TVP Dokument Sobota, 19.02.2022 06:00 DZIKA POLSKA -DZIEŃ CHRUŚCIKA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dzień chruścika: Żyjąc na dnie całkiem bystrej rzeki, można stworzyć sobie ląd. Potrafią to chruściki, których larwy znane są wędkarzom i nazywane bywają przez nich kłódkami. Larwy budują sobie całkiem przemyślne i kunsztowne domki, sklecone z ziarnek piasku lub drobin roślinnych, ale, jeżeli zdarzy się stosowna okazja, nawet z... okruchów złota. Zwłaszcza, jeżeli nie poskąpi im takich okruchów badający je eksperymentator. To jednak rzadka okazja. Badacz chruścików, prof. Stanisław Czachorowski, który jest bohaterem i narratorem naszego filmu, w ten sposób nie kusi pracowitych owadów, ale poznaje ich życie w naturalnych warunkach. Przekonując się przy tym a w rezultacie przekonując i nas że te drobne istoty są wskaźnikami stanu wody w rzekach i innych zbiornikach wodnych, w których akurat żyją. Wyruszamy z nim nie tylko nad wodę, ale i w noc, by ujrzeć w świetle żarówek powietrzne harce dorosłych postaci chruścików, a je same obejrzeć dokładnie, gdy przysiądą na specjalnie do badań przeznaczonym ekranie. Badacz i jego koledzy są tak owymi zwiewnymi istotami zafascynowani, że ustanowili ich święto. 06:30 DZIKA POLSKA - PŁYNIEMY DO KOZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Użytkowe podejście do ryb i wynikłe stąd względy gospodarcze przesłaniają nam to, co w życiu tych wodnych istot najciekawsze. A tymczasem ryby niektórych gatunków, niekoniecznie tych, które są dla nas gospodarczo czy też z innych względów przydatne, ukazują wiele zaskakujacych powiązań między organizmami wodnymi. Taka np. różanka rozwija się tylko w towarzystwie pewnych gatunków małży. Ryby są też bardzo czułymi wskaźnikami stanu wód zarówno sezonowych, w dużej mierze naturalnych zmian tego stanu, jak i tych spowodowanych przez naszą gospodarkę. Biologii ryb i ich powiązaniu ze środowiskiem wodnym i nadwodnym przyjrzymy się nad Biebrzą rzeką jeszcze naturalną, zamieszkiwaną przez kompletne zespoły wodnych organizmów. Wyruszamy na badawczy połów, którym steruje prof. Roman Kujawa z Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego. 07:00 ZIEMIA - PODWODNY ŚWIAT - CZ 17. ZWIERZĘCY CMENTARZ, GIANIS D I NOC POD WODĄ Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Film o zatopionej tajemniczej meksykańskiej jaskini na półwyspie Jukatan oraz o sile natury, która bezlitośnie zawłaszczyła statek Gianis D i stworzyła mu nowy cel, podporządkowany przyrodzie. 07:55 NOTACJE - ELŻBIETA DZIKOWSKA. ZOBACZYĆ JAK NAJWIĘCEJ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2012 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia Elżbiety Dzikowskiej o najważniejszych momentach w życiu, najciekawszych podróżach, niebezpiecznych sytuacjach. Podróżniczka i współautorka słynnego cyklu telewizyjnego "Pieprz i wanilia", który prowadziła razem z mężem, Tonym Halikiem, opowiada o kulisach powstawania programu i przygodach przy jego realizacji. Obecnie zajmuje się fotografią artystyczną. 08:10 WILDLIFE SOS - NA RATUNEK DZIKIEJ PRZYRODZIE ODC. 11 (WILDLIFE SOS EP. 11) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Incledon Serial dokumentalny, który śledzi pracę personelu i wolontariuszy w Wildlife Aid Foundation - organizacji zajmującej się ratowaniem, opieką i rehabilitacją chorych, rannych lub osieroconych zwierząt. Seria jest pełna ekscytujących i rozdzierających serce akcji ratunkowych, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie. W odcinku jedenastym Simon zostaje wezwany do ratowania osieroconego borsuka i zarówno on jak i Lucy są zszokowani, gdy odkrywają, w jak