TVP Kultura Piątek, 18.02.2022 08:00 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - PATRICK SPOTTISWOODE Dysk./wywiad/debata, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Piotr Poraj Poleski, Anna Szałańska Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. Bohaterem tego odcinka jest Patrick Spottiswoode - znawca i twórca teatru szekspirowskiego, założyciel szkoły The Globe Education, patron festiwalu Shakespeare and Poland. 09:25 PRZYSTAŃ Film obyczajowy, 78 min, Polska 1997 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jakub Duszyński Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Maja Ostaszewska, Rafał Królikowski, Edyta Olszówka, Tomek Popławski, Jan Machulski, Artur Żmijewski, Marek Perepeczko, Karol Strasburger, Olga "Kora" Jackowska, Teresa Lipowska i inni "Zrobiłem film, jaki sam chciałbym zobaczyć, przy realizacji pracowali niemal wyłącznie moi rówieśnicy, ludzie, którym jeszcze zależy i film był efektem zaangażowania nas wszystkich, naszej pasji. Historia jest współczesna, a właśnie takie interesują mnie i ludzi w moim wieku. Nie siliłem się na komercyjne kino akcji ani kino artystyczne - zrealizowałem uczciwy film o tym, co mnie obchodzi" - mówił w jednym ze swych nielicznych wywiadów debiutant Jan Hryniak, trzydziestoletni absolwent architektury i łódzkiej "Filmówki". "Przystań" zdobyła już kilka prestiżowych nagród, w tym za pierwszoplanową rolę kobiecą (Maja Ostaszewska) i montaż (Cezary Grzesiuk) na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1998 roku. Film uhonorowano także "Złotym Jańciem" na Prowincjonaliach w Słupcy k. Konina (1999) oraz kilkoma wyróżnieniami na KSF "Młodzi i Film" (1999). Główną bohaterką debiutu Hryniaka jest Karolina, młoda świetliczanka z prowincjonalnej szkoły podstawowej. Mimo że życie wydaje się jej puste i bezbarwne, biernie czeka na wielką miłość, w przeciwieństwie do zaprzyjaźnionej Joli, która "bierze swój los we własne ręce", nie zawsze zresztą z dobrym skutkiem. Wreszcie pewnego dnia Karolina spotyka "tego jedynego". Ma na imię Jan i przyjechał do miasteczka na seminarium "młodych kapitalistów". Wkrótce dziewczyna wyjeżdża do Warszawy na spotkanie z ukochanym. W ślad za nią rusza dwunastoletni Szymek, pałający młodzieńczym uczuciem do "pani ze świetlicy". W pociągu oboje spotykają się, a sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że Szymek uciekł z domu i podróżuje na gapę. 11:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 5 Serial historyczny, biograficzny, 55 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Piotr Fronczewski, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Jan Machulski, Wiktor Sadecki, Zofia Saretok, Józef Para, Mirosław Szonert, Barbara Bursztynowicz Królowa Bona rozpoczyna porządkowanie spraw skarbca królewskiego, odbiera bezprawnie zagarnięte królewskie dobra i podejmuje akcję zagospodarowania królewszczyzny. W tych działaniach przejawia się wielka mądrość królowej, jej zmysł organizacyjny, a przede wszystkim wola stworzenia podstaw silnej państwowości. Powróciwszy na Wawel, Bona jest świadkiem ślubu swej pasierbicy Jadwigi z elektorem brandenburskim. Taka była bowiem wola jej męża, króla Zygmunta Starego. Aby umocnić własną pozycję polityczną w kraju i móc skuteczniej walczyć z licznymi wrogami, królowa organizuje silne stronnictwo dworskie. 