TVP Dokument Poniedziałek, 14.02.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WYKUWANIE RÓŻNORODNOŚCI Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dzięcioły są u nas barwną ilustracją różnorodności biologicznej ptasiego świata. Ale nie tylko ptasiego, również całego środowiska, w którym żyją. Nie ma lepszego dowodu rozmaitości składu gatunkowego drzewostanu leśnego niż chór głosów i werbli dzięciołów różnych gatunków jednocześnie. Gatunki te są dość do siebie podobne, co już samo przez się pokazuje, jak przyroda różnicuje gatunki zwierząt z jednej grupy, a obecność wielu z nich naraz w tym samym lesie oznacza, że obok drzew iglastych są tu liściaste, obok żywych martwe, obok młodych stare. Dzięcioły same zresztą wzbogacają las, wykuwając dziuple, do których wprowadzają się inne gatunki - od ptaków po owady. Można rzec bez większej przesady, że swymi mocnymi dziobami wykuwają jakąś cząstkę leśnej bioróżnorodności. Ale też same od niej zależą, bowiem niektóre gatunki nie potrafią żyć w lesie innym niż urozmaicony. Jednym z ważnych czynników, decydujących o rozmaitości i przyrodniczym bogactwie lasu, jest jego kontakt z innymi lasami. 06:30 DZIKA POLSKA - DNI, W KTÓRYCH WYPŁYNĘŁA WYDRA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Na obraz różnorodności przyrody wpływają nie tylko gatunki zagrożone, ale i te, które przeżywają swoisty renesans. Wydra, która jeszcze w latach 70. ubiegłego stulecia uchodziła za gatunek zagrożony wymarciem, a która np. w krajach Europy Zachodniej pod względem liczebnym nadal ma się kiepsko, w Polsce przeżywa właśnie renesans. To po części efekt ochrony i istnienia wielu stawów rybnych i miejsc zarybianych. Ale także efekt większej czystości wód, której wydra jest wskaźnikiem, a często wręcz najlepszym świadectwem. Miejsce akcji tego odcinka cyklu to rzeka Narew i rozlewiska Biebrzy. W filmie wystąpi badacz wydr, dr Jerzy Romanowski. 07:00 KTO CHCE ZOSTAĆ ASTRONAUTĄ? - ODC. 2 (ASTRONAUTS TOUGHETS JOB IN THE UNIVERSE) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Tom Coveney W drugim odcinku będziemy śledzić dalsze losy kandydatów na astronautów. Ci, którzy pozostali po pierwszej selekcji, przejdą bardziej wymagające testy przygotowane przez astronautę Chrisa Hadfielda i jego panel ekspertów. Będą poddawani zadaniom na granicy swoich możliwości. W symulowanym awaryjnym wodowaniu muszą uciec z podwodnej kapsuły. W największej brytyjskiej firmie zajmującej się technologiami kosmicznymi muszą wiedzieć, jak obsługiwać robota Mars Rover. W czasie spotkania towarzyskiego, zorganizowanego przez Chrisa i współpracowników, będą poddani obserwacji, która dostarczy kolejnych informacji na temat ich charakterów. Nie wszyscy kandydaci przejdą przez ten etap selekcyjny. 08:05 NASZE POCHODZENIE - ODC. 2 ROLA POŻYWIENIA (ORIGINS OF US 2 GUTS) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Sacha Baveystock Seria popularno - naukowa, badająca anatomiczne zmiany, które dały nam i naszym przodkom przewagę nad innymi reprezentantami fauny. Jedzenie sprawia, że zachowujemy się dziwnie. Wpływa nawet na relacje z płcią przeciwną. To, w jaki sposób szukaliśmy pożywienia i jak je trawiliśmy, nie tylko wpłynęło na budowę naszego ciała, ale i wzmocniło nasz sukces jako gatunku. 09:10 PENGUINS - SPY IN HUDDLE - PINGWINY W UKRYTEJ KAMERZE ODC. 2. PIERWSZE KROKI (PENGUINS - SPY IN HUDDLE) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: John Downer Kamera szpieg podąża za pingwinami. To pozwoli podglądać te zwierzęta z bardzo bliska. Zobaczymy, jak się zachowują, jakie stosują taktyki w różnych sytuacjach po to, by przetrwać, obronić się, zdobyć pożywienie, wychować potomstwo. Po sukcesie filmu "Niedźwiedzie w ukrytej kamerze", postanowiono zrobić podobny eksperyment z pingwinami. Bohaterowie filmu to pingwiny cesarskie zamieszkujące Antarktykę, pustynie w Ameryce Południowej oraz wyspy Falklandy. Nowoczesna technika filmowania pozwoliła na zebranie sporego materiału. Umożliwiła też wtopienie się w kolonię tych ptaków. Wiele scen pokazanych w filmie jest zabawnych, inne zaś bardzo wzruszające i zaskakujące. Jeden z pingwinów zakochuje się nawet w sztucznym pingwinie "nafaszerowanym" techniką filmową. 