złym jest stanie. Później postanawiają podać wszystkim innym borsukom leki na kleszcze i pchły, ale gdy tylko kończą, zdają sobie sprawę, że zamknęli się na wybiegu dla borsuków bez możliwości kontaktu z resztą personelu! Po powrocie do Belize w Ameryce Południowej Vince i Cherie Rose ze łzami w oczach pokazują Simonowi swoje pierwsze krokodyle sanktuarium i dom, który został doszczętnie spalony 5 miesięcy wcześniej przez miejscową ludność. To bardzo przesądna społeczność - ludzie błędnie założyli, że krokodyle mogły być odpowiedzialne za zniknięcie dwójki dzieci. Następnie Simon odwiedza Wild Tracks na obrzeżach Belize w Ameryce Południowej, gdzie Paul i Zoe Walker wykonują cenną pracę rehabilitacyjną z uroczymi małpami Howler. Simon angażuje się w karmienie, które jest nie lada wyzwaniem przy tych bardzo aktywnych małpach. 09:10 WYSPY NA MORSKIM PUSTKOWIU (ISLANDS IN A DESERT SEA) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: John Boyle Film dokumentalny kręcony na lądzie, z powietrza i pod wodą. Pokazuje oszałamiającą różnorodność dzikich zwierząt, które żyją na odległych wyspach Dolnej Kalifornii. Z jednej strony wody Pacyfiku z drugiej Zatoka Kalifornijska. Oceaniczne burze wokół przyciągają ogromne ławice ryb - razem z imponującym wachlarzem drapieżników. Półwysep Kalifornijski to 1200 km pustyń i półpustyń. Morza i ocean otaczające to miejsce, są usiane wyspami dużymi i małymi. Wody tętnią życiem, bo chociaż wyspy mogą być jałowe, oceaniczne upwellingi przyciągają tu ogromne ławice ryb. Ta obfitość nieuchronnie kusi drapieżców. Kolejne pokolenie się rodzi, lecz niewiele z nich przeżyje. Morze Corteza (inna nazwa Zatoki Kalifornijskiej) bezlitośnie eksploatuje człowiek, doprowadzając niektóre gatunki do granic wymarcia. Niemniej to prawie zamknięte lądem morze dowodzi niezwykłej odporności oceanu. Pokazuje również, jak my ludzie możemy coś zmienić. Morze, nazwane po hiszpańskim konkwistadorze Hernanie Cortezie, stworzyły ogromne siły tektoniczne, które oderwały półwysep Kalifornijski od meksykańskiego lądu. Uskok San Andreas biegnie w samym środku, co tłumaczy gwałtowną aktywność w czasie powstawania zatoki. Obszar ma biologicznie najbogatsze wody na całej planecie z ponad 900 rodzajami ryb. Znajdują się tu siedliska wielu gatunków, żyjących wyłącznie tutaj. Spokojne wody między wyspami to idealne miejsce na żerowanie i rozmnażanie. Spore stada delfinów są powszechnym widokiem. Krążą i polują na olbrzymie ławice sardynek. Cały obszar jest również ulubionym miejscem postojowym dla gatunków migrujących, skuszonych łatwymi zdobyczami. Takimi sezonowymi gośćmi na morskim pustkowiu są humbaki. Jak w przypadku wielu innych gatunków waleni mają siedliska w mroźnych wodach północnego Pacyfiku, za Kręgiem Polarnym. Jednak w miesiącach zimowych migrują na południe, skuszone bogatą w pokarm Zatoką Kalifornijską. Humbaki latem przebywają w wodach polarnych, a zimą w tropikalnych, gdzie się rozmnażają i chowają młode. Na południu leży mały archipelag z wyspą Socorro. Wyrastające wprost z oceanu wyspy to szczyty wulkanów. Chronione statusem Światowego Dziedzictwa UNESCO wyspy słyną z unikatowego ekosystemu pulsującego życiem. 