TVP Kultura Środa, 23.02.2022 08:20 DO DZIEŁA Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Rybicki Scenariusz: Justyna Melonowska Wykonawcy: Justyna Melonowska (prowadząca) Prostota. Temat rozmowy nawiązuje do stoicyzmu i dziedzictwa stoickiego w cywilizacji zachodniej. Zaprezentowana też zostanie problematyka "reguły" benedyktyńskiej jako klucza do prostego życia. Również problematyka uważności (mindfulness) i tzw. "slow life". Podstawą do dyskusji będą książki: Marka Aureliusza "Rozmyślania". Seneki "Myśli". Epikteta "Wybrane diatryby i Encheiridion", Pawła Mielcarka "Prosta droga", N. Diat ' a "Wielkie szczęście. Życie mnichów. Opowieść". Rozmówcą Justyny Melonowskiej będzie dr Paweł Milcarek. 08:50 VIDEOFAN - PORTRETY: DANIEL RYCHARSKI Felieton, 15 min, Polska, 2016 W programie portret Daniela Rycharskiego, artysty tworzącego w przestrzeni wiejskiej. 09:10 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - WŁADYSŁAW PODKOWIŃSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2019 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Kama Guzik "Szał" to jedno z najbardziej zagadkowych dzieł polskiego symbolizmu. Jego pierwszym prezentacjom towarzyszyły duże emocje. Część widzów czuła oburzenie, pytała o granicę dobrego smaku, o różnice pomiędzy sztuką i pornografią. Atmosferę skandalu wzmógł gest samego artysty, który pociął obraz nożem. Do dziś, do końca nie jest jasne, dlaczego to zrobił, jak i to, kim jest przedstawiona na obrazie naga kobieta. O obrazie Władysława Podkowińskiego opowie Kama Guzik. 09:25 EROICA Nowela I: SCHERZO ALLA POLACCA Nowela II: OSTINATO - LUGUBRE Dramat wojenny, 80 min, Polska 1957 Reżyseria: Andrzej Munk Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Jan Krenz Występują: Edward Dziewoński, Barbara Połomska, Ignacy Machowski, Leon Niemczyk, Kazimierz Opaliński, Kazimierz Rudzki, Henryk Bąk, Mariusz Dmochowski, Roman Kłosowski, Bogumił Kobiela, Józef Kostecki, Tadeusz Łomnicki, Józef Nowak, Wojciech Siemion Jedno z czołowych osiągnięć "szkoły polskiej", będące swoistym rozrachunkiem z mitologizowaniem wojennej przeszłości. Na VIII MFF w Mar del Plata w 1959 r. "Eroica" otrzymała III Nagrodę (za najlepszy film, najlepszy scenariusz i nagrodę FIPRESCI), a wcześniej, w 1958 r. "Syrenę Warszawską" Polskiej Kroniki Filmowej. Film należy do rzadko spotykanego gatunku - składa się z dwóch luźno ze sobą związanych tematycznie nowel. Część pierwsza opowiada o warszawskim cwaniaku, który przypadkowo wciągnięty w Powstanie Warszawskie zdobywa się na czyn bohaterski, choć właściwie niepotrzebny. Gdy wybucha powstanie, Dzidziuś Górkiewicz w popłochu opuszcza stolicę. Jest dobrze zarabiającym handlarzem i nie ma ochoty ginąć. Dociera do żony w Zalesiu. Żona Dzidziusia roztacza przed nim perspektywy spokojnego życia. Tymczasem Górkiewicz ruszony porywem patriotyzmu w ostatniej chwili postanawia wrócić do walczącej Warszawy. Akcja drugiego opowiadania rozgrywa się w niemieckim oflagu i po raz pierwszy przedstawiono w niej życie polskich oficerów w obozie jenieckim w czasie ostatniej wojny. Do legendy urasta tu ucieczka por. Zawistowskiego. Tylko najbardziej wtajemniczeni wiedzą, że cały czas jest on w obozie - ukryty