TVP Dokument Poniedziałek, 28.02.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PIASTUN ŻELAZNEJ ŻABY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Tym razem wyruszyliśmy na Polesie. Poleskie bagna i torfowiska są świetnym lęgowiskiem dla żółwia błotnego. Stanowią jedno z większych skupisk tego gada w Europie, jedynego żółwia żyjącego w Polsce. Na przełomie maja i czerwca samice wędrują w poszukiwaniu nasłonecznionych, suchych miejsc. Jaja o delikatnej wapiennej osłonce składają na lądzie, w wilgotnej ziemi. Samice przez kilka godzin kopią jamy, do których składają jaja. Skrzętnie tylnymi łapami maskują wejście do jam i wracają do wody. Wylęg młodych następuje w sierpniu, a może trwać nawet do początku października. Do tego czasu gniazda żółwi są pilnie strzeżone przez naszego gościa w programie, Andrzeja Różyckiego z Poleskiego Parku Narodowego. Razem z nim będziemy świadkami narodzin nowego pokolenia żółwi błotnych w Poleskim Parku Narodowym. Jeżeli będzie ciepło, żółwiki opuszczą jamy i pójdą do najbliższej wody. Jeżeli będzie zimno, maluchy pozostaną w jamie aż do wiosny. Dorosłe żółwie zimują zagrzebane w mule na dnie zbiorników wodnych. 06:35 DZIKA POLSKA - GDY NAŁOŻĘ POROŻE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Jesienny las jest areną godów jeleniowatych. Nadszedł wrzesień, a wraz z nim jedno z najpiękniejszych zjawisk w polskiej przyrodzie - rykowisko. To szczególny okres nie tylko dla jeleni, ale także dla miłośnika przyrody. Czas, który bardzo mocno zapada w pamięć. I właśnie ten moment z życia jeleni pokazany jest w tym odcinku. Rykowisko jeleni uznawane jest za jeden z najwspanialszych akordów jesiennych puszcz i lasów. Samce zaczynają swój wyjątkowo głośny koncert tuż przed zachodem słońca, a kończą o świcie. Najsilniejsze byki gromadzą wokół siebie stada łań, a następnie bronią je przed zakusami innych byków. Jeśli dojdzie do spotkania dwóch równorzędnych samców, często kończy się ono zaciekłą walką. 07:05 KTO CHCE ZOSTAĆ ASTRONAUTĄ? - ODC. 4 (ASTRONAUTS TOUGHETS JOB IN THE UNIVERSE) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Tom Coveney Czwarta część to kolejne zmagania ze szkoleniem na astronautę i egzaminami do zdania. W tym odcinku rywalizacja zaostrza się, kandydaci na astronautów są celowo pozbawieni tlenu, aby zobaczyć, czy mogą rozpoznać oznaki niedotlenienia, krytyczne dla astronauty na spacerze kosmicznym. Ich zdolność do wytrzymania silnych przeciążeń podróży kosmicznej jest testowana w wirówce dla ludzi. Ich umiejętności komunikacyjne są weryfikowane w specjalnych testach, a zdolność do zaimponowania Chrisowi i współpracownikom w zakresach posiadanej specjalistycznej wiedzy kosmicznej. 08:10 ALERGIE WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA (ALLERGIES: MODERN LIFE AND ME) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Rebecca Harrison Film dokumentalny BBC. Alergie rosną i osiągają rozmiary epidemii, ale co ciekawe tylko w świecie zachodnim. Profesor Graham Rook uważa, że zmiany, które wprowadziliśmy w naszym środowisku, wpływają na nasz mikrobiom - bakterie, które żyją w każdym z nas i na nas - i że ma to wpływ na nasz układ odpornościowy. Ten dokument pokaże życie dwóch zwykłych rodzin, aby sprawdzić, czy teoria sprawdza się w realnym świecie. Od zakupów żywności po sposób, w jaki myje się ręce - czy eksperyment pozwoli wyjaśnić, dlaczego nasilają się alergie? 