TVP Dokument Środa, 02.03.2022 06:00 DZIKA POLSKA - ŚWIAT W ZIARNKU PIASKU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Tym razem wyruszyliśmy nad Morze Bałtyckie. Będziemy razem z zespołem badaczy mórz i oceanów mówić o tym, jakie tajemnice kryją nasze nadmorskie plaże. Nie wszyscy bowiem wiedzą, że piasek na plaży kryje w sobie ogromne bogactwo życia. Niezwykle dobroczynną rolę dla przyrody odgrywają mikroorganizmy żyjące właśnie w plażowym piasku. W magiczny świat ziarenek piasku wprowadzą nas nasi goście: prof. dr hab. Jan Marcin Węsławski, dr Lech Kotwicki, dr Józef Wiktor z Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie 06:30 DZIKA POLSKA - DOKTOR USKRZYDLONY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Tym razem ekipa Dzikiej Polski odwiedziła dr. Andrzeja Kruszewicza w jego ptasim azylu w warszawskim zoo. Dr Andrzej G. Kruszewicz - ornitolog z urodzenia, lekarz weterynarii z wykształcenia. Tłumacz literatury ornitologicznej, autor 10 książek o ptakach i kilkuset artykułów. Amatorsko strzela z łuku. Od wiosny do jesieni regularnie znika wśród biebrzańskich bagien, na Mazurach lub w Puszczy Białowieskiej. Obserwuje ptaki i odwiedza przyjaciół: Adama Wajraka w Białowieży, Tomasza Kłosowskiego nad Biebrzą oraz dr. Andrzeja Krzywińskiego w Parku Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie. Prowadzi hodowlę ptaków w warszawskim zoo. Ma ponad tysiąc podopiecznych. Do tego jest szefem szpitala dla dzikich ptaków - ptasiego azylu. Rocznie ma 2 tysiące pacjentów. Większość z nich wypuszcza na wolność. Wtedy jest naprawdę szczęśliwy. 07:00 NOTACJE - ERNEST BRYLL. KARABELA ZOSTANIE NA STRYCHU Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2007 Program o stosