TVP Historia Czwartek, 24.02.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 24 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1928 - powstała Biblioteka Narodowa w Warszawie; 1946 - odbyła się premiera "Dwóch teatrów" Jerzego Szaniawskiego; 1953 - dokonano egzekucji gen. Emila Fieldorfa "Nila"; 1956 - podczas XX zjazdu KPZR Nikita Chruszczow wygłosił swój "tajny referat", w którym ujawnił część prawdy o zbrodniach dokonanych przez Stalina; 07:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 11 Serial wojenny, 41 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Łukasz Lewandowski, Marek Gierszał, This Maag, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Maria Dębska odc. 11 Malina zabiera Marysię do getta, aby spotkała się z ojcem i siostrą. Na miejscu Marysia z przerażeniem obserwuje nieludzkie warunki, w jakich żyją. Kiedy wychodzą z getta, trafiają na szmalcowników. Marysi udaje się zbiec, dzięki pomocy Franka, który wpuszcza ją do swojego mieszkania, aby przeczekała obławę. Ewa idzie na spotkanie do fotografa, czyli skrzynki kontaktowej. Zastaje tam Witka, który wyznaje jej miłość. Dziewczyny stają na odprawie przed majorem Alfą. Udaje im się uniknąć sądu, ale za niesubordynację zostają odsunięte od wszystkich działań konspiracyjnych. Tymczasem do Warszawy przyjeżdża Margarethe Von Losein, siostra Dietricha. Postanawia samodzielnie wyjaśnić zagadkę samobójczej śmierci brata. Gdy wraca do pensjonatu, w którym się zatrzymała, czeka na nią oficer gestapo, Schulze. On również prowadzi śledztwo w sprawie Dietricha, a także zaginionego Kleima. Proponuje Margaret współpracę. Według niego kluczem do zagadki jest Alicja Janiak. Ewa chce kolejny raz udać się do mecenasa Kasprzyckiego, aby wydobyć od niego pieniądze, które ukradł rodzinie Joachimów. Marysia próbuje wyprowadzić z getta rodzinę. 07:50 W KOTLE HISTORII - ODC. PRZECŁAW SŁOTA. GRZECZNOŚĆ PRZY WSPÓLNEJ MISIE Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W styczniu 1891 roku Aleksander Bruckner odnalazł i opublikował wiersz "O chlebowym stole" autorstwa Przecława Słoty. Utwór jest najstarszym zabytkiem polskiej poezji świeckiej i jednym z pierwszych tekstów, pod którym podpisał się autor. Na cześć Przecława Słoty jest menu tego odcinka. Na początek aromatyczna gotowana kapusta. Kolejna potrawa pochodzi z książki kucharskiej "Du fait de cuisine" z 1420 roku autorstwa Maistre Chiquarta i jest to wątróbka zasmażana z jajkiem. 08:25 HISTORIA POLSKI - WOLNE PISMO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Cezary Nowicki Zdjęcia: Piotr Trela Muzyka: Krzysztof Suchodolski "Wolne pismo" - tak brzmiał podtytuł "Arki", dwumiesięcznika literacko - politycznego wydawanego w Krakowie w latach 1983 - 1995, a następnie w Warszawie. Do roku 1990 w tzw. drugim obiegu ukazało się 28 numerów tego periodyku, zapewniając mu opinię jednego z najważniejszych i najbardziej opiniotwórczych wydawnictw podziemnych. Ówczesnemu redaktorowi naczelnemu, znanemu poecie i działaczowi politycznemu Janowi Polkowskiemu, udało się skupić wokół siebie grono ciekawych, niezależnie myślących autorów, wśród których znaleźli się m. in. Jadwiga Staniszkis, Jacek Bartyzel, Tadeusz Nyczek, Bronisław Maj, Krzysztof Kąkolewski, Ryszard Legutko i Jarosław Marek Rymkiewicz. Cechą wyróżniającą "Arkę" było oryginalne nawiązywanie do tradycji polskiej i zagranicznej (głównie amerykańskiej) myśli konserwatywnej oraz liberalnych koncepcji gospodarczych, sytuujące ją poza opozycyjnym głównym nurtem, zdominowanym przez środowiska skupione wokół lewicowego KOR - u. Chętnie zapraszano też autorów o innych poglądach, takich jak Jan Nowak Jeziorański czy Adam Michnik. Z tym ostatnim wiąże się anegdota, ukazująca jak w soczewce warunki, ale i mentalny klimat, w jakich podziemną "Arkę" redagowano. Pewnego razu Bronisław Maj miał