w przewodzie wentylacyjnym. Mimo starań i opieki kolegów bohater umiera - z zimna i samotności. A wszystko po to, by zachować legendę, która podtrzymywała na duchu wszystkich stłoczonych w obozie żołnierzy. "Eroica" to nie pierwszy przykład współpracy scenarzysty Jerzego Stefana Stawińskiego i reżysera Andrzeja Munka. Wcześniej zrealizowali film "Człowiek na torach". Po wielu samodzielnych sukcesach - Stawiński jest m.in autorem scenariusza do filmu "Kanał", a Munk zdobył wiele nagród w dziedzinie filmu dokumentalnego - ich drogi spotkały się w "Eroice". W filmie tym swoją uwagę skupili na temacie bohaterstwa. W obu nowelach przedstawili bohaterstwo, które właściwie nie przyniosło żadnego konkretnego sukcesu, ale od niego ważniejsze dla autorów stały się pobudki psychiczne kierujące postępowaniem ludzi w trudnych momentach. W ten sposób przedstawili różnorodność charakterów, bogactwo ludzkich typów - studium psychologiczne bohaterów. Film prawie całkowicie zrealizowany został w plenerach, głównie w Warszawie, w Bukowinie i na Śląsku. Jest to także pierwszy polski film szerokoekranowy. 11:00 KRÓLOWA BONA - ODC. 11 Serial historyczny, biograficzny, 49 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Jerzy Zelnik, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Maria Kowalik, Jerzy Kamas, Piotr Fronczewski, Jerzy Trela, Stanisław Ptak, Wieńczysław Gliński, Edmund Fetting, Marek Kondrat, Mariusz Benoit, Wojciech Alaborski, Ewa Milde W 1553 roku dochodzi do zaślubin Zygmunta Augusta z Katarzyną, córką Ferdynanda Habsburga. Król pokłada w tym małżeństwie wielkie nadzieje na zapewnienie ciągłości dynastii Jagiellonów. Ciąża młodej królowej okazuje się jednak mistyfikacją. Katarzyna jest chora na epilepsję i bezpłodna, tak jak jej siostra. Bona, pozbawiona nadziei na wnuka i już zmęczona walką z synem, postanawia, za namową swego doradcy Pappacody i dwórki Mariny, odwiedzić rodzinne Bari. Zygmunt nie stawia przeszkód, nie zgadza się jednak na wywiezienie skarbca, posagu i aktów nadania. Zadawniony konflikt między matką a synem wybucha z nową siłą. 12:05 KRÓLOWA BONA - ODC. 12 Serial historyczny, biograficzny, 47 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Irena Karel, Jerzy Fedorowicz, Andrzej Balcerzak, Stanisław Igar, Jan Ciecierski, Maciej Grzybowski, Jan Pyjar, Stefan Paska, Tomasz Biernawski Wbrew woli syna i Rady Królewskiej Bona wywozi z Polski skarbiec. Próby zatrzymania taboru nie udają się wskutek tchórzostwa nadgranicznej szlachty. Bona przebywa w Bari, ale czuje się tam obco. Powodowana tęsknotą i chęcią działania snuje plany powrotu na Mazowsze, może nawet na Wawel. Do realizacji tych zamierzeń nie chcą dopuścić Habsburgowie. Ograbiona ze wszystkiego królowa zostaje otruta przez swego doradcę Pappacodę, tajnego agenta Habsburgów. 