TVP Historia Niedziela, 13.02.2022 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1834 - Adam Mickiewicz ukończył "Pana Tadeusza"; 1883 - zmarł Richard Wagner; 1949 - zjazd plastyków w Nieborowie, zapowiedź socrealizmu w plastyce; 1990 - sonda Voyager 1 na skraju Układu Słonecznego / pierwsze zdjęcia spoza Układu; 06:50 ODDAŁAM GO KOŚCIOŁOWI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Scenariusz: Beata Kamińska, Ks. Andrzej Dębski Wzruszający film o rodzicach błogosławionego ks. Jerzego Popiełuszki. O wychowaniu, miłości rodziców i życiu we wsi Okopy - opowie Józef, brat ks. Jerzego. Usłyszymy także wspomnienia wnuczki państwa Popiełuszków. O niezwykłej relacji pani Marianny Popiełuszki z ludźmi Solidarności opowiedzą najbliżsi współpracownicy księdza Jerzego. W dokumencie przedstawimy także drogę rodziców, którą pokonali od roli zwykłych, bogobojnych, ciężko pracujących ludzi do postaci tragicznych i wspaniałych w swojej dobroci, cierpiących po stracie syna i przebaczających mordercom. 08:00 MSZA GRECKOKATOLICKA - LITURGIA GRECKOKATOLICKA Z ARCHIKATEDRY W PRZEMYŚLU (13.02.2022) Sprawozdanie, 56 min, Polska, 2022 Transmisja Boskiej Liturgii z Archikatedry Greckokatolickiej w Przemyślu. 09:05 JANOSIK - ODC. 10/13 - WSZYSCY ZA JEDNEGO Serial przygodowy, 43 min, Polska 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Dwóch zbójników zostaje schwytanych przez hajduków. Na plac, gdzie ma się odbyć egzekucja, wjeżdża oddział wojska. Nagle wybucha pożar. Cesarski oficer zrzuca mundur. Dopiero wtedy nieszczęśni skazańcy rozpoznają Janosika. 09:55 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - WSZYSTKO O TATARZE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa zaprasza widzów na kulinarną opowieść o bodaj najbardziej klasycznej polskiej zakąsce, czyli o befsztyku tatarskim. Jaka jest historia powstania tego dania? Legenda głosi, że tatarscy wojownicy regularnie pustoszący kraje wschodniej i środkowej Europy byli postrzegani jako hordy dzikich, okrutnych wojowników. Przypisywano im więc wszelkie najgorsze cechy, w tym jedzenie mięsa na surowo, w dodatku koniny, co dla dawnych Polaków uznających konia za towarzysza, było wyjątkowo odrażające. Oryginalny tatar ponoć powstawał właśnie z polędwicy końskiej, którą Tatarzy trzymali pod siodłem. Potraktowane w ten sposób mięso miękło i ulegało rozdrobnieniu. Czy rzeczywiście Tatarzy kładli mięso końskie pod siodło? Tego już pewnie się nie dowiemy. Tatar nie jest potrawą pochodzenia polskiego, jak niektórym się wydaje. Taa tradycyjna polska przekąska zazwyczaj otwiera niemal każdą kartę menu w naszych restauracjach, ale jest znana również w innych krajach. Zawsze podstawą tatara jest mięso wołowe, najczęściej polędwica. We Francji tatar jest mielony i doprawiany ostrymi sosami. Często podaje się tam również z ziemniakami. W Belgii nazywa się filet americain, a w Danii tatarmad. Polakom trudno sobie wyobrazić tatara bez oprawy w postaci cebulki i ogórków korniszonów czy marynowanych grzybków. Niektórzy dodają do tatara również kapary, ryby z konserwy czy nawet oliwki. Karol pokaże, jak zrobić dobrego befsztyka tatarskiego. Zobaczymy jaka jest różnica pomiędzy surowym mięsem zmielonym w maszynce, a tym posiekanym ostrym nożem, zarówno drobno jaki w nieco grubsze kawałki. Jaki to ma wpływ na smak? Pokaże też, jakie dodatki, zarówno te tradycyjne, jak i mniej oczywiste pasują najlepiej do tego dania. 