12:10 KRÓLOWA BONA - ODC. 6 Serial historyczny, biograficzny, 57 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Piotr Fronczewski, Jan Machulski, Bożena Adamek, Aleksander Gąssowski, Tadeusz Janczar, Stanisław Ptak, Marek Kondrat W styczniu 1539 roku odbywają się na Wawelu zaślubiny najstarszej córki królewskiej Izabelli z Janem Zapolyą, królem Węgier. W ten sposób, choć na krótko, Jagiellonowie odzyskują wpływy na Węgrzech. Rok później Jan umiera, do tronu węgierskiego znów zgłaszają pretensje Habsburgowie. Żądają, aby Izabella wraz z nowo narodzonym synem opuściła stolicę. Wbrew opinii małżonki, Zygmunt Stary postanawia załagodzić konflikt z Habsburgami i ożenić Zygmunta Augusta z córką Ferdynanda, Elżbietą. 7 maja 1543 roku w katedrze wawelskiej odbywa się koronacja Austriaczki na królową Polski. 15:40 DZIEWCZYNY DO WZIĘCIA Komedia obyczajowa, 45 min, Polska 1972 Scenariusz i reżyseria: Janusz Kondratiuk Zdjęcia: Wiesław Pyda Muzyka: Czesław Niemen Aktorzy: Jan Mateusz Nowakowski, Jan Stawarz, Ewa Szykulska, Ewa Pielarz, Regina Regulska, Zbigniew Buczkowski, Jadwiga Chojnacka, Jan Himilsbach, Iga Cembrzyńska, Stanisław Mikulski Dziewczyny są do wzięcia raz w tygodniu: w sobotę. Przyjeżdżają do stolicy z podwarszawskich miejscowości z nadzieją na rozrywkę, na przerwanie monotonii szarej egzystencji, na poznanie mężczyzny, może - w perspektywie - na trwały związek. Wyprawiają się po męża i po odrobinę wielkomiejskiego blichtru. Z takim zamiarem przybywają pewnej soboty do Warszawy trzy panny. Są nieładne i bezbarwne, tandetnie ubrane, ale bardzo starają się utwierdzić w swojej wyjątkowości i atrakcyjności. Trzymając się sztywno żelaznej zasady, że porządna dziewczyna "nie zawiera znajomości na ulicy", dają się poderwać dopiero w kawiarni, gdzie wpadają w oko dwóm młodzieńcom z miasta, równie niezdecydowanym i skrępowanym jak one. By dodać sobie odwagi i wypaść jak najlepiej w oczach dziewcząt, panowie przedstawiają się jako "Inżynier" i "Magister". Ale ich ubogi repertuar metod podrywania sprowadza się do fundowania wybrankom kolejnych porcji kremu, co przynosi dość opłakane skutki żołądkowe. Pójście do kina okazuje się już przedsięwzięciem za trudnym do zrealizowania, gdyż cała piątka nie może się zdecydować na konkretny tytuł i z góry zakłada, że nie starczy dla nich biletów. Gdy wydaje się, że z braku pomysłów przyjdzie zakończyć przed czasem tak dobrze rozpoczętą znajomość, honor męski ratuje znajomy kelner, "światowiec", właściciel mieszkania w stolicy, który zaprasza całe towarzystwo do siebie. Bohaterowie filmu Kondratiuka: nudni i rozpaczliwie przeciętni, nieporadnie szukają wzajemnego kontaktu, są żałośni w tworzeniu mitów z własnych, niezrealizowanych marzeń. Z uporem oszukują się, że wyjazd był opłacalny, a zawarte znajomości będą miały swój dalszy ciąg. Reżyser obserwuje ich wnikliwie, chłodno i beznamiętnie, bez cienia napastliwości, ale i bez sympatii. Sposobem narracji, ujęcia tematu, specyficznym gorzko - ironicznym humorem "Dziewczyny do wzięcia" przypominają wczesne filmy Milosza Formana ("Czarny Piotruś", "Miłość blondynki") i innych reżyserów czeskiej "nowej fali" końca lat 60. , szalenie trafne i wnikliwe w swej prostocie. 