09:15 KRAINY NIEZWYKŁYCH PRZEOBRAŻEŃ - ODC. 1 NOWA ANGLIA (SEASONAL WONDERLANDS. NEW ENGLAND) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Paul Bradshaw Serial BBC Worldwide prezentujący zjawiska transformacji przyrody w czasie zmieniających się pór roku, najwspanialsze zjawiska, przepiękne zdjęcia. Na Ziemi zachodzą nieustanne przeobrażenia. W kolejnych latach następujące po sobie pory roku przynoszą zmiany w przyrodzie. W naszych filmach przyjrzymy się trzem wyjątkowo niezwykłym przemianom. W niektórych miejscach naszej planety są one tak znaczne, że można je dostrzec z przestrzeni kosmicznej. Archipelag Svalbard. W ciągu kilku tygodni skute lodem pustkowie zaczyna tętnić życiem. Delta Okavango w Afryce. Pustynia przeobraża się tu w magiczny wodny świat. Lasy Nowej Anglii eksplodują feerią niezwykłych barw. W tych błyskawicznie zmieniających się krajobrazach życie rozwija się w niebywale pomysłowy, często zaskakujący sposób. Nowa Anglia. Region najbardziej wielobarwnych lasów Ameryki. Obejmuje sześć stanów: Od Maine na północy po Connecticut na południu. 17 miliardów drzew, głównie klonów i dębów, znajduje się jakby w stanie zawieszenia. Wśród nich wiele zwierząt zamieszkujących Nową Anglię jeszcze nie wybudziło się ze snu zimowego. Najwyższe ssaki Ameryki nie przesypiają zimy. Wraz ze wzrostem temperatury w drzewach zaczyna krążyć woda, która rozprowadza węglowodany zmagazynowane w drewnie. Ta płynna energia to siła napędowa dla całego lasu. Jest tak bogata w cukier, że służy do wyrobu syropu klonowego. Na całym obszarze Nowej Anglii goszczą ptasi przybysze z Meksyku. Łosie to zwierzęta o najdłuższych nogach w Ameryce Północnej. Bobry z Nowej Anglii powalają miliony drzew rocznie. Zobaczymy tę cudowną krainę na przestrzeni wszystkich pór roku. 10:20 BEN I JAMES NA PUSTYNI - ODC. 1 (BEN AND JAMES VERSUS THE ARABIAN DESERT) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: David Harrison Poszukiwacz przygód Ben Fogle i były brytyjski olimpijczyk James Cracknell podróżują po najbardziej niegościnnych miejscach na Ziemi i podejmują największe wyzwanie: być pierwszymi mieszkańcami Zachodu, którzy samotnie i bez przewodnika pokonają Pustynię Arabską. Jest to obszar większy niż Francja, Belgia i Holandia razem wzięte, z górami piasku o wysokości wieży Eiffla, gdzie temperatury w ciągu dnia osiągają 40 stopni Celsjusza. 11:15 RODZINNA OPOWIEŚĆ O SADZIE Reportaż, 17 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jadwiga Wileńska Zdjęcia: Adam Kaczanowski Historia państwa Krzywickich - rodziny, która od czterech pokoleń mieszka w Topoli Królewskiej. Wszyscy zajmują się rolnictwem i sadownictwem. Kolejne pokolenia przekazują sobie tradycje rolnicze i społecznikowskie. Są przykładem i wzorem dla sąsiadów. Bohaterem reportażu jest pan Marek Krzywicki - obecny gospodarz Topoli Królewskiej. Dzięki swojemu wykształceniu i pasji, nadal tę rodową spuściznę rozwija i unowocześnia. Kontynuuje też tradycje społecznikowskie. Działa w Banku Spółdzielczym w Łęczycy, pomaga rolnikom. 11:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 8 ("HISTORIE WILEŃSKIE") Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Alicja i Ryszard Eliakasowie są chyba najmniej stereotypowymi Polakami na Litwie. W niedużej wsi na Wileńszczyźnie założyli Centrum Rozwoju Osobistego o baśniowej nazwie "Ziemia ważek". Uczą tu medytacji, gry na gongach, organizują koncerty, prowadzą muzykoterapię. Eliakasowie czerpią inspirację zarówno z kultur Wschodu, jak i Zachodu - po to, by odwiedzający "Ziemię ważek" człowiek, sam znalazł odpowiedź na pytanie, kim jest i co tak naprawdę jest w jego życiu najważniejsze. 12:15 ZŁOTE ŁANY - ODC. 7 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Muzyka: Bartosz Straburzyński Konsultacja językowa i narracja: prof. Jan Miodek W Złotych Łanach wielkie rolnicze święto - dożynki. Ksiądz proboszcz święci wieńce dożynkowe, a także nowy hydrant, bo wieś wzbogaciła się o wodociąg właśnie oddany do użytku. Gospodarze uczestniczący w uroczystości rozmawiają o efektach swojej pracy. Pan Franciszek uważa, że plony nie były najlepsze, ale mogły być gorsze. Irek jest zadowolony: wszystko wskazuje na to, że wreszcie wykaraska się z długów. Pan Marian zauważa, że pogoda była fatalna i wielu rolników poniesie straty. On radzi sobie tylko dlatego, że jeździ do Niemiec i tam dorabia. Bez tego nie byłby w stanie utrzymać rodziny. Atrakcją dożynek jest loteria i występ siłacza. Właśnie z tego powodu