10:35 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM JANA PAWŁA II I PRYMASA WYSZYŃSKIEGO Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Marcin Wikło (prowadzący) Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego to wyjątkowa ekspozycja, którą przygotowano na wysokości 26 metrów. Znajduje się ona w pierścieniu okalającym kopułę Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie. Przybliża historię św. Jana Pawła II i błogosławionego prymasa Stefana Wyszyńskiego na tle stulecia, w którym żyli. Muzeum podzielono na 9 segmentów. Pierwszym jest WSPÓLNOTA. Kolejne, to: DOM, KRAKÓW, BĘDZIESZ MIŁOWAŁ, MAMO, ZŁO DOBREM ZWYCIĘŻAJ, POKÓJ ŁEZ, URBI ET ORBI i DEKALOG, Są one związane z kluczowymi momentami życia Papieża Jana Pawła II i Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Obejmują okres od 1901 roku, czyli roku urodzin Stefana Wyszyńskiego do 2005 roku, a więc śmierci Jana Pawła II. Prowadzący program Marcin Wikło na temat Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego rozmawia z jego dyrektorem Piotrem Dmitrowiczem oraz dr Mileną Kindziuk, autorką książek o Papieżu - Polaku i Prymasie Tysiąclecia. 11:05 PRZYSTANEK SLOW FOOD - ODC. 7 - GORCE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Jacek Szklarek Wykonawcy: Jacek Szklarek (prowadzący) Magazyn o niezwykłych ludziach, ocalających tradycyjne produkty i potrawy, którzy poznali prawdziwy smak życia, gdy zdecydowali się żyć świadomie, zwolnić i spędzać więcej czasu wśród natury. To także opowieść o niezwykłych zakątkach regionalnej Polski, do których warto dotrzeć, by poznać piękną, (po)wolną Polskę i prawdziwy smak życia. Tym razem odwiedzimy Gorce. Na miejscu zatrzymamy się u niezwykłej mieszkanki Beskidów, która do swojego miejsca pod słońcem przybyła aż z dalekiej Azji. Jak zawsze nie zabraknie lokalnych specjałów, choć tym razem z jedną, egzotyczną niespodzianką! 11:40 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - MORZE KASPIJSKIE: KOLEBKA ŻYCIA (CASPIAN - THE HIDDEN CRADLE) Film dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: Tom Holings Odc. 4 "Morze Kaspijskie: kolebka życia" To największe na świecie jezioro, otoczone przez pięć różnych krajów, stanowi wyjątkowy ekosystem, ponieważ kiedyś było połączone z wielkimi oceanami i zostało od nich odcięte przez ruchy tektoniczne. Wody Morza Kaspijskiego są dziś tylko lekko zasolone, dlatego mogą tu żyć gatunki słodkowodne jak i morskie, takie jak śledzie czy nerpy. 12:40 DZIKIE KRAINY AUSTRALII. ALPY AUSTRALIJSKIE (1/5) (AUSTRALIA’S WILD PLACES.) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Pięcioczęściowa dokumentalna opowieść o dzikich krainach Australii - prastarego kontynentu, pełnego skrajności. Kraju najbardziej jadowitych węży, osobliwych gatunków zwierząt i roślin. Przez dziesiątki tysięcy lat ludzie przystosowywali się tu do życia. Znosili ekstremalne warunki środowiskowe tej nieokiełznanej krainy, by z czasem ją pokochać. Od bujnych lasów deszczowych po spieczone słońcem pustynie i ośnieżone góry. Dzikie piękno tego