10:15 MIASTA TĘTNIĄCE ŻYCIEM - ODC. 3 MOSKWA (WORLD’S BUSIEST CITIES) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Sarah Gibbs Hongkong, Meksyk, Moskwa i Delhi - najbardziej zatłoczone, skomplikowane i chaotyczne miasta na świecie. Od transportu i inżynierii po żywność i handel, najbardziej ruchliwe miasta świata podejmują logistyczne i społeczne wyzwania. To filmy o najbardziej kultowych megamiastach. Odcinek trzeci zabierze nas w podróż po stolicy Rosji. Moskwa to też największe miasto tego kraju. Liczy 12, 6 mln mieszkańców, przy czym cała aglomeracja liczy 17, 2 mln mieszkańców. Jeden z najważniejszych ośrodków politycznych, gospodarczych, kulturowych, religijnych, finansowych, edukacyjnych, komunikacyjnych oraz turystycznych Rosji. Miasto jest obecnie jednym z najważniejszych ośrodków finansowych świata. W światowym rankingu pod względem kosztów życia Moskwa zajęła w 2006 r. pierwsze miejsce jako najdroższe miasto świata. Ważnym środkiem transportu w Moskwie jest metro. Pierwszą linię moskiewskiego metra uruchomiono w 1935 r. , a składa się na nie: 200 stacji, 12 linii i torowiska o łącznej długości 333 km. Moskwa jest zatłoczona, imponująca i emanuje militarną potęgą. 11:10 CENA DECYZJI - BĘDZIESZ MYŚLAŁ W KRZYKU Reportaż, 35 min, Polska, 1971 Autor: Maciej Szumowski Relacja reporterska z akcji ratowniczej, która miała miejsce w dniach od 28 do 30 grudnia 1971 roku w Kopalni Węgla Kamiennego Siersza. Dramatyczna walka ratowników o życie zasypanych górników. Kamera towarzyszy ekipie ratowniczej na samym tzw. przodku ratowniczym, śledzi działania ratowników, którzy starają się odnaleźć swoich zasypanych kolegów. Zdjęcia są unikatowe, gdyż żaden z kierowników akcji ratunkowych nigdy nie zgodziłby się na wejście operatora z kamerą w tak niebezpieczne miejsce. 11:55 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 6 ("HISTORIE WILEŃSKIE") Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Małgorzata Mozyro studiowała stosunki międzynarodowe, bo szczerze wierzyła w to, że polityka może zmienić świat na lepsze. Przez lata pracowała w dyplomacji, ale coraz częściej zarywała noce i wstawała skoro świt po to, by robić zdjęcia. Zawodowo zajęła się tym niedawno, ale bardzo szybko zaczęto o niej mówić jako o jednej z najbardziej wyrazistych wileńskich fotografek. Kobiety, które stają przed jej obiektywem, twierdzą, że sesja zdjęciowa u Małgorzaty Mozyro zastąpiła im co najmniej kilka spotkań z psychoterapeutą. 12:25 ZŁOTE ŁANY - ODC. 4 Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Muzyka: Bartosz Straburzyński Konsultacja językowa i narracja: prof. Jan Miodek Edward Wełpa wymyślił coś, czego nie mają Gralowie, a czym na pewno ich zaskoczy. W tym celu jedzie do gospodarza, który hoduje lochę dzika, zwaną Kaśką. Potem zaś idzie do Kałczorów, którzy z udanej krzyżówki mają dzikoświnki. Przy tej okazji rozmawia z przyjacielem o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Obaj zastanawiają się, czy padną małe gospodarstwa, czy raczej duże. Państwo Kałczorowie znaleźli się w trudnej sytuacji. Dali się zwieść preferencyjnym kredytom i dobiły ich odsetki. Teraz próbują się ratować, przestawiając gospodarstwo na agroturystykę. U pani Steni zaś, zgodnie z tradycją, odbywa się świniobicie, bo na weselnym stole muszą się znaleźć wędliny własnej roboty. Pani Wanda wraca z pełnymi garnkami z pola. Zaniosła tam Irkowi obiad, ale śpieszący się i zdenerwowany syn nie chciał jeść. Chłopak cały czas zastanawia się, czy tegoroczne żniwa pozwolą mu wyjść na prostą. Pani Wanda żałuje, że nie przeniosła się do miasta. Miała taki zamiar, ale mąż zmarł przedwcześnie i została sama z pięciorgiem dzieci. W takiej sytuacji o przenosinach nie mogło być mowy. Pana Franciszka odwiedza Belg z propozycją kupienia jego ziemi. Wszystkie grunty dookoła i młyn już wykupił. Ma zamiar stworzyć ośrodek rekreacyjny ze stajniami i restauracją. Gospodarstwo pana Franciszka trochę mu przeszkadza w realizacji planów. Agnieszka Konopkówna szczepi prosięta. W ogromnym gospodarstwie rodziców wiecznie jest dużo pracy. Rodzina spotyka się tylko przy kolacji. Mają wówczas czas, by chwilę porozmawiać. Agnieszka jest dumna, że żyje na wsi. Konopkom dokucza jednak ludzka zawiść. W barze Alaska spotykają się ludzie ze wsi i podróżni. Właśnie wpadł przejazdem jakiś chłopak i opowiada o dziewczynie, którą stracił. 