TVP Dokument Wtorek, 22.02.2022 06:00 DZIKA POLSKA - SKRZYDLATE ZALOTY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Przestworza, świat ptaków, stają się wraz z nadejściem wiosny miejscem ptasich godów. Już niedługo zadzwonią tu skrzydła pomykających ku swym godowym rewirom łabędzi, rozlegną się pohukiwania kaczorów, buczenia tokujących w powietrzu bekasów, śpiewy ptaków wróblowatych, miłosne pohukiwania sów. Do prawdziwych amorów jeszcze daleko, ale ptaki zawczasu muszą zająć dogodne do życia terytoria, znaleźć partnera albo odnowić związek z dawnym. Dlatego w ptasim świecie widać już krzątaninę i ożywienie. W tajniki ptasiej miłości wprowadzą nas pasjonaci przyrody - Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński. 06:35 DZIKA POLSKA - W KRAINIE JASKIŃ I WĄWOZÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michalowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Jura Krakowsko Częstochowska - największy w Polsce obszar występowania jurajskich wapieni, rejon, w którym grupuje się większa cześć jaskiń naszego kraju (1804 jaskinie o długości 31833m.) Prawie 1/3 z nich leży w Ojcowskim Parku Narodowym. W głębokich jaskiniach Ojcowa hibernują nietoperze. Wilgoć zwabia też większość owadów. Jesienią, od października zaczynają pojawiać się liczniej motyle. Tworzą masowe skupienia na ścianach jaskiń w pobliżu otworów. W miarę zbliżania się zimy ilość tych motyli rośnie, pojawiają się komary. Z początkiem mrozów cały zespól jest już uformowany. Przy silnych mrozach przesuwa się on nieco ku wnętrzu jaskiń, nigdy jednak daleko za linie zasięgu światła. Gatunki, które przeżyją zaczynają opuszczać swoje zimowiska w kwietniu, do czerwca ściany są niemal puste. W życiu owadów tworzących ten zimowy zespól jaskinie odgrywają role schronienia, kwatery zimowej. Są to gatunki zimujące w postaci dojrzalej a nie w postaci jaj lub poczwarek jak większość owadów. Jaskinia Ciemna jest jedną z najstarszych siedzib człowieka w Polsce. Tutaj odkryto jedne z pierwszych śladów człowieka na ziemiach Polskich, pochodzące sprzed ok. 122 tys. lat. Jest to zarazem jedno z kilkudziesięciu centrów pojawienia się gromad ludzkich w Europie Środkowej. Po jaskiniach w Ojcowskim Parku Narodowym oprowadzą nas pasjonaci przyrody: Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński. 07:05 PO DWÓCH STRONACH LUSTRA WODY Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2018 Seria "Po dwóch stronach lustra wody" zabiera widza w podróż na dwa krańce Oceanu Spokojnego. Z jednej strony archipelag Komodo, w którym na lądzie niepodzielnie królują słynne smoki, a pod powierzchnią wody silne prądy omiatają usiane życiem rafy koralowe. Indonezja to także kraina niszczycielskich wulkanów, których erupcje niejednokrotnie naruszały porządek świata. Po drugiej stronie oceanu znajduje się, gęsto porośnięta lasem deszczowym, Kostaryka. Plaże obmywane są wodami zatoki, której nazwa pochodzi od nazwiska legendarnego, angielskiego korsarza Francisa Drake'a. Wody te zamieszkałe są przez niezliczone formy życia, które mogą być zarówno piękne, jak i niebezpieczne. Serial nie tylko odkrywa przed widzem tajemnice świata dzikiej przyrody, ale także buduje ludzką świadomość w kontekście wspólnej egzystencji wszystkiego, co żyje na Niebieskiej Planecie. "Po dwóch stronach lustra wody" to niezwykła wyprawa przez dwa światy, która prowadzi do pytania o miejsce człowieka za Ziemi. Seria składa się z 10 epizodów czterdziestopięciominutowych, a reżyserem jest Andrzej Misiuk autor wielu podwodnych produkcji dokumentalnych. Narratorem filmu jest magiczny głos Krystyny Czubówny. 