kontynentu do dziś zachowało się w parkach narodowych. Zima w Alpach Australijskich. Zimne fronty atmosferyczne, nadciągające znad Oceanu Południowego, pokrywają białą powłoką stare drzewo, zwane śnieżnym eukaliptusem. Najbardziej odporne z eukaliptusów rozwijają się w chłodnym klimacie na dużych wysokościach. Rosną powoli, osiągając nieco ponad trzydzieści metrów. W rejonie Góry Kościuszki, najwyższego szczytu Australii, temperatura spada zimą do minus 20 stopni Celsjusza. Ponadto wieje tu silny mroźny wiatr. Tutejsze zwierzęta i rośliny przechodzą ciężki test wytrzymałości. Podczas gdy niektóre zwierzęta zapadają w sen zimowy, wombat jest aktywny przez całą zimę. Prowadzi głównie nocny tryb życia, ale teraz, z powodu braku pożywienia, wyszukuje je w ciągu dnia. Wieczorem jest zbyt zimno. Gruba warstwa śniegu utrudnia odnalezienie i dotarcie do pokarmu, jednak tego dnia pogoda mu sprzyja. Słońce ogrzewa jego gęste futro, a postępująca odwilż odsłania skrawki ziemi i rwący potok. Wombaty są bardzo silne. Ostrymi pazurami wykopują podziemne tunele. By dotrzeć do pożywienia, potrafią przebić się przez twardą lodową skorupę. Góry Śnieżne to najwyższa część łańcucha Wielkich Gór Wododziałowych, ciągnących się 3500 kilometrów wzdłuż wschodnich wybrzeży Australii od północnej, tropikalnej części stanu Queensland po stan Wiktoria. To trzeci pod względem długości łańcuch górski na świecie. Ale tylko w tej części wznoszą się wysokie szczyty i leży śnieg. W Górach Śnieżnych żyją tysiące dzikich koni sprowadzonych tu niegdyś przez osadników z Europy. W Alpach Australijskich konie te nazywane są brumby. Właśnie w tej górskiej krainie narodziła się legenda o Człowieku znad Śnieżnej Rzeki. Pod koniec września śnieg topnieje. Woda spływa rzekami, zasilając zieloną roślinność. Parki Narodowe Alp Australijskich to jedenaście obszarów chronionych na jedynych terenach wysokogórskich na tym rozległym kontynencie. Gdy na alpejskich pastwiskach znika lód i śnieg, powracają zgłodniałe kangury olbrzymie. Wiosną również płazy wyłaniają się na powierzchnię. Korobory z rodziny żółwinkowatych występują tylko w Alpach Australijskich. Wzory na ich ciele przypominają rysunki na ciałach aborygenów. W przeciwieństwie do większości gatunków żab, te nie skaczą i nie pływają. Niestety trafiły na australijską listę gatunków najbardziej zagrożonych wyginięciem. Kakadu żółtoczuba to duża papuga występująca na wschodnich obszarach Australii. Początki Alp Australijskich sięgają czasów, kiedy rozpadł się superkontynent Gondwana, z którego wyodrębniły się Australia, Ameryka Południowa, Indie, Afryka i Antarktyda.Olbrzymi bąbel wulkanicznej magmy uniósł skorupę ziemską, tworząc gigantyczny płaskowyż, który zapadł się w środkowej części. Jeden fragment pochłonęło morze, ale krawędź uskoku zachowała się w postaci wschodniego wybrzeża Australii. Po rozpadzie Gondwany poszczególne płyty kontynentalne zderzały się, powodując wypiętrzanie się gór. Przez całe epoki geologiczne postrzępiony, nowo powstały łańcuch górski był rzeźbiony przez wiatr, wodę i lód. Potem w dolinach rzek zamieszkali aborygeni. Co roku latem plemiona spotykały się wśród górskich szczytów, by pożywiać się ćmami. Wykurzali dymem owady z jaskiń, a potem wytwarzali