12:55 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 1 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Zdjęcia: Józef Szymura Opracowanie muzyczne: Grzegorz Martecki To szczególna telenowela. Jej bohaterami są dzieci uczęszczające do jednego z warszawskich przedszkoli. Kamera towarzyszy im od pierwszych dni pobytu w tym miejscu. Jest dla nich niemal niewidzialna, dzięki czemu zachowują się naturalnie, bardzo szczerze i spontanicznie - nie ukrywają radości i łez. To jeden z największych walorów tego dokumentu. Realizatorzy telenoweli obserwują swoich małych bohaterów podczas pobytu w przedszkolu i w ich domach. Słuchają dziecięcych rozmów. Dowiadują się, co jest dla malców najważniejsze, w co lubią się bawić, jakiej muzyki słuchają, co lubią jeść, co oglądają w telewizji, o czym marzą. Wszystko to słyszane jest z ubocza. Nikt dzieciom niczego nie narzuca, nie reżyseruje ich zachowań - to one same, bezwiednie, wprowadzają ekipę filmową w swój świat, którego w istocie nie znają nawet ich rodzice. "Przedszkolandia" to telenowela dla całej rodziny. Jest ciepła i życzliwa. Dla dzieci to zapewne zabawny film o rówieśnikach. Starszych również bawi, lecz zarazem zmusza do refleksji - może nawet gorzkiej. Mają bowiem okazję przekonać się, jak bystrymi obserwatorami są kilkulatki i jak trafnie naśladują dorosłych, także w zachowaniach, których być może powinni się wstydzić. Na warszawskich Bielanach, w blokach z wielkiej płyty, mieszkają dwaj bracia. Maciek jest w grupie najstarszych przedszkolaków, Filip ma dopiero trzy lata i właśnie po raz pierwszy idzie do przedszkola. Jeszcze nie wie, że w przedszkolu nie jest źle, że są tam inne dzieci, z którymi można się bawić, a także mnóstwo zabawek, i że po kilku godzinach przyjdzie mama lub tata i razem wrócą do domu. Wprawdzie brat próbuje mu to wyjaśnić, ale są to tylko słowa. Kacperek nie wie nic o przedszkolu. Boi się, co stanie się w tym nieznanym miejscu po wyjściu taty, który go tu przyprowadził. Tylko maluchy tak się boją. Zuchy i starszaki z radością witają się po wakacyjnej przerwie. Marta ze starszaków ma tysiące pomysłów, bardzo chce być sławna. Właśnie udaje znaną gwiazdę filmową i namawia Ewelinę, by przeprowadziła z nią wywiad. Adaś z zuchów natomiast uważa, że jest bardzo mądry i uda mu się policzyć do tryliardów 9. Tymczasem w sali maluchów panuje zupełny chaos i słychać płacz. Chyba w najgorszej sytuacji jest tu Emre. Przyjechał z rodzicami aż z Turcji i w ogóle nie mówi po polsku - nikt go nie rozumie, a on nie rozumie nikogo. Na ławce stojącej na przedszkolnym placu zabaw siedzą Dagmara i Malwina ze starszaków. Są przyjaciółkami, choć ich przyjaźń jest nieco dziwna: potrafią się ze sobą doskonale bawić, lecz niekiedy strasznie się kłócą. Maluchy już się trochę uspokoiły, ale mają kolejny powód do obaw: leżakowanie. Trochę obawiają się zasnąć w nowym miejscu. Mateusz nie chce się położyć. Wygląda przez okno czekając na mamę. Mała Marta też tęskni do mamy, a nie ma jej kto pocieszyć. Maciek natomiast nie przejmuje się niczym: doskonale bawi się wodą w łazience. Panie Marlena, Beata, Stenia, Małgorzata mają z dziećmi mnóstwo kłopotów. Maluchami opiekuje się aż pięć pań, ale okazuje się, że to trochę za mało na grupę dzieci tak wystraszonych i nie znających przedszkolnych obyczajów. Starszaki nie muszą leżakować. Dziewczynki zbierają się przy altance i przygotowują występ. Mają zaśpiewać "Bal wszystkich świętych". Malwina i Dagmara przy tej okazji znów się pokłóciły. Kończy się pierwszy powakacyjny dzień w przedszkolu. Po Mateusza przyszła wreszcie mama. Inne dzieci czekają na rodziców na placu zabaw. 