08:00 DZIKI BAŁTYK - ODC. 1 MIĘDZY DANIĄ A ŁOTWĄ (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 1. BETWEEN DENMARK AND LATVIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Pierwszy odcinek prowadzi nas z Danii przez Mierzeję Kurońską Litwy na Łotwę. Zabiera nas z północnego krańca Danii, via Półwysep Dar i Mierzeję Kurońską - do rozległych plaż Łotwy. Bałtyk różni się od innych mórz, bo jest morzem śródlądowym, ze słonymi wodami na zachodzie i słodkimi na północnym wschodzie. To najmłodsze morze na świecie powstało po ostatniej epoce lodowcowej. Po dziś dzień wiatr i fale kształtują wybrzeże, niosąc piasek z klifów na moreny. Powstają wysokie wydmy i rozległe, piaszczyste plaże, charakterystyczne zwłaszcza dla zachodnich i południowych regionów Bałtyku. Blisko Skagen znajduje się najbardziej wysunięty na północ kraniec Danii, gdzie łachy piaszczyste wchodzą daleko w morze, a między Skagerrak i Kattegat Morze Północne spotyka Bałtyk. 09:00 POWRÓT PTAKÓW NA JEZIORA (BIRDS OF THE LAKES RETURN) Film dokumentalny, 54 min, Słowenia, 2018 Reżyseria: Matej Vranic Dokument o ptakach i ich ochronie, która jest coraz ważniejszym wyzwaniem dla różnorodności biologicznej. Film pokazuje, że dzięki pragmatycznym inicjatywom możliwa jest ponowna naturalizacja obszarów, które zostały zdewastowane przez przemysł. Zadziwiające szczegóły naszych dyskretnych sąsiadów można zaobserwować podczas czterech pór roku, odsłaniając ich tętniącą życiem egzystencję: walkę o przetrwanie w warunkach zimowych; wiosenny powrót migrantów, którzy spędzili zimę na południu; okres gniazdowania i krycia; jesienne migracje i zimowe przygotowania do pobytu. 10:05 PRZEWODNIK PUTIFARA - ODC. 9 BARCELONA, KLEJNOT KATALONII (PUTIPHAR'S TRAVEL GUIDE A 19TH CENTURY GLOBE - TROTTER 9. BARCELONA, THE JEWEL OF CATALONIA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sebastien Lafebvre, Stanislas Valroff Scenariusz: Helene Chevereau Petrus Putifar jest fikcyjnym podróżnikiem i autorem przewodników turystycznych. Odkrywa zabytki do odwiedzenia, muzea, ogrody, miejsca do zwiedzenia, spaceruje po miastach i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Dziewiąty odcinek to wizyta w Barcelonie, mieście uważanym za klejnot Katalonii. Z oddali Barcelona przypomina Neapol. Nad miastem góruje wysokie wzgórze zwane Montjuic - Wzgórze Jowisza. Na szczycie wznosi się forteca. Miasto wydaje się plątaniną domów, kościołów i dzwonnic. Barcelona rywalizuje z Madrytem, ale jest tylko stolicą Katalonii. Miasto skupia całe bogactwo zamożnej prowincji. W połowie XIX wieku jego powierzchnia wynosiła zaledwie 400 hektarów, podczas gdy Londyn miał ich 31 tysięcy. 11:05 PORTRET HUTY Reportaż, 18 min, Polska, 1970 Autor: Gwidon Gaj Zdjęcia: Mieczysław Chudzik Reportaż o Zawierciu, polskim mieście położonym w województwie śląskim, siedzibie powiatu oraz o Hucie Zawiercie. Przez długie lata Zawiercie było typową, biedną wioską, dopiero prawa miejskie przyniosły początki przemysłu. Druga połowa XIX wieku była okresem dużego rozwoju przemysłu w mieście. W 1901 roku została uruchomiona Huta Zawiercie. W okresie I wojny światowej w Zawierciu wzrosło bezrobocie, a to za sprawą m.in. zamknięcia huty. Wielu mieszkańców żyło wtedy z opieki społecznej. Okres po II wojnie światowej to czas rozwoju miasta. Hutę uruchomiono ponownie. Lata 60. przyniosły gruntowną modernizację huty. Wybudowano nową stalownię, walcownię, nastąpiła poprawa warunków pracy, co zapoczątkowało szybki rozwój zakładu. W filmie wspomnienia ilustrowane materiałami ikonograficznymi. 11:30 SPRAWA SZERYFA Film dokumentalny, 23 min, Polska, 1988 Scenariusz: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Artur Mościcki Film dokumentalny prezentujący postać "szeryfa" z Łomży. Dokumentalny portret szeryfa, tajemniczego człowieka, który pilnował porządku w Łomży w latach 80. Wspomnienia o szeryfie są jednocześnie okazją do pokazania ponurej, łomżyńskiej rzeczywistości. Skupione jak w soczewce problemy nękające kraj - alkoholizm, otępienie, zanik ambicji i dążeń, przestępczość, brak nadziei na jakąkolwiek zmianę. Wszystkim tym czarnym stronom współczesności stara się zaradzić półbajkowa postać skrajnego idealisty z Łomży - "szeryfa", który samotnie podejmuje walkę z wszelkimi przejawami zła, narażając się na śmieszność, a nawet posądzenie o chorobę psychiczną. 