na zabawie zjawił się też Jan "wróżący ze stołu". Chce się przekonać, czy wyczyny siłacza są wynikiem magii, czy też raczej sprytu. Pani Wanda stroi się, by pójść na dożynki, kiedy przyjeżdża jej zięć. Rozmawiają o Irku. Matka jak zawsze martwi się, że chłopak nie może znaleźć sobie żony, zięć pociesza ją jednak, że być może już znalazł sobie dziewczynę na trwającej od jakiegoś czasu zabawie. Do pana Franciszka przyjeżdżają zaprzyjaźnieni letnicy. Zainstalowali grill nad jeziorem. Rozmawiają z gospodarzem o opłacalności uprawy ziemniaków i o sprzedaży gospodarstwa, na które pan Franciszek od dawna ma kupca. U Wełpów jeszcze nie wszystkie plony zwieziono z pól. Pozostała do skoszenia gryka. W jej sprzęcie pomaga gospodarzowi pan Kałczar. Tymczasem żony obu rozmawiają o życiu, drożyźnie, kłopotach i zadłużeniu w miejscowym sklepie. W świetlicy trwają przygotowania do wesela. Pan Marian wydaje za mąż jedyną córkę. 12:45 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 5 Telenowela dokumentalna, 23 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Zdjęcia: Józef Szymura Opracowanie muzyczne: Grzegorz Martecki Dzieci odwiedzają plan serialu telewizyjnego "Na dobre i na złe". Marzą, by spotkać jakąś gwiazdę. Oczywiście udaje się to. Spotykają m.in. Małgorzatę Foremniak. Marta jest w swoim żywiole. Próbuje zastąpić w pracy reżysera Macieja Dejczera. Na planie filmowym jeden z bohaterów wraca z więzienia i przyjaciele witają go ogromnym tortem. Okazuje się, że właśnie tort wzbudza największe zainteresowanie przedszkolaków. Bardzo pragną zjeść choćby maleńki kawałek. Julka natomiast nie lubi jeść. Mama, która bezskutecznie próbuje skłonić ją do zjedzenia rosołu, ma z dziewczynką - niejadkiem ciągłe kłopoty. Julka z opóźnieniem pójdzie do przedszkola, bo dopiero teraz skończyła trzy lata. Przedszkolaki po wycieczce pałaszują obiad. Bardzo smakuje im szpinak. Potem czeka je wielka atrakcja. Składa im wizytę aktorka Laura Łącz i przedstawia inscenizację "Rośnij zdrowo". Gra rolę zupy pomidorowej. Jest to okazja, by dzieciaki opowiedziały co lubią jeść, a czego nie i dlaczego. Adaś ciągle liczy. Tym razem robi to w kuchni: liczy kotlety - po rosyjsku i angielsku. Emre wypowiada pierwsze polskie słowo. Jego mama także uczy się polskiego. 13:10 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 6 Telenowela dokumentalna, 23 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Zdjęcia: Józef Szymura Opracowanie muzyczne: Grzegorz Martecki Mała Julka idzie do przedszkola, pierwszy raz rozstaje się z rodziną. Jej mama najbardziej obawia się, że dziewczynka nie będzie tam chciała jeść. Dziewczynki z grupy starszaków udają, że robią zakupy w supermarkecie. Okropnie denerwują się na kasjerkę. W końcu wybucha potworna awantura. Na szczęście to tylko zabawa i wszystko kończy się dobrze. Zaczął się remont łazienki należącej do grupy średniaków. Chłopcy z ciekawością obserwują, co robią robotnicy i chwalą się swoimi ojcami. Jest wśród nich Michał, którego ojciec pracuje na różnych budowach i chłopiec rzadko go widuje. Arek ma tatę na co dzień i bardzo lubi się z nim siłować. Marta wcale nie zna swojego ojca. Ale jej mama właśnie zdecydowała się powiedzieć córce, kim jest i gdzie mieszka jej tata. Dziewczynka dowiaduje się o tym podczas spaceru, w parku. Maciuś z grupy maluchów ma całą liczną rodzinę. Jego dziadek John wiele lat temu przyjechał do Polski z Ugandy. Lubi przebywać z wnukiem i prowadzić z nim ciekawe rozmowy, jak ta, która właśnie odbywa się podczas wspólnego grabienia liści na działce. 