TVP Historia Czwartek, 17.02.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1673 - zmarł Molier; 1863 - powstał Czerwony Krzyż; 1980 - Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki jako pierwsi na świecie zdobyli zimą Mount Everest; 1983 - wyrok w procesie założycieli Radia "Solidarność"; 07:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 6 Serial wojenny, 41 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 6 Jurek proponuje Marysi wspólne mieszkanie, dopóki nie uda jej się znaleźć innego bezpiecznego miejsca. Irka w trakcie wykonywania jednego z zadań konspiracyjnych zauważa, że ktoś ją śledzi. Okazuje się, że to Stefan, przyjaciel Kamila z wojska. Uciekł z obozu i szuka pomocy. To spotkanie znów daje Irce nadzieję, że jej narzeczony żyje. Zabiera Stefana do domu, by zamieszkał z jej rodziną. Ewka prosi Irkę o zastępstwo podczas prostej akcji dywersyjnej w kinie, bowiem nie chce opuszczać pierwszego dnia pracy. Irka idzie na spotkanie zamiast Ewy, ma torbę wypełnioną łatwopalną substancją. Folksdojcz nazwiskiem Zommer, do którego miała zapukać, aby sprawdzić, czy jest w domu, wciąga ją do mieszkania. Dziewczyna, broniąc się, uderza go torbą. Folksdojcz staje w płomieniach, a przerażona Irka ucieka. Marysia spotyka się z jednym z dowódców podziemia. Zdaje mu relacje ze spotkania z Dietrichem, który jest ważną figurą. Dowódca sugeruje Marysi, aby zgodziła się na propozycję Dietriecha. To jednak dla niej duży problem. Dietrich dał jej do zrozumienia, że potrzebuje nie tylko gospodyni, ale i kobiety. Stefan mówi Irce, że wraz z Kamilem uciekali przed Niemcami we wrześniu 1939 roku. Był świadkiem, jak bomba uderzyła w samochód, którym jechał. Nikt z pasażerów nie przeżył. 07:50 W KOTLE HISTORII - ODC. IGNACY DOMEYKO. Z WILNA NAD PACYFIK Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 3 czerwca 1838 roku do wybrzeży Chile dopłynął Ignacy Domeyko, zakochany w Wilnie, Litwie, nigdy już tam nie wrócił. Zmarł w 1889 roku w Chile, jako chilijski obywatel, twórca uniwersytetu. W tym odcinku chilijskie menu. Pierwszą potrawą jest ceviche, czyli ryby plus sok z limonek. Potrawa, o którą od wielu lat Peru i Chile toczą spór, kto pierwszy ją wymyślił. Druga potrawa to chłodnik z papaji, popularny zarówno w Chile jak i w Peru. 08:25 HISTORIA POLSKI - SKRZYWDZENI. O POLAKACH I ŻYDACH Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mariusz Pilis Czy jeden naród doświadczony tragedią wojny ma moralne i uzasadnione prawo domagać sie wielomiliardowego odszkodowania od drugiego narodu równie doświadczonego II wojną światową? Czy Ustawa 447 przyjeta przez Senat USA otwiera drogę do naciskow politycznych na Polskę, aby ta uregulowała kwestie odszkodowawcze wobec ofiar Holokaustu? Choć polskie prawo i prawo międzynarodowe nie przewiduje zwrotu mienia bezspadkowego, temat ten jest paliwem podgrzewajacym spór o rolę, jaką Polacy odegrali w czasie II wojny światowej wobec swoich współobywateli pochodzenia żydowskiego. Jakikolwiek dyskurs z obowiazującą, negatywną wobec Polaków narracją, uznawany jest przez żydowskie środowiska opiniotwórcze za niechęć Polaków do rozliczenia się z własną historią badź po prostu za przejaw antysemityzmu. "Skrzywdzeni. O Polakach i Żydach" to mocny polski głos w tej uporzadkowanej, wersji historii, z którą jako państwu i narodowi przychodzi nam się mierzyć. Historia, stanowi punkt odniesienia w ocenie tego, kto był ofiarą, a kto katem. Mariusz Pilis, reżyser dokumentu, zabiera głos we współczesnej dyskusji o kwestiach odszkodowań i zadośćuczynień, restytucji mienia spadkowego i mieniu bezspadkowym pozostałym po obywatelach II Rzeczpospolitej, po Polakach i Żydach. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku. 10:30 SENATOR Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2016 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Zdjęcia: Jerzy Rudziński, Andrzej Adamczak Muzyka: Andrzej Krauze Film przedstawia Zbigniewa Romaszewskiego, jednego z najwybitniejszych działaczy opozycji demokratycznej. Główny temat to portret bohatera, ale z drugiej strony film ma skłaniać do refleksji, kim jest i kim powinien być polityk we współczesnym świecie. Autor dokumentu zadaje pytanie widzom, czego oczekuję od polityków dzisiaj. Czy polityk, który jest członkiem innej partii może być tylko wrogiem. Czy oceny polityków można sprowadzić wyłącznie do ocen zerojedynkowych. Kim powinien być polityk i jakie kryteria mają go obowiązywać. Połowę życia bohater filmu poświęcił na walkę o demokrację i prawa człowieka, a drugą już w innej rzeczywistości na działalność jako parlamentarzysta i polityk. Jak nikt inny poznał te rzeczywistości najlepiej od strony działalności politycznej. 11:35 ŻYWOT SARMACKI - SŁUŻBA ŻOŁNIERSKA ODC. 7 Dysk./wywiad/debata, 12 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Czasy sarmackie kojarzą się z wielkimi zwycięskimi wojnami i bitwami, legendą husarii, i etosem rycerskim. Szlachta wywodzi się z rycerstwa. Większość herbowych opowieści dotyczy spraw wojennych. Z biegiem czasu rycerstwo przekształciło się w ziemiaństwo. Ethos jednak pozostał niezmienny. W tym odcinku "Żywota sarmackiego" prof. Krzysztof Koehler poeta, historyk literatury, krytyk literacki, kreśli obraz polskiej wojskowości czasów sarmackich przez pryzmat faktów i mitów. Szlachta przestała być rycerstwem pod koniec średniowiecza. Niemniej nadal zwała się stanem rycerskim i lubowała w retoryce wojenno - rycerskiej. Barwne anegdoty pisarzy epoki: Jana Chryzostoma Paska, Wespazjana Kochowskiego, Zbigniewa Morsztyna są świadectwem wojennych wyobrażeń i faktów dotyczących wojskowego życia zarówno w formie pospolitego ruszenia jak zaciężnych oddziałów. O bohaterskich czynach wojskowych epoki świadczą zarówno źródła historyczne jak teksty literackie, także te późniejsze, które jak choćby Trylogia przyczyniły się do utrwalania rycerskiego etosu. Tymczasem między wierszami prof. Koehler odkrywa, że Rzeczpospolita była krajem zamieszkałym przez pacyfistów. Szlachta zawsze bardzo źle patrzyła na wszelkie wojny zaborcze. Po służbie wojskowej, jeśli w ogóle miała ona miejsce, typowy szlachcic polski porzucał karierę wojskową czy dworską. Wracał do domu, do swojego majątku, bo to było jego miejsce na ziemi. 11:55 OSIECKA - ODC. 11 Serial biograficzny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Rosa Scenariusz: Maciej Karpiński, Maciej Wojtyszko Muzyka: Adam Lepka Aktorzy: Magdalena Popławska (Agnieszka Osiecka), Piotr Żurawski (Daniel Passent), Aleksandra Konieczna (Hanna Bakuła), Paulina Walendziak (Elżbieta Czyżewska), Tomasz Włosok (Zbyszek), Magdalena Smalara, Magdalena Kumorek, Nina Korycka, Krystian Durman, Gabriela Charęza, Aleksandra Mirecka, Tomasz Borkowski, Joanna Chułek, Hanna Skarga Osiecka jest ciałem za oceanem, a myślami przy kochanku. Decyduje się na to, co podpowiada jej serce. Zostawia córkę i Passenta w Stanach, a sama wraca do Polski, nie zdradzając nikomu prawdziwych powodów swojej ucieczki. Na równoważni uczuć poetki i pana M. nie ma balansu. Osiecka jest petentką w kolejce po miłość młodego dziennikarza. Ten emocjonalny rollercoaster jest inspiracją do napisania kolejnego przeboju Maryli Rodowicz. 