TVP Kultura Środa, 16.02.2022 08:10 DO DZIEŁA Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Rybicki Scenariusz: Justyna Melonowska Wykonawcy: Justyna Melonowska (prowadząca) Głębia uczuć. Rozmowa o złożoności uczuć i o tym, jak rozumieli to bohaterowie wielkiej literatury XIX - wiecznej, a jak rozumieją to współcześni. Na podstawie literatury: Antoni Czechow "Trzy siostry", "Wujaszek Wania", Jean Raspail "Miłosierdzie", Dietrich von Hilderband "Spustoszona winnica", Stefan Zweig "Amok". 08:40 VIDEOFAN - PORTRETY: ADA KARCZMARCZYK Felieton, 12 min, Polska, 2016 Videofan portretujący artystkę multimedialną, performerkę i blogerkę, Adę Karczmarczyk, znaną również jako ADU. 08:55 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - HENRYK SIEMIRADZKI Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Katarzyna Płonka - Baus Pochodnie Nerona Henryka Siemiradzkiego to obraz opatrzony pierwszym numerem w kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie. To gigantyczne płótno przedstawia okrutne widowisko - rzeź chrześcijan, które Neron kazał przygotować jako rozrywkę dla swoich poddanych. Rzymianie ucztowali, patrząc na płonących ludzi. O znaczeniu tej sceny i powodach dla których malarz zdecydował się na ten temat - opowie Dominika Sarkowicz. 09:10 TRĘDOWATA Melodramat, 91 min, Polska 1976 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Stanisław Dygat Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Elżbieta Starostecka, Leszek Teleszyński, Jadwiga Barańska, Czesław Wołłejko, Lucyna Brusikiewicz, Irena Malkiewicz, Anna Dymna, Gabriela Kownacka, Mariusz Dmochowski, Piotr Fronczewski, Zbigniew Józefowicz, Janusz Bylczyński, Barbara Drapińska, Aleksander Gąssowski, Wiesława Kwaśniewska Trzecia ekranizacja wydanej w 1908 r. powieści Heleny Mniszkówny (do 1939 r. książka była wznawiana przeszło 20 razy). Tytuł "Trędowata" stał się w powszechnej świadomości symbolem kiczu, hasłem wywołującym charakterystyczne reakcje - miażdżące opinie krytyków i aplauz tzw. szerokiej publiczności. Z takim przyjęciem spotkały się obie przedwojenne adaptacje filmowe - niema z 1920 r. , w reżyserii Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna, z Jadwigą Smosarską i Bolesławem Mierzejewskim, oraz dźwiękowa z 1936 r. , w reżyserii Juliusza Gardana, z Elżbietą Barszczewską i Franciszkiem Brodniewiczem w rolach nieszczęśliwych kochanków. Po wojnie powieść Mniszkówny, długo niewydawana, staje się mitem, na czarnym rynku za odbitki maszynopisowe płacono horrendalne sumy. Gdy wreszcie książkę w 1973 r. wznowiono, zniknęła z księgarni błyskawicznie, a jej adaptacje sceniczne zaczęły ratować budżet teatrów, które zdecydowały się wprowadzić na afisz tytuł niezawodnie przyciągający masową publiczność. Wreszcie z fenomenem "Trędowatej" zmierzył się twórca "Potopu". Już w czasie realizacji Jerzy Hoffman podkreślał, że nie chce robić pastiszu ani parodii, tylko zwyczajny melodramat, film całkiem serio o nieszczęśliwej miłości. Wykreślił z tekstu wiele wątków ubocznych, zredukował do minimum egzotyczną otoczkę "z życia wyższych sfer". Zrealizował kulturalny film w stylu