10:05 PRZEWODNIK PUTIFARA - ODC. 8 PETERSBURG, CARYCA WSCHODU (PUTIPHAR'S TRAVEL GUIDE A 19TH CENTURY GLOBE - TROTTER 8. ST. PETERSBURG, THE TSARINA OF THE EAST) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sebastien Lafebvre, Stanislas Valroff Scenariusz: Helene Chevereau Petrus Putifar jest fikcyjnym podróżnikiem i autorem przewodników turystycznych. Odkrywa zabytki do odwiedzenia, muzea, ogrody, miejsca do zwiedzenia, spaceruje po miastach i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Ósmy odcinek to wizyta w mieście Petersburg, Sankt Petersburg w Rosji, położonym w delcie Newy nad Zatoką Fińską. W latach 1712 - 1918 był stolicą Imperium Rosyjskiego. Różni się od innych miast Europy tym, że podobne jest do wszystkich. A jednak ma się wrażenie, że jest absolutnie rosyjski i tylko rosyjski. Łatwo tam dojechać, od kiedy lokomotywy parowe zbliżyły narody. Do stolicy na granicy świata przybywa coraz więcej obcokrajowców zwabionych jej wielkością i urodą. Wiadomo, że Sankt Petersburg jest wyjątkowym miastem. Jeśli jechało się do Rosji, zwiedzało się Sankt Petersburg i Moskwę. Rzadko coś więcej. 11:05 NOTACJE - ELŻBIETA DZIKOWSKA. PIEPRZ I WANILIA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2012 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia podróżniczki i współautorki słynnego cyklu telewizyjnego "Pieprz i wanilia". Elżbieta Dzikowska opowiada o kulisach powstawania programu i przygodach przy jego realizacji. Elżbieta Dzikowska ur. w 1937 r. w Międzyrzecu Podlaskim. Podróżniczka, reżyser wielu filmów dokumentalnych, sinolog, historyk sztuki. Razem z mężem, Tonym Halikiem, zrealizowała ponad 300 filmów dokumentalnych o różnych krajach świata oraz prowadziła najpopularniejszy podróżniczy program telewizyjny "Pieprz i wanilia". Obecnie zajmuje się fotografią artystyczną. 11:15 KURIERZY TATRZAŃSCY - PIONIERZY PODZIEMNEGO FRONTU Film dokumentalny, 36 min, Polska, 1971 Scenariusz: Zbigniew Święch Zdjęcia: Maciej Braunstein W czasie II wojny światowej kurierzy tatrzańscy przenosili przez Tatry do Budapesztu i z powrotem do Zakopanego informacje, zdjęcia, dokumenty i pieniądze oraz przeprowadzali ludzi. Dzięki ich służbie możliwa była łączność między ruchem oporu a rządem emigracyjnym, później łączność z aliantami. W filmie wspomnienia zasłużonych kurierów tatrzańskich: Józefa Krzeptowskiego, Władysława Roja i Władysława Felczaka - organizatora służby kurierskiej i kierownika placówki politycznej w Budapeszcie oraz Wojtecha Kollarika - słowackiego celnika, który umożliwiał Polakom przejścia graniczne. Wspomnienia kurierów dotyczą m.in. okoliczności, w jakich zostali kurierami, przechodzenia przez granicę, przenoszenia ważnych dokumentów, współpracy z innymi kurierami, organizacji służby kurierskiej na Węgrzech, przerzutu materiałów z Anglii do Polski, zaangażowania politycznego kurierów, niebezpieczeństw oraz współpracy z ruchem oporu. Wypowiedzi kurierów komentują dwaj historycy. 12:00 WOJCIECH KILAR. MIĘDZY AWANGARDĄ A HOLLYWOOD. Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wioletta Rotter - Kozera Film dokumentalny oparty jest na rozmowach z artystami, wykonawcami oraz reżyserami filmowymi, z którymi twórca współpracował. Jednocześnie z filmem ukazała się książka wydana przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne, będąca zapisem rozmów przeprowadzonych w trakcie rejestracji filmu. Światowej sławy polski kompozytor Wojciech Kilar jest jedną z najbardziej znaczących i jedną z najbarwniejszych postaci polskiej kultury. 13:25 TATRY W ZIMIE Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1948 Reżyseria: Jerzy Salapski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Krótki film dokumentalny, o walorach turystyczno - krajoznawczych, na temat jednej z najpiękniejszych krain górskich i obszarów natury w Polsce. Tatry to łańcuch górski stanowiący od wieków część naszej południowej granicy. Realizatorzy ukazują masywy górskie, poczynając od ich iglastych powierzchni w dolnej części, zwanych reglami. Widzimy żyjące pośród świerków (smreków) zwierzęta leśne i ludzi występujących tu jako opiekunowie zwierzyny. Obserwujemy prace nad czyszczeniem wiatrołomów, ściągania po śniegu olbrzymich pni w doliny. W dalszej części filmu twórcy skupiają się na ukazaniu zimowych atrakcji Tatr, a więc nowo wybudowanej kolejki linowej, pozwalającej turystom na szybkie dotarcie na szczyt, pięknych widoków z góry i sportów zimowych. Widzimy między innymi skocznię na Krokwi i zawody skoczków narciarskich, Kalatówki oraz zdjęcia lawin górskich. 