z nich bogate w białko placki, które służyły im za pożywienie całe miesiące. Karłowaty opos górski. Jest symbolem Alp Australijskich. Jako jedyne australijskie zwierzę żyje ponad linią śniegu. Wyspecjalizowany, żywi się miejscowymi ćmami, które przybywają tu latemi odlatują zimą. Zjada także nasiona roślin rosnących tylko na okolicznych skałach. Karłowate oposy górskie, ćmy i drzewa Podocarpus lawrencei tworzą mały unikatowy ekosystem. Narodowe parki i rezerwaty na obszarze Alp Australijskich chronią jedyne wysokogórskie środowisko na kontynencie. Wszystko to w jedynej części Australii, którą można nazwać alpejską. 13:35 W KOTLE HISTORII - ODC. IGNACY DOMEYKO. Z WILNA NAD PACYFIK Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 3 czerwca 1838 roku do wybrzeży Chile dopłynął Ignacy Domeyko, zakochany w Wilnie, Litwie, nigdy już tam nie wrócił. Zmarł w 1889 roku w Chile, jako chilijski obywatel, twórca uniwersytetu. W tym odcinku chilijskie menu. Pierwszą potrawą jest ceviche, czyli ryby plus sok z limonek. Potrawa, o którą od wielu lat Peru i Chile toczą spór, kto pierwszy ją wymyślił. Druga potrawa to chłodnik z papaji, popularny zarówno w Chile jak i w Peru. 14:00 POLSKA I ŚWIAT Z HISTORIĄ W TLE - MIŁOŚĆ W CZASACH WYKLĘTYCH Reportaż, 21 min, Polska, 2013 Scenariusz: Sławomir Mazur Józefa Życińska doskonale pamięta moment, w którym po raz pierwszy zobaczyła przyszłego męża - w 1943 r. w lesie na Wykusie. Wysłał ją ojciec z meldunkiem do mjr. Jana Piwnika "Ponurego". Dom Zebów, rodziców Józefy Życińskiej, położony w małej wiosce Wołów w Górach Świętokrzyskich służył oddziałowi "Ponurego" za zaplecze. Józefę, 13 - letnią dziewczynkę, zaprzysiężono na placówce w Brześciu, na Wykusie, gdzie przybył transport 21 sztuk stenów, a broń tę wiózł właśnie przystojny wysoki brunet Aleksander Życiński ps. Wilczur. Józefa zakochała się od pierwszego wejrzenia. Ale to nie był dobry czas na miłość. Po zakończeniu wojny Aleksander pozostał w lesie. Do męża dołączyła Józefa Życińska. Aleksander Życiński, były żołnierz AK i Narodowych Sił Zbrojnych, dowodził oddziałem, który w 1947 r. liczył ok. 150 osób. Gdy się okazało, że żona jest w ciąży, postanowili, że opuści las. Odkładali jednak tę decyzję. Aż razem wpadli w obławę, bo dawali dużą nagrodę za Wilczura. Aresztowani byli przez 4 miesiące przesłuchiwani i katowani, mimo że Życińska była w ciąży. Wyrok był wysoki: kara śmierci dla Życińskiego i 7 lat więzienia dla pani Józefy. Córka Aleksandra urodziła się 10 dni po śmierci ojca... Bohaterka reportażu do dziś szuka grobu swojego męża. 14:30 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 12 ZŁOTA LILIJKA. ROK 1932 Serrial historyczny, 76 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Tadeusz Szaniecki, Krzysztof Stroiński, Dorota Pomykała, Piotr Skiba, Lidia Bienias Rok 1932. Śląska gospodarka boryka się z poważnymi problemami. Z miesiąca na miesiąc powiększa się obszar nędzy. Bieda i problemy z pracą nie omijają Pasterników. Robert po awanturze z majstrem ląduje na bruku. Ratując się przed biedą, dołącza do górników nielegalnie wydobywających węgiel z biedaszybów. W jego ślady idzie Tomasz. By zarobić na chleb, gotów jest ryzykować nawet kłopoty z policją regularnie niszczącą biedaszyby. Brak pracy popycha Gustka, syna Roberta, do szukania zarobku w przemycie i hazardzie. Na tym tle dochodzi do rodzinnego konfliktu. Nie wiedzie się też Bolkowi, synowi Tomasza. Brak pieniędzy uniemożliwia mu naukę w gimnazjum. Wspólnie z kuzynem Ryśkiem zaczyna sprzedawać węgiel z biedaszybów na placu targowym. 