13:30 NORMALNY AUTYSTYCZNY FILM (NORMAL AUTISTIC FILM) Film dokumentalny, 87 min, Czechy, 2016 Reżyseria: Miroslav Janek Scenariusz: Miroslav Janek Zdjęcia: Miroslav Janek Boharowie filmu to pięcioro niezwykłych młodych ludzi dotkniętych zespołem Aspergera. Film, kręcony przez dwa lata, jest intymnym portret społecznej inności, udowadnia, że zespół Aspergera to nie tyle choroba, co odmienny sposób postrzegania świata. Luk ma charakterystyczne poczucie humoru, kocha filmy i pisze scenariusze. Denis to wirtuoz fortepianu, który jest w stanie zagrać najtrudniejsze klasyczne utwory (jego interpretacje Chopina, Vivaldiego, Beethovena i Dvoraka pojawiają się w ścieżce dźwiękowej filmu). Jest przy tym niezwykle inteligentny i oczytany. Uwielbia "Małego Księcia", którego za każdym razem odczytuje na nowo. Depresyjna nastolatka Majda kocha rap, za pomocą którego wyrzuca z siebie nienawiść, którą czuje do samej siebie, rodziców i świata. Jej śmiałe teksty opisują otaczający świat z rozbrajającą szczerością. Dwunastoletnia Marjamka doskonale zna angielski i bez problemu potrafi opowiadać w tym języku długie historie, a jej młodszy brat Ahmed jest z kolei niezwykle przyjacielski. Pięcioro niezwykłych młodych ludzi dotkniętych zespołem Aspergera, których społeczeństwo określa mianem "aspergerowców". Kręcony przez dwa lata intymny portret społecznej inności pokazuje prawdziwe oblicze bohaterów oraz ich relacje z rzeczywistością. Unaocznia to, co sytuuje ich poza granicami społecznej normalności, zachęcając do refleksji, czym tak naprawdę jest pojęcie zdrowia psychicznego. Udowadnia, że zespół Aspergera to nie tyle choroba, co odmienny sposób postrzegania świata. Ta poetycka przypowieść o pięknie bycia innym skłania do podjęcia próby zrozumienia fascynującego świata ludzi z zespołem Aspergera i ich sposobu myślenia. 15:15 KAPITAN Z "ORIONA" Film obyczajowy, 90 min, Polska, 1977 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Zbigniew Pietrzkiewicz Występują: Wiesław Zanowicz (kapitan), Wojciech Kostecki (pierwszy oficer "Szturman"), Stanisław Michalski (Nowaczyk, chief na "Orionie"), Jerzy Rogalski (praktykant), Lech Grzmociński (bosman), Stanisław Iżyłowski, Florian Staniewski, Józef Osławski (rybak), Marek Nowakowski (radiooperator), Józef Fryźlewicz (dyrektor przedsiębiorstwa), Zbigniew Gawroński, Tadeusz Gwiazdowski (krawiec), Juliusz Lisowski (szyper), Adam Trela, załoga statku S/T "Tyśmienica" Prymus szkoły morskiej o niedużym stażu zostaje mianowany kapitanem statku rybackiego. Doświadczona załoga "Oriona" ostentacyjnie demonstruje swoją niechęć do nowego przełożonego. Konflikt potęguje "pech" kapitana - statek nie łowi ryb nawet na najlepszych łowiskach. Dopiero wykrycie przez dowódcę przyczyny, polegającej na awarii jednego z urządzeń, rehabilituje go w oczach załogi. 17:00 GENERAŁ (THE GENERAL) Film komediowy, 76 min, USA, 1926 Reżyseria: Buster Keaton, Clyde Bruckman Zdjęcia: Devereaux Jennings, Bert Haines Muzyka: William P. Perry Aktorzy: Buster Keaton, Marion Mack, Richard Allen, Glen Cavender Zwariowana burleska, wyśmiewająca napuszony styl opowieści o wojnie oraz pokazująca wspaniałą walkę człowieka z przeciwnym mu zmechanizowanym światem. Fabuła filmu została oparta na prawdziwym zdarzeniu z czasów wojny secesyjnej. Jest to historia człowieka, który dokonał bohaterskich czynów, by odzyskać porwaną przez wroga lokomotywę "Generał". Filmowy bohater, Johnnie Gray, naprawdę nazywał się William Fuller. Akcja rozpoczyna się w roku 1863. Bohater, Johnnie Gray, jest mieszkańcem Południa i maszynistą kolejowym prowadzącym lokomotywę "Generał". Chce wziąć udział w wojnie, ale nie zostaje przyjęty do wojska, gdyż jego zawód jest przydatny dla zaplecza. Jednak jego narzeczona Marty traktuje go jak tchórza, gdyż narzeczony nie walczy na froncie. Pewnego dnia pociąg Johnniego, w którym przypadkowo znajduje się Mary, porywają dywersanci z Północy. Bohater rzuca się w pogoń za swoją lokomotywą. 