13:35 NA ŚNIEŻNYM SZLAKU KARKONOSZY Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1948 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Scenariusz: Tadeusz Chrzanowski Film turystyczno - krajoznawczy, zrealizowany przez Włodzimierza Puchalskiego, ukazujący piękno Karkonoszy zimą. Oprócz pięknych, zimowych krajobrazów Karkonoszy, zachęcających do korzystania z wczasów i narciarstwa, w filmie prezentowane są zabytki sakralne (Kościół Wang), internat dla sierot warszawskich Orlinek, szkoły w Karpaczu czy pensjonaty wczasowe. 13:50 PINGWINY W UKRYTEJ KAMERZE ODC. 2. PIERWSZE KROKI (PENGUINS - SPY IN HUDDLE) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: John Downer Kamera szpieg podąża za pingwinami. To pozwoli podglądać te zwierzęta z bardzo bliska. Zobaczymy, jak się zachowują, jakie stosują taktyki w różnych sytuacjach po to, by przetrwać, obronić się, zdobyć pożywienie, wychować potomstwo. Po sukcesie filmu "Niedźwiedzie w ukrytej kamerze", postanowiono zrobić podobny eksperyment z pingwinami. Bohaterowie filmu to pingwiny cesarskie zamieszkujące Antarktykę, pustynie w Ameryce Południowej oraz wyspy Falklandy. Nowoczesna technika filmowania pozwoliła na zebranie sporego materiału. Umożliwiła też wtopienie się w kolonię tych ptaków. Wiele scen pokazanych w filmie jest zabawnych, inne zaś bardzo wzruszające i zaskakujące. Jeden z pingwinów zakochuje się nawet w sztucznym pingwinie "nafaszerowanym" techniką filmową. 14:55 KTO CHCE ZOSTAĆ ASTRONAUTĄ? - ODC. 2 (ASTRONAUTS TOUGHETS JOB IN THE UNIVERSE) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Tom Coveney W drugim odcinku będziemy śledzić dalsze losy kandydatów na astronautów. Ci, którzy pozostali po pierwszej selekcji, przejdą bardziej wymagające testy przygotowane przez astronautę Chrisa Hadfielda i jego panel ekspertów. Będą poddawani zadaniom na granicy swoich możliwości. W symulowanym awaryjnym wodowaniu muszą uciec z podwodnej kapsuły. W największej brytyjskiej firmie zajmującej się technologiami kosmicznymi muszą wiedzieć, jak obsługiwać robota Mars Rover. W czasie spotkania towarzyskiego, zorganizowanego przez Chrisa i współpracowników, będą poddani obserwacji, która dostarczy kolejnych informacji na temat ich charakterów. Nie wszyscy kandydaci przejdą przez ten etap selekcyjny. 16:00 NASZE POCHODZENIE - ODC. 2 ROLA POŻYWIENIA (ORIGINS OF US 2 GUTS) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Sacha Baveystock Seria popularno - naukowa, badająca anatomiczne zmiany, które dały nam i naszym przodkom przewagę nad innymi reprezentantami fauny. Jedzenie sprawia, że zachowujemy się dziwnie. Wpływa nawet na relacje z płcią przeciwną. To, w jaki sposób szukaliśmy pożywienia i jak je trawiliśmy, nie tylko wpłynęło na budowę naszego ciała, ale i wzmocniło nasz sukces jako gatunku. 