16:45 UMBERTO D. (UMBERTO D.) Dramat, 85 min, Włochy, 1952 Reżyseria: Vittorio De Sica Zdjęcia: Aldo Graziati Muzyka: Alessandro Cicognini Aktorzy: Carlo Battisti, Maria - Pia Casilio, Lina Gennari, Ileana Simova Umberto D. jest samotnym emerytem, którego jedynym przyjacielem jest pies. Nie stać go na to, by opłacać ponury sublokatorski pokój, w którym dotąd mieszkał i zostaje wyrzucony na ulicę. Próbuje żebrać, ale w ostatniej chwili cofa wyciągniętą rękę. Pozostaje mu tylko jedno wyjście, a ponieważ nie stać go na oddanie psa do schroniska, zwierzę ma podzielić los swego pana. Instynkt życia sprawia jednak, że pies ucieka z torów, do których ma być przywiązany, by zginąć ze swoim panem. Umberto podąża za nim, a odzyskanie zaufania jedynego przyjaciela zwiąże go na nowo z życiem. Film jest arcydziełem filmowego realizmu, a jego głęboki tragizm i żarliwa wymowa zrodziły się z obiektywizmu, niemal oschłości filmowania. Twórcy filmu zostali zaatakowani przez obóz konserwatywny za oczernianie kraju i wyjaskrawianie nędzy, ale to właściwie nie nędza, lecz jej przeżywanie i doznawanie było istotną treścią dzieła. [Filmoteka Narodowa] 18:55 REŻYSERZY - SERGIO LEONE 10/10 SEZON 3 (THE DIRECTORS - SERGIO LEONE) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się twórczości Sergio Leone, reżysera spaghetti westernów, m.in. "Dawno temu w Ameryce", "Dobry, zły i brzydki" czy "Za kilka dolarów więcej". 20:00 ALEKSANDER WIELKI (ALEXANDER THE GREAT) Film historyczny, biograficzny, 130 min, USA, 1956 Reżyseria: Robert Rossen Scenariusz: Robert Rossen Aktorzy: Richard Burton, Frederic March, Claire Bloom Zrealizowana z epickim rozmachem historia Aleksandra Wielkiego (Macedońskiego). Historia jego życia i licznych podbojów to historia rozdarcia wewnętrznego między poczuciem boskiej mocy a świadomością przepowiedzianej mu wczesnej śmierci. 22:25 FORMAN VS. FORMAN (FORMAN VS. FORMAN) Film dokumentalny, 77 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jakub Hejna, Helena Trestkova Scenariusz: Jakub Hejna, Helena Trestkova Film poświęcony Milosowi Formanowi jest próbą podsumowania dorobku oraz życiorysu wybitnego czeskiego reżysera, zdobywcy dwóch Oscarów oraz trzech Złotych Globów. Dokument zawiera wyjątkowe materiały archiwalne, pochodzące między innymi z prywatnych zbiorów przyjaciół i współpracowników reżysera. Milos Forman zaaprobował pomysł stworzenia dokumentu, lecz nie zdążył wziąć udziału w jego realizacji. 23:55 TERAZ ANIMACJE! - NYOSHA (NYOSHA) Film animowany, 11 min, Izrael, 2012 Reżyseria: Liran Kapel, Yael Dekel Scenariusz: Liran Kapel, Yael Dekel Muzyka: Yoav Hudin Wykonawcy: Nomi Kapel Krótki film animowany. Poruszająca historia ocalałej z Holocaustu Nomi Kapel. 00:10 TERAZ ANIMACJE! - ANI SŁOWA (SOY UNA TUMBA) Film animowany, 12 min, Hiszpania, 2018 Reżyseria: Khris Cembe Scenariusz: Khris Cembe Wykonawcy: Alex Ferreiro, Federico Perez Krótki film animowany. Każdej nocy chłopiec patrzy, jak jego ojciec rozładowuje ładunek tytoniu z przemytu. Ale tej nocy to nie tytoń. (opis dystrybutora) 01:10 PALI SIĘ, MOJA PANNO (HORI, MA PANENKO) Komedia satyryczna, 70 min, Czechosłowacja 1967 Reżyseria: Milos Forman Scenariusz: Milos Forman, Jaroslav Papousek, Ivan Passer Muzyka: Karel Mares Występują: Jan Vostrcil, Josef Kolb, Frantisek Debelka, Josef Sebanek, Vaclav Novotny, Josef