retro, z pięknymi zdjęciami Stanisława Lotha (wnętrza pałacu w Łańcucie, powozy, parki i ogrody, m.in. w Książu) i dobrą muzyką Wojciecha Kilara. W pierwszoplanowych rolach wystąpili Elżbieta Starostecka (piękna, wrażliwa Stefcia Rudecka), Leszek Teleszyński (zabójczo przystojny ordynat Waldemar Michorowski), Czesław Wołłejko (bardzo prawdziwy w roli starego ordynata), Jadwiga Barańska (trochę z przymrużeniem oka zagrana baronowa Elzonowska), Irena Malkiewicz (godna księżna Podhorecka; w "Trędowatej z 1936 r. debiutowała rolą Melanii). Ordynat Michorowski poznaje guwernantkę swej kuzynki Luci. Zakochuje się w pannie Stefanii Rudeckiej, zdobywa jej wzajemność. Ich miłość bulwersuje arystokratyczne środowisko. Szlachetnie urodzone damy i wykwintni panowie podczas balu jednoznacznie dają odczuć ubogiej dziewczynie, że wśród nich zawsze będzie trędowata, a jej małżeństwo z panem na Głębowiczach byłoby niewybaczalnym mezaliansem. Zrozpaczona Stefcia biegnie w strugach ulewnego deszczu przez park. Wkrótce spełni się to, co jej przeznaczone. 11:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 1 Serial historyczny, biograficzny, 53 min, Polska 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Piotr Fronczewski, Jerzy Kamas, Leonard Pietraszak, Jan Machulski, Andrzej Szczepkowski, Eugenia Herman, Olgierd Łukaszewicz, Henryk Bista, Włodzimierz Boruński, Halina Rowicka, Monika Sołubianka, Renata Fireman - Kryńska, Józef Duriasz, Anna Dymna, Jerzy Trela, Marek Kondrat i inni "Królowa Bona" to rozpisany na odcinki wielki fresk historyczny, przedstawiający dzieje I Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVI wieku. Był to czas dynamicznego wzrostu znaczenia i potęgi Polski na arenie międzynarodowej. Siła polityczna, gospodarcza i militarna państwa Jagiellonów szła w parze z rozwojem kulturalnym. Wiek XVI to przecież szczyt polskiego renesansu, określanego częstokroć mianem "złotego wieku". Tworzą wtedy Jan Kochanowski, Mikołaj Sęp - Szarzyński, Łukasz Górnicki, Andrzej Frycz - Modrzewski, Mikołaj Kopernik, ks. Piotr Skarga. Ojczyzną ówczesnych mód kulturalnych i obyczajowych są Włochy - kolebka renesansu, kraj uznawany za spadkobiercę tradycji greckiego i rzymskiego antyku. Bona Sforza d'Aragona (1494 - 1557) wywodziła się z jednego ze znamienitszych rodów włoskich. Jako córka tytularnego księcia Mediolanu i Bari wyrosła w atmosferze wielkiej polityki, rywalizacji rodów o poszczególne księstwa, przemyślnych forteli i intryg dworskich. Odebrała niezwykle staranne wykształcenie. Biegle władała hiszpańskim i klasyczną łaciną, której znajomość wywołała ponoć podziw profesorów Akademii Krakowskiej. Królową Polski została w 1518 roku. Szybko zyskała duży wpływ na swojego męża Zygmunta Starego. Była postacią kontrowersyjną. Miała zagorzałych zwolenników i zaciekłych wrogów. Pierwsi cenili ją za mądrość, przenikliwość i dalekowzroczność w sprawach politycznych. Drudzy zarzucali jej zuchwałość, despotyzm, żądzę władzy i mieszanie się do polityki. Serial Janusza Majewskiego ukazuje ją jako kobietę twardą, rozsądną władczynię, która wszakże nie zdołała osiągnąć