17:00 MIASTA TĘTNIĄCE ŻYCIEM - ODC. 3 MOSKWA (WORLD’S BUSIEST CITIES) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Sarah Gibbs Hongkong, Meksyk, Moskwa i Delhi - najbardziej zatłoczone, skomplikowane i chaotyczne miasta na świecie. Od transportu i inżynierii po żywność i handel, najbardziej ruchliwe miasta świata podejmują logistyczne i społeczne wyzwania. To filmy o najbardziej kultowych megamiastach. Odcinek trzeci zabierze nas w podróż po stolicy Rosji. Moskwa to też największe miasto tego kraju. Liczy 12, 6 mln mieszkańców, przy czym cała aglomeracja liczy 17, 2 mln mieszkańców. Jeden z najważniejszych ośrodków politycznych, gospodarczych, kulturowych, religijnych, finansowych, edukacyjnych, komunikacyjnych oraz turystycznych Rosji. Miasto jest obecnie jednym z najważniejszych ośrodków finansowych świata. W światowym rankingu pod względem kosztów życia Moskwa zajęła w 2006 r. pierwsze miejsce jako najdroższe miasto świata. Ważnym środkiem transportu w Moskwie jest metro. Pierwszą linię moskiewskiego metra uruchomiono w 1935 r. , a składa się na nie: 200 stacji, 12 linii i torowiska o łącznej długości 333 km. Moskwa jest zatłoczona, imponująca i emanuje militarną potęgą. 18:00 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 6 ("HISTORIE WILEŃSKIE") Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Małgorzata Mozyro studiowała stosunki międzynarodowe, bo szczerze wierzyła w to, że polityka może zmienić świat na lepsze. Przez lata pracowała w dyplomacji, ale coraz częściej zarywała noce i wstawała skoro świt po to, by robić zdjęcia. Zawodowo zajęła się tym niedawno, ale bardzo szybko zaczęto o niej mówić jako o jednej z najbardziej wyrazistych wileńskich fotografek. Kobiety, które stają przed jej obiektywem, twierdzą, że sesja zdjęciowa u Małgorzaty Mozyro zastąpiła im co najmniej kilka spotkań z psychoterapeutą. 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 38 ŁÓDŹ FILMOWA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Nie byłoby polskiego kina bez miasta, które określa się mianem Hollyłódź. Dlatego Radosław Kotarski przybywa do Łodzi, gdzie poznaje tajniki historycznych produkcji filmowych. Przygląda się temu, jak tworzono filmy fabularne, gdzie wyświetlano pierwsze ruchome obrazy i tworzy własną animację w legendarnym studiu Se - Ma - For. Będzie to podróż pełna dawnych, filmowych wspomnień. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 100 PAŁAC W WILANOWIE Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Pałac w Wilanowie to jedna z najpiękniejszych rezydencji w Polsce. Wybudował ją król Jan III Sobieski - na obrzeżach Warszawy, by uciec od zgiełku stolicy. Imponującą budowlę wraz z ogrodami stworzyli najznamienitsi architekci i artyści doby baroku. Niegdyś w tym miejscu znajdowała się nieduża, podwarszawska wieś Milanów. Gdy w 1677 roku kupił ją Jan III Sobieski, została przemianowana na Villa Nova. Z czasem nawiązująca do tradycji antycznych nazwa uległa spolszczeniu i tak narodził się Wilanów. Rezydencja przez wieki przechodziła z rąk do rąk, jednak żaden z nowych właścicieli nie poważył się na zniszczenie dziedzictwa króla Jana III Sobieskiego. Pałac nazywany Monumentum Sobiescianum to pomnik chwały i świadectwo niezwykłej osobowości króla. Jest swoistym ewenementem na skalę europejską. Łączy w sobie cechy typowego dla Polski dworu szlacheckiego, włoskiej willi ogrodowej oraz podparyskiego Wersalu. W mocno doświadczonej przez historię Polsce, budowla jest unikatem, bo przetrwała do naszych czasów bez większego uszczerbku. W 1994 roku została uznana za pomnik historii RP. Dziś to najlepsze miejsce, by poznać dzieje władcy, którego sława wykroczyła daleko poza granice Rzeczypospolitej. 