22:55 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - MICHEL LEGRAND, NIECH GRA MUZYKA (MICHEL LEGRAND, LET THE MUSIC PLAY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Gregory Monro Dokumentalny portret Michela Legranda, kompozytora teatralnego i filmowego, który napisał muzykę do takich dzieł jak "Sprawa Thomasa Crowna", "Kobieta jest kobietą" czy legendarnych "Parasolek z Cherbourga". 24:00 JAZZ - STAŃKO W FABRYCE TRZCINY Koncert, 44 min, Polska, 2004 Autor: Magdalena Łazarkiewicz Wykonawcy: Tomasz Stańko, Louis Sclavis, Ralph Towner, John Taylor Relacja z koncertów, które odbywały się w ramach pierwszej edycji Festiwalu Tomasza Stańki, na którym pezentowano twórczość tego wybitnego polskiego muzyka jazzowego o światowej renomie. Festiwal odbywał się w niezwykłej scenerii praskich budowli sakralnych i jest pierwszą tego typu inicjatywą na polskiej scenie kulturalnej. W programie fragmenty koncertów wybitnych muzyków zaproszonych przez Tomasza Stańkę do udziału w festiwalu. W Fabryce Trzciny wystąpili: saksofonista Louisa Sclavisa, Tim Berne, wybitny gitarzysta Ralph Towner oraz trio angielskiego pianisty Johna Taylora. 01:00 LEKKIE OBYCZAJE - HONOROWY OBYWATEL (EL CIUDADANO ILUSTRE) Film komediowy, 112 min, Argentyna/Hiszpania 2016 Reżyseria: Gaston Dupart, Mariano Cohn Scenariusz: Andres Dupart Aktorzy: Oscar Martinez, Dady Brieva, Andrea Frigerio, Nora Navas, Manuel Vicente, Marcelo D’Andrea, Belen Chavanne, Gustavo Garzon Laureat Literackiej Nagrody Nobla, pisarz Daniel Mantovani mieszka od kilkudziesięciu lat w Europie, w Hiszpanii. Choć do tej pory odrzucał wszystkie prestiżowe wyróżnienia na całym świecie, teraz przyjmuje zaproszenie do swego rodzinnego miasta w Argentynie, by odebrać medal Honorowego Obywatela Miasta. Mantovani wraca po latach do miejsca, które łączy się z rozmaitymi wspomnieniami i stało się inspiracją dla większości jego powieści, a bohaterami są właśnie mieszkańcy. Okazuje się, że przyjęcie zaproszenia w rodzinne strony, było najgorszą rzeczą, jaką pisarz mógł zrobić w całym swoim życiu. Za rolę pisarza Mantovaniego, Oscar Martinez zdobył w 2016 roku nagrodę dla najlepszego aktora na festiwalu w Wenecji. 03:05 KINO NOCNE - JAK NARKOTYK Dramat psychologiczno - obyczajowy, 135 min, Polska 1999 Scenariusz i reżyseria: Barbara Sass Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Magdalena Cielecka, Bartosz Opania, Teresa Budzisz - Krzyżanowska, Ola Tokarska, Krzysztof Pieczyński, Igor Przegrodzki, Mariusz Bonaszewski, Krzysztof Globisz, Jerry Flynn i inni "Jak narkotyk" to film o miłości i samotności, o życiu i umieraniu, o twórczości i moralności, o tęsknocie i niespełnieniu. W losach Anny krytycy doszukiwali się odniesień do rzeczywistych osób i zdarzeń, zwłaszcza do biografii również ciężko chorej na serce, zmarłej w wieku 32 lat poetki Haliny Poświatowskiej. Reżyserka