13:45 ŻYCIE W BŁĘKICIE (LIFE IN THE BLUE) Film dokumentalny, 48 min, Republika Południowej Afryki, 2016 Reżyseria: Rafa Herrero Massieu Film dokumentalny, który zabierze widzów w niezwykłą podróż w błękit mórz i oceanów. Fascynujący podwodny świat oraz różnorodność życia, jaką można tu znaleźć, urzeka i zachwyca. Większość akcji rozgrywa się w głębokim na dziesięć metrów pasie wody, tuż poniżej powierzchni. Wiele gatunków używa tej części wody do migracji i polowania. Inne zaś wyspecjalizowały się w genialnych sposobach na pozostanie w ukryciu tam, gdzie pozornie nie ma schronienia. Oceany czerpiące energię ze Słońca i ulegające Księżycowi nieustannie przekształcają lądy naszej planety. Olbrzymie masy wody pokrywają 70 procent Ziemi i sięgają średnio do 4 tysięcy metrów głębokości. Ukryty pod powierzchnią świat w dużej mierze pozostaje niewidoczny. Wzdłuż wybrzeży Oceanu Atlantyckiego bujne podwodne ekosystemy zapewniają przestrzeń do rozmnażania i schronienia - z obfitym pożywieniem dla licznych gatunków. Środowiska te zasila Słońce - podstawowy żywioł całego życia morskiego. Na otwartym oceanie - w błękicie - znajduje się dom licznej rozmaitości dużych i małych zwierząt. Większość tutejszego życia koncentruje się w bogatym w pożywne składniki pasie wody, pobudzanym przez słońce, blisko 20 metrów pod powierzchnią. To, co się wydaje niezamieszkałą błękitną pustką, jest przestrzenią dla ogromnej różnorodności stworzeń. Niemniej, na otwartym oceanie życie jest brutalne. Nie ma tu za wielu kryjówek i trudniej znaleźć pokarm. Duże drapieżniki przepatrują wody w ciągłym poszukiwaniu pożywienia, wyłapując słabych i odłączonych od grupy. Tylko ci, którzy przystosują się do warunków, mają szansę na przetrwanie w wodnej, błękitnej dziczy. Przetrwanie w błękicie dalekich wód to nieustanne wyzwania. Słońce to ogromna siła, pobudzająca wszystkie przejawy życia na Ziemi. W oceanie energia uzyskana ze słońca przechodzi z jednego organizmu na drugi, tworząc różnorodne formy - w zależności od stopnia rozwoju. W błękitnej głębi wraki statków są jak oazy na pustyni: to idealne źródło pokarmu, kryjówki i ochrona. Dwa światy są rządzone własnymi, odrębnymi zasadami, ale połączone mocą silnych ciał niebieskich: Słońca i Księżyca. Pod wodą, od łowców po łowionych, od spektakularnych istot po najmniejsze żyjątka, od najbardziej skomplikowanych do najprostszych - przeznaczeniem wszystkich jest żyć i umierać w bezkresnym, błękitnym świecie. 14:45 GRZESIUK, CHŁOPAK Z FERAJNY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2006 Reżyseria: Mateusz Szlachtycz Scenariusz: Alex Kłoś Filmowy portret zmarłego w 1963 r. Stanisława Grzesiuka legendy Warszawy, pisarza i barda Czerniakowa, piewcy stołecznego folkloru, autora trzech autobiograficznych książek: "Pięć lat kacetu", "Boso, ale w ostrogach" i wydanej pośmiertnie "Na marginesie życia". Grzesiuk śpiewał głównie na ulicach Warszawy, grając na bandżoli, ale znany był w całej Polsce. Płyty z jego piosenkami, w nowych aranżacjach, ukazują się do dzisiaj (utwory te znalazły się m.in. w repertuarze grupy Szwagierkolaska). W filmie poświęconym Grzesiukowi dziennikarz Gazety Stołecznej Alex Kłoś pełni rolę narratora. W wędrówce śladami barda towarzyszy mu zaprzyjaźniony muzyk warszawski, Sylwester Kozera, śpiewający bandżolinista, szef Kapeli Czerniakowskiej. Przed kamerą przewijają się zespoły grające piosenki charakterystyczne dla warszawskiego folkloru, postaci ze świata kultury, członkowie rodziny Stanisława Grzesiuka i jego znajomi. W archiwalnych nagraniach pojawia się również sam bohater. Mówią o nim m.in.: Stanisław Wielanek, muzycy rockowi: Muniek Staszczyk i Andrzej Zeńczewski, reprezentanci współczesnej muzyki ulicy, raperzy: Vienio, Pele i Wujek Samo Zło. Filmowego portretu dopełniają fragmenty książek Stanisława Grzesiuka czytane przez Zdzisława Wardejna, a ilustrowane animowanymi kreskówkami. "Grzesiuk, chłopak z ferajny" to opowieść o człowieku, który całą duszą niepokorną i hardą, a przecież jakże romantyczną, kochał swe rodzinne miasto, które jest równorzędnym bohaterem tego filmu. 15:55 CO CZEKA WENECJĘ? (WHAT FUTURE FOR VENICE? / QUEL AVENIR POUR VENISE?) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Nadia Cleitman, Jacques Plaisant Film dokumentalny o sytuacji w Wenecji. W odstępie kilku miesięcy Wenecja przeżyła dwa dramaty, które rzuciły ją na kolana. 