19:40 ABSOLUTORIUM Film dokumentalny, 18 min, Polska, 1971 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jan Mogilnicki Dokumentalna etiuda studencka Marcela Łozińskiego z 1971 roku. Film zrealizowano pod opieką artystyczną Kazimierza Karabasza i Adolfa Forberta. Łoziński filmuje grupę znajomych z liceum, która spotkała się po dziesięciu latach od matury. Trzydziestolatkowie dyskutują, piją, palą. W tym wczesnym filmie widać już cechy znane szerokiej widowni z dalszych, dojrzałych prac reżysera: talent do wyłapywania urywków dialogów, spojrzeń i sylwetek, które niby nic nie wnosząc tworzą w zestawieniu pełny obraz filmowanego zjawiska. Film zdobył nagrodę Wydziału Kultury PRN na Festiwalu Etiud PWSFTviT w 1972 roku. 20:10 ZIELONE KŁAMSTWA (THE GREEN LIE) Film dokumentalny, 92 min, Austria, 2017 Reżyseria: Werner Boote Przyjazne dla środowiska samochody elektryczne, produkty spożywcze wyprodukowane według zasad zrównoważonego handlu, uczciwe procesy produkcyjne. Jeśli wszystko, co wmawiają nam korporacje, jest prawdą, to rzeczywistość wokół wyglądałaby inaczej. Czy możemy zaufać koncernom, które twierdzą, że kupując odpowiednie towary, możemy uratować świat? Czy zielone produkty w branży to nic innego jak popularne i niebezpieczne kłamstwo lub czysta reklamowa strategia sprzedaży? 21:55 (NIE)UCZCIWOŚĆ: PRAWDA O KŁAMSTWACH ((DIS)HONESTY: THE TRUTH ABOUT LIES) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2015 Reżyseria: Yael Melamede Zdjęcia: Tom, Asc Hurwitz Muzyka: John Dragonetti Film dokumentalny, z którego dowiemy się całej prawdy o kłamstwach. Podobno kłamstwo leży w ludzkiej naturze, a niewątpliwie towarzyszy nam co dnia. Znany amerykański psycholog i profesor ekonomii behawioralnej, Dan Ariely, na podstawie konkretnych przykładów z życia codziennego, opinii ekspertów, wyników eksperymentów behawioralnych i materiałów archiwalnych pokazuje jak kłamstwo wpływa na życie jednostek i społeczeństw. Stara się też odpowiedzieć na podstawowe pytania: dlaczego kłamiemy i jak to robimy. Dan Ariely jest profesorem Duke University i założycielem Centrum Zaawansowanego Myślenia Wstecznego. Razem z kolegami i studentami przeprowadza setki doświadczeń, by zrozumieć ludzkie zachowanie. W ostatnich latach skupia się na nieuczciwości. Analizuje skandale w świecie biznesu: Enron, WorldCom, kryzys finansowy 2008 roku. Zauważyli wzrost oszustw w świecie sportu zawodowego oraz kłamstw politycznych o katastrofalnych skutkach. Chcemy patrzeć w lustro i myśleć, że jesteśmy dobrzy, uczciwi, wspaniali. Jednocześnie chcemy samolubnie zyskać na własnej nieuczciwości. Póki oszukujemy tylko troszkę, nasz wizerunek ani nasze samopoczucie nie ponoszą uszczerbku. Nazywamy to "współczynnikiem niepewności". To jednoczesna zdolność postępowania wbrew zasadom i dobrego samopoczucia. W życiu codziennym jest wiele przykładów współczynnika niepewności. Kłamstwo jest jak nóż. Można nim kogoś dźgnąć. To jest złe. Ale można go użyć do posmarowania chleba i nie ma w tym nic złego. Nieuczciwość jest zaraźliwa. Widzimy to w wielu sytuacjach, w świecie rzeczywistym i w eksperymentach. Ma szersze uwarunkowania, łączy się z naszymi przekonaniami o otaczających nas ludziach. W krajach skandynawskich ponad 60 procent mieszkańców twierdzi, że większości ludzi można ufać. W innych krajach, zwłaszcza w Afryce i w Ameryce Południowej, uważa tak niespełna dziesięć procent mieszkańców. Okazuje się, że zaufanie społeczne pobudza wzrost gospodarczy. Jest dla gospodarki znacznie ważniejsze niż poziom umiejętności. Możemy się wiele nauczyć i wiele zyskać dzięki zrozumieniu naszych ułomności etycznych. Rozumiemy nasze ograniczenia, kiedy tworzymy świat fizyczny. Budujemy drogi i mosty, by pokonać przeszkody, których nie pokonamy o własnych siłach. Zapominamy jednak o tym, że nasze umysły są ograniczone i niedoskonałe. Nauka inspiruje nas do zastanowienia się nad tą kwestią. Nie będzie łatwo, ale możemy zbudować lepszy, uczciwszy świat. 