zapewniała jednak, że Anna nie ma jednego, konkretnego pierwowzoru: "Jest raczej wypadkową różnych życiorysów i moich obserwacji i jak każda z moich bohaterek jest też w pewnym sensie mną, ma pewne moje cechy i doświadczenia" - mówiła w wywiadach. Wykorzystane w filmie wiersze wyszły spod pióra poetki Anny Piwkowskiej. Zdjęcia do filmu kręcono w Warszawie, Kłodzku, Trójmieście i Londynie, a główną rolę zagrała Magdalena Cielecka, która zadebiutowała na ekranie we wcześniejszym filmie Barbary Sass, "Pokuszenie". Akcja filmu rozpoczyna się w roku 1980 i obejmuje kilka lat z życia bohaterki. Anna, 18 - latka z małego miasteczka, początkująca poetka, dowiaduje się, że jest ciężko chora na serce. Lekarze dają jej 2 - 3 lata życia. Wrażliwa z natury dziewczyna zaczyna reagować na wszystko jeszcze bardziej emocjonalnie. Gdy mija pierwszy szok, Anna łapczywie rzuca się na życie, krótki czas, jaki jej pozostał, stara się przeżyć jak najpełniej, jak najgłębiej, jak najprawdziwiej. Musi się śpieszyć, dlatego popełnia wiele błędów, potrafi być okrutna i egoistyczna, ranić nawet najbliższych. Ale najbardziej rani siebie. W sanatorium, do którego jedzie w oczekiwaniu na operację, poznaje niewiele starszego od siebie Piotra, studenta gdańskiej ASP. Zakochuje się w nim i po krótkiej znajomości postanawia poślubić. Chłopak próbuje delikatnie wyperswadować jej ten pomysł, lecz Anna rozwiewa jego obawy. Po uroczystości Piotr wraca do Gdańska, obiecuje regularnie odwiedzać młodą żonę. Na wieść, że wyrażono zgodę na jej operację w Londynie, Anna jedzie do Gdańska, by podzielić się z mężem tą radosną nowiną. Z przerażeniem dowiaduje się, że Piotr popełnił samobójstwo: był schizofrenikiem, nie powinien opuszczać szpitala. Anna długo rozpacza po jego śmierci, traci wiarę w Boga, w sens istnienia. Pisze wciąż nowe wiersze, ale wątpi, by były coś warte. Dzięki staraniom matki i niewidomego redaktora Jacka, którego Anna kiedyś poznała, jedna z gazet publikuje jej wiersze. Wkrótce dziewczyna ma pierwszy wieczór autorski, ale publiczność bardzo różnie odbiera jej twórczość. Jacek przekonuje ją jednak, że "pisanie jest jak narkotyk", nie da się go odstawić z dnia na dzień. Trzeba wciąż próbować. Anna wyjeżdża do Londynu, na przystani żegna ją zakochany Jacek. Po udanej operacji dziewczyna odzyskuje energię i radość. Pierwszy, opublikowany w Polsce tomik wierszy wprawia ją w euforię. Anna wdaje się w romans z jednym z lekarzy, myśli o pozostaniu w Anglii na stałe i informuje o tym Jacka. Kiedy jednak Gordon ją porzuca, a w Polsce zostaje ogłoszony stan wojenny, Anna - pod naciskiem kuzynów, którzy ją gościli - wraca do Polski. Rozpoczyna studia na wydziale filozofii, jak szalona tworzy nowe wiersze, dostaje mieszkanie w Domu Literata. Zachłannie rzuca się też w nowe związki z mężczyznami. Zyskuje środowiskową sławę, ale wciąż nie może trafić na wielką miłość. Głód wrażeń, chęć upewnienia się, czy jest zdrowa, sprawiają, że zaczyna palić, nie odmawia sobie alkoholu. Odrzucona przez kolejnego kochanka, Jurka, bardzo podobnego zewnętrznie do Piotra, ale zimnego i cynicznego, bezskutecznie próbuje odzyskać uczucie Jacka. Tymczasem bóle serca wracają, konieczna jest druga operacja.