do zielonych miast i poznamy niesamowitych ludzi, którzy realizują nową filozofię i wierzą w ekologiczny styl życia. 16:55 PRZEWODNIK PUTIFARA - ODC. 1 PARYŻ, MIASTO ŚWIATŁA (PUTIPHAR'S TRAVEL GUIDE A 19TH CENTURY GLOBE - TROTTER 1. PARIS, THE CITY OF LIGHTS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sebastien Lafebvre, Stanislas Valroff Scenariusz: Helene Chevereau Petrus Putifar jest fikcyjnym podróżnikiem i autorem przewodników turystycznych. Odkrywa zabytki do odwiedzenia, muzea, ogrody, miejsca do zwiedzenia, spaceruje po miastach i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Podążamy za nim do Paryża, Londynu, Wiednia, Konstantynopola, Amsterdamu, Petersburga, Neapolu, Lizbony, Barcelony, Wenecji i na Francuską Riwierę. Pierwszy odcinek to wizyta w pełnym świateł Paryżu. Paryskie noce i dnie, muzea, zabytki, uciechy... Dziewiętnasty wiek to stulecie przemian, cudów technologicznych i demokratyzacji turystyki. Paryż to stolica wszystkiego: sztuki, literatury, elegancji i dobrego smaku. O świcie pociąg naszego bohatera wjeżdża na stację Saint Lazare - to pierwsza paryska stacja kolejowa, otwarta w 1837 roku i największa stacja dla podróżnych we Francji. Paryż - co za cudowne słowo! Nie sposób się tu nudzić. Nie zapomnijcie dewizy przewodnika Putifara: Podróżnik troski śle precz, o brzasku bieży krokiem lekkim. Bądź ciekaw, patrz i ceń. 18:00 TAJNE STOWARZYSZENIA - ODC. 3 SPISKOWCY (SECRET SOCIETIES - MYTHS AND REALITIES OF A PARALLEL WORLD) Cykl dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Kay Siering, Jens Nicolai Scenariusz: Gisela Grachen Trzeci odcinek serialu niemieckiej ZDF o teoriach spiskowych. Daniel Ganser z Zurychu, pracownik Instytutu Badań nad Pokojem jest przekonany, że wciąż nie znamy prawdy o zamachach z 11 września. Ulrich Walter z Monachium bada hipotezę, jakoby NASA spreparowała sceny lądowania na Księżycu. Ta teoria spiskowa trafiała na podatny grunt. Z jednej strony zimna wojna, z drugiej nadwerężone licznymi aferami zaufanie Amerykanów do władzy. Inne pytania, które nurtują świat to: czy Watykan ukrywa niewygodną prawdę? Za sprawą Kodu Leonarda da Vinci Dana Browna o tej hipotezie usłyszał świat. Zwłaszcza gdy bestseller doczekał się ekranizacji z Tomem Hanksem i Audrey Tautou. Podobno na południu Francji mieli żyć potomkowie Jezusa, otoczeni opieką tajnego bractwa. Marian Füssel udaje się w miejsce, gdzie wszystko się zaczęło: do Rennes - le - Chateau. Krążyły nawet plotki, że tamtejszy ksiądz Sauniere szantażował Kościół katolicki posiadaniem tajemnych dokumentów. Wyłudzał pieniądze, Kościół zaś płacił, by ksiądz nie zdradził wielkiej tajemnicy, którą była Sara - domniemana córka Chrystusa. Legenda o rzekomym potomstwie Jezusa coraz bardziej się komplikowała. Pieczę nad nią miało sprawować tajne bractwo. Nazw było wiele: strażnicy, opiekunowie, zakon Syjonu. Opowieść o zakonie Syjonu stała się nowoczesnym mitem i podbiła świat. Inna teoria spiskowa o żydowskich dążeniach do przejęcia władzy nad światem, narodziła się za sprawą broszury Protokoły mędrców Syjonu. Żaden inny XX - wieczny pamflet nie zasiał takiego zamętu w głowach czytelników jak ten. Autor po mistrzowsku operował stereotypami, grał na lękach i uprzedzeniach drzemiących w odbiorcach. Przekonanie o żydowskim spisku nadal żyje w umysłach milionów ludzi i regularnie jest wykorzystywane do celów politycznych. Kiedy 11 września 2001 