16:00 SPÓR O HISTORIĘ - WOJNA POLSKO - ROSYJSKA 1654 - 1667 Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W 1654 roku w granice Rzeczpospolitej, pod pretekstem pomocy Bohdanowi Chmielnickiemu i poddania terytorium Hetmanatu carowi rosyjskiemu na podstawie ugody perejasławskiej oraz rzekomej obrony ludności prawosławnej w Rzeczypospolitej, wkroczyły wojska moskiewskie. Liczyły one - według różnych źródeł - od 70 tysięcy do ponad 150 tysięcy żołnierzy. Na czas trwającej z przerwami niemal 14 lat wojny przypada także potop szwedzki i najazd Rakoczego. Wojna ta, nazywana także drugą wojna trzynastoletnią zakończyła się rozejmem w Andruszowie w 1667 roku. Na jego mocy Polska utraciła Smoleńsk, Kijów i Ukrainę Zadnieprzańską. Co było pretekstem do wkroczenia armii rosyjskie w granice Rzeczypospolitej? Jakie szanse dla siebie widziała Moskwa w rebelii Chmielnickiego? Potencjał militarny Rzeczpospolitej na początku wojny z Moskwą. Polska polityka wewnętrzna w momencie zawarcia umowy w Perejasławiu. Jak została ona przyjęta przez Jana Kazimierza? Przebieg walk do czasu zawarcia rozejmu w Niemieży. Czy groziło nam panowanie Aleksa I Romanowa? Jak do tego nie doszło? Potop szwedzki - co z wojskami moskiewskimi? Działania Janusza Radziwiłła w zatrzymaniu Rosjan. Działania z przewagą Rosjan do 1660 roku - sytuacja odwraca się po bitwie pod Płonką i Cudnowem. Rokosz Lubomirskiego. Pokój w Andruszowie 1667. Na jakich warunkach został zawarty? Co Rzeczpospolita straciła? Bilans wojny. Porównanie strat poniesionych w walkach ze Szwecją i Rosją. Starcie dwóch odmiennych cywilizacji. Goście: dr hab. Konrad Bobiatyński - Instytut Historyczny PAN, dr Przemysław Gawron - Instytut Historyczny UW, dr Piotr Kroll Instytut - Historyczny UW. 16:35 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - SKARB RZECZPOSPOLITEJ. ODC. 7 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 17:25 HISTORIA POLSKI - ZRODZENI DO SZABLI Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2019 Reżyseria: Paweł Deląg, Janusz Sieniawski Scenariusz: Janusz Sieniawski Zdjęcia: Aleksander Leydo Aktorzy: Paweł Deląg, Wiktor Osiński, Bartosz Sieniawski Jan Jerlicz weteran wojny moskiewskiej powraca w rodzinne strony, by za namową swojego dawnego towarzysza broni Jerzego Wronowskiego rozpocząć edukację wojskową jego syna Błażeja. Jest to fabularna opowieść o honorze, męstwie i walce widziana oczami młodego rycerza dorastającego w dawnej Rzeczypospolitej. Dokumentalna cześć filmu zabiera widza w podróż ku tajemnicy rzemiosła najwyższej jakości, którego dziełem jest polska szabla, do dziś uważana za jedną z najlepszych na świecie. Światowej klasy eksperci, w niespotykany dotychczas sposób, demonstrują staropolską sztukę jej użycia oraz tworzenia. 18:35 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM JANA PAWŁA II I PRYMASA WYSZYŃSKIEGO Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Marcin Wikło (prowadzący) Cykl dokumentalny prezentujący najciekawsze muzea w Polsce. Prowadzący Marcin Wikło zaprasza do rozmów osoby związane z ich historią oraz muzealników odpowiadających za obecne ekspozycje i wystawy. Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego to wyjątkowa ekspozycja, którą przygotowano na wysokości 26 metrów. Znajduje się ona w pierścieniu okalającym kopułę Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie. Przybliża historię św. Jana Pawła II i błogosławionego prymasa Stefana Wyszyńskiego na tle stulecia, w którym żyli. Muzeum podzielono na 9 segmentów. Pierwszym jest WSPÓLNOTA. Kolejne, to: DOM, KRAKÓW, BĘDZIESZ MIŁOWAŁ, MAMO, ZŁO DOBREM ZWYCIĘŻAJ, POKÓJ ŁEZ, URBI ET ORBI i DEKALOG, Są one związane z kluczowymi momentami życia Papieża Jana Pawła II i Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Obejmują okres od 1901 roku, czyli roku urodzin Stefana Wyszyńskiego do 2005 roku, a więc śmierci Jana Pawła II. Prowadzący program Marcin Wikło na temat Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego rozmawia z jego dyrektorem Piotrem Dmitrowiczem oraz dr Mileną Kindziuk, autorką książek o Papieżu - Polaku i Prymasie Tysiąclecia. 19:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 7 Serial wojenny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Paweł Ławrynowicz, Krzysztof Franieczek, Kamil Szeptycki odc. 7 Jurek śledzi Marysię, która wybiera się do mieszkania Dietricha, gdzie zaczyna służbę. Podejrzewa dziewczynę o kolaborację lub romans z Niemcem. Marysia przeszukuje gabinet Dietricha i znajduje sejf ukryty za obrazem. Irka spotyka się z matką Kamila, Henryką Brodzką. Mówi jej, że dowiedziała się o śmierci narzeczonego. Brodzka nie wierzy w śmierć syna. Irka i Brodzka jadą do Tomaszowa, gdzie ostatnio widziano Kamila żywego. Witold próbuje odwieść siostrę od tego, ale ostatecznie gwarantuje jej wsparcie lokalnego oddziału partyzantów stacjonujących w okolicy. Na miejscu Irka orientuje się, że dowódca partyzantów terroryzuje lokalną społeczność, zmuszając mieszkańców do oddawania części plonów oraz zwierząt. Co więcej, w nocy podsłuchuje rozmowę po niemiecku. Wynika z niej, że Knyst jest Niemcem, który podszywa się pod polskiego oficera. Następnego dnia na dworcu Irka przekazuje konduktorowi raport o działalności oddziału Knysta, który ma trafić do kwatery głównej w Warszawie. 20:25 PUTIN: HISTORIA ROSYJSKIEGO SZPIEGA. WIECZNY PRZYWÓDCA (PUTIN: A RUSSIAN SPY STORY EPISODE 3 PUTIN FOREVER) Film dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Nick Green Trzyczęściowy film dokumentalny przedstawiający historię jednego z najpotężniejszych polityków naszych czasów. Przebiegły i nieprzewidywalny Władimir Putin rządzi żelazną ręką od 2000 roku. Jak jego historia życia ukształtowała wartości tego byłego szpiega? Ilustracją są niezwykłe archiwalne zdjęcia z jego kontrowersyjnej prezydentury. Ten przełomowy dokument zabiera widzów w niespotykaną dotąd podróż w głąb przerażonego i odizolowanego rosyjskiego przywódcy. Putin wraca do władzy po czteroletniej nieobecności, próbuje oczyścić się z oskarżeń o korupcję i poprawić swoją reputację. Ostatnia część serii dokumentalnej ukazuje, jak Putin wniósł wiedzę o szpiegostwie w walkę i zwycięstwo o przywództwo w Rosji. Jak jego osobiste doświadczenia wpłynęły na jego politykę. 