15:55 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - PEAKY BLINDERS Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Wykonawcy: Wiktor Świetlik (prowadzący) Kolejny odcinek poświęcimy serialowi "Peaky Blinders" i dowiemy się, ile jest w nim historycznej prawdy o brytyjskim, przestępczym półświatku z początku XX wieku. Czy żyletki w kaszkietach to fakt, czy gangsterzy zasiadali w angielskim parlamencie, oraz czy Winston Churchill miał ludzi od brudnej roboty? Sprawdźmy. 16:30 GIGANCI HISTORII - ODC. 40. KARDYNAŁ STEFAN WYSZYŃSKI Teleturniej, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Wielki Polak o wielkim duchu. Jeden z najważniejszych ludzi w dziejach polskiego Kościoła. Człowiek, bez którego, jak powiedział Jan Paweł II, nie byłoby Polaka papieża na Stolicy Piotrowej. Jego spuścizna znacznie wykracza poza ramy Kościoła. Przeciwnik komunizmu, nękany przez aparat bezpieczeństwa, represjonowany, więziony. Swoją bezkompromisową postawą przyczynił się do upadku systemu. Nie potrzebował telewizji ani radia, żeby słuchały go miliony. Jego przesłanie trafiało do serc i umysłów Polaków. Dodawało otuchy. Przez dziesięć wieków, Polska zawsze wierna Bogu, Krzyżowi, Ewangelii, Kościołowi i jego pasterzom. Taki prymas zdarza się raz na tysiąc lat - powiedział o nim Jan Paweł II. Kardynał Stefan Wyszyński. Wiedzą na temat jego życia i nauczania będą musieli się wykazać uczestnicy tego odcinka teleturnieju. 17:25 ŻYWOT SARMACKI - SŁUŻBA ŻOŁNIERSKA ODC. 7 Dysk./wywiad/debata, 12 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Czasy sarmackie kojarzą się z wielkimi zwycięskimi wojnami i bitwami, legendą husarii, i etosem rycerskim. Szlachta wywodzi się z rycerstwa. Większość herbowych opowieści dotyczy spraw wojennych. Z biegiem czasu rycerstwo przekształciło się w ziemiaństwo. Ethos jednak pozostał niezmienny. W tym odcinku "Żywota sarmackiego" prof. Krzysztof Koehler poeta, historyk literatury, krytyk literacki, kreśli obraz polskiej wojskowości czasów sarmackich przez pryzmat faktów i mitów. Szlachta przestała być rycerstwem pod koniec średniowiecza. Niemniej nadal zwała się stanem rycerskim i lubowała w retoryce wojenno - rycerskiej. Barwne anegdoty pisarzy epoki: Jana Chryzostoma Paska, Wespazjana Kochowskiego, Zbigniewa Morsztyna są świadectwem wojennych wyobrażeń i faktów dotyczących wojskowego życia zarówno w formie pospolitego ruszenia jak zaciężnych oddziałów. O bohaterskich czynach wojskowych epoki świadczą zarówno źródła historyczne jak teksty literackie, także te późniejsze, które jak choćby Trylogia przyczyniły się do utrwalania rycerskiego etosu. Tymczasem między wierszami prof. Koehler odkrywa, że Rzeczpospolita była krajem zamieszkałym przez pacyfistów. Szlachta zawsze bardzo źle patrzyła na wszelkie wojny zaborcze. Po służbie wojskowej, jeśli w ogóle miała ona miejsce, typowy szlachcic polski porzucał karierę wojskową czy dworską. Wracał do domu, do swojego majątku, bo to było jego miejsce na ziemi. 