roku w wieże World Trade Centre uderzyły samoloty, świat wstrzymał dech. Miliony telewidzów patrzyło, jak symbole amerykańskiej dominacji nad światem obracają się w ruinę. W wielu ośrodkach islamskiego fundamentalizmu widok ten wywołał spontaniczny wybuch radości. Wokół 11 września błyskawicznie wyrosły niezliczone teorie spiskowe. Teorie spiskowe zapewne nigdy nie znikną, ponieważ dotyczą sfery wiary, a nie wiedzy. Ich zwolenników nic nie zdoła przekonać. Ani najtwardsze dowody, ani najbardziej rzeczowe argumenty. To wynika z samej istoty teorii spiskowych. Na tym zresztą zapewne polega ich potęga: nie da się ich zniszczyć. Im trudniej zrozumieć otaczający świat, tym chętniej ludzie sięgają po nawet najbardziej fantastyczne i nieprawdopodobne wytłumaczenia. Niektórzy głęboko wierzą, że jesteśmy tylko zabawką w rękach mrocznych sił, za którymi stoją potężne instytucje: Kościół, rządy, tajne stowarzyszenia. Nie ma zbyt szalonej teorii spiskowej. Każda znajdzie zwolenników. A im bardziej niedorzeczna się wydaje, tym większe prawdopodobieństwo, że ludzie w nią uwierzą. Teorie spiskowe pozwalają często uprościć skomplikowaną rzeczywistość. Nie ma tam szarości, jest tylko czerń i biel, zło i dobro. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WIECZNA JAPONIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do zachodniej Japonii. Japonia to kraj kontrastów, osobliwe połączenie tradycji i nowoczesności. Wizyta w zachodniej części Wysp Japońskich jest jak podróż do serca cywilizacji, której duchowość i styl życia pozostały autentyczne i oryginalne. Kolejne etapy podróży odsłaniają przed nami kulturowe bogactwo i przyrodniczą różnorodność Japonii. 20:10 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 1 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Zdjęcia: Józef Szymura Opracowanie muzyczne: Grzegorz Martecki To szczególna telenowela. Jej bohaterami są dzieci uczęszczające do jednego z warszawskich przedszkoli. Kamera towarzyszy im od pierwszych dni pobytu w tym miejscu. Jest dla nich niemal niewidzialna, dzięki czemu zachowują się naturalnie, bardzo szczerze i spontanicznie - nie ukrywają radości i łez. To jeden z największych walorów tego dokumentu. Realizatorzy telenoweli obserwują swoich małych bohaterów podczas pobytu w przedszkolu i w ich domach. Słuchają dziecięcych rozmów. Dowiadują się, co jest dla malców najważniejsze, w co lubią się bawić, jakiej muzyki słuchają, co lubią jeść, co oglądają w telewizji, o czym marzą. Wszystko to słyszane jest z ubocza. Nikt dzieciom niczego nie narzuca, nie reżyseruje ich zachowań - to one same, bezwiednie, wprowadzają ekipę filmową w swój świat, którego w istocie nie znają nawet ich rodzice. "Przedszkolandia" to telenowela dla całej rodziny. Jest ciepła i życzliwa. Dla dzieci to zapewne zabawny film o rówieśnikach. Starszych również bawi, lecz zarazem zmusza do refleksji - może nawet gorzkiej. Mają bowiem okazję przekonać się, jak bystrymi obserwatorami są kilkulatki i jak trafnie naśladują dorosłych, także w zachowaniach, których być może powinni się wstydzić. Na warszawskich Bielanach, w blokach z wielkiej płyty, mieszkają dwaj bracia. Maciek jest w grupie najstarszych przedszkolaków, Filip ma dopiero trzy lata i właśnie po raz pierwszy idzie do przedszkola. Jeszcze nie wie, że w przedszkolu nie jest źle, że są tam inne dzieci, z którymi można się bawić, a także mnóstwo zabawek, i że po