zamierzonych celów. Akcja zaczyna się w chwili, gdy Bona przybywa do Polski. Już kilka tygodni po koronacji okazuje się, że nie będzie "malowaną" królową. Pełna werwy, południowego temperamentu i inicjatywy stara się wywierać wpływ na życie polityczne swej nowej ojczyzny. Naczelnym celem jej działań jest walka z Habsburgami - odwiecznymi wrogami Sforzów, a przy tym głównymi konkurentami Jagiellonów w Europie. Nowa królowa pragnie też dać mężowi następcę tronu, który umocniłby ciągłość dynastii. Pierwszym dzieckiem jest jednak dziewczynka. Otrzymuje imię babki Izabelli. Gdy kilka miesięcy później Zygmunt Stary wyrusza na wojnę z Krzyżakami, młoda królowa oczekuje już kolejnego dziecka. Bona ma nadzieję, że tym razem będzie to upragniony dziedzic polskiej korony. 12:05 KRÓLOWA BONA - ODC. 2 Serial historyczny, biograficzny, 51 min, Polska 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Piotr Fronczewski, Jerzy Kamas, Leonard Pietraszak, Jan Machulski, Andrzej Szczepkowski, Eugenia Herman, Olgierd Łukaszewicz, Henryk Bista, Włodzimierz Boruński, Halina Rowicka, Monika Sołubianka, Renata Fireman - Kryńska, Józef Duriasz, Anna Dymna, Jerzy Trela, Marek Kondrat i inni Zygmunt Stary, powróciwszy z nierozstrzygniętej wojny z Krzyżakami, zastaje już upragnionego syna - Zygmunta Augusta. Dwa lata później królowa uzyskuje zgodę Tajnej Rady Wielkiego Księstwa Litewskiego na wyniesienie królewicza na litewski tron wielkoksiążęcy. W 1524 roku dwór wawelski okrywa się żałobą po śmierci księżnej Izabelli Sforza. Cesarz Karol V, nie uznając praw spadkowych polskiej królowej, zajmuje jej dziedziczne królestwo Bari i Rossano. Bona ponosi więc w walce z Habsburgami pierwszą klęskę. Aby powetować straty, próbuje przyłączyć piastowską dzielnicę Mazowsze do Korony. W tym celu chce wydać córkę Zygmunta z pierwszego małżeństwa, Jadwigę, za księcia mazowieckiego Janusza. 13:30 BAŚNIE Z MOICH STRON (MY HOMELAND TALES) Film dokumentalny, 76 min, Rosja, 2017 Reżyseria: Sofia Gorlenko Scenariusz: Gleb Kuznetsov Zdjęcia: Daniił Salchow Rdzenny mieszkaniec wioski Liokszmoziero, Wasilij Popow, wyrusza w podróż do miejsca, gdzie w przeszłości stał jego rodzinny dom. Praktycznie cała rodzina Wasilija zginęła w czasie wojny, która wyludniła osady na północy Rosji. Podróż Wasilija to próba odnalezienia w zaroślach nad brzegiem jeziora ducha starego świata. I chociaż okolice jeziora odpowiadają podróżnikowi martwą ciszą, to wystarczy przekroczyć granicę rzeczywistości i magii, a stary świat zawładnie swoim wędrowcem urzeczonym. (opis festiwalowy) 15:00 BRZEZINA Dramat, 91 min, Polska, 1970 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Wajda Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Olgierd Łukaszewicz, Daniel Olbrychski, Marek Perepeczko, Danuta Wodyńska, Elżbieta Żołek, Mieczysław Stoor, Jan Domański, Andrzej Kotkowski "Andrzej Wajda po raz pierwszy (i nie ostatni) dokonał niemożliwego. Zrobił film nasycony treściami filozoficznymi, a jednocześnie pełen nieposkromionej zmysłowej urody. A najdziwniejsze, że uroda ta bierze się ze śmiałej transpozycji malarstwa Jacka Malczewskiego" - pisał