odebrać Michnika i poetę Ryszarda Krynickiego z dworca. Wioząc ich swoim maluchem, zauważył we wstecznym lusterku ścigający ich znajomy samochód z agentami SB. Poinformował o tym pasażerów, lecz ci nie zwracali nań większej uwagi, gdyż właśnie zawzięcie debatowali na temat: kto jest księciem polskich poetów. Herbert - zawyrokował Krynicki, po czym zapadła cisza. W takim razie, kim jest Miłosz? - rzucił zza kierownicy podenerwowany sytuacją Maj. Znów zapadła cisza, aż odezwał się Michnik: " Jaaaak to kim, caaaarem!" Autorzy filmu dotarli do bardzo wielu ludzi, związanych zarówno z "Arką", jak i "Czasem Krakowskim" - dwoma najszerzej znanymi pismami, kierowanymi przez Jana Polkowskiego. Wszyscy zgodnie podkreślają, że jego ambicją była zawsze jak najdalej posunięta niezależność: polityczna, ideologiczna, organizacyjna, towarzyska i - co może najtrudniejsze - finansowa. Fakt, że udawało się to tak długo ("Czas" definitywnie zbankrutował w roku 1997) stanowi swoisty fenomen w dobie powstawania rodzimych prasowych koncernów w typie Agory czy inwazji na polski rynek medialnych korporacji - gigantów z Zachodu. Mimo bezkompromisowości i niełatwego, jak sugeruje Jan Rokita, charakteru, miał Polkowski zawsze dar skupiania wokół siebie młodych, utalentowanych ludzi. Wielu z nich zrobiło później efektowne kariery, jak np. Dorota Terakowska czy Katarzyna Kolenda - Zaleska. Wśród największych zasług środowiska wolnych pism "Arki" i "Czasu Krakowskiego" na zawsze pozostanie też walny współudział w przywróceniu polskiemu życiu intelektualnemu myśli konserwatywno - liberalnej oraz odkrycie Józefa Mackiewicza, dziś coraz powszechniej uznawanego za jednego z najwybitniejszych polskich prozaików współczesnych. Warto o tym pamiętać, gdy rodzi się pokusa myślenia, że wszystkie dobra duchowe i kulturowe, które obecnie są na wyciągnięcie ręki, nie zostały okupione niczyimi wyrzeczeniami, poświęceniem, a czasem narażaniem zdrowia i życia. 09:35 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:25 LOT DO WOLNOŚCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Linkowski Scenariusz: Grzegorz Linkowski Film o brawurowej i nieznanej w historii ucieczek z PRL - u, samolotowej ucieczce na amerykańskie lotnisko Tempelhof w Berlinie Zachodnim w 1983 roku. Tego nie lada wyczynu dokonał w sensacyjnych okolicznościach student UMCS, najmłodszy pilot spośród szesnastu lotniczych uciekinierów w PRL. 11:25 ŻYWOT SARMACKI - MAŁŻEŃSTWO - OSADZENIE SIĘ ODC. 8 Dysk./wywiad/debata, 13 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Kolejnym po służbie wojskowej lub dworskiej, etapem życia szlachcica w czasach sarmackich było małżeństwo i osadzenie się na swojej ziemi. Zaczynał gospodarować i zmieniał status z człowieka drogi, homo viator, w człowieka osadzonego na swoim, jak się mówiło, szpłachciu. Był to status życia w pełni niezależnego. Osłaniało ową niezależność prawo własności, przywilej neminem captivabimus. Dlatego mawiano: szlachcic na zagrodzie, równy wojewodzie. Owa osiadłość i niezależność była zarówno powodem do dumy jak i drwin, o czym świadczą teksty Jana Kochanowskiego czy Wacława Potockiego. Jak było naprawdę? - wyjaśni prof. Krzysztof Koehler, poeta, historyk literatury, krytyk literacki. 12:05 BODO - ODC. 3 Serial biograficzny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Michał Rosa, Michał Kwieciński, Marta Kownacka (obsada) Scenariusz: Piotr Derewenda, Doman Nowakowski Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Atanas Valkov Aktorzy: Antoni Królikowski, Agnieszka Wosińska, Anna Pijanowska, Piotr Żurawski, Mariusz Bonaszewski, Adam Fidusiewicz odc. 3 Eugeniusz otrzymuje w poznańskim teatrze Apollo angaż biletera. Wykorzystuje każdą wolną na podglądanie prób do spektaklu. Za namową Niny, girlsy pracującej w teatrze, Eugeniusz zaczyna uczęszczać na lekcje tańca i śpiewu, prowadzone przez starego aktora. Wkrótce Eugeniusz dostaje szansę debiutu na poznańskiej scenie. 