13:25 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 2 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Zdjęcia: Józef Szymura Opracowanie muzyczne: Grzegorz Martecki Jest bardzo wcześnie, ale Marta ze starszaków już nie śpi i oprowadza gości z kamerą po swoim mieszkaniu. Mieszka tylko z mamą. Nie może zrozumieć, dlaczego mama bardzo długo nie miała pracy, choć na przykład na komputerze zna się najlepiej na świecie. Brakuje jej też taty, którego nigdy nie widziała. Tata mieszka bardzo daleko. Dziewczynka nie wie gdzie, lecz się dowie. Mama ją zapewniła, że kiedyś go spotka, ale najpierw musi nauczyć się mówić po angielsku. Marta jest już w przedszkolu. Z koleżankami szuka na globusie miejsca, w którym może mieszkać jej tata. Dzieci często rozmawiają o swoich rodzicach. Wiedzą, że każdy musi mieć mamę i tatę, bywa więc, że dokuczają koleżance, która ma tylko mamę. Maluchy nadal płaczą. Widocznie musi minąć więcej czasu, by zdołały wreszcie przyzwyczaić się do przedszkola. Kacperka odprowadza dziś cała rodzina. Jest też z nim siostra, jak się okazuje - Dagmara ze starszaków. Ale chłopiec nadal się boi. Płacze również Filip, choć ma tu brata. Płacze Weronika: wprawdzie jest już w starszakach, ale ciągle nie pozwala mamie wyjść z przeszkola. Emre przyszedł z obojgiem rodziców, którzy próbują nawiązać kontakt z wychowawczynią. Tata chłopca zna trochę język polski i stara się wytłumaczyć żonie, co mówi wychowawczyni. Ostatecznie mama Emrego zostaje w przedszkolu. Siedzi na korytarzu, na wypadek, gdyby chłopiec potrzebował pomocy. Przedszkolem wstrząsają potężne uderzenia. To w łazience starszaków zaczął się remont. Chłopcy są nim bardzo zainteresowani. Tymczasem Malwina i Dagmara ze starszaków pochylają się nad książką, która je bardzo zainteresowała: "Spójrz do swojego wnętrza". Bardzo je bawią niektóre określenia. Są tym tak zajęte, że nie chcą uczestniczyć w zajęciach z religii. Nie uczestniczą w nich także Marta i Wiktoria, bo mamy ich na nie nie zapisały. Ten czas spędzają w sali gimnastycznej. Mama Emrego w końcu weszła do sali i bawi się z synkiem. Chłopczyk już nie płacze. Wygląda na zadowolonego, ale nie chce, by Maciek uczestniczył w jego zabawie, choć ten ma na to wielką ochotę. Dziś w sali gimnastycznej odbywają się pierwsze zajęcia z tańca. Prowadzi je nowy pan instruktor. Jest przystojny i wyraźnie podoba się paniom pracującym w przedszkolu. Dziewczynki ze starszaków też o nim plotkują, parodiując jego ruchy i gesty. Na pierwsze zajęcia przyszły wszystkie dzieci, ale tylko Marta wie, że mama na pewno ją na nie zapisze. Chce zostać gwiazdą, musi więc umieć tańczyć i śpiewać. A po wyjściu z przedszkola mama zawozi ją do Wytwórni Filmowej, by zgłosić dziewczynkę do znajdującej się tam Agencji Modelek i Aktorek. 13:55 GEPARDY OCEANICZNYCH GŁĘBIN (CHEETAHS OF THE DEEP) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Rafa Herrero Massieu Film przedstawia podwodny, bajkowy świat wokół Wysp Kanaryjskich, archipelagu górzystych wysp pochodzenia wulkanicznego położonych na Oceanie Atlantyckim na północny zachód od wybrzeży Afryki. Łagodny klimat oceaniczno - subtropikalny z umiarkowanymi temperaturami, rzadkimi i nieregularnymi opadami, zależnymi od wyspy i jej strefy, ciepła woda oraz otoczenie skał sprzyjają zwierzętom i roślinom. Walenie, delfiny Risso, płetwale Bryde’a, delfiny uzdeczkowe, żółwie zielone to tylko niektóre z bardzo rzadkich gatunków, jakie tutaj występują. 15:00 DE GAULLE. DROGA DO WIELKOŚCI (BECOMING DE GAULLE / DEVENIR DE GAULLE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier - Marie Bennot Film dokumentalny o generale Charles’u de Gaulle’u - człowieku o wielu obliczach. Dla Francji jest bohaterem, zbawicielem, wiodącą postacią w historii podczas II wojny światowej. Prywatnie był skromnym mężczyzną, który przytulał swoją córkę, kochał prostotę życia rodzinnego i zawsze potrzebował Yvonne, kobiety swojego życia. Jest też mniej znane jego oblicze, mężczyzny, wizjonera nawet od najmłodszych lat. Ten film opowiada historię młodzieńca, który stał się generałem de Gaulle'em, sprostał wielu wyzwaniom, jakie sobie narzucił. Historia zaczyna się 22 listopada 1890 r. , a kończy 18 czerwca 1940 r. w Londynie. 