kilku godzinach przyjdzie mama lub tata i razem wrócą do domu. Wprawdzie brat próbuje mu to wyjaśnić, ale są to tylko słowa. Kacperek nie wie nic o przedszkolu. Boi się, co stanie się w tym nieznanym miejscu po wyjściu taty, który go tu przyprowadził. Tylko maluchy tak się boją. Zuchy i starszaki z radością witają się po wakacyjnej przerwie. Marta ze starszaków ma tysiące pomysłów, bardzo chce być sławna. Właśnie udaje znaną gwiazdę filmową i namawia Ewelinę, by przeprowadziła z nią wywiad. Adaś z zuchów natomiast uważa, że jest bardzo mądry i uda mu się policzyć do tryliardów 9. Tymczasem w sali maluchów panuje zupełny chaos i słychać płacz. Chyba w najgorszej sytuacji jest tu Emre. Przyjechał z rodzicami aż z Turcji i w ogóle nie mówi po polsku - nikt go nie rozumie, a on nie rozumie nikogo. Na ławce stojącej na przedszkolnym placu zabaw siedzą Dagmara i Malwina ze starszaków. Są przyjaciółkami, choć ich przyjaźń jest nieco dziwna: potrafią się ze sobą doskonale bawić, lecz niekiedy strasznie się kłócą. Maluchy już się trochę uspokoiły, ale mają kolejny powód do obaw: leżakowanie. Trochę obawiają się zasnąć w nowym miejscu. Mateusz nie chce się położyć. Wygląda przez okno czekając na mamę. Mała Marta też tęskni do mamy, a nie ma jej kto pocieszyć. Maciek natomiast nie przejmuje się niczym: doskonale bawi się wodą w łazience. Panie Marlena, Beata, Stenia, Małgorzata mają z dziećmi mnóstwo kłopotów. Maluchami opiekuje się aż pięć pań, ale okazuje się, że to trochę za mało na grupę dzieci tak wystraszonych i nie znających przedszkolnych obyczajów. Starszaki nie muszą leżakować. Dziewczynki zbierają się przy altance i przygotowują występ. Mają zaśpiewać "Bal wszystkich świętych". Malwina i Dagmara przy tej okazji znów się pokłóciły. Kończy się pierwszy powakacyjny dzień w przedszkolu. Po Mateusza przyszła wreszcie mama. Inne dzieci czekają na rodziców na placu zabaw. 20:45 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 2 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska 2001 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Zdjęcia: Józef Szymura Opracowanie muzyczne: Grzegorz Martecki Jest bardzo wcześnie, ale Marta ze starszaków już nie śpi i oprowadza gości z kamerą po swoim mieszkaniu. Mieszka tylko z mamą. Nie może zrozumieć, dlaczego mama bardzo długo nie miała pracy, choć na przykład na komputerze zna się najlepiej na świecie. Brakuje jej też taty, którego nigdy nie widziała. Tata mieszka bardzo daleko. Dziewczynka nie wie gdzie, lecz się dowie. Mama ją zapewniła, że kiedyś go spotka, ale najpierw musi nauczyć się mówić po angielsku. Marta jest już w przedszkolu. Z koleżankami szuka na globusie miejsca, w którym może mieszkać jej tata. Dzieci często rozmawiają o swoich rodzicach. Wiedzą, że każdy musi mieć mamę i tatę, bywa więc, że dokuczają koleżance, która ma tylko mamę. Maluchy nadal płaczą. Widocznie musi minąć więcej czasu, by zdołały wreszcie przyzwyczaić się do przedszkola. Kacperka odprowadza dziś cała rodzina. Jest też z nim siostra, jak się okazuje - Dagmara ze starszaków. Ale chłopiec nadal się boi. Płacze również Filip, choć ma tu brata. Płacze Weronika: wprawdzie jest już w starszakach, ale ciągle nie pozwala mamie wyjść z przeszkola. Emre przyszedł z obojgiem rodziców, którzy próbują nawiązać kontakt z wychowawczynią. Tata chłopca zna trochę język polski i stara się wytłumaczyć żonie, co mówi wychowawczyni. Ostatecznie