16:20 SPÓR O HISTORIĘ - REFORMACJA Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W 1505 roku dwudziestodwuletni Marcin Luter wstąpił do zakonu augustianów, dwa lata później otrzymał święcenia kapłańskie. Trawił go jednak niepokój o własne zbawienie. Niepokój ustał, gdy doszedł do przekonania, że sama wiara usprawiedliwia człowieka. Jako wykładowca Pisma świętego rozwijał tę myśl w swoich wystąpieniach publicznych. Nadużycia związane z handlem odpustami pobudziły Lutra do działania. W 1517 roku swoje przemyślenia zawarł w 95 tezach, które przesłał swojemu przełożonemu zakonnemu oraz miejscowemu biskupowi i arcybiskupowi Magdeburga. W 1519 roku w czasie publicznej debaty w Lipsku zakwestionował nieomylność soborów oraz prymat papieża. Luter zerwał z Kościołem katolickim. Rozpoczął się proces nazywany dziś Reformacją. Powstały nowe wyznania chrześcijańskie, między innymi luteranizm i kalwinizm. W kim Luter znalazł sojuszników? Jak Reformacja zmieniła Europę? Goście: prof. Sławomir Kościelak Uniwersytet Gdański, prof. Adam Wielomski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. 17:00 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - BARWNY ŚWIAT Z TKANINY. ODC. 8 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. 17:30 HISTORIA POLSKI - ON WIERZYŁ W POLSKĘ Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1992 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Wykonawcy: Tadeusz Bobrowski, Stefan Czarnecki, Anna Bobrowska, Włodzimierz Rzeczycki, Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Marek Raczyński, Adam Ferency Film opowiada o życiu i śmierci Emila Fieldorfa "Nila", jednego z najwybitniejszych dowódców Armii Krajowej i przywódców ruchu oporu. Człowieka, którego stalinowskie UB uznało za najgroźniejszego przeciwnika Polski Ludowej i Związku Radzieckiego. Autorka programu przypomina fakty, przytacza relacje świadków oraz rodziny i wykorzystuje unikatowe dokumenty dotyczące procesu "Nila". 18:20 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM NARODOWE W LUBLINIE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Wzniesiony na wzgórzu Zamek Lubelski to jeden z symboli miasta. Był świadkiem ważnych wydarzeń. Tu podpisano akt unii polsko - litewskiej i tu formalnie narodziła się Rzeczpospolita Obojga Narodów. Zamek był w kolejnych wiekach przebudowywany. Zmieniało się także jego przeznaczenie. W latach 1831 - 1954 był wykorzystywany jako więzienie. Przez lata okupacji niemieckiej przeszło przez nie ponad 40 tysięcy osób. W latach 1944 - 1954 był najpierw więzieniem sowieckim, a następnie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, przez które przeszło około 32 000 ludzi, głównie żołnierzy polskich konspiracji niepodległościowych. W 1954 roku, w dziesiątą rocznicę powstania PRL władze komunistyczne zdecydowały, że główne uroczystości odbędą się w Lublinie na wzgórzu zamkowym. Zdecydowano więc o zamknięciu więzienia. Trzy lata później, w 1957 roku zamek został nową siedzibą muzeum. W maju 2020 roku placówka stała się Muzeum Narodowym. Dzisiaj zasoby lubelskiego muzeum należą do najbogatszych w Polsce i obejmują kolekcję dzieł sztuki polskiej i obcej, wyroby rzemiosła artystycznego, zabytki archeologiczne, militaria, i archiwalia. Średniowieczna Kaplica Trójcy Świętej, to unikat w skali międzynarodowej. Dwukondygnacyjna kaplica była częścią zamku wzniesionego przez Kazimierza Wielkiego. Jednak monarchą najbardziej związanym z zamkiem był Władysław Jagiełło i to na jego polecenie Andrzej ozdobił wnętrze kaplicy freskami. Ikonografię stosowaną w kopułowych cerkwiach dostosowano do zachodniej, gotyckiej architektury. Prace zakończono w 1418 roku. Freski, podczas przebudowy zamku na więzienie pokryto warstwą tynku. Ponownie ujrzały światło dzienne dopiero pod koniec XIX wieku. 