16:00 REWOLUCJA W DOLINIE KRZEMOWEJ - ODC. 1 OD HIPPISÓW DO PIERWSZEGO KOMPUTERA (THE SILICON VALLEY REVOLUTION - HOW A FEW NERDS DID CHANGE THE WORLD / DIE SILICON VALLEY REVOLUTION - WIE EIN PAAR FREAKS DIE WELT VERÄNDERN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Jan Tenhaven Dokumentalna podróż do Doliny Krzemowej, gdzie znajdują się siedziby wielomiliardowych przedsiębiorstw IT. Początki to amatorskie eseje o kolorze, chaosie i rewolucyjnych poruszeniach. Hipisi, miłośnicy majsterkowania i sprytni biznesmeni wprawili w ruch niewiarygodną rewolucję. Pionierzy domowego komputera chcieli tylko zmienić świat i zepchnąć Wielkiego Brata z tronu: chcieli komputerów dla każdego. Ten dokument, w ekskluzywnych wywiadach z pionierami rewolucji komputerowej, ukazuje początki domowego komputera. Pionierzy komputerów osobistych wierzyli w lepszy świat, w którym monopol instytucji na użycie komputerów zostanie przełamany. Historia Doliny zaczęła się w roku 1848, kiedy w Gold Country odkryto złoto. Wybuchła gorączka złota, pieniądze dosłownie wydobywano z ziemi. Wtedy zmieniło się wszystko. Do Kalifornii napłynął kapitał, który dał impuls do rozwoju kolei, branży budowlanej i stoczniowej oraz Hollywood. A w roku 1900, wraz ze stworzeniem przez Klee de Foresta lampy próżniowej, rozpoczęła się era elektroniki. Komputery osobiste dorastały - i nabierały znaczenia. Handlowcy z całego świata przyjeżdżają na targi w San Francisco, by zobaczyć rezultaty tego, co zaczęło się w garażach w Dolinie Krzemowej. 17:05 PRZEWODNIK PUTIFARA - ODC. 4 LONDYN, ZWIEŃCZENIE IMPERIUM (PUTIPHAR'S TRAVEL GUIDE A 19TH CENTURY GLOBE - TROTTER 4. LONDON, THE EMPIRE APEX) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sebastien Lafebvre, Stanislas Valroff Scenariusz: Helene Chevereau Petrus Putifar jest fikcyjnym podróżnikiem i autorem przewodników turystycznych. Odkrywa zabytki do odwiedzenia, muzea, ogrody, miejsca do zwiedzenia, spaceruje po miastach i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Czwarty odcinek to wizyta w siedzibie Monarchii Brytyjskiej, zwieńczeniu imperium, mieście, które urzeka swoim pięknem. Pod koniec XIX wieku Wielka Brytania jest największym światowym mocarstwem. Londyńska giełda jest najważniejszą giełdą na świecie. Najmocniejszą walutą jest funt szterling. Gospodarka Wielkiej Brytanii osiągnęła apogeum. Królowa Wiktoria włada imperium obejmującym między innymi Anglię, Szkocję, Walię, Irlandię, Kanadę oraz Indie. Siedzibą królowej jest pałac Buckingham. W centrum Londynu znajdują się Hide Park i Kensington Garden, liczące razem 250 hektarów. To zielone płuca miasta, które wraz z innymi terenami zielonymi walczą ze smogiem. 18:10 WYPRAWA NA DNO: ALCATRAZ (DRAIN ALCATRAZ) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Wayne Abbott Scenariusz: Chris Blow Mroźne, śmiercionośne prądy uczyniły Alcatraz najbardziej niedostępnym więzieniem w historii. Nikt nigdy nie uciekł, a wielu więźniów zginęło, próbując wydostać się z niego. Wykorzystując animację komputerową o wysokiej rozdzielczości i nowe dane naukowe, film ten pokazuje, dlaczego wody wokół wyspy Alcatraz i zatoki San Francisco są tak zabójcze. Alcatraz - Skała. Diabelska Wyspa. Więzienie z piekła rodem. Odsiadywali tu kary najgorsi zbrodniarze - Al Capone, "Maszynowiec" Kelly i Whitey Bulger. Wyspa leży dwa kilometry od wybrzeża, ale ucieczka była prawie niemożliwa. Śmiałkowie musieli się mierzyć z lodowatą wodą, prądami, mgłą i bezlitosnymi drapieżnikami. By to dobrze zrozumieć, wyciągnęliśmy zatyczkę z dna i osuszyliśmy zatokę San Francisco. Jej tajemnice odkryje nam niezwykła grafika komputerowa. Czy pozwoli to wyjaśnić sławę więzienia, z którego nie można uciec? W 1962 roku trzech mężczyzn zbiegło z Alcatraz. Czy współczesna technika wyjaśni, co się z nimi stało? Po osuszeniu dna i ujawnieniu jego tajemnic, jawi się nam zupełnie inny obraz wyspy. Zagadki Alcatraz dotyczą nie tylko samego więzienia. Ukształtowanie zatoki, jej wody, skały, wiatry i mgły sprawiają, że stąd nie da się uciec. Chyba, że dojdzie do wstrząsów. Po osuszeniu dna wokół wysypy tajemnica Alcatraz ujrzała wreszcie światło dzienne. Jeśli geologowie mają słuszność, paradoksalnie Alcatraz będzie najbezpieczniejszym miejscem. Wyspa, z której tak wielu pragnęło uciec, stanie się schronieniem. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KAZACHSTAN. SERCE AZJI ŚRODKOWEJ. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do Kazachstanu. Stepy i góry Kazachstanu tworzą ciekawy i zróżnicowany krajobraz. Jego bogata i długa historia sięga czasów wielkiego Jedwabnego Szlaku. Kraj między Ałtajem a brzegami Wołgi tworzą liczne i różnorodne narodowości. Mieszkańcy tego ogromnego kraju chętnie podejmują podróżnych, odrywając przed nimi jego sekrety. 20:10 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 4 - ANDRZEJ MUNK Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech Wykonawcy: Bożena Janicka, Jerzy Płażewski, Prof. Marek Hendrykowski "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Bohaterem czwartego odcinka jest Andrzej Munk. 20:40 TAM, GDZIE SIĘ LUDZIE NIE UMAWIALI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dżamila Ankiewicz Zdjęcia: Leszek Skuza, Petro Aleksowski Obraz powojennego życia kulturalnego pokazany poprzez spotkania w słynnych warszawskich restauracjach i kawiarniach, takich jak "Kameralna", PIW, "Czytelnik", Związek Literatów, czy SPATiF. Narratorami są m.in. Andrzej Dobosz, Stefania Grodzieńska, Barbara Hoff, Gustaw Holoubek, Tadeusz Konwicki, Janusz Krasiński, Kazimierz Kutz, Marek Nowakowski. 21:45 CAŁKIEM SPORA APOKALIPSA - TADEUSZ KONWICKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2002 Reżyseria: Andrzej Titkow Zdjęcia: Andrzej Popławski Tadeusz Konwicki jest postacią dobrze znaną a zarazem zagadkową. Ma wiele twarzy. Artysta i żołnierz, dowcipny i błyskotliwy, pisał książki oraz kręcił filmy, o których było głośno. Po roku 1989 zmieniła się rola pisarza w społeczeństwie. Film próbuje odpowiedzieć na pytanie, jaka jest rola współczesnego inteligenta w epoce transformacji ustrojowej w drodze do zjednoczonej Europy. 22:45 SAHARA, CZĘŚĆ 1, TAJEMNICA MAURETANII (SAHARA EPISODE 1, SECRET OF MAURETANIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2018 Reżyseria: David Kleijwegt Seria dokumentalna, opowiadająca o tym, co dzieje się w części świata sąsiadującej z Saharą. Przez wieki kolonizatorzy omijali to miejsce, bo największa piaszczysta pustynia na planecie była zbyt gorąca i zbyt nieprzenikniona. Teraz wydaje się, że Europa przesunęła swoją południową granicę na Saharę, aby zatrzymać migrację i walczyć z terroryzmem. Co mieszkańcy Sahary myślą o tej ingerencji? Reporter Bram Vermeulen przemierza pustynię z zachodu na wschód, od Oceanu Atlantyckiego do Morza Czerwonego. W pierwszej części odwiedzi Mauretanię. Będzie musiał poradzić sobie z upałem, niebezpieczeństwami związanymi z postępującym dżihadyzmem, desperacją migrantów i ukrytym światem niewolnictwa. Odkryje sieci handlu ludźmi i spotka się z mieszkańcami najbardziej niegościnnych miejsc na ziemi. Podróż przez najgorętszy kontynent zaczynamy w bardzo chłodny dzień. Ruszamy od atlantyckiego brzegu Afryki, na zachodniej granicy Mauretanii i krańcu Sahary. Choć to wiele kilometrów od Europy, towarzyszymy patrolowi hiszpańskiej straży granicznej. Południowa granica Europy przesunęła się na wielką pustynię Afryki, którą toczy migracja, terroryzm i przeludnienie. Mauretania nadal przyciąga migrantów z czarnej Afryki, których nie interesuje już Europa, lecz tutejsze rybołówstwo. Mauretania to kraj, w którym czarna Afryka zderza się z muzułmańską północą. Jest islamską republiką. 23:45 LEKARZ TRZECH POKOLEŃ Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1989 Scenariusz: Lena Skwirtniańska Film dokumentalny o niezwykłych losach wyjątkowego lekarza wielu pokoleń krakowskich pacjentów, doktora Mariana Ciećkiewicza. Snujący swą opowieść o długim życiu, którego początek przypada na rok 1893 roku, bohater filmu prowadzi nas przez gwałtowne i zmienne losy historii Polski, która determinowała życie większości młodych Polaków. Poznamy doktora w wielu wcieleniach, jako ucznia klasycznego gimnazjum w zaborze austriackim, studenta medycyny, żołnierza walczącego na frontach dwóch wojen światowych oraz lekarza piastującego ważne funkcje w służbie zdrowia. W wieku 96 lat, po prawie 50 - letniej karierze lekarza medycyny, doktor Ciećkiewicz wciąż pozostaje aktywny zawodowo, służąc swą wiedzą społeczeństwu. Ilustracją wspomnień są fragmenty archiwalnych materiałów filmowych oraz fotografie dokumentujące okresy: I wojny światowej, kampanii wrześniowej podczas II wojny światowej oraz Kraków podczas okupacji niemieckiej. 