17:40 CHŁOPI - ODC. 7/13 - BÓR Serial obyczajowy, 50 min, Polska, 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, Stanisław Milski, Franciszek Pieczka, Tadeusz Janczar, Jadwiga Chojnacka, Aleksander Fogiel, Mieczysław Czechowicz, August Kowalczyk, Bogusław Sochnacki, Barbara Ludwiżanka, Wanda Łuczycka Antkowi nie układa się romans z Jagną, młody Boryna pije na umór. Hanka udaje się do jego ojca po pomoc. Antek urządza jej za to potworną awanturę, żona grozi mu siekierą. Zaczyna się wyrąb lasu. Wójt proponuje wniesienie skargi na dziedzica. Roch tłumaczy chłopom, że serwituty z lasu należą się także najbiedniejszym. Chłopi boją się jednak, że zanim legalnie dojdą sprawiedliwości, lasu już nie będzie. Cała wieś z Maciejem Boryną na czele rusza przeciw drwalom. Wywiązuje się walka, drwalom pomaga służba dworska. Zaczajony za drzewami Antek chce zastrzelić ojca, ale zmienia zamiar. Kiedy Maciej osuwa się na ziemię ugodzony przez borowego, Antek dopada napastnika i zabija. 18:45 SENATOR Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2016 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Jerzy Rudziński, Andrzej Adamczak Muzyka: Andrzej Krauze Film przedstawia Zbigniewa Romaszewskiego, jednego z najwybitniejszych działaczy opozycji demokratycznej. Główny temat to portret bohatera, ale z drugiej strony film ma skłaniać do refleksji, kim jest i kim powinien być polityk we współczesnym świecie. Autor dokumentu zadaje pytanie widzom, czego oczekuję od polityków dzisiaj. Czy polityk, który jest członkiem innej partii może być tylko wrogiem. Czy oceny polityków można sprowadzić wyłącznie do ocen zerojedynkowych. Kim powinien być polityk i jakie kryteria mają go obowiązywać. Połowę życia bohater filmu poświęcił na walkę o demokrację i prawa człowieka, a drugą już w innej rzeczywistości na działalność jako parlamentarzysta i polityk. Jak nikt inny poznał te rzeczywistości najlepiej od strony działalności politycznej. 20:00 WIEDEŃ - MIASTO CESARZY - ODC. 1/3 (VIENNA: EMPIRE, DYNASTY AND DREAM) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Fllm dokumentalny przedstawia Wiedeń - miasto, które zostało przekształcone i na nowo zdefiniowane przez historię. Rzymskie pochodzenie Wiednia i strategiczne położenie geograficzne sprawiły, że stał się świadkiem wojny, intrygi, podstępu i niekończących się walk o władzę. 20:55 OGIEŃ POD POKŁADEM (FIRE DOWN BELOW) Film sensacyjny, przygodowy, 110 min, Wielka Brytania/USA 1957 Reżyseria: Robert Parrish Scenariusz na podstawie powieści Maxa Catto: Irwin Shaw Zdjęcia: Desmond Dickinson Aktorzy: Rita Hayworth, Jack Lemmon, Robert Mitchum, Herbert Lom, Bonar Colleano, Bernard Lee, Edric Connor, Joan Miller, Peter Illing i inni Zrealizowany na Trynidadzie film sensacyjno - przygodowy z wyraźnie wyeksponowanym wątkiem melodramatycznym. W gwiazdorskiej obsadzie znaleźli się: Rita Hayworth, Robert Mitchum i Jack Lemmon. Pięknej Ricie Hayworth, pamiętnej Gildzie z dramatu Charlesa Vidora, film "Ogień pod pokładem" umożliwił udany powrót na ekran po trzyletniej przerwie w pracy. Aktorka przypomniała widzom, że nie tylko znakomicie wciela się w postaci tajemniczych, namiętnych