23:00 AMERYKAŃSKI SEN Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Marek Skrzecz Zdjęcia: Kacper Sędzielewski, Damian Kocur Głuchołazy - niewielkie miasto, które w latach dziewięćdziesiątych tętniło życiem, obecnie wymiera. W miasteczku panuje duże bezrobocie, a część mieszkańców wyjechała. W tym miejscu bez perspektyw nastoletni Szymon postanawia spełnić swoje wielkie marzenie. Chce zostać zapaśnikiem amerykańskiego wrestlingu. Źródło: www.studiomunka.pl 23:40 21 X NOWY JORK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2016 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Piotr Stasik Muzyka: Karol Rakowski Dlaczego lubimy czytać biografie, wspomnienia, pamiętniki, reportaże? Jak często łapiemy się na próbie zgadywania, kim jest nasz współpasażer w pociągu lub człowiek siedzący samotnie w kawiarni? Czy śledzenie losów innych ludzi to zwykła potrzeba podglądania, czy też może próba odnalezienia w tych historiach siebie, poszukiwanie recepty na życie, chęć skorzystania z cudzych doświadczeń? "21 x Nowy Jork" - od metra do transcendencji. Jesteśmy w nowojorskim metrze. Tutaj spotykają się wszyscy - młodzi i starzy, właściwie każda osoba ma inny kolor skóry albo inne pochodzenie. Kamera zatrzymuje się na niektórych twarzach, przygląda się im dłużej. Kim są ci ludzie? Z off - u słyszymy opowieści niektórych z nich: o czym myślą, czym się zajmują, dokąd jadą. To jest punkt wyjścia. Za kilkoma osobami podążamy do ich miejsca pracy, zamieszkania, czy tam gdzie lubią przebywać: do nocnego klubu, na miejską plażę. Obserwujemy ich. Czasem będą to zwykłe sceny z codziennego życia (przygotowania do pracy, samotnie jedzona kolacja), czasem ważne momenty (pierwsza randka, kłótnia z przyjacielem). Kamera pokazuje sytuacje, w których się znajdują, oraz miejsca, które tworzą ich świadomość: widok z okna, ulubiony kąt w mieszkaniu, kawiarnię, w której spędzają kilka godzin dziennie. Poznajemy także ich obrazy "wewnętrzne": to, co widzą w swojej wyobraźni, w jaki sposób postrzegają świat. W off - ie wybrani bohaterowie opowiadają swoje historie, szukają w pamięci ważnych wydarzeń, czytają fragmenty dzienników, listy, maile od najbliższych osób. Opowiadają o poszukiwaniu bratniej duszy, odnajdowaniu sensu życia, czy w końcu, obecnej w ich życiu transcendencji. Trzy najważniejsze elementy w filmie to obserwacje życia bohaterów, rozważania bohaterów w off - ie na temat ich filozofii oraz oddanie klimatu i ducha miasta poprzez ukazanie intymnego życia jego mieszkańców. 00:40 HAND MADE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kunert Przedstawiony projekt stanowi bardzo ciekawą propozycję. Dokument o niezwykłej pracy chirurgów w trzebnickim szpitalu, którzy od początku lat 70. dokonują rzeczy wyjątkowych w Europie i na świecie. To tu po raz pierwszy w Europie, już w roku 1971 reinplantowano z pełnym sukcesem rękę. W 1988 roku reinplantowano małej dziewczynce dwie odcięte nóżki tak dobrze, że do dziś już jako dorosła kobieta uwielbia tańczyć. Z kolei w 2006 roku, 12 lat po wypadku pacjenta, dokonano transplantacji ręki. I tak co roku lekarze ze szpitala w Trzebnicy mogą poszczycić się mnóstwem przyszytych kończyń i zdumiewających transplantacji. Główną osią filmu są bohaterowie, do których dotarli autorzy. Po latach poznajemy ich historie. 