12:05 DEKLARACJA NIEŚMIERTELNOŚCI Film dokumentalny, Polska, 2010 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Marcin Koszałka Muzyka: Andrzej Smolik Wykonawcy: Piotr Korczak, Andrzej Marcisz, Kinga Ociepka W maju 2011 r. jury 59. Trento Film Festival, najstarszego i najpoważniejszego festiwalu górskiego na świecie, nagrodziło "Deklarację Nieśmiertelności" Srebrną Gencjaną za najlepszy wkład artystyczno - techniczny. Dzieło Marcina Koszałki, wielokrotnie nagradzanego operatora i reżysera filmów dokumentalnych, powstawało trzy lata. Zdjęcia były kręcone m.in. w Tatrach, na krakowskim Zakrzówku, w Jaskini Mamutowej, a także w pałacu w Krzeszowicach. To film o upływie czasu i przemijaniu, o walce z nieuchronnymi prawami biologii, zmaganiem się z destrukcją własnego ciała. Bohaterem filmu jest Piotr "Szalony" Korczak, jeden z najlepszych polskich alpinistów, człowiek niezwykle inteligentny, który nie tylko był i nadal jest świetnym sportowcem, ale też tworzy własną filozofię życia. To człowiek, który sam chce być outsiderem, mający poczucie niespełnienia, ale jednocześnie potrafiący cieszyć się życiem. Nie boi się nagłej śmierci, a wręcz przeciwnie. Nie wyobraża sobie bowiem starości, dogorywania w domu starców. Przez cały czas towarzyszy mu dręcząca myśl o przyszłości, co będzie za chwilę, za parę lat. Krakowianin Piotr Korczak (rocznik 1961), absolwent historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, ma żonę i dorosłego syna. Zrezygnował z zawodu historyka na dobre, dziś pracuje jako robotnik wykonujący prace wysokościowe. Wspina się od ponad 30 lat, jest pionierem ekstremalnej wspinaczki skałkowej. Na początku lat 80. XX wieku zapoczątkował tzw. "nową falę" w polskim wspinaniu. Pokonywał i ustanawiał kolejne granice możliwości. "...tworzył kolejne stopnie trudności dróg wspinaczkowych. Jego drogi są legendami. W 1988 r. stworzył drogę wspinaczkową, która była tylko o pół stopnia łatwiejsza od najtrudniejszej drogi na świecie. Korczak zainspirował do wspinania kilka pokoleń wspinaczy" - napisał o nim Jacek Trzemżalski w Magazyie Górskim. Nigdy nie udało mu się odnieść znaczących sukcesów poza granicami kraju, choć otarł się o wielki wspinaczkowy świat. W zawodach Pucharu Świata w Madonna di Campiglio w 1990 roku zajął aż i zarazem tylko czwarte miejsce. W jednym z wywiadów Marcin Koszałka mówi o bohaterze swego filmu: "Piotrek jest dla mnie wspaniałym bohaterem, mimo że się kłóciliśmy na planie i mieliśmy wiele konfliktów. Ja go bardzo lubię i szanuję. To był dla mnie zawsze bohater sportowy, co również jest tematem filmu - spotykam w nim swojego mistrza. Zresztą w filmie pada kwestia, że po latach spotyka się dwóch ludzi - filmowiec, który już nie jest wspinaczem, a w latach młodości nie był w stanie osiągnąć wspinaczkowego poziomu Piotrka. A teraz robi film o byłym mistrzu - zatem spotyka się człowiek, który chciał być mistrzem, ale nim nie został i spotyka się mistrz, który już teraz przestaje być mistrzem". 12:40 SAHARA - SAHARA, CZĘŚĆ 2, TIMBUKTU (SAHARA, EPISODE 2, TIMBUKTU) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2018 Reżyseria: David Kleijwegt Seria dokumentalna, opowiadająca o tym, co dzieje się w części świata sąsiadującej z Saharą. Przez wieki kolonizatorzy omijali to miejsce, bo największa piaszczysta pustynia na planecie była zbyt gorąca i zbyt nieprzenikniona. Teraz wydaje się, że Europa przesunęła swoją południową granicę na Saharę, aby zatrzymać migrację i walczyć z terroryzmem. Co mieszkańcy Sahary myślą o tej ingerencji? Reporter Bram Vermeulen przemierza pustynię z zachodu na wschód, od Oceanu Atlantyckiego do Morza Czerwonego. W drugiej części będzie w Timbuktu. Będzie musiał poradzić sobie z upałem, niebezpieczeństwami związanymi z postępującym dżihadyzmem, desperacją migrantów, ukrytym światem niewolnictwa. Odkryje sieci handlu ludźmi i spotka się z mieszkańcami najbardziej niegościnnych miejsc na ziemi. Rozległa Sahara nie znała granic aż do końca dziewiętnastego wieku, kiedy mocarstwa kolonialne podzieliły całą Afrykę na