mama Emrego zostaje w przedszkolu. Siedzi na korytarzu, na wypadek, gdyby chłopiec potrzebował pomocy. Przedszkolem wstrząsają potężne uderzenia. To w łazience starszaków zaczął się remont. Chłopcy są nim bardzo zainteresowani. Tymczasem Malwina i Dagmara ze starszaków pochylają się nad książką, która je bardzo zainteresowała: "Spójrz do swojego wnętrza". Bardzo je bawią niektóre określenia. Są tym tak zajęte, że nie chcą uczestniczyć w zajęciach z religii. Nie uczestniczą w nich także Marta i Wiktoria, bo mamy ich na nie nie zapisały. Ten czas spędzają w sali gimnastycznej. Mama Emrego w końcu weszła do sali i bawi się z synkiem. Chłopczyk już nie płacze. Wygląda na zadowolonego, ale nie chce, by Maciek uczestniczył w jego zabawie, choć ten ma na to wielką ochotę. Dziś w sali gimnastycznej odbywają się pierwsze zajęcia z tańca. Prowadzi je nowy pan instruktor. Jest przystojny i wyraźnie podoba się paniom pracującym w przedszkolu. Dziewczynki ze starszaków też o nim plotkują, parodiując jego ruchy i gesty. Na pierwsze zajęcia przyszły wszystkie dzieci, ale tylko Marta wie, że mama na pewno ją na nie zapisze. Chce zostać gwiazdą, musi więc umieć tańczyć i śpiewać. A po wyjściu z przedszkola mama zawozi ją do Wytwórni Filmowej, by zgłosić dziewczynkę do znajdującej się tam Agencji Modelek i Aktorek. 21:20 BORN2DRIVE (BORN2DRIVE) Film dokumentalny, 88 min, Norwegia, 2019 Reżyseria: Daniel Fahre Scenariusz: Linn - Jeanethe Kyed Dokument o 15 - letnim Oliverze Solbergu, najmłodszym na świecie kierowcy rajdowym. Chłopak jeździ samochodem rajdowym o mocy 600 koni mechanicznych, przyspieszającym do setki w 1, 9 sekundy. Oliver Solberg jest synem trzykrotnego rajdowego mistrza świata Pettera Solberga i zawodniczki rajdowej Pernilli Solberg. Jest najmłodszym kierowcą rajdowym na świecie. Marzył o tym od dziecka i wygląda na to, że w rodzinie, w której żyłach płynie benzyna, to zupełnie naturalne. Okazało się, że chłopak ma talent, którego nie można zmarnować. Jest bystry, pracowity i zawzięty. Urodził się, by prowadzić. Porywający film dokumentalny nawet dla tych, którzy z samochodami nie mają nic wspólnego. Jeden ze zwycięzców Plebiscytu Publiczności 35. Warszawskiego Festiwalu Filmowego. 23:00 KAISER - PIŁKARSKI OSZUST WSZECH CZASÓW (KAISER - THE GREATEST FOOTBALLER NEVER TO PLAY FOOTBALL) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Louis Myles Film dokumentalny o brazylijskim piłkarzu, który nazywał się Carlos Henrique Raposo (rocznik 1963), ale był powszechnie znany jako Kaiser. To najbardziej niesamowita historia w dziejach piłki nożnej. W latach 80. i 90. ubiegłego stulecia Brazylia była najbardziej niezwykłą drużyną piłkarską na świecie. Gracze tacy jak Zico, Socrates, Romario i Ronaldo przekształcili sport zespołowy w sztukę performance. Tymczasem jedna z ich największych piłkarskich gwiazd nigdy nie postawiła stopy na boisku. Kaiser był oszustem, który przez 26 lat był zawodowym piłkarzem dla największych klubów, nigdy nie dotykając piłki. Dokument "Kaiser - piłkarski oszust wszech czasów" jest bardzo zabawny od początku do końca. Jest w nim wiele emocji w stosunku do pełnego brawury bohatera, a potem czuje się tylko żal i współczucie dla niego. Przede wszystkim dlatego, że był piłkarzem, ale nie kopał piłki na boisku. 