Valnoha, Jan Stoeckl, Milada Jezkova i inni Trzeci - po "Czarnym Piotrusiu" i "Miłości blondynki" - film Milosa Formana był zarazem jego ostatnim dziełem, jakie zrealizował w kraju, zanim zdecydował się na emigrację. Nakręcił go już zresztą w koprodukcji z włoskim producentem Carlo Pontim, który - niezadowolony z ostatecznego kształtu dzieła - domagał się zwrotu zainwestowanych pieniędzy. Na szczęście, Franois Truffaut i Claude Berri wykazali znacznie więcej artystycznej przenikliwości i, odkupując prawa do "Pali się, moja panno", uchronili ten znakomity film (nominowany w 1969 r. do Oscara) oraz jego utalentowanego twórcę przed znacznymi kłopotami. Kręcąc "Pali się...", Forman zachował tę samą metodę realizacyjną, styl i pole obserwacji, co w dwóch poprzednich obrazach, ale dość zasadniczo zmienił ton: łagodną ironię, pobłażliwość i wyrozumiały dystans królujący w tamtych komediach zastąpiło spojrzenie ostre i bezkompromisowe, "gogolowska", okrutna drwina z ludzkiej małości, głupoty, grubiaństwa i nieudolności. "Dlaczego ludzie, skądinąd mili, nawet bez złych intencji wyrządzają sobie tyle zła, dlaczego człowiek tak łatwo poniża bliźniego?" - pyta Forman. Jego film nie jest tylko rekonstrukcją rzeczywistości, ma wymiar metaforyczny. Zdjęcia powstawały w małym miasteczku Vrchlabi w Karkonoszach, a do głównych ról reżyser zaangażował aktorów niezawodowych, z którymi zetknął się już przy poprzednich realizacjach. Członkowie małomiasteczkowej straży pożarnej urządzają bal karnawałowy. Chcą na nim uczcić swego 86 - letniego byłego naczelnika, Alojza Vranę, o którym dowiedzieli się, że choruje na raka. Staruszek ma dostać w prezencie ozdobny toporek. Tradycyjnie bal obejmuje loterię fantową oraz - zgodnie z zachodnią modą - wybory królowej piękności.Niestety, od początku wszystko źle się układa. Już podczas przygotowań ginie pierwszy fant loteryjny - tort, a w sali balowej dochodzi do małego pożaru. Chociaż odpowiedzialny za loterię strażak Josef zasadza do pilnowania fantów swoją żonę, ze stołu systematycznie giną co cenniejsze nagrody. Nie mniej kłopotów sprawia wybór kandydatek do konkursu piękności. Dziewczęta na ogół wstydzą się wystąpić, choć niektóre z nich są usilnie lansowane przez rodziców, inne zaś - siłą przez rodziców usuwane z szeregu pretendentek. Na estradę wstępuje ostatecznie tylko jedna, ale i ona ucieka zaraz, w ślad za koleżankami, do damskiej toalety. Szturmowanie drzwi toalety przez strażaków przerywa dźwięk syreny strażackiej: we wsi wybuchł pożar. Pali się chałupa starego pana Havelki. Niestety, za późno, by ją ratować, choć strażacy przystępują do dzieła. Balowi goście przyglądają się natomiast pożarowi jak ciekawemu widowisku, popijając piwo doniesione im przez zapobiegliwego kelnera. Po akcji gaśniczej komitet organizacyjny balu postanawia przeznaczyć dla pogorzelca losy loterii fantowej, lecz nieszczęsny Havelka nie może ich wymienić na nagrody, bo wszystko rozkradziono. Propozycja, by po zgaszeniu świateł oddać, co zginęło ze stołu, przynosi tylko fatalną kompromitację gospodarzy. Po tym wydarzeniu wszyscy wynoszą się do domów, korzystając z zamieszania i ogólnej konsternacji. Na sali pozostaje tylko staruszek Alojz, cierpliwie czekający na uhonorowanie swojej służby. Ale i tu dojdzie do kolejnej wpadki.