femme fatale, ale też jest świetną tancerką. Partnerujący jej Robert Mitchum zagrał tu podobną rolę marynarza twardziela, kryjącego czułe serce pod maską szorstkiej powierzchowności, jak w filmie "Bóg jeden wie, panie Allison". Jego młodszego, naiwnego i porywczego przyjaciela odtwarza Jack Lemmon, który skomponował również graną na harmonijce ustnej melodię "Fire Down Below". Felix i Tony - dwaj przyjaciele, którzy razem trudnią się łowieniem ryb i drobnym szmuglem w rejonie Karaibów. Razem też tęgo popijają. Pewnego razu trafia się im okazja dobrego zarobku, której nie przepuszczą. Za duże pieniądze podejmują się ryzykownego zadania: mają przewieźć przez granicę Irenę - piękną tancerkę o tajemniczej przeszłości, nielegalnie przebywającą na wyspach. Irena zakochuje się w Felixie, ale on wydaje się obojętny na jej wdzięki. Za to Tony zaleca się do tancerki, niezrażony ostrzeżeniami, że w życiu wiele przeszła. W końcu oświadcza się i zostaje przyjęty. Niezadowolony z takiego obrotu sprawy Felix, zaczyna być zazdrosny o piękną Irenę. Denuncjuje Tony'ego straży przybrzeżnej, oskarżając go o przemyt. W tej sytuacji Tony musi się ratować ucieczką. Zaciąga się na grecki frachtowiec, ale statek zderza się we mgle z inną jednostką. Wybucha groźny pożar, a Tony zostaje przygnieciony elementami konstrukcji. Marynarze bezskutecznie próbują go uwolnić. Lekarz pokładowy sugeruje, że chcąc wyciągnąć nieszczęśnika z pułapki, trzeba mu będzie amputować nogę. Czasu jest jednak mało, bo rozprzestrzeniający się pożar w każdej chwili może spowodować eksplozję. Kiedy wszyscy uciekają, niespodziewanie na frachtowcu pojawia się Felix, który próbuje pomóc dawnemu przyjacielowi, nie bacząc na jego złorzeczenia i grożące niebezpieczeństwo. 01:00 KRÓLIK PO BERLIŃSKU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2009 Reżyseria: Bartek Konopka Scenariusz: Bartek Konopka, Bartek Konopka Opowieść o królikach żyjących w sąsiedztwie muru berlińskiego, mimowolnych świadkach burzliwej, powojennej historii miasta i dzielącego go muru. Prowadzona zza kadru, pełna absurdalnego humoru narracja o codziennym bytowaniu królików przeradza się niepostrzeżenie w opowieść o ludziach, mieszkańcach nie tylko Berlina Wschodniego, ale i całej NRD, poddanych wbrew woli, społecznemu i politycznemu eksperymentowi, odciętych dosłownie i w przenośni murem od reszty świata. Dziwnym trafem, historia tamtejszych królików stanowi wierne odbicie historii ludzi. Przed wojną Plac Poczdamski był tętniącym życiem fragmentem Berlina. Po wojnie zamienił się w dziką łąkę, na której wkrótce zaczęły powstawać ogródki działkowe. W poszukiwaniu pożywienia ściągały tam dzikie króliki z całego miasta. Ale pewnego dnia na łące pojawili się żołnierze, którzy poprowadzili przez środek zasieki z drutu kolczastego, by niebawem zastąpić je wysokim, ceglanym murem zwieńczonym opaskami z drutu. Ludzie stawali po obu stronach muru na różnych skrzynkach i stołkach, zaglądali na drugą stronę, machali do siebie, wysyłali sygnały świetlne, wypatrywali się przez lornetki, ustawiali transparenty, coś wykrzykiwali. Króliki nie rozumiały z tego nic, mogły się tylko przyglądać. Krzyki płoszyły je, choć z czasem zwierzęta zaczęły się do nich przyzwyczajać. Jednak