kawałki niczym tort owocowy. Dla mieszkańców Sahary te podziały istnieją jedynie na mapie. Pustynia zawsze będzie krainą ludzi, którzy nie uznają państw i ich granic. Od zarania epoki kolonialnej wędrowny lud Tuaregów marzył o własnym państwie na Saharze. Powołali je do życia pod nazwą Azawad, a w roku 2012 zawarli sojusz z islamskimi radykałami, by wspólnie zająć perłę północnego Mali, Timbuktu. Na dziewięć miesięcy miastu narzucono prawo szariatu i czarne flagi dżihadu. Timbuktu odzyskało wolność, ale straciło dawny charakter. W drodze do Timbuktu zatrzymujemy się w stolicy Mali. Bamako leży na bezpiecznym południu kraju. W tutejszym języku słowo bamako znaczy rzeka krokodyli. Ta rzeka to kręty Niger, który łączy stolicę z Timbuktu i pustynią. Bamako to obecnie najszybciej rozwijające się afrykańskie miasto. Przyjmuje uchodźców z wielu rejonów kraju, które zalała fala przemocy. 13:45 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - ODC. 1 GÓRNA ENGADYNA (UNTAMED SWITZERLAND 01. ENGADINE / WILDE SCHWEIZ 01. DAS OBERENGADIN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku pierwszym - Engadyna. Jest to długa dolina górska w Gryzonii, na południu Szwajcarii. Rozciąga się na przestrzeni 100 kilometrów wzdłuż rzeki Inn, od jej górnego biegu przy przełęczy Maloja, w kierunku północno - wschodnim aż do miejsca, gdzie Inn wpływa na terytorium Austrii. Otoczona ze wszystkich stron wysokimi górami Engadyna słynie ze słonecznego klimatu, wspaniałych krajobrazów i tras wycieczkowych. 14:45 ZYGMUNT HUBNER - GRA Z RZECZYWISTOŚCIĄ Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Edyta Wróblewska Zygmunt Hübner, człowiek, który wymyka się wszelkim definicjom. Z jednej strony niezwykle spójny w swoich przekonaniach i poglądach, z drugiej człowiek o wielu twarzach, człowiek orkiestra, pełniący wiele funkcji, odgrywający na co dzień wiele trudnych ról - dyrektor teatrów, reżyser, aktor, pedagog, publicysta, artysta. Człowiek, który całe swoje życie spędził w realiach PRL - u, jednocześnie zachowując wolność myślenia i dzieląc się tą wolnością z ludźmi, którzy go otaczali. Ktoś, kto, mimo zakłamanej rzeczywistości dookoła, zachował bezwzględną przyzwoitość. W jaki sposób sprawić, żeby film o nim nie był pomnikiem pełnym nadętego patosu, ale opowiadał o człowieku z krwi i kości, który był w ciągłym poszukiwaniu, toczył bezustanną dyskusję z samym sobą, stawiał ważne pytania publiczności przychodzącej na jego przedstawienia, proponował mądrą rozmowę czytelnikom swoich felietonów, polemizował z ówczesną władzą, inspirował aktorów, którzy u niego grali? Jak bez popadania w nadmierny zachwyt opowiedzieć o jego nieprzeciętnej osobowości, służącej za artystyczny i moralny autorytet ludziom, którzy go znali? W końcu, jak sprawić, żeby film był interesujący nie tylko dla wąskiego grona pasjonatów teatru, ale dla szerokiego spektrum widzów współczesnych, tych ze starszego i z młodszego pokolenia? Można to osiągnąć, jeśli w bardzo bogatej twórczości Hübnera poszuka się wątków, które są uniwersalne, pytań, które nadal pozostają aktualne, pomimo ogromnej zmiany, jaka nastąpiła w Polsce na przestrzeni 25 lat od czasu jego śmierci, oraz odpowiedzi, które ani nie były wtedy, ani nadal nie wydają się jednoznaczne. Gdy te wątki zilustruje się fragmentami najwybitniejszych przedstawień reżyserowanych przez Hübnera, urywkami z filmów, w których grał, cytatami z jego felietonów oraz archiwalnymi fragmentami pokazującymi szarą i absurdalną codzienność PRLu, to wówczas będzie szansa, że głos Hübnera zabrzmi dziś wiarygodnie i współcześnie. 