21:20 NASZE HOLLYWOOD, CZYLI POCZĄTKI KINA W POLSCE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jacek Papis Pod koniec XIX wieku na mapie Europy nie było Polski. Podzielona była między trzech zaborców. Mimo to, zdumiewająco dużo pionierów filmu wywodziło się z kraju nad Wisłą, a wielu z nich było pochodzenia żydowskiego. Mieli oni znaczący wkład w powstanie najsłynniejszego ośrodka produkcji filmowej na świecie Hollywood. Samuel Goldwyn współzałożyciel wytwórni, która przybrała nazwę Metro - Goldwyn - Mayer, urodził się w Warszawie jako Szmul Gelbfisz. Słynna wytwórnia Warner Bros założona została przez braci, którzy zanim zmienili nazwisko na Warner, nazywali się Wonsal i wywodzili się z leżącego dziewięćdziesiąt kilometrów od Warszawy Makowa Mazowieckiego. Oskarowy rekordzista, zdobywca aż sześciu statuetek reżyser Billy Wilder, urodził się w Suchej Beskidzkiej niedaleko Krakowa, jako Samuel Wilder. Z Polski pochodził też przedwcześnie zmarły reżyser Ryszard Bolesławski, twórca filmów z Marleną Dietrich, Gretą Garbo i Clarkiem Gable. Tworzyli oni w czasach, kiedy kino stawiało dopiero swoje pierwsze kroki. Za pomoca obrazów i fragmentów filmowych zostaną przedstawieni pionierzy i gwiazdy ery kina niemego w Polsce. 22:15 IRLANDIA - DŁUGA DROGA DO POKOJU - ODC. 1. (IRELAND, A LONG ROAD TO PEACE) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2019 Reżyseria: Emmanuel Hamon W kwietniu 1916 roku w Dublinie wybuchły bunty zorganizowane przez małe grupy uzbrojonych republikanów i nacjonalistów, które miały na celu wygnanie Brytyjczyków z Irlandii. To było Powstanie Wielkanocne, które dało początek Republice Irlandii i które stało się symbolem walki z brytyjską okupacją. Dziś broń wyszła już z użycia, a konflikt w Irlandii Północnej należy już do przeszłości. Proces pokojowy postępuje od 1998 roku i choć był niezwykle trudny, pomógł ludziom otworzyć się na racje drugiej strony. Ten dwuczęściowy dokument przybliża jeden z najważniejszych konfliktów końca XX. wieku. Pierwszy odcinek opowiada o meandrach irlandzkiej historii, przybliża losy bohaterów, którzy ukuli legendę tego narodu i stawili czoła najpotężniejszej armii kolonialnej na świecie. Drugi odcinek dotyczy porozumienia zawartego w Wielki Piątek w 1998 roku, które oficjalnie zakończyło konflikt. 00:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WRONA - OSTATNI SPRAWDZIAN Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wrona - ostatni sprawdzian Historycy lotnictwa od lat zadają sobie pytanie, jak to było możliwe, że obrabowany, zniszczony przez wojnę kraj, jakim była odradzająca się w 1918 roku Polska, w ciągu dwudziestu lat dołączył do ekskluzywnego, światowego klubu eksporterów nowoczesnych samolotów? Zwykle padają dwie odpowiedzi: pierwsza wskazuje na studentów - marzycieli. Zyskali oni mocne wsparcie ze strony doświadczonej kadry profesorskiej. Druga odpowiedź to wojsko świadome po doświadczeniach wojny z bolszewikami tego, co oznacza lotnictwo w realiach nowego pola walki. Lektura rejestru polskich statków powietrznych musi wywołać oszołomienie. Spis samych szybowców zamyka numer 1380. I nieuchronnie ciśnie się na usta pytanie: co z tego zostało? Praktycznie nic, dlatego z takim entuzjazmem śledzimy odradzanie się świadectw wielkości tamtego czasu. Odwiedzamy warsztat Jerzego Gruchalskiego, gdzie odtwarzany jest szybowiec szkolny Wrona. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STALINGRAD CZ 1 Magazyn, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego klęsce niemieckiej pod Stalingradem. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.