01:40 POCIĄG DO BOLLYWOOD Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2007 Reżyseria: Mariusz Malinowski Scenariusz: Leszek Talko Zdjęcia: Jacek Mierosławski Andrzej Gliwicz, absolwent szkoły morskiej z dyplomem nawigatora, opłynął niemal cały świat. W swoim zawodzie przepracował też dwadzieścia parę lat w Polskich Liniach Lotniczych LOT, latał m.in. do Indii, które urzekły go swym pięknem. Zabrał kiedyś na wycieczkę żonę Danutę i zaszczepił w niej pasję do podróżowania po tym ogromnym i niezwykłym kraju. Po przejściu na emeryturę pan Andrzej nie mógł usiedzieć na miejscu, znów ciągnęło go w świat. Najpierw jednak na przełomie 1989 i 1990 roku Gliwiczowie postanowili przenieść się z Warszawy na prowincję, wybrali niewielkie gospodarstwo w wiosce Skolankowa Wola na Kielecczyźnie. Skromny wiejski dom szybko stał się dla nich azylem jedynie na letnie miesiące. Wraz z nastaniem chłodów, już od blisko 20 lat, Gliwiczowie co roku opuszczają rodzinne gniazdko i wyruszają do Indii, by przez sześć miesięcy upajać się tamtejszym klimatem, zawierać nowe znajomości i podtrzymywać stare przyjaźnie. Choć są przeciętnymi polskimi emerytami starego portfela, akurat teraz mogą w pełni korzystać z życia i realizować swoje marzenia. W Bombaju zatrzymują się małym hoteliku Armii Zbawienia. Kiedyś przy śniadaniu zagadnął Andrzeja Gliwicza pewien miły pan poszukujący statystów do filmu. I tak to się zaczęło. Właśnie w Bombaju mieści się centrum potężnego przemysłu filmowego Indii: tzw. Bollywood. Tu kręci się najwięcej na świecie filmów i seriali, oglądanych później przez niezliczone rzesze rodzimych odbiorców. Gliwiczowie od wielu lat grają w hinduskich produkcjach, wystąpili u boku bollywoodzkich gwiazdorów, poznali tamtejszych producentów i reżyserów. Filmy z udziałem pary polskich emerytów obejrzało już ponad 400 milionów widzów, choć te produkcje mają krótki żywot i znane są jedynie w Indiach. Kiedy nie ma dla nich żadnej roli w Bollywood, Gliwiczowie wyruszają autobusem w długą drogę do miejscowości Gokarna. W tej malowniczo położonej hinduskiej wiosce wynajmują co roku ten sam domek z zapierającym dech widokiem z ganku, mają swój stolik w ulubionej lokalnej knajpce, spotykają się z przyjaciółmi. Wśród najbliższych znajomych są Hindusi, ale także Europejczycy, Amerykanie czy Australijczycy, którzy, podobnie jak oni, odnaleźli w Indiach swoje miejsce na ziemi. W Gokarnie życie płynie leniwie, wszyscy się znają, są dla siebie bardzo życzliwi i nikt nikomu nie zazdrości. Tu nikt nie zabiega o bogactwo, luksusy, wygody, raczej w Indiach w ogóle panuje moda na ascetyczny styl życia. Za średnio 30 zł dziennie polscy emeryci wiodą więc spokojny i szczęśliwy żywot, podziwiają wspaniałą przyrodą i przepiękne zachody słońca. Twórcy dokumentu pokazują swoich bohaterów najpierw w wiosce w Polsce, a następnie filmują ich pobyt w Indiach, które stały się ich drugim domem. Kamera rejestruje codzienne, zwykłe zajęcia państwa Gliwiczów, śledzi rozmowy z agentami filmowymi, znajomymi z planu oraz starymi przyjaciółmi z całego świata, na których zawsze mogą polegać w trudnych sytuacjach. 02:40 NIEBO BEZ GWIAZD Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Dąbkowska - Kułacz Zdjęcia: Grzegorz Hartwiel, Piotr Chodura, Katarzyna Dąbkowska - Kułacz, Michał Rytel - Przełomiec, Jakub Stolecki Muzyka: Hubert Kułacz Historia o ojcu i synu. Robert, który wskutek choroby niedługo zupełnie straci wzrok wraz ze swoim 5 - letnim synem, również słabo widzącym, wyrusza w podróż po Polsce. Robert chce odwiedzić te miejsca, które zobaczy po raz pierwszy i ostatni, ale najważniejsze dla niego jest to, że będzie mógł nauczyć syna rzeczy, których już później nie będzie mógł mu pokazać. To, co w tej historii najbardziej porusza, to sposób, w jaki ojciec przekazuje dziecku wiedzę, uczy życia, ale przede wszystkim ich wyjątkowa relacja, którą można by opisać parafrazując znane powiedzenie: miłość jest niewidoczna dla oczu.