TVP Historia Sobota, 12.02.2022 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1798 - śmierć Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatniego króla polskiego; 1947 - pierwsza kolekcja Christiana Diora; 1955 - początek zrzucania nad Polską broszur z relacjami uciekiniera Józefa Światły; 1990 - GUS podał wiadomość o znaczącym spadku inflacji, efekcie reform Balcerowicza; 07:05 KALKUTA MATKI TERESY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Scenariusz: Piotr Kot Bieda, ubóstwo, handel ludźmi, pogarda i odrzucenie - to nierzadko rzeczywistość Kalkuty. Na tej płaszczyźnie swoją misję buduje Kościół poprzez różnorakie instytucje. Wsparciem służą salezjańskie ośrodki misyjne, szkoły, punkty wsparcia. Od kilkudziesięciu lat pomocną dłoń do potrzebujących wyciągają także Misjonarki Miłości ze Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Miłości św. Matki Teresy z Kalkuty, realizując swe dzieła w kilku ośrodkach Kalkuty. Materiał filmowy jest odzwierciedleniem działalności Kościoła pośród biednych Kalkuty - dzieł prowadzonych przez księży salezjanów i Misjonarki Miłości. 08:00 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - SKARB RZECZPOSPOLITEJ. ODC. 7 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 08:30 PRZYSTANEK SLOW FOOD - ODC. 6 - MIODY Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Jacek Szklarek Wykonawcy: Jacek Szklarek (prowadzący) W tym odcinku odwiedzimy malownicze okolice Krynicy - Zdroju. We wsi Kamianna dowiemy się, jak już od przeszło 50 lat powstają tam gęste, złociste miody, zaś w pobliskim Podegrodziu poznamy sposób wypiekania regionalnej kukiełki. 09:00 JANOSIK - ODC. 9/13 - POBÓR Serial przygodowy, 44 min, Polska, 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Pobór do armii austriackiej obejmuje wprawdzie synów wszystkich chłopów, ale w praktyce trafiają tam tylko ci z biednych rodzin. Bogaci górale mogą bowiem dzięki łapówkom uchronić swych synów od służby w cesarskich szeregach. Ale i na tę niesprawiedliwość Janosik znajduje sposób: porywa pachołków szlacheckich i wymienia ich za biedaków powołanych do wojska. 09:55 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - RYBY NA PRZEDNÓWKU Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa zaprasza widzów na opowieść o kuchni przełomu zimy i wiosny, czyli na przednówku. W dzisiejszych czasach nadmiaru jedzenia, a nawet wielkiego marnotrawstwa produktów spożywczych, trudno nam sobie wyobrazić naszych przodków, którzy w tym okresie regularnie głodowali. Powoli kończyły się zapasy zakopcowanych ziemniaków i warzyw, a w spiżarce nie wisiała już nawet słonina. Dobrze, gdy zostało jeszcze trochę mąki czy kaszy, suszone grzyby, groch oraz kiszonki: kapusta, ogórki, jabłka. Czasem udało się złowić jakąś rybę w rzece lub podkraść w pańskim stawie. Głodowe menu opierało się głównie na zbieractwie. Gdy brakło zbóż, jako zamienników używano niektórych chwastów. Kaszę i placki przyrządzano powszechnie z dziko rosnącej trawy, zwanej manną. Mąkę do wypiekania chleba często robiono z perzu. W sytuacjach skrajnych niedobory mąki uzupełniano dodatkiem suszonych liści lipy, mielonej kory brzóz, wrzosów, wiórów drewna, żołędzi. Polewki lub bryje gotowano z młodymi ostami, komosą, podagrycznikiem. Czy warto wracać do tych czasów dziś, gdy pełne najbardziej wyszukanych produktów sklepy każdy z nas ma na wyciągniecie ręki? Karol pokaże, że tak i przygotuje trzy potrawy inspirowane produktami dostępnymi na przednówku. Zobaczymy kotleciki rybne z dodatkiem suszonych liści, gotowany pasztet rybny z grochem i kapustą oraz dawny bigosek, czyli potrawę z kawałków ryby i raków. 