16:00 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI ODC. 5 OCEANY (SHAPERS OF TOMORROW 05 - OCEANS) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. W odcinku piątym - oceany. Oceany zajmują ponad 70% powierzchni Ziemi, połowa z nich jest głęboka na 3000 metrów. W ich głębinach toczy się życie. Oceany produkują tlen i mają wpływ na zmiany klimatyczne. Ludzie je eksploatują - połów ryb na dużą skalę i intensywny transport wodny mają często katastrofalne następstwa. Jakie skarby kryją w sobie oceany? Czy istnieją przyjazne dla środowiska sposoby korzystania z ich bogactw? Wszyscy ci badacze niestrudzenie pracują, by ratować nasze oceany, ich upór i determinacja są godne podziwu. To prawdziwi wizjonerzy. Naukowcy stoją przed wyzwaniem: jak przekształcić energię oceanów w prąd? 17:05 PRZEWODNIK PUTIFARA - ODC. 10 RIWIERA FRANCUSKA (PUTIPHAR'S TRAVEL GUIDE A 19TH CENTURY GLOBE - TROTTER 10. FRENCH RIVIERA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sebastien Lafebvre, Stanislas Valroff Scenariusz: Helene Chevereau Petrus Putifar jest fikcyjnym podróżnikiem i autorem przewodników turystycznych. Odkrywa zabytki do odwiedzenia, muzea, ogrody, miejsca do zwiedzenia, spaceruje po miastach i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Ostatni, dziesiąty odcinek zabierze nas na Francuską Riwierę - wymarzone miejsce na odpoczynek i zwiedzanie pięknych miejsc w Prowansji. Nicea, Mentona, Monako, Grasse, Cannes. To kraina kwitnących cytryn. Riwiera to nazwa własna, używana przez Anglików w kontekście Riwiery francuskiej, ale ciągnącej się od Genui. Określa obszar nadmorski, z idealnym do uprawy delikatnych roślin, łagodnym klimatem, ulubione miejsce odpoczynku i rozrywki Anglików. W 1887 roku Stephane Liegeard zamienił określenie Riwiera na Lazurowe Wybrzeże. Był on autorem przewodnika, któremu dał taki tytuł. Chciał nadać regionowi francuską konotację i dlatego odwołał się do francuskiego przymiotnika - lazurowe. 18:05 KATASTROFA POMPEI (THE POMPEI CATASTROPHE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Julien Adam, Nicolas Breneol Film dokumentalny o tragedii jaka unicestwiła życie Pompei. To mityczne miasto, symbol jednej z największych katastrof w dziejach ludzkości. Miejsce, w którym wybuch wulkanu zgładził tysiące ludzi. Obecnie każdego roku miejsce to odwiedza ponad 2 miliony turystów i spaceruje po ruinach starożytnego miasta. To właśnie tutaj 24 października 79 roku wcześnie rano mieszkańcy odczuli wstrząsy. Niestety, już po południu miasto przysypywała chmura popiołu i kamieni z wulkanu Wezuwiusz. Następnego dnia druga erupcja i tym razem magma spływająca z wulkanu doprowadza do śmiercionośnych poparzeń i tragedii. W ciągu 48 godzin zniszczone zostały okoliczne wioski i zginęło 16 tysięcy ludzi. W dokumencie grafiki komputerowe oraz eksperci z Włoch, Wielkiej Brytanii i Francji, którzy podzielą się swoją wiedzą na temat tego kataklizmu. Zobaczymy też jak Pompeje stały się jednym z najciekawszych świadectw historii rzymskiej, którą możemy obecnie oglądać. Leżą 250 kilometrów od Rzymu. To świetnie zachowane starożytne miasto ze świątyniami, domami, freskami, a nawet ciałami ludzi. Pompeje to dowód na niszczycielską działalność wulkanu, który w kilka chwil może zakończyć życie wielu ludzi. Przypominają nam o potędze wulkanów. To zagrożenie niewidoczne, ale realne, mogące pojawić się w każdej chwili i zaskoczyć nas tak, jak 24 października 79 roku. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SESZELE. RAJ NA OCEANIE INDYJSKIM (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Seszele są jak rajski ogród, rozproszony na stu wyspach. Mieszkańcy dbają o niezwykłą przyrodę archipelagu, która oferuje podróżnym liczne, zmysłowe doznania. Wśród turkusowych lagun żyje gościnny lud, dumny ze swojej kreolskiej kultury. 20:10 SZKOCKA WOLNOŚĆ Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski, Marcin Kopeć Scenariusz: Konrad Zagórski Zdjęcia: Siarhei Marchyk Szkocja przez setki lat była niezależnym królestwem, wielokrotnie najeżdżanym przez Anglików. Traciła i odzyskiwała swoją niepodległość. Wydawałoby się, że ten dumny, pięciomilionowy naród, związany od 1707 roku z Anglią traktatem o Unii, od zawsze pragnął być wolny. Jednak w 2014 roku Szkoci w narodowym referendum, mając szansę odzyskać swoją niepodległość, opowiedzieli się za pozostaniem w strukturach Wielkiej Brytanii. Strach przed problemami gospodarczymi, zmianą waluty i wyjściem ze struktur Unii Europejskiej przesądził o wyniku. Dwa lata później Londyn ogłosił brexit, coś, czego nikt się nie spodziewał. Film opowiada historię ruchu niepodległościowego w Szkocji oraz przybliża poglądy społeczeństwa szkockiego na temat niepodległości. 