24:00 W OBRONIE WŁASNEJ - KRAKÓW UZDROWISKIEM? Film dokumentalny, 28 min, Polska, 1985 Scenariusz: Marek Zaliński, Ryszard Kubowicz Kraków - miasto zabytków cennych dla kultury polskiej stanowi również niechlubny przykład aglomeracji zmagającej się z ogromnym zanieczyszczeniem środowiska naturalnego: gleby, powietrza. Obecność niebezpiecznych pyłów w atmosferze stanowi zagrożenie zdrowotne dla mieszkańców Krakowa. Fatalne zanieczyszczenie rzeki Wisły powoduje wymieranie jej ekosystemu. Autorzy programu stawiają pytanie: czy miasto, gdzie dewastacji ulega środowisko naturalne, może być uzdrowiskiem? Na postawione pytanie odpowiada autor raportu dotyczącego Uzdrowisk Krakowskich - Tadeusz Wojtaszek. Przedstawia bogatą historię leczenia uzdrowiskowego w Krakowie (sięgającą 400 lat wstecz). Według autora raportu, Kraków i jego okolice posiadają bezcenne zasoby wód mineralnych, które w przeszłości były wykorzystywane w leczeniu jego mieszkańców. Zasoby wód siarczanowych, chlorkowych, sodowo - magnezowych stanowią podstawę leczenia uzdrowiskowego w Krakowie, Krzeszowicach i Wieliczce. Są ważnym elementem leczenia chorób reumatycznych, neurologicznych, metabolicznych oraz chorób narządów ruchu. Woda mineralna Krakowianka, bogata w selen, magnez, wapń, stanowi wspaniałe antidotum na zanieczyszczenie krakowskiego powietrza. O problemach z wydobyciem i wykorzystaniem złóż wody w Uzdrowisku Mateczny opowiada dyrektor Krakowskich Uzdrowisk - Józef Kmiecik. Przedstawia plany rozbudowy uzdrowiska. Z podobnymi problemami boryka się Uzdrowisko w Swoszowicach, sięgające historią swej działalności wieku XVI. Naczelny lekarz Uzdrowisk krakowskich, Jan Miklasiński, przedstawia formy leczenia uzdrowiskowego stosowane w terapii leczniczej licznych pacjentów uzdrowiska - często pracowników zakładów przemysłowych, między innymi Huty im. Lenina. Wspomina o owocnej współpracy z hutą, która jest zaangażowana finansowo w pomoc w rewaloryzacji i rozbudowie zabytkowych obiektów Uzdrowiska Swoszowice. Jan Miklasiński podkreśla rolę, jaką pełni zakład przyrodoleczniczy - leczący tworzywem naturalnym, z własnym zapleczem rehabilitacyjnym - dla mieszkańców Krakowa, zwłaszcza pracowników zakładów przemysłowych. Przedstawiciel władz uzdrowisk krakowskich przedstawia koncepcję skuteczniejszego wykorzystania potencjału leczniczego uzdrowiska Swoszowice. 00:35 NOTACJE - KRZYSZTOF KASPRZYK. TAK POWSTAŁA PIOSENKA DLA CÓRKI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2012 Autor: Zofia Kunert Krzysztof Kasprzyk - literat, nauczyciel, działacz emigracyjny. Jest autorem m.in. strajkowego utworu "Piosenka dla córki". Urodził się w 1946 r. w Quakenbrueck (Niemcy). 00:50 PRZEŻYĆ AFGANISTAN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2010 Reżyseria: Małgorzata Imielska Film przedstawia historię szkolenia wojskowego i prywatne przygotowania pięciorga zawodowych żołnierzy do wyjazdu na misję do Afganistanu, ich pobyt w prowincji Ghazni, codzienne patrole i pierwsze miesiące, gdy po powrocie do kraju starają się prowadzić normalne życie. Dwóch z pięciorga bohaterów filmu pełniło wcześniej służbę w Czadzie, troje zaś uczestniczy w zagranicznej misji po raz pierwszy. Wśród tych osób jest dziewczyna, narzeczona jednego z bohaterów. Film dokumentalny "Przeżyć Afganistan" przedstawia naszych bohaterów nie tylko jako żołnierzy, ale także jako ludzi, którzy muszą radzić sobie z wieloma emocjami. Chociażby z poczuciem odpowiedzialności za bezpieczeństwo tych, z którymi idą na patrol. Film pokazuje także tęsknotę za rodziną i lęk o to, czy przeżyją kolejny dzień. Jest to próba opisu tego, co dzisiaj znaczy być żołnierzem i jaką płaci się za to cenę. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 216 "TAJEMNICA JASTRZĘBIA" Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Historia ta miała miejsce 6 września 1939 roku. Tego dnia, wczesnym rankiem od zielonej murawy polowego lotniska w Popowie Kościelnym oderwał się nowoczesny, jak na owe czasy, samolot myśliwski będący jedną z najpilniej strzeżonych tajemnic polskiego przemysłu obronnego. Pilot oblatywacz Jerzy Widawski wziął kurs na Lwów. "Jastrząb" do celu nigdy nie dotarł i wydawało się, że zniknął na zawsze. Obecnie, na podstawie odnalezionego telegramu wiemy, że samolot musiał awaryjnie lądować w okolicy miejscowości Werchrata, a pilot odniósł obrażenia. Dziś podsumujemy dotychczasowe wysiłki kolegów poszukiwaczy, którzy od wielu lat próbują ustalić miejsce upadku tego samolotu. 02:25 ŚLADY MOJEGO ISTNIENIA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Paulina Ibek Kobieta o anielskim głosie, niesamowicie wrażliwa, ale jednocześnie bardzo konsekwentna, co podkreślił Grzegorz Turnau, nazywając ją artystką sformułowaną. Ania Szałapak - Biały Anioł Piwnicy pod Baranami, pieśniarka, ale jednocześnie, a może przede wszystkim, naukowiec. Wielbicielka kotów, kapeluszy, szopek krakowskich i aniołów. Mówiła, że nie jest kolekcjonerką, tylko przywiązuje się do rzeczy i do wspomnień. Zauważyć to można w jej mieszkaniu, w którym pełno wszystkiego. Ale śladami jej istnienia nie są tylko rzeczy, które pozostały po niej w mieszkaniu. Są nimi także piosenki w jej wykonaniu, są nimi publikacje naukowe poświęcone szopkom krakowskim, a także krakowskim tradycjom i obrzędom i wreszcie są nimi wspomnienia przyjaciół i rodziny. Anna Szałapak urodziła się 22 września 1952 r. , zmarła 14 października 2017 r. Całe swoje życie spędziła w Krakowie. Była jedną z najwybitniejszych artystek Piwnicy pod Baranami, z którą związana była od 1979 r. Obok kariery artystycznej prowadziła także karierę naukową. Ukończyła studia etnograficzne i pracowała jako kustosz w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa. W 2012 r. obroniła pracę doktorską dotyczącą szopki krakowskiej. Była laureatką licznych nagród i wyróżnień. W 2016 r. została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz polskiej kultury i osiągnięcia w pracy artystycznej. Film stanowi próbę stworzenia portretu Anny Szałapak córki, siostry, artystki, naukowca, przyjaciółki. Opowieść została podzielona na rozdziały, w których ludzie związani z artystką opowiadają o Annie Szałapak (rodzina: Maria, Piotr i Janina Szałapak, przyjaciele z Piwnicy pod Baranami, m.in. Zygmunt Konieczny, Grzegorz Turnau, Jacek Wójcicki, Ewa Lipska, Konrad Mastyło). 03:25 ŹRÓDŁO Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Vita Żelakeviciute Opowieść o fenomenalnie obdarzonej przez naturę gruzińskiej mistyczce. Energia emanująca z jej dłoni zamienia wodę w lekarstwo. Ludzie przez lata zmagający się z nieuleczalnymi chorobami powracają do zdrowia. Jednak dla Leny nie ciało jest najważniejsze. Pragnie swoim pacjentom, którzy stoją na granicy śmierci, pokazać prawdziwe źródło życia. Jej niezłomna postawa nie przystaje do rzeczywistości i budzi wiele kontrowersji. Źródło to film o wielkiej próbie ducha dotykający najgłębszych pokładów naszej egzystencji.