10:35 WYNALAZKI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - SAMOLOT. ODC. 2/6 (REVOLUTIONS: THE IDEAS THAT CHANGED THE WORLD) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Nat Sharman Samochód. Samolot. Smartfon. Rakieta. Robot. Teleskop. Uznajemy te urządzenia za coś oczywistego, ale każde z nich jest szczytem ludzkich osiągnięć, a jego historia sięga daleko w przeszłość. Powstawały latami, często w wyniku zaskakujących przypadków albo dzięki wielkim przełomowym odkryciom, a nawet cudom. Kosztowały lata walki i poświęcenia zdeterminowanych jednostek. Każdy z tych wynalazków zrodził się, aby zaspokoić podstawowe ludzkie potrzeby i zrealizować odwieczne marzenia człowieka: potrzebę komunikacji, pragnienie odnalezienia naszego miejsca we wszechświecie czy potrzeby odkrywania i podróżowania. Ta seria to podróż przez historię człowieka, opowiedziana z perspektywy tych sześciu technologicznych cudów. Ujawnia, jak nauka, wynalazczość, często przypadek rozwijały się i uzupełniały, w wyniku czego zmieniły świat na zawsze, ale i ukształtowały współczesnego człowieka. Bohaterem odcinka jest samolot. 12:45 ESSEQUIBO - UKRYTA RZEKA CZ. 2 (ESSEQUIBO - RETURN TO THE LOST WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Marion Pollmann, Rainer Bergomaz Kolejny odcinek niezwykłej podróży do krainy Essequibo, rzeki ukrytej głęboko w amazońskiej dżungli, zakrytej grubymi chmurami i niewidocznej z góry. Jest to najdłuższa rzeka w Gujanie, jej źródła znajdują się na Wyżynie Gujańskiej i uchodzą do Oceanu Atlantyckiego. Pełno tu wąwozów i wodospadów, bagien, dziwnych roślin i zwierząt. Nawet sami mieszkańcy z plemion Amazonii nie znają wszystkich zakamarków i całej tutejszej fauny i flory. W dolinie rzeki znajdują się miejscowe skarby - eksploatowane złoża złota i diamentów. 13:45 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. MENU BALOWE. KUCHNIA ARYSTOKRATYCZNA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W wyniszczonej w czasie I wojny światowej Europie i Polsce kulinarne pomysły łączyły niedostatek z tradycją, rzeczywistość z marzeniami. Smaki, które wówczas powstały dla nas, do dziś są smakami rodzinnego domu. Pierwsze danie w kolejnym odcinku programu to cielęcina w tuńczykowym sosie nazywana fałszywym łososiem. Drugi przepis zaprezentowany w programie to jesiotr w sosie grzybowym. 14:20 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 11 U PASTERNIKÓW WESELE. ROK 1926 Serial historyczny, 75 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Eugeniusz Kujawski, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Grażyna Barszczewska, Tadeusz Szaniecki, Krzysztof Stroiński, Dorota Pomykała Nadchodzi rok 1926. Po ukończeniu studiów w Krakowie Henryk wraca do rodzinnych Katowic. Tu znajduje pracę w biurze wojewody Michała Grażyńskiego. Młody Pasternik przywozi ze sobą Wandę - swą towarzyszkę życia, która zostaje bardzo serdecznie przyjęta przez pozostałą część rodziny. Pasternikowie z trudem wiążą koniec z końcem. Niestety, praca w kopalni, choć ciężka, nie przynosi wysokich dochodów. Najwięcej powodów do narzekań ma Robert. Jego zarobki ciągle maleją, a potrzeby rodziny rosną. Poprawę sytuacji może przynieść wstąpienie w szeregi volksbundu. Namawia go do tego Jerzy, namawia majster. Robert wciąż się waha. 16:25 AMSTERDAM, LONDYN, NOWY JORK. WSPANIAŁA TRÓJKA - ZŁOTY WIEK. LATA 1585 - 1650. ODC. 1/4 (AMSTERDAM, LONDRES, NEW YORK: TROIS VILLES A LA CONQUETE DU MONDE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Pod koniec XVI wieku w Amsterdamie zainaugurowano spółkę akcyjną, giełdę, masową produkcję statków handlowych, a miasto rozwinęło się wokół uporządkowanego planu urbanistycznego - pierwszego w Europie. Na handlu przyprawami z Azją zbudowało swój dobrobyt i postawiło stopę w Ameryce wraz z wyprawą Henry ' ego Hudsona - Anglika, który wyruszył na podbój świata pod sztandarem Zjednoczonych Prowincji. Londyn, w okresie między rewolucją, wojną domową i odbudową położył fundamenty pod dobrobyt gospodarczy, który umożliwił mu wyprzedzenie Amsterdamu w następnym stuleciu. 