o "Brzezinie" jeden z krytyków. Związki filmu z twórczością autora słynnego obrazu obrazu Melancholia podkreślano zresztą wielokrotnie. Trudno się dziwić. Wajda z rozmysłem stylizował niektóre sceny na płótna Malczewskiego. Wszechstronność plastycznej wrażliwości reżysera sprawiła, że w "Brzezinie" dostrzec można też wpływy innych mistrzów pędzla, choćby Gierymskiego i Wyspiańskiego. W umiejętnym nasyceniu filmu malarskimi aluzjami miał też swój udział operator Zygmunt Samosiuk, który potrafił tak wkomponować żywe obrazy w tkankę fabuły, że nie zaburzają one płynności narracji. Scenariusz "Brzeziny" powstał na kanwie noweli Jarosława Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem. Leśniczówkę, położoną analogicznie jak w literackim pierwowzorze, znaleziono w Puszczy Kampinoskiej. Tu i ówdzie reżyser pozwolił sobie na zmiany wobec tekstu Iwaszkiewicza. Odmłodził bohaterów, dodał Bolesławowi wojskową przeszłość, śmielej potraktował sceny erotyczne, dopisał też kilka nowych dialogów. Pomimo to udało mu się zachować ducha i filozoficzną głębię noweli. "Brzezina" na ekranie pozostała przede wszystkim kameralną, intymną, poruszającą historią o miłości, śmierci i samotności. Ciekawostką może być fakt, że utwór Wajdy jest pierwszym filmem wyprodukowanym przez polską telewizję, który wyświetlano także w kinach. Choć nie podejmuje, typowych dla twórcy "Kanału", wielkich narodowych tematów, został doceniony przez krytykę zarówno w kraju, jak i za granicą (niektórzy widzieli w nim nawet arcydzieło). Zdobył też kilka prestiżowych wyróżnień, w tym: Złoty Medal - dla najlepszego filmu oraz nagrodę za najlepszą rolę męską dla Daniela Olbrychskiego na MFF w Moskwie w 1971 r. , nagrodę na Międzynarodowych Targach Filmu Dokumentalnego i Telewizyjnego MIFED w Mediolanie za najwybitniejszy fabularny obraz roku zrealizowany na taśmie barwnej dla TV (1970) oraz Złote Grono dla filmu i nagrodę dla Daniela Olbrychskiego na LLF w Łagowie (1971). Akcja "Brzeziny" toczy się w latach dwudziestych. W zagubionym w puszczy domku mieszka leśnik Bolesław. Śmierć żony całkowicie odmieniła jego życie. Jedynie obecność córeczki Oli i gosposi Maliny sprawia, że nie został kompletnym odludkiem. Pewnego dnia Bolesława odwiedza brat Stanisław. Przyjechał prosto z Davos. Jest ciężko chory na gruźlicę. Wie, że niebawem umrze. Pragnie jednak do końca cieszyć się pełnią życia. Jego rozpaczliwa fascynacja urodą świata i sztucznie hałaśliwy sposób bycia coraz bardziej drażnią Bolesława, ale i budzą go z duchowego odrętwienia. Rozpoczyna się podświadoma, uczuciowa rywalizacja obu braci. Dla jednego z nich skończy się ona śmiercią, drugiego zaś przywróci życiu. 