21:10 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Magazyn, 9 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Prowadzący: Barbara Włodarczyk Rozmowy z twórcami filmów dokumentalnych. 21:15 ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Szabłowski Historia Jovana Plaku, którego ojciec, Koco Plaku, był wykształconym w Związku Radzieckim geologiem. To jemu Albania zawdzięcza znalezienie największych w kraju pokładów ropy naftowej. W latach 60. Albania zerwała związki z ZSRR, wszyscy wykształceni w Moskwie znaleźli się na czarnej liście. Jovan miał pół roku, kiedy jego ojca zabrali agenci Sigurimi. Los ojca i jego zniknięcie zdeterminowało całe jego życie. Jovan od niemal trzydziestu lat szuka bezskutecznie grobu ojca. Film jest jednocześnie opowieścią o latach albańskiego reżimu podczas rządów Envera Hodży, któremu podległe służby specjalne, zwane Sigurimi, miały nieograniczoną władzę nad życiem i śmiercią obywateli kraju. W egzekucjach zabito ponad 5 tysięcy ludzi; kolejnych kilkadziesiąt tysięcy to ofiary łagrów i prześladowań. Komunistyczny reżim, który rządził Albanią od zakończenia II wojny światowej do roku 1992, wzorem Stalina budował łagry i mordował swoich własnych obywateli. 22:10 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA RABINA W ODESSIE Reportaż, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie z głównym rabinem Odessy, nazywanej do niedawna "maleńkim Izraelem". Bohater audycji po studiach wyemigrował do Izraela, potem powrócił na Ukrainę na zaproszenie odeskiej gminy żydowskiej. 22:50 ŚWIAT OD ŚWITU DO ZMIERZCHU - BYDGOSZCZ OD ŚWITU DO ZMIERZCHU Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Maciej Drygas, Mirosław Dembiński Bydgoszcz nie jest metropolią i to odróżnia ją od stolic, które zostały do tej pory sportretowane w tym cyklu. Choć życie płynie tu wolniejszym rytmem, to jednak Bydgoszcz nie ma charakteru prowincjonalnego miasteczka. Malowniczo poprzecinane siecią kanałów śródmieście tętni ruchem ulicznym, widać nowe, budowane z rozmachem inwestycje, a ludzie wiecznie się dokądś spieszą. Przewodnikiem po Bydgoszczy jest kominiarz. Postać realna, ale także poetycko - metaforyczna, która spogląda na miasto z wysokości dachów i kominów. Razem z nim wchodzimy do mieszkań i przysłuchujemy się zwykłym sąsiedzkim rozmowom, w których od słów ważniejsza jest mowa ciała, ludzkie zachowanie, uśmiechy, spojrzenia. W tym teatrzyku codzienności kryje się wciąż wiele ciepła i zaufania, o wiele więcej niż przywykliśmy sądzić. Taki ciepły, przyjazny charakter mają również sceny podpatrzone w kolekturze gier losowych, rozmowa o ulubionych filmach z sędziwym kinomanem czy wzruszająca scena codziennej opieki nad starszą panią, cierpiącą na zanik pamięci. Ciężar gatunkowy tych rozmów powoli rośnie, by swą kulminację osiągnąć w niesamowitej dyskusji grabarzy na zapleczu zakładu pogrzebowego, którzy odpoczywając po całym dniu pracy zaczynają się spierać o istnienie Boga i różnicę pomiędzy tym co żywe i martwe. 23:45 RODZINA Reportaż, 11 min, Polska, 1974 Scenariusz: Elżbieta Jaworska Zdjęcia: Krzysztof Kalukin Tadeusz, Jerzy, Roman, Marek, Stanisław i Jan. Sześciu synów, sześciu stoczniowców i ich matka, Marianna Młodzińska. Po śmierci męża nie wyobrażała sobie dalszego życia. Nigdy nie pracowała, a przed nią było dalsze wychowywanie dzieci. Kiedy zalazła pracę, pensja i renta nie wystarczały na podstawowe utrzymanie. Najstarszy z Młodzińskich rozpoczął pracę w stoczni. Trudy życia skonsolidowały rodzinę. Braciom udało się pogodzić naukę z pracą. Zdobyli zawody, kolejno zatrudniali się w stoczni gdańskiej. Marianna Młodzińska, matka dorosłych już synów, mówi o satysfakcji z wychowania i życia synów oraz całej rodziny. 