12 listopada 2019 roku na miasto Dożów uderza fenomen Aqua Alta o historycznym poziomie, powodując straszliwe zniszczenia. Kilka miesięcy później, wiosną 2020 roku, pandemia Covid - 19 zmusza władze do zamknięcia miasta, powodując nagłe i trwałe zatrzymanie turystyki masowej, od której miasto stało się gospodarczo uzależnione. Po tych dwóch poważnych tąpnięciach wenecjanie kwestionują przyszłość swojego miasta i są zmobilizowani bardziej niż kiedykolwiek, aby ocalić swój klejnot przed podnoszącymi się wodami, ale także wynaleźć nową formę turystyki, mniej inwazyjnej i bardziej zrównoważonej. Są konserwatorami, rzemieślnikami, rybakami, zarządcami dziedzictwa lub zawodowymi turystami i walczą o wymyślenie nowej przyszłości miasta Dożów. Od momentu powstania 1600 lat temu Serenissima zawsze była odporna i pragnie uczynić z tych wydarzeń szansę na odrodzenie się silniejszą. 16:55 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 4 LIECHTENSTEIN - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 4 LIECHTENSTEIN - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek czwarty to wycieczka do kraju Liechtenstein. Księstwo Liechtensteinu to niewielkie, alpejskie państwo w Europie Zachodniej, leżące pomiędzy Austrią i Szwajcarią, nad rzeką Ren. Liechtenstein jest jednym z dwóch współcześnie istniejących krajów podwójnie śródlądowych. Wiele tradycji w Liechtensteinie jest powiązanych ze zwyczajami innych państw niemieckojęzycznych. Ponieważ państwo jest bardzo niewielkie, nie powstały ludowe tradycje i zwyczaje charakterystyczne tylko dla Liechtensteinu. Wciśnięte między Austrię i Szwajcarię księstwo liczy 38 tysięcy mieszkańców i ledwie 160 kilometrów powierzchni. Większość ludzi mieszka w dolinach. W górach panują cisza i spokój. Dolina Hintervalorsch na wschodzie kraju przypomina idyllę na pocztówce sprzed wieku. Latem konie i krowy spędzają w Alpach trzy miesiące. 18:00 OLIMPIADA W TOKIO - CENA BEZPIECZEŃSTWA (TOKYO 2020 THE PRICE OF SECURITY / TOKIO 2020 - DER PREIS DER SICHERHEIT) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Patrick Hörl Film dokumentalny o przygotowaniach do olimpiady w Tokio. W dobie zagrożeń terrorystycznych i rosnącego ryzyka klęsk żywiołowych bezpieczeństwo staje się coraz większym wyzwaniem. Japonia zawsze była szczególnie podatna na zjawiska środowiskowe. Dlatego nieustannie pracuje nad rozwojem systemów reagowania kryzysowego opartych między innymi na systemach komputerowych. Te innowacje mają na celu zdobycie przez Tokio tytułu najbezpieczniejszego miasta świata na igrzyskach olimpijskich. Nowatorskie technologie zostały poddane prawdziwemu testowi skrajnych warunków podczas maratonu tokijskiego w lutym 2019 r. Jakie słabości wykazują systemy i jak można łączyć stały nadzór z prawami do prywatności jednostki? Śledzimy pracownika ochrony Yoshi, programistę zaawansowanych technologii Tanashi oraz biegaczkę hobby Christinę przed i podczas maratonu. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - RADŻASTAN. DZIEDZICTWO MAHARADŻÓW. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku podróż do Indii. Radżastan, "kraina królów", to największy stan Indii. Zyskał niepodległość w 1947 roku i liczy 68 milionów mieszkańców. Wspaniałe pałace Radżastanu, jego przepych i tradycje kuszą coraz liczniejszych podróżnych. Leżący w południowo - zachodnich Indiach Radżastan zawsze był wyjątkowy. To ziemia Radźputów - indyjskich klanów wojowniczcych, których męstwo i brawura przysparzały kłopotów kolejnym okupantom. Po odzyskaniu niepodległości, w przeciwieństwie do innych stanów nowej federacji, tutejsi maharadżowie zachowali swoje tytuły i mienie. Jednak olbrzymia część ludności Radżastanu żyje na granicy ubóstwa. 