18:50 PRASA DONOSI - BUDOWNICTWO W II RP Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska W okresie międzywojennym brak mieszkań najbardziej odczuwany był w dynamicznie rozwijających się miastach. W kolejnym odcinku serii "Prasa donosi" opowiemy, jak rząd i samorządy starały się rozwiązać ten problem. 19:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 12 Serial wojenny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Marek Gierszał, This Maag, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Maria Dębska, Beata Fido, Bartosz Szczerbiak odc. 12 Komendant granatowej policji domaga się łapówki. Za dziesięć tysięcy ma wypuścić wszystkich zatrzymanych. Ewka z Irką wpadają na pomysł jak zdobyć pieniądze. Tymczasem w pensjonacie Margarete spotyka się z Brennerem. Wymieniają wiedzę na temat samobójstwa Dietricha. Joachimowie wychodzą na wolność. Dziewczyny znajdują im tymczasowe schronienie. Gestapo urządza kocioł w domu Szczęsnych. Szukają Irki, Marysi, Kamila. Ewka wpada w pułapkę i zostaje aresztowana razem z matką Irki. Marysi udaje się znaleźć tymczasowe mieszkanie dla ojca i siostry. Zamieszkują u Celiny - matki chłopca, który pomógł Marysi ukryć się przed Niemcami podczas wpadki po wyjściu z getta. Matka Irki zostaje zwolniona z gestapo. Schulze chce ją wykorzystać jako przynętę. Dom Szczęsnych jest pod obserwacją. Witold rozpaczliwie próbuje wyciągnąć Ewkę z aresztu. Wszystko na próżno. Ewka odjeżdża wraz z transportem więźniów. 20:00 FESTIWAL KULTURY NARODOWEJ "PAMIĘĆ I TOŻSAMOŚĆ" - STUDIO FESTIWALOWE - DZIEŃ III Kameralne i studyjne (widowisko), 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Cyprian Ziąbski Druga edycja Festiwalu Kultury Narodowej "Pamięć i tożsamość" odbędzie się w dniach 22 lutego 1 marca 2022 roku. Na festiwal zgłoszono produkcje w kategoriach: Film i serial fabularny, Film i serial dokumentalny, Cykliczne programy o charakterze tożsamościowym, Teatr, Rekonstrukcja, Koncert i widowisko oraz Dla dzieci Polak mały. Przewidziane są dodatkowo dwie kategorie specjalne - Dziedzictwo bł. kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz Ojczyzna w nutach Chopina. Nowością tegorocznej edycji będzie konkurs Pitching FKN - przestrzeń, w której zewnętrzni twórcy filmów dokumentalnych będą mogli zaprezentować swoje projekty w fazie developmentu. Zwycięzca konkursu będzie nagrodzony możliwością współpracy z TVP przy realizacji projektu. Jeszcze jedną nowością będzie nagroda publiczności, którą zdobędzie pozycja festiwalowa o największej liczbie zdobytych głosów oddanych podczas trwania plebiscytu. 20:55 FUTBOL W ROSJI - TAJNA BROŃ KGB (SOVIET FOOTBALL THE UNTOLD STORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Nicolas Jallot Film dokumentalny o piłce nożnej w Związku Radzieckim i Rosji. Za czasów Stalina była instrumentem propagandy. Losy rozgrywek i samych piłkarzy były w rękach tajnej policji i wojska. Odkryto, że były prowadzone specjalne rejestry zaangażowanych w futbol. Do czasów zimnej wojny wiele tajemnic pozostanie trudnymi do odkrycia. Badania archiwów przez historyków oraz wywiady z weteranami futbolu oraz ich dziećmi pokażą jednak w pełni, w jakich warunkach odbywały się mecze, kto w nich grał, jakie mechanizmy funkcjonowały w klubach piłkarskich. Poznamy wiele mrocznych tajemnic historii rosyjskiego futbolu aż do czasów zimnej wojny i w okresie jej trwania. Jak się okazuje, sport z polityką i pieniędzmi zawsze szedł w parze. Ten film powstał z myślą o przedstawieniu perspektywy historycznej przed FIFA World Cup w Rosji latem 2018 roku. 21:55 GWIAZDY PRZEDWOJENNEGO KINA ALBO FILM DŹWIĘKOWY W II RP Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jacek Papis Zdjęcia: Jan Klima Ubrani we fraki muzycy Jazz Bandu zaczynają grać. Ich koncert stanowi