24:00 NOTACJE - HENRYK PRAJS. W SERCU MAM BÓL Cykl dokumentalny, 12 min, Polska, 2012 Autor: Małgorzata Imielska Henryk Prajs (rocznik 1916) jest jednym z najstarszych obywateli podwarszawskiej Góry Kalwarii, gdzie przyszedł na świat. Pochodzi z biednej, żydowskiej rodziny, jakich wtedy było tam tysiące. Jego dziadek prowadził niewielki zajazd, mama była krawcową. Ojciec Henryka został zamordowany przez miejscowych chłopów w 1918 roku. Henryk Prajs, podobnie jak jego brat i siostra, ukończył polską szkołę powszechną, a także cheder. Przez kilka lat pracował jako pomocnik krawca, terminował u krawców polskich i żydowskich. W tym samym czasie zaangażował się też w działalność partii syjonistycznej Poalej Syjon, której celem było budowanie państwa żydowskiego w Palestynie. On sam jednak nie chciał emigrować; spotkania organizacji były dla niego bardziej spotkaniami towarzyskimi. I nie jedynymi, Prajs przyjaźnił się także z Polakami. W 1937 roku Henryk został powołany do wojska i przydzielono go do Pułku Szwoleżerów imienia Kozietulskiego. Po sześciu tygodniach służby został skierowany do szkoły podoficerskiej. Po jej ukończeniu dowodził tak zwaną sekcją, czyli sześcioosobowym oddziałem. Tuż przed zakończeniem przez Prajsa służby, wybuchła II wojna światowa. Henryk brał udział w walkach tuż przy granicy niemieckiej oraz koło miejscowości Brańsk. 17 września zastał go razem z jego oddziałem tuż koło Grodna. Tam też został wzięty przez Rosjan do niewoli. Uwolniono go w listopadzie na mocy porozumienia władz radzieckich z Niemcami. Wkrótce potem Prajs wrócił do Góry Kalwarii. W 1940 roku trafił z całą rodziną do getta. Dzięki namowom matki uciekł stamtąd w lutym 1941 roku, dzień przed likwidacją. To, że przeżył, zawdzięcza wielu ludziom. Oni pomogli mu załatwić fałszywe dokumenty, dawali jedzenie i schronienie. Byli też jednak inni. Prajs kilkakrotnie wymykał się szmalcownikom; ostatni raz w marcu 1945 roku. 00:15 KALKUTA MATKI TERESY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Scenariusz: Piotr Kot Bieda, ubóstwo, handel ludźmi, pogarda i odrzucenie - to nierzadko rzeczywistość Kalkuty. Na tej płaszczyźnie swoją misję buduje Kościół poprzez różnorakie instytucje. Wsparciem służą salezjańskie ośrodki misyjne, szkoły, punkty wsparcia. Od kilkudziesięciu lat pomocną dłoń do potrzebujących wyciągają także Misjonarki Miłości ze Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Miłości św. Matki Teresy z Kalkuty, realizując swe dzieła w kilku ośrodkach Kalkuty. Materiał filmowy jest odzwierciedleniem działalności Kościoła pośród biednych Kalkuty - dzieł prowadzonych przez księży salezjanów i Misjonarki Miłości. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TESTAMENT POWSTAŃCA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Józef Seweryn Liniewski, właściciel ziemski z Lejna opisał w swych pamiętnikach zmagania, które wiązały się z organizowaniem siatki cywilnej na potrzeby powstania styczniowego. Dziś wybierzemy się do miejsca, gdzie niegdyś tętnił życiem jego dwór i funkcjonowało świetnie prosperujące gospodarstwo. Przypomnimy też powstańcze losy Seweryna. Wytyczno, bitwa o pamięć. Kolejna nasza opowieść tyczyć będzie materii znacznie bardziej skomplikowanej. Oto po ostatniej bitwie żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku, którymi dowodził gen. Orlik - Ruckeman, komuniści przez dziesiątki lat robili wszystko, aby ślady po polskich bohaterach tej walki zatrzeć. A my, wraz z żołnierzami Akademii Wojsk Lądowych poszukiwać będziemy mogił tych, którzy walczyli tu jako ostatni. 