00:10 NOTACJE - JERZY KULEJ. NIGDY NIE LEŻAŁEM NA DESKACH Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2012 Autor: Krzysztof Tadej Jerzy Kulej wspomina swoje dzieciństwo, opowiada o pierwszych bokserskich walkach i najważniejszych sportowych sukcesach. Jerzy Kulej urodził się w 1940 roku w Częstochowie, zmarł w 2012 r. w Warszawie. Jeden z najsłynniejszych polskich bokserów zdobył złote medale na Igrzyskach Olimpijskich w Tokio (1964) i w Meksyku (1968). W swojej karierze stoczył 348 walk, z tego wygrał 317, zremisował 6, przegrał 25. Komentator sportowy i organizator zawodowych walk bokserskich, w latach 2001 - 2005 był posłem Sejmu RP. 00:25 WARSZAWA - SPOJRZENIE ZE WSCHODU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2003 Reżyseria: Dmitrij Kabakow Scenariusz: Dmitrij Kabakow, Krzysztof Kopczyński Zdjęcia: Kestutis Plevokas, Sergiej Zezjulkow Wykonawcy: Andriej Aksenowskij, Daniła Goriunow, Dmitrij Klimienkow, Aleksiej Ławrieniew, Wasilij Michaiłow Warszawa widziana oczami naszych sąsiadów zza wschodniej granicy. Rosyjski reżyser towarzyszy z kamerą grupie młodych turystów, zmierzających do Polski autobusem. Pochodzą z różnych zakątków byłego Związku Radzieckiego, nigdy nie spotkali się wcześniej. Poznali się na trasie, połączył ich wspólny cel - wyprawa do Warszawy. Na swoją pierwszą zagraniczną podróż wybrali właśnie kraj nad Wisłą i jego stolicę. Podglądamy ich podczas kilku czerwcowych dni, w czasie gdy Polacy przygotowywali się do referendum w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej. Długa droga rozpoczyna się w Mińsku. Ku polskiej granicy zmierzają autobusem: Andriej Aksenowskij - rysownik z Syktywkaru zza Uralu, Daniła Goriunow - biolog z Moskwy, o. Dmitrij Klimienkow - duchowny prawosławny z Hotkowa, Aleksiej Ławrieniew - dziennikarz lokalnej stacji telewizyjnej "Oka" z Riazania, Wasilij Michaiłow - student z Wiaźmy oraz śliczna Władysława - wizażystka z Moskwy, która chce odszukać swoich polskich krewnych, mieszkających w podwarszawskim Otwocku. Wszyscy mają niewiele ponad 20 lat i przyświeca im ten sam cel - chcą zobaczyć świat, poznać ciekawych ludzi. W czasie podróży nawiązują się znajomości, toczą zwykłe rozmowy o podróży, zainteresowaniach, planach na przyszłość. Nagle wszyscy się ożywiają, w powietrzu czuje się wzrastające napięcie. Kontrola na granicy przebiega jednak bez większych zakłóceń. Celnicy zadają rutynowe pytania, sprawdzają bagaże, stan waluty, próbują wyłowić towary niezgłoszone do oclenia. Jeszcze czerwona pieczątka w paszporcie i można ruszać dalej. Wreszcie wypełniony turystami autobus dociera do celu podróży. Z oddali widać Warszawę z charakterystycznymi budowlami stolicy, jak znany skądinąd naszym wschodnim sąsiadom dar Stalina - Pałac Kultury i Nauki. Autobus podjeżdża pod Stadion Dziesięciolecia. Nawet zagraniczni turyści wiedzą, że wielki obiekt sportowy dawno przestał pełnić swoją właściwą funkcję. Dziś jest po prostu największym jarmarkiem Europy. Aleksiej i Włada próbują wymienić walutę. Na ulicy Targowej w pobliżu stadionu szukają kantoru, już wiedzą, że banki nie wymieniają rosyjskich pieniędzy. Wasilij pyta o drogę na Stare Miasto. Pod kolumną Zygmunta poznaje Przemka, który proponuje mu nocleg, ale tylko na jeden raz. Ma sentyment do Rosjan. W jego żyłach płynie trochę rosyjskiej krwi, pradziadkowie pochodzili ze Wschodu. Aleksiej wynajmuje pokój na Pradze. Zamierza powłóczyć się po klubach rockendrolowych. Chciałby poznać wspaniałą dziewczynę i zostać w Polsce na stałe. Daniła był w Warszawie najkrócej. Próbował się spotkać z polskim profesorem, specjalista od mrówek, którymi się interesuje. Kiedy nadchodzi czas powrotu do kraju, nasuwają się pierwsze refleksje z podróży. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 219 ŁOWY NA GRUBEGO ZWIERZA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski "Łowy na grubego zwierza" Dziś w drodze na południe minęliśmy Rzeszów, by zachwycić się widokami z przedpola Karpat. Przed nami wioska Czudec. Wypatrujemy tu śladu po dawnym potoku zasilającym młyn. Jesteśmy tu po to, by pomóc wydobyć z tego miejsca zabytkowe silniki, które lata temu zasilały młyn. Jeśli się to uda, trafią one do Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowej, stworzonego przez przyjaciela naszego programu, Grzegorza Smelę. Ta akcja to wyraz naszego podziwu dla dzieł polskich inżynierów i techników. 