muzyczny podkład i leitmotiv filmu. Eksperci przeprowadzają nas przez etapy rozwoju polskiego kina przedwojennego, koncentrując się na wybitnych osobowościach, gwiazdach aktorskich i reżyserskich. Materiał ilustrowany fotosami z epoki i fragmentami najstarszego zachowanego filmu polskiego "Pruska kultura". Małgorzata Hendrykowska opowiada jak odnalazła ten film w 2000 roku W etap kina niemego wprowadza nas Stanisław Janicki (W starym kinie). Kolejni eksperci przywołują sylwetki pierwszych rodzimych gwiazd filmowych - Jadwigi Smosarskiej, Eugeniusza Bodo, Adolfa Dymszy. Śledzimy ich kariery, przywołując najciekawsze fragmenty filmów z ich udziałem. Dowiadujemy się, jakim wyzwaniem było dla nich pojawienie się dźwięku w filmie, co prowadzi nas w stronę piosenki, która w przedwojennym polskim kinie stanowiła niemal nieodzowny element filmu (czego dowodem jest kariera Hanki Ordonówny). Dowiadujemy się jak postrzegane były ówczesne gwiazdy, jaki był ich status społeczny, jak wyglądało ich życie prywatne. Spośród aktorów tamtych czasów, dwoje zrobiło międzynarodową: Pola Negri, która grała m.in. w Hollywood oraz śpiewak Jan Kiepura. Opowiadamy o meandrach ich losów zawodowych i prywatnych. Życiorysy przedstawianych bohaterów miały jeden wspólny mianownik: ich świetnie zapowiadające się kariery przerwała wojna. Kto z nich odznaczył się bohaterstwem? Komu udało się przeżyć i dalej występować w filmach? Przy pomocy ekspertów próbujemy dokonać całościowej oceny przedwojennej kinematografii, rozważając popularną opinię, że przed wojną mieliśmy znakomitych aktorów, ale filmy nie dorastały do ich poziomu. Próbujemy zweryfikować to stwierdzenie, szukając w tamtych filmach ponadczasowych wartości. 22:55 IRLANDIA - DŁUGA DROGA DO POKOJU - ODC. 2. (IRELAND, A LONG ROAD TO PEACE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Emmanuel Hamon W kwietniu 1916 roku w Dublinie wybuchły bunty zorganizowane przez małe grupy uzbrojonych republikanów i nacjonalistów, które miały na celu wygnanie Brytyjczyków z Irlandii. To było Powstanie Wielkanocne, które dało początek Republice Irlandii i które stało się symbolem walki z brytyjską okupacją. Dziś broń wyszła już z użycia, a konflikt w Irlandii Północnej należy już do przeszłości. Proces pokojowy postępuje od 1998 roku i choć był niezwykle trudny, pomógł ludziom otworzyć się na racje drugiej strony. Ten dwuczęściowy dokument przybliża jeden z najważniejszych konfliktów końca XX. wieku. Pierwszy odcinek opowiada o meandrach irlandzkiej historii, przybliża losy bohaterów, którzy ukuli legendę tego narodu i stawili czoła najpotężniejszej armii kolonialnej na świecie. Drugi odcinek dotyczy porozumienia zawartego w Wielki Piątek w 1998 roku, które oficjalnie zakończyło konflikt. 00:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BYŁ 5 WRZEŚNIA... Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Na miejscu dzisiejszych poszukiwań pod miejscowością Kręgi w pobliżu Wyszkowa stoi pomnik. Zapisano na nim: Tu dnia 5 września 1939 roku poległ w obronie Ojczyzny, w walce z hitlerowskim najeźdźcą porucznik pilot Stefan Okrzeja". Rozmawialiśmy z mieszkańcami, sięgaliśmy do źródeł i okazuje się, że rzeczywiste miejsce upadku samolotu jest gdzieś... w miejscu, które na chwilę obecną nie zostało jeszcze dokładnie określone i zbadane. 01:15 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ZBRODNIA I KARA Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Film Bogusława Wołoszańskiego poświęcony procesowi norymberskiemu. Zdjęcia lotnicze zbombardowanego przez aliantów starego miasta i nowszych dzielnic; z gmachów publicznych w Norymberdze ocalał nienaruszony kompleks budynków sądu i więzienia. Wykorzystano nagrania z procesu zbrodniarzy niemieckich, kroniki nazistowskie, współczesne zdjęcia korytarzy i cel więzienia norymberskiego i Spandau.