17:30 SPÓR O HISTORIĘ - ROKOSZ LUBOMIRSKIEGO Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Marszałek wielki i hetman polny koronny Jerzy Sebastian Lubomirski i król Rzeczpospolitej Obojga Narodów Jan II Kazimierz Waza. Sojusznicy w czasie potopu szwedzkiego. Jednak już rok po zakończeniu wojnyze Szwecją, Lubomirski zaczął wyrastać na przeciwnika Jana Kazimierza. Wystąpił przeciwko planom króla, który chciał przeprowadzenia elekcji vivente rege. Stanął na czele opozycji antykrólewskiej. W 1664 roku został skazany na banicję. W następnym roku powrócił ze Śląska i zawiązał rokosz przeciwko królowi. Rokosz Lubomirskiego dał początek pustoszącej XVII - owieczną Rzeczpospolitą wojnie domowej. Jak doszło do wystąpienia Lubomirskiego i jaki miało ono przebieg? O tym w "Sporze o historię". Goście: prof. Mirosław Nagielski, dr Zbigniew Hundert i dr Przemysław Gawron. 18:10 CHŁOPI - ODC. 6/13 - OGIEŃ Serial obyczajowy, 50 min, Polska 1972 Autor: Władysław Reymony Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, August Kowalczyk, Magda Wołłejko, Jadwiga Chojnacka, Bronisław Pawlik, Irena Karel, Barbara Ludwiżanka, Tadeusz Janczar, Wirgiliusz Gryń, Aleksander Fogiel, Wiktor Sadecki, Barbara Byrska, Józef Nowak, Janusz Paluszkiewicz Antek jest gotów pogodzić się z Mateuszem, który odwołuje swoje przechwałki odnośnie do Jagny. W karczmie chłopi radzą, co zrobić, by uniemożliwić dziedzicowi sprzedaż lasu. Tymczasem w drugiej izbie Antek tańczy z Jagną tak ogniście, że cała wieś znowu "bierze ich na języki". Jagna już o to nie dba, regularnie wymyka się z chałupy na spotkania z Antkiem. Boryna domyśla się, że żona go zdradza, ale nie ma na to dowodu. We wsi pojawia się agitator Roch, który podburza gospodarzy przeciw panom. Maciej Boryna przyłapuje Jagnę z Antkiem w stogu siana. Oszalały z zazdrości podpala stóg. Kochankowie ratują się, ale wybucha pożar. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 25. MARIAN HEMAR I JEGO EPOKA Teleturniej, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Górski Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) "Nikt, tylko ty", "Kiedy znów zakwitną białe bzy" czy "Upić się warto" te piosenki zna kilka pokoleń Polaków. Ich autor, Marian Hemar, napisał ponad dwa tysiące wybitnych tekstów, do wielu z nich skomponował muzykę. Publiczność je uwielbiała. Mistrz słowa, poeta, kabareciarz, autor fraszek, scenariuszy do filmów i sztuk teatralnych. Miał tyle talentów, że wystarczyłoby dla kilku osób: studiował filozofię i medycynę, kochał kobiety, szybkie samochody i modę. Tłumaczył Horacego i Szekspira. Jego życiorys podzielony między Lwów, Warszawę i Londyn, z wielką karierą, wojną i emigracją w tle, to gotowy scenariusz na film jest tematem tego odcinka "Gigantów historii". 21:50 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - AGATHA CHRISTIE - NIEZWYKŁA KRÓLOWA ZBRODNI (AGATHA CHRISTIE: L'ETRANGE REINE DU CRIME) Film dokumentalny, 102 min, Francja, 2017 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Bohaterami francuskiej serii "Historia w postaciach zapisana" są najczęściej monarchowie i władczynie. Tym razem jednak cały odcinek został poświęcony królowej zbrodni, czyli znanej pisarce, podpisującej się pseudonimem Agatha Christie. Jej niezwykle bujna wyobraźnia, podsycana już od wczesnej młodości przez rodziców, znalazła ujście w twórczości literackiej. Agatha Christie jest autorką wielu powieści kryminalnych, tłumaczonych na różne języki i wydawanych w milionach egzemplarzy na całym świecie. Kim była ta niezwykła pisarka? Jak wyglądało jej życie osobiste? Jakie miała podejście do siebie samej i do swojej twórczości? Odpowiedź na te pytania znajdziemy w filmie, prezentującym osobowość tej enigmatycznej mistrzyni tajemnic. "Historia w postaciach zapisana" (tytuł francuski: Secrets d'Histoire) to cykl filmów historycznych realizowanych i emitowanych przez francuską telewizję publiczną. Seria oparta na archiwaliach, fragmentach biograficznych filmów fabularnych i wypowiedziach ekspertów, przybliża losy najbardziej charakterystycznych postaci historii europejskiej. Gospodarzem programu jest Stephane Bern, znany francuski prezenter. 