02:00 NO I CÓŻ, ŻE DO SZWECJI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2008 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Radosław Domański, Jan Zub Opracowanie muzyczne: Krystyna Wikarek Jaszczur, Snajper, Karbownik, Benek i Myszka przebywają w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Herbach koło Częstochowy. Większość z nich pochodzi z ubogich, rozbitych lub patologicznych rodzin, zmagających się z alkoholizmem. Nie mając dobrych wzorców, chłopcy w młodym wieku (mają po 14 - 16 lat) weszli już w kolizję z prawem: zaczynało się od wagarów, potem był alkohol, narkotyki, bójki, kradzieże. Stamtąd prosta droga wiodła do ośrodka. Ale teraz cała piątka staje przed niezwykłą szansą. Wszyscy wezmą bowiem udział w niecodziennym projekcie: wyprawie do najbardziej wysuniętej na północ części Szwecji i Norwegii - subarktycznej Laponii. To miejsce wyjątkowe ze względu na unikatową, dziewiczą przyrodę oraz prastarą, lapońską kulturę. Ideą organizatorów projektu jest pokazanie wychowankom nowych możliwości i sposobów życia, zapoczątkowanie procesu szeroko rozumianej resocjalizacji. Dla uczestników wyprawy to pierwszy zagraniczny wyjazd w życiu: mikrobusem wyruszają w podróż ze swoim wychowawcą. W Gdańsku wsiadają na prom, zachwyceni jego wnętrzem, różnymi urządzeniami. Wysiadają w szwedzkim Nynashamn i ruszają w dalszą drogę. Ze dziwieniem zauważają, że Szwedzi jeżdżą bardzo przepisowo, nikt nikogo nie wyprzedza, nie przekracza dozwolonej szybkości. Chłopcy nie mówią po angielsku, więc kiedy na postoju Myszka usiłuje zapytać o drogę, nie bardzo mu to wychodzi. Ku jego zdziwieniu, nawet wolne i wyraźne powtarzanie pytania po polsku i napisanie go na kartce nie przynosi efektu. W Strangnas chłopcy zatrzymują się na kolejny postój, próbują rozmawiać z miejscowymi dziewczynami, ale bariera językowa jest nie do pokonania. Częstują je więc tylko papierosami, "rozmawiając" na migi. Następne przystanki są już w Norwegii: w Midtbygda, potem w Trondhaim. Chłopcy są zaskoczeni, że wszędzie jest tak czysto i spokojnie, że wszyscy są uprzejmi. Szczególne wrażenie robią na nich rowery pozostawione przy drodze przez turystów, którzy gdzieś odeszli. Dziwią się, że nikt ich nie zabiera, ani nie niszczy. W Polsce oni sami natychmiast by je sobie przywłaszczyli. Tutaj, pouczani przez wychowawcę, widzą, że można postępować inaczej: nie kraść i nie bać się, że się zostanie okradzionym. Wreszcie docierają do celu podróży. Nad kryształowo czystym jeziorem chłopcy rozbijają namiot, łowią ryby, rozpalają ognisko, gotują posiłek. Są weseli, rozluźnieni. Opowiadają o tym, co już zobaczyli, co im się podobało, ale także o tym, jak wyobrażają sobie swoją przyszłość. We wszystkich opowieściach przewija się jedno wspólne marzenie: mieć rodzinę, żonę, dzieci, normalny dom. Gdy odjeżdżają z miejsca obozowania, zostawiają po sobie - instruowani przez wychowawcę - wzorowy porządek. W drodze powrotnej zatrzymują się jeszcze w centrum Sztokholmu: obserwują strażników przez Zamkiem Królewskim, przyglądają się ludziom, biegają beztrosko po ulicach, chłoną tę inną, nieznaną rzeczywistość. Ile z tych wrażeń zostanie w nich na dłużej, co zapamiętają z tej wyprawy? Czy rzeczywiście zmieni ona ich nastawienie do życia? 02:50 KUKLEN Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2008 Reżyseria: Krzysztof Lang Scenariusz: Emil Tonew Inspiracją do opowiedzenia tej historii są wydarzenia na świecie, gdzie ludzie mieszkający w jednym kraju walczą ze sobą. Wydaje się, że obecnie zagubiły się pojęcia tolerancji, jesteśmy pełni lęku przed innością, czymś, czego nie rozumiemy. Filmowa wioska Kuklen symbolizuje wioskę globalną, ale zarazem jest wyodrębnioną częścią świata, mającą fizycznie swoje miejsce. Ludzie różnych narodowości i wyznawcy różnych religii mieszkają tu razem, pracują i modlą się, żyją w przyjaźni i w zgodzie. Ta opowieść dowodzi, że jest możliwe istnienie polegające na akceptowaniu inności i różnorodności.