16:50 TYDZIEŃ Z ŻYCIA MĘŻCZYZNY Film obyczajowy, 85 min, Polska 1999 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Stuhr Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Jerzy Stuhr, Gosia Dobrowolska, Danuta Szaflarska, Krzysztof Stroiński, Jacek Romanowski, Ewa Skibińska, Maciej Niesiołowski, Alex Możdżyński, Małgorzata Drozd, Janusz Michałowski, Anna Samusionek, Jolanta Fajkowska, Iwona Schymalla, Agnieszka Dygant, Mikołaj Klimek, Barbara Kurzaj, Dominik Bąk, Jacek Jerzyna, Krzysztof Kumor, Bohdan Ejmont, Karina Kunkiewicz, Jerzy Łapiński, Barbara Baryżewska, Maria Klejdysz i inni "Jak doskonałym tworem jest człowiek! Jak wielkim przez rozum! Jak niewyczerpanym w swych zdolnościach! Jak szlachetnym postawą i w poruszeniach! Czynami podobnym do anioła, pojętnością zbliżonym do bóstwa! Ozdobą on i zaszczytem świata! Arcytypem wszech jestestw!" - tak brzmią słowa pieśni, śpiewanej przez chór w "Tygodniu z życia mężczyzny". Słowa te pochodzą z Szekspirowskiego "Hamleta" i stanowią raczej ironiczne motto do trzeciego autorskiego filmu Jerzego Stuhra. Główny bohater "Tygodnia...", prokurator Adam Borowski, jest bowiem człowiekiem pełnym słabości, łatwo ulegającym pokusom. Tylko pozornie tydzień z jego życia, o którym opowiada film, jest szczęśliwy. Bohater kupuje dom, na rynku księgarskim ukazuje się jego książka, za parę dni ma wyjechać z chórem na występy do Wielkiej Brytanii, jego żona Anna otrzymuje prestiżową nagrodę. W rzeczywistości z każdym z tych wydarzeń wiążą się mniejsze lub większe podłości popełniane przez Borowskiego. Popełniane nie zawsze z wyrachowania, częściej pod wpływem presji chwili. Adam nie jest człowiekiem amoralnym, dręczą go wyrzuty sumienia, czego dowodzi finał filmu. W jego życiu dochodzi do bolesnego rozdarcia. Oskarżając na sali sądowej, nie uznaje taryfy ulgowej. Dziwnym zrządzeniem losu przez siedem kolejnych dni tygodnia sam staje wobec podobnych problemów, co ludzie, dla których domagał się surowych wyroków. I co? W porównaniu z nimi wcale nie jest lepszy. "Tydzień z życia mężczyzny" to pierwszy film w reżyserskim dorobku Jerzego Stuhra, pod którym może - jak sam stwierdził - "podpisać się obiema rękami". Mówiąc te słowa, artysta miał na myśli głównie swoje opanowanie warsztatu realizatora. Nie ukrywał wszakże, że bliskie jest mu także przesłanie filmu, będące swoistym apelem o wyrozumiałość i tolerancję dla ludzkiej niedoskonałości. Adam Borowski bowiem to klasyczny typ "everymana", w którego duszy nieustannie toczy się walka między dobrem i złem. Raz jedno jest na wierzchu, raz drugie, zaś każdy dzień stanowi egzamin dla sumienia. Głównymi zaletami filmu Stuhra, oprócz oczywiście świetnego aktorstwa, są klarowna kompozycja, sprawnie poprowadzona intryga i muzyka Wojciecha Kilara. "Tydzień z życia mężczyzny" uhonorowano nagrodą OCIC na MFF w Wenecji (1999), dwoma wyróżnieniami na FPFF w Gdańsku - Gdyni (1999) oraz nagrodą publiczności podczas Lata Filmowego w Kazimierzu Dolnym (1999). 18:55 SANDITON - ODC. 8 (SANDITON) Serial kostiumowy, obyczajowy, 46 min, Wielka Brytania, 2019 Autor: Jane Austen Reżyseria: Olly Blackburn Aktorzy: Theo James, Rose Williams, Crystal Clarke Odc. 8 W noc letniego balu świętojańskiego ważą się losy Sanditon, a kolejne wydarzenia stawiają Charlotte i rodzinę Parkerów przed niezwykle trudnymi wyborami. 20:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - ZŁODZIEJASZKI (SHOPLIFTERS (AKA MANBIKI KAZOKU)) Dramat, 115 min, Japonia 2018 Scenariusz i reżyseria: Hirokazu Koreeda Aktorzy: Lily Franky, Sakura Ando, Mayu Matsuoka, Kirin Kiki, Jyo Kairi W 2018 roku dramat "Złodziejaszki" został nagrodzony Złotą Palmę na festiwalu w Cannes, a rok później był nominowany do Oscara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny, a także otrzymał nominacje do nagród Złoty Glob i BAFTA. Film oraz jego twórców i wykonawców doceniła zresztą krytyka i jury na całym świecie, łącznie z Japońską Akademią Filmową. Akcja rozgrywa się na przedmieściach Tokio, gdzie żyją bohaterowie filmu. W jednym domu mieszka trzypokoleniowa uboga rodzina, składająca się z dwóch sióstr, Aki oraz Nobuyo, jej męża Osamu, który po kontuzji został zmuszony do przucenia pracy, ich kilkuletniego syna o imieniu Shota oraz nestorki rodu Hatsue, właścicielki domu. Mają niewielkie środki na utrzymanie, pochodzące głównie z podejmowanych dorywczo zajęć albo z drobnych kradzieży. Wsparciem jest też skromna emerytura Hatsue, którą otrzymuje po zmarłym mężu. Rodzina trzyma się razem, łączą ich silne więzi. Pewnego razu nocą podczas złodziejskiego wypadu Osamu i Shota zauważają Yuri, zziębniętą dziewczynkę z sąsiedztwa, stale dręczoną przez swoją rodzinę. I choć sami ledwo wiążą koniec z końcem, goszczą ją pod swym dachem, co tylko wzmacnia jeszcze bardziej ich wspólnotę. Okazuje się, że prawdziwi rodzice Yuri nigdy nie zgłosili zaginięcia córki. Dziewczynka ma nowy dom, dostaje też nowe imię - Lin. Wszystko wkrótce się zmieni. Nieoczekiwane wydarzenia ujawniają skrywane przez lata mroczne tajemnice Osamu i Nobuyo. 22:10 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - TRUFFAUT - GODARD - FILMOWI RYWALE (TRUFFAUT VS. GODARD - THE STORY OF A BREAKUP) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Claire Duguet Francois Truffaut i Jean - Luc Godard - najwięksi artyści i myśliciele francuskiej Nowej Fali znowu razem. Historia wielkiej przyjaźni i równie wielkiej nienawiści między wybitnymi reżyserami "Truffaut - Godard. Koniec przyjaźni" to wnikliwa kronika życia jednego z najważniejszych prądów w historii kina - francuskiej Nowej Fali. Pretesktem do rozważań jest przede wszystkim burzliwa relacja Jeana - Luca Godarda i Francois Truffauta. Obfitujący w wiele materiałów archiwalnych i filmowych dokument stanowi godny hołd dla francuskiego kina. (źródło opisu: Planete+) 23:15 JAZZ - MICHAŁ URBANIAK I URBFUSION Koncert, 59 min, Polska, 1998 Wykonawcy: Michał Urbaniak, Jim Pryor, Kalvyn Bell, Chulo Gatewood, Ronnie Burrage Koncert amerykańskiego zespołu Michała Urbaniaka. Polski artysta to jeden z najsłynniejszych skrzypków jazzowych świata. 03:05 KINO NOCNE - SZPITAL BRYTANIA (BRITANNIA HOSPITAL) Satyra, film obyczajowy, 111 min, Wielka Brytania, 1982 Reżyseria: Lindsay Anderson Scenariusz: David Sherwin Zdjęcia: Mike Fash Muzyka: Alan Price Aktorzy: Malcolm Mcdowell, Brian Pettifer, Leonard Rossiter, Mark Hamill Mick Travis (Malcolm McDowell) jest dziennikarzem, który ma zrealizować reportaż o szpitalu Brytania - placówce, która odzwierciedla ujemne strony społeczeństwa Wielkiej Brytanii. Tego samego dnia szpital ma odwiedzić królowa, żeby otworzyć nowe skrzydło budynku. Jednak nic nie dzieje się tak jak powinno.