23:45 PLUTON (PLATOON) Dramat wojenny, 115 min, USA 1986 Scenariusz i reżyseria: Oliver Stone Zdjęcia: Robert Richardson Muzyka: Samuel Barber Występują: Charlie Sheen, Tom Berenger, Willem Dafoe, Forest Whitaker, Francesco Quinn, John C. McGinley, Richard Edson, Kevin Dillon, Reggie Johnson, Keith David, Johnny Depp, David Neidorf, Oliver Stone i inni Zrealizowane bardzo skromnymi środkami (6, 5 miliona dolarów) dzieło Olivera Stone'a odniosło olbrzymi sukces komercyjny i artystyczny (wpływy z dystrybucji przekroczyły 120 milionów). Krytyka uznała "Pluton" za jeden z najbardziej realistycznych wojennych filmów w historii kina. Akademia Filmowa wprost obsypała go Oscarami, wręczając słynne statuetki za najlepszy film, reżyserię, montaż i dźwięk. Ponadto nominacje przypadły w udziale aktorom Willemowi Dafoe i Tomowi Berengerowi oraz scenarzyście i autorowi zdjęć. Oliver Stone został również uhonorowany Złotymi Globami (za film i reżyserię) oraz Srebrnym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie. "Pluton" jest autobiograficznym filmem reżysera, który brał udział w wojnie wietnamskiej. 21-letni młodzieniec wyruszył do Wietnamu, jako ochotnik, uznając swą decyzję za patriotyczny obowiązek. Gotów był nawet umrzeć za swój kraj, jak powiedział w jednym z wywiadów. Kiedy po kilkunastu miesiącach służby wrócił do domu, nie mógł znaleźć sobie miejsca. Był wstrząśnięty bezsensem wojny i obojętnością ludzi wobec wietnamskiego koszmaru. Włóczył się, zmieniał pracę, trafił nawet do więzienia za narkotyki (skończyło się na szczęście na niewielkim wyroku). Po ukończeniu kursu filmowego w Nowym Jorku (jego profesorem był Martin Scorsese) zaczął pisać scenariusze, jednak długo nie otrzymywał żadnej oferty. Zniechęcony pierwszymi niepowodzeniami podjął pracę taksówkarza, próbował też innych zawodów. Scenariusz do "Plutonu" napisał w lipcu 1976 roku, jednak nikt nie podjął się jego realizacji, uznając go za zbyt pesymistyczny i brutalny. Stone zawarł w nim osobiste wspomnienia oraz straszliwe przeżycia i obserwacje. Dopiero po dziesięciu latach udało mu się zgromadzić dostateczne fundusze. Zdjęcia kręcono na Filipinach w ciągu zaledwie 54 dni. Zanim jednak przystąpiono do realizacji, aktorzy zostali poddani ciężkiej próbie. Pod okiem Dale'a Dye, przeniesionego do rezerwy kapitana marines, przeszli 14-dniowe szkolenie w filipińskiej dżungli, w spartańskich warunkach, bez hoteli, samochodów i normalnych posiłków. "Pluton" rozpoczyna się sceną, w której w Wietnamie na polowym lotnisku lądują młodzi, niedoświadczeni żołnierze. Wśród nich jest bohater filmu (odtwarzający samego Stone'a), 18-letni ochotnik Chris Taylor (Charlie Sheen), który rzucił wszystko, by walczyć w Wietnamie. Już pierwsze zetknięcie z wojną wywołuje u nowicjusza wstrząs. Na lądowisku mija innych żołnierzy powracających do kraju w plastikowych workach. 02:30 WSPOMNIJ MNIE Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1989 Reżyseria: Marian Kubera Scenariusz: Marian Kubera Film poświęcony życiu i twórczości Mariana Hemara. Ukończył gimnazjum we Lwowie, następnie studiował na wydziałach medycznym i filozoficznym miejscowego uniwersytetu. Był popularnym autorem tekstów rewiowych, kabaretowych, szopek politycznych, komedii, przeróbek sztuk dramatycznych, a także poezji. Współpracował z warszawskimi teatrami rewiowymi; był kierownikiem literackim "Qui Pro Quo" (1929 - 31; z J. Tuwimem), "Cyrulika Warszawskiego" (1936 - 39), "Cyganerii Warszawskiej" (1933 - 34), "Wielkiej Rewii" (1934 - 36, z J. Tuwimem), był także kierownikiem artystycznym "Bandy" (1931 - 33, z J. Tuwimem i F. Jarossym). W latach 1933 - 34 wspólnie z S. Jaraczem i M. Modzelewską prowadził teatr Nowa Komedia. We wrześniu 1939 r. wyjechał z Polski. Przez Rumunię dotarł do Palestyny i Egiptu, współpracował tam z teatrem wojskowym Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, a także redagował odcinek polski w kairskim radiu. Od 1942 r. przebywał w Anglii, pracował w Biurze Opieki nad Żołnierzem. Po wojnie prowadził w Londynie kabaret Hemara. Współpracował z rozgłośnią Wolna Europa (od 1952 r. prowadził 15 - minutowy kabaret polityczny, nagrywany w londyńskim studio), a także z polskimi czasopismami emigracyjnymi. Był autorem sztuk dramatycznych (niektóre sporadycznie sam reżyserował).