20:10 PREKURSOR Film dokumentalny, 18 min, Polska, 1988 Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Zdjęcia: Stefan Czyżewski Wykonawcy: Grażyna Ciopińska Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych, poświęcony profesorowi Marianowi Mazurowi i jego teorii charakterów. W okresie Polski Ludowej władze z podejrzliwością odnosiły się do cybernetyki, jej wybitnego przedstawiciela ośmieszano, a dorobek naukowy ignorowano. 20:35 LICZ Film dokumentalny, 5 min, Polska, 1988 Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Żart filmowy przyrównujący warszawski Pałac Kultury i Nauki do rakiety kosmicznej. 20:50 PO CAŁYM CIELE Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1999 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Zdjęcia: Jacek Łechtański, Andrzej Wojciechowski, Rafał Wróblewski Opowieść o działalności tajnego harcerstwa w Piotrkowie Trybunalskim w latach 50. Powstała tam organizacja "Mała Dywersja", młodzież w niej skupiona wypisywała na murach antykomunistyczne hasła, rozwieszała plakaty i transparenty. Trafili do więzienia, bo donos złożył kolega z sąsiedztwa. Większość ofiar żyje, a w kwietniu 1998 r. odbył się proces ich więziennych oprawców. 21:45 PIĘKNE LATA NIEWOLI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 1996 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Zdjęcia: Stanisław Szymański Janusz Nasfeter, jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów, wspomina zdarzenia ze swej młodości i lat dojrzałych. Opowiada o wydarzeniach okresu okupacji i lat powojennych, powraca do przeżyć, które stały się inspiracją jego twórczości. Reżyser opowiada także o wydarzeniach, które mogłyby być kanwą jego twórczości i filmu, jaki już nie powstanie. Jest to szczególny portret 72 - letniego, nieżyjącego dziś mężczyzny, którego życie przebiegało w latach zniewoleń Polski: niemieckiej okupacji 1939 - 1945 i radzieckiej hegemonii 1945 - 1989. 22:35 DZIWNY JEST TEN ŚWIAT - NORD - OST Reportaż, 28 min, Polska, 2002 Scenariusz: Waldemar Milewicz Prowadzący: Waldemar Milewicz Wykonawcy: Milena Kruszniewska, Waldemar Milewicz Moskiewski dramat - kilka dni napięcia, śmierć setek ludzi, łzy, pogrzeby, nienawiść, pragnienie zemsty, a jednocześnie setki pytań. Gdzie tkwi przyczyna dramatycznego czynu garstki Czeczeńców, chętnie określanych mianem terrorystów? Aby to zrozumieć, trzeba się cofnąć pamięcią do 1944 roku, a nawet kilka lat wcześniej, gdy tworzyło się państwo czeczeńskie. Państwo, na które zgody Moskwy nie było i nie ma. Pierwsza czeczeńska wojna: 1994 - 9 6, druga: 1999 - 2000, wcześniej podobne akcje w Budionnowsku i Pierwomajsku. Spróbujmy zrozumieć sytuacje ludzi zdesperowanych, poniewieranych, którym odmówiono godności, prawa do życia w spokoju tylko dlatego, że zamarzyła im się wolność od pogrążonej w chaosie, korupcji, bezprawiu i niegodziwości Rosji. Dramat na Dubrawce to tylko punkt wyjścia reportażu. 23:15 SAHARA, CZĘŚĆ 3, NIGER KRAJ NA BEZDROŻU (SAHARA, EPISODE 3, NIGER STUCK IN THE MIDDLE) Serial dokumentalny, 49 min, Niderlandy (Holandia), 2018 Reżyseria: David Kleijwegt Seria dokumentalna, opowiadająca o tym, co dzieje się w części świata sąsiadującej z Saharą. Przez wieki kolonizatorzy omijali to miejsce, bo największa piaszczysta pustynia na planecie była zbyt gorąca i zbyt nieprzenikniona. Teraz wydaje się, że Europa przesunęła swoją południową granicę na Saharę, aby zatrzymać migrację i walczyć z terroryzmem. Co mieszkańcy Sahary myślą o tej ingerencji? Reporter Bram Vermeulen przemierza pustynię z zachodu na wschód, od Oceanu Atlantyckiego do Morza Czerwonego. W części trzeciej - Niger. Nasz bohater będzie musiał poradzić sobie z upałem, niebezpieczeństwami związanymi z postępującym dżihadyzmem, desperacją migrantów, ukrytym światem niewolnictwa. Odkryje sieci handlu ludźmi i spotka się z mieszkańcami najbardziej niegościnnych miejsc na ziemi. Niger - kraj na bezdrożu. Niger to kraj o proporcjonalnie najwyższym przyroście naturalnym na świecie. Średnio kobieta rodzi tu siedmioro dzieci. W tej osadzie nawet więcej. Naukowcy z dalekich uniwersytetów przewidują, że wiejskie społeczności spowodują podwojenie populacji Nigru w ciągu piętnastu lat. Poznamy też Agadez - miasto na skrzyżowaniu dawnych, pustynnych szlaków karawanowych, które Europejczycy postanowili zamknąć. Agadez to serce Afryki Zachodniej i ostatni przystanek przed Saharą. Przez wiele stuleci ludzie żyli tu dostatnio z transportu i handlu. Kiedyś wożono tędy sól, złoto i niewolników. Ostatnio migrantów, których celem była Europa. Dziś Agadez jest cieniem dawnej, wspaniałej stolicy przemytu. 