01:45 LIST BISKUPÓW Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2015 Reżyseria: Mirosław Bork Muzyka: Michał Muzyka, Marek Kuczyński Rok 1965 był szczególny dla relacji polsko - niemieckich. W czasie Soboru Watykańskiego II polscy biskupi, wykorzystując zbliżające się 1000 - lecie chrztu Polski, zwrócili się do narodu niemieckiego: "W tym jak najbardziej chrześcijańskim, ale i bardzo ludzkim duchu wyciągamy do Was, siedzących tu, na ławach kończącego się Soboru, nasze ręce oraz udzielamy wybaczenia i prosimy o nie". Prośba o wybaczenie, skierowana do Niemców, w czasie kiedy wciąż żywa była w Polsce i Europie pamięć o ofiarach II wojny światowej, wzbudziła wściekłość w komunistycznych władzach Polski, a w społeczeństwie polskim konsternację. Jakby tego było mało, odpowiedź biskupów niemieckich była spóźniona, nie zawierała przeprosin i nie odnosiła się do podstawowej tezy listu, jakim była chęć ostatecznego uregulowania relacji pomiędzy Polską i Niemcami, w tym powojennych zmian terytorialnych i granicy na Odrze i Nysie. Znaczna część społeczeństwa i niemieckie media odniosły się krytycznie do polskiej inicjatywy. Jaki mieli cel i na co liczyli polscy biskupi, występując z tak radykalnym posłaniem? Chęć prowadzenia własnej polityki zagranicznej ponad komunistyczną władzą? Wybaczenie traktowane wyłącznie w kategoriach teologicznych czy też misterny plan obliczony na najbliższe dziesięciolecia? Dlaczego nie powstrzymał ich tragiczny kontekst historyczny: milionowe ofiary wojny, zniszczony kraj, przesunięcie granic i związane z tym wypędzenia ludności polskiej ze wschodu, a niemieckiej z tzw. ziem odzyskanych, brak trwałej administracji kościelnej na dawnych terenach niemieckich, brutalna obecność Rosjan i otwarta wojna z religią, istnienie dwóch państw niemieckich, z których jedno zostało uznane za przyjaciela? Uroczystości milenijne, które trwały w Polsce od maja do października 1966 roku, przyniosły jeszcze jedno zaskoczenie: mimo wszystkich wątpliwości i zmasowanej propagandy, polscy wierni stanęli po stronie biskupów. Również niemieckie środowiska katolickie nie były zadowolone ze zdawkowej odpowiedzi na list polskich biskupów. W marcu 1968 roku w miasteczku Bensberg pod Kolonią zebrała się grupa 149 katolickich intelektualistów (Bensberger Kreis). Podpisano memorandum, w którym wzywano rząd RFN i niemiecki episkopat do uznania granicy na Odrze i Nysie. Memorandum wywołało falę protestów, a sygnatariuszy przedstawiano jako lewaków i zdrajców. Ale już rok później do władzy doszła koalicja SPD - FDP, w roku 1970 Willy Brandt i Józef Cyrankiewicz podpisali traktat o normalizacji stosunków między RFN i PRL. Strona niemiecka potwierdziła ustaloną w Poczdamie zachodnią granicę Polski, a rząd PRL zezwolił na wyjazdy do Niemiec w ramach łączenia rodzin. Papież Paweł VI utworzył na włączonych do Polski terenach cztery nowe diecezje: opolską, gorzowską, szczecińsko - kamieńską, koszalińsko - kołobrzeską i podporządkował je odpowiednim polskim metropoliom. Bundestag ratyfikował układ PRL - RFN 248 głosami, przy 238 wstrzymujących się i 10 sprzeciwu. 12 listopada 1989 roku w Krzyżowej na Dolnym Śląsku została odprawiona historyczna msza święta, podczas której premier pierwszego niekomunistycznego rządu w Polsce Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Niemiec Helmut Kohl objęli się na znak przekazania sobie pokoju. Trudno w to uwierzyć. W zlaicyzowanym świecie wystąpienia niemieckich i polskich chrześcijan obu wyznań, traktujących swoje zaangażowanie jako nakaz sumienia, przygotowywały grunt społeczny do późniejszych decyzji politycznych. Czy we współczesnym, równie podzielonym świecie, jest to jeszcze możliwe? 02:45 WYGNANIEC Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Bogusława Stanowska - Cichoń Ksiądz arcybiskup Eugeniusz Baziak był jednym z tych wielkich pasterzy Kościoła polskiego, którzy przykładem życia, żarliwą wiarą i głębokim patriotyzmem pozostawili po sobie wielką wdzięczność w sercach ludzkich. Pozostaje wciąż nieznany szerokim rzeszom telewidzów. W filmie zobaczymy Tarnopol - miejsce przyjścia na świat abpa Baziaka, oraz miejsca jego posługi: Stanisławów, Lwów, Lubaczów i Tarnów, dokąd został zmuszony do wyjazdu po odbyciu kary w więzieniu na Montelupich, Kraków, dokąd powrócił w czasie odwilży i gdzie został duszpasterzem diecezji, oraz Kalwarię Zebrzydowską, dokąd przeniósł Seminarium Duchowne ze Lwowa.