ludzie zachowywali się coraz dziwniej. Niektórzy próbowali przeskoczyć mur, potem szybko przebiec szeroki pas ziemi i przedrzeć się przez zaporę z drutu kolczastego. Czasami im się to udawało, więc niebawem zamiast drutów pojawił się drugi mur. Pomiędzy murami ciągnął się pas ziemi niczyjej. Teraz już ucieczka była dużo trudniejsza, zwłaszcza że wzdłuż muru krążyli uzbrojeni żołnierze z psami i wyłapywali desperatów. Niekiedy do nich strzelali, mimo że każdy strzał wymagał udokumentowania w raporcie. Do królików, które też znalazły się między murami, nie strzelano, widać nie zasługiwały na raporty, ale stały się więźniami. Nawet jeśli biegły długo wzdłuż muru, nie mogły opuścić swojego terytorium, a jedynie wrócić w to samo miejsce. Królicze więzienie zaczęło jednak zwierzakom odpowiadać: nikt tam na nie nie polował, nic nie zakłócało ich spokoju, a sporadyczne strzelanie do uciekinierów dawało się jakoś znieść. Króliki mogły nawet dojść do wniosku, że wzniesiono mur i wystawiono straże po to, żeby je chronić. Ludzie z całego świata przyjeżdżali, żeby zobaczyć ten jedyny w swoim rodzaju króliczy rezerwat, fotografowali zwierzaki, uwieczniali ich wizerunki na murze. Króliki rozmnażały się więc na potęgę, żeby nie zawieść widowni. Z czasem jednak brak zewnętrznych zagrożeń zaczął obracać się przeciwko nim: straciły zainteresowanie otoczeniem, popadły w bierność i apatię. Kiedy na czele kraju stanął Erich Honecker, miłośnik zwierząt, postanowił udowodnić, że rezerwat jest idealnym miejscem do życia. Brał pożyczki z Zachodu na wysiew trawy, nad pasem ziemi rozbłysły latarnie, żeby nikt nie plątał się tam po ciemku, a szczeliny w murze starannie zamurowano, aby króliki nie zaraziły się przywleczonymi z zewnątrz chorobami. Coraz więcej psów pilnowało też króliczego bezpieczeństwa. Mimo to wciąż były króliki, które próbowały wydostać się na wolność, budując podkopy pod murem. Aż nagle w murze pojawiły się dziury i możliwe stało się opuszczanie rezerwatu. Króliki wreszcie mogły zobaczyć prawdziwy świat, przekonać się, że trawa na zewnątrz jest bujniejsza, spróbować nawet chrupiącej sałaty. Sam rezerwat postanowiono zlikwidować, strażnicy zniknęli. Dziś króliki żyją na zwykłych podwórkach i w parkach, muszą rywalizować o jedzenie z innymi zwierzętami. Po spokojnym życiu między murami trudno im było odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Najłatwiej przystosowały się młode osobniki. Stare czasami jeszcze tęsknią za rezerwatem. "Królik po berlińsku" znalazł się wśród ośmiu filmów dokumentalnych kandydujących do Oscara 2009 w kategorii najlepszy dokument długometrażowy. Z tej listy trzy uzyskają oficjalną nominację do tej najbardziej prestiżowej nagrody. Za swój film Bartek Konopka dostał już m. in. Złotego Lajkonika na 49. Krakowskim Festiwalu Filmowym i nagrodę na festiwalu Hotdoc w Toronto. 02:05 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA GÓRNIKA Z DONIECKA Reportaż, 20 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Jewgienij Linnik W tym wydaniu spotkanie z Władimirem Litwinowem, brygadzistą górników, który mieszka i pracuje w Dobropolu na Ukrainie, typowym górniczym miasteczku Donbasu zaliczanego do największych na świecie zagłębi węgla kamiennego.