00:10 IDŹ Film dokumentalny, 23 min, Polska, 1989 Reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Według tradycji jesienią przewodnik prowadził w góry konia, którego na szczytach zabijał, aby jego mięso służyło za pokarm dla chronionego niedźwiedzia. Przewodnik za poniesione trudy miał prawo do końskiej skóry. 00:40 NOTACJE - KAZIMIERZ KUTZ. FANABERIE MAŁEGO KAZIA Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2012 Autor: Anna Więckowska Kazimierz Julian Kutz (ur. 16 lutego 1929 w Szopienicach, zm. 18 grudnia 2018 w Warszawie), polski reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, scenarzysta filmowy, członek założyciel Stowarzyszenia Filmowców Polskich (1966), senator IV, V, VI i VIII kadencji, poseł na Sejm VI kadencji. Wyreżyserował ponad dwadzieścia filmów fabularnych, z czego sześć o Górnym Śląsku. Zrealizował m.in. filmową trylogię śląską "Sól ziemi czarnej" (1970), "Perła w koronie" (1972), "Paciorki jednego różańca" (1979), za który otrzymał Grand Prix Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w 1980 na 7. FPFF. Drugi raz Grand Prix dostał w 1994 na 19. FPFF za film "Zawrócony". Kazimierz Kutz zrealizował także wiele przedstawień dla Teatru Telewizji. 00:55 WOJCIECH KILAR - CREDO Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Violetta Rotter-Kozera, Zdzisław Sowiński Zdjęcia: Sławomir Chudowski Film dokumentalny o Wojciechu Kilarze, jego życiu i muzyce. Film jest szczerym wyznaniem świadomego życiowych i twórczych wyborów kompozytora. Wojciech Kilar to światowej sławy twórca od lat podążający swoją indywidualną, niezależną drogą. W filmie wykorzystano unikatowe materiały z prywatnych zbiorów kompozytora, wcześniej niepublikowane. Realizacja trwała ponad rok, materiał zdjęciowy wykonano na Jasnej Górze, w Sewilli, Worochcie, Paryżu. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 229 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:30 MIĘDZY PRAWDĄ A WYOBRAŹNIĄ? OPOWIEŚCI TWÓRCÓW POLSKIEJ SZKOŁY FILMOWEJ Film dokumentalny, Polska 2007 Reżyseria: Tadeusz Bystram Scenariusz i współpraca reżyserska: Stanisław Zawiśliński Zdjęcia: Lesław Skuza Polska szkoła filmowa pozostaje do dziś szczytowym okresem artystycznym w naszej kinematografii. Narodziła się tuż po październikowej odwilży, kiedy to młodzi filmowcy znaleźli się w awangardzie przemian. Zaledwie kilka lat jej działalności (według różnych źródeł istniała w latach 1957 - 1961 lub nawet 1956 - 1964) zaowocowało filmami bardzo oryginalnymi, różnorodnymi, dojrzałymi artystycznie, a jednocześnie szalenie nowatorskimi, utrzymanymi w nowofalowym klimacie. Podejrzliwie przyjmowane w kraju przez tzw. czynniki oficjalne, filmy te spotykały się z bardzo żywym przyjęciem publiczności i triumfowały na międzynarodowych festiwalach, gdyż mówiły o polskich tragediach, kompleksach, rozterkach w sposób uniwersalny, zrozumiały także poza granicami kraju. Szkoła polska stawiała na kino autorskie, odcinając się całkowicie od wzorów przedwojennych i przedwojennych gwiazd. Po latach wojny, a później stalinowskiego terroru wnosiła świeży, jakże potrzebny w sztuce i życiu społecznym oddech. Szczególną rolę w kształtowaniu się szkoły polskiej i powstawaniu kolejnych obrazów z tego nurtu odegrały utworzone jeszcze przed październikiem 1956 r. zespoły filmowe, a zwłaszcza zespół filmowy Kadr. Gromadziły one entuzjastów kina, znających się świetnie na swojej pracy. To ich zasługą było wyłanianie z masy zgłaszanych projektów tych naprawdę wartościowych, promowanie zdolnych filmowców kosztem faworytów partyjnych. Wiele ówczesnych filmów stanowiło adaptacje literatury, ale i oryginalne scenariusze wychodziły często spod ręki pisarzy. Szczęśliwym trafem ówczesne kino przyciągnęło wielu ludzi pióra: Kazimierza i Mariana Brandysów, Tadeusza Konwickiego, Józefa Hena, Jerzego Andrzejewskiego, Marka Hłaskę, Jerzego Stefana Stawińskiego. Solidne literackie podstawy przekładały się na jakość całego filmu. Niezwykłym osiągnięciom reżyserskim i scenariuszowym towarzyszył rozwój kunsztu operatorskiego, a renoma naszych operatorów utrzymuje się do dziś. Rosło też nowe, nieobciążone teatralnymi naleciałościami pokolenie aktorskie z takimi legendami ekranu, jak: Zbigniew Cybulski, Lucyna Winnicka, Tadeusz Janczar, Leon Niemczyk. W filmie Tadeusza Bystrama przypominającym dokonania polskiej szkoły filmowej wspominają tamte niezwykłe lata i zrealizowane wtedy dzieła ich twórcy: reżyserzy, scenarzyści, operatorzy i aktorzy. Oglądamy ich wypowiedzi zarejestrowane specjalnie na potrzeby tego filmu oraz nagrania archiwalne. O szkole polskiej mówią m. in.: Andrzej Wajda, Andrzej Munk, Kazimierz Kutz, Janusz Morgenstern, Stanisław Różewicz, Tadeusz Konwicki, Jerzy Kawalerowicz, Jerzy Stefan Stawiński, Wojciech Jerzy Has, Czesław Petelski, Stanisław Lenartowicz, Roman Polański, operatorzy Jerzy Wójcik i Jan Laskowski, aktorzy: Wieńczysław Gliński, Gustaw Holoubek, Leon Niemczyk. Opowiadają o atmosferze, w jakiej powstawały znaczące do dziś filmy, o perturbacjach politycznych, kłopotach z cenzurą, problemach technicznych towarzyszących pracom produkcyjnym, ale też ogromnym zapale i zaangażowaniu ludzi kina, ich radości tworzenia. Wypowiedzi sław ilustrują fragmenty filmów z tamtego okresu: "Kanał", "Człowiek na torze", "Zimowy zmierzch", "Pętla", "Eroica", "Popiół i diament", "Baza ludzi umarłych", "Ostatni dzień lata", "Pociąg", "Zezowate szczęście", "Do widzenia, do jutra", "Nikt nie woła", "Świadectwo urodzenia", "Matka Joanna od Aniołów". 03:40 DO PRZYJACIÓŁ MOSKALI Serial dokumentalny, 48 min, Polska, 2015 Scenariusz, reżyseria, montaż: Andrzej Czarnecki Zdjęcia: Jerzy Rudziński Twórcy filmu podejmują próbę objaśnienia widzowi, jak działa rosyjska propaganda. Posłuży temu konfrontacja materiałów ze starych kronik, w tym także tych o mocnym wydźwięku antypolskim, ze współczesnymi obrazami ukazującymi stosunki Rosji z byłymi republikami radzieckimi i również z Polską. Narratorami filmu są lektorzy: Denis Iwanow oraz Ilja Zmiejew, mieszkający w Polsce rosyjski aktor, dziennikarz, lektor od 20 lat w Redakcji Rosyjskiej Polskiego Radia. Oni też biorą udział w scenkach, przedstawiających doświadczonego rosyjskiego lektora, który na przykładzie starych radzieckich, stalinowskich kronik uczy nowicjusza, jak należy prawidłowo komentować aktualne wydarzenia polityczne, by osiągnąć zamierzony efekt propagandowy. Młody człowiek, stawiający pierwsze kroki na lektorskim gruncie, dowiaduje się, jak manipulować opinią publiczną, jak zmieniać intonację głosu, by odpowiednio przekazać informacje (np. o konflikcie na Ukrainie, odłączeniu Krymu od Ukrainy czy powstaniu Donieckiej Republiki Ludowej), na co kłaść nacisk, które wyrazy akcentować, jak przestawiać szyk zdania, nadając opisywanej sytuacji inne zanczenie. Konflikt na Ukrainie znacznie zaostrzył relacje polsko - rosyjskie, kamera filmuje np. ludzi na ulicy w Doniecku, krzyczących "nie chcemy władzy bandytów z Kijowa, których szkolili polscy bandyci za amerykańskie pieniądze". Jeżeli jakaś wypowiedź nie jest wygodna dla rządzących, lektor może zawsze podłożyć tekst przedstawiający zupełnie inną opinię, np. rzekomo wygłoszoną przez polskiego księdza na Ukrainie. W filmie wykorzystano materiały archiwalne TVP S. A. oraz fragmenty "Wyzwolenia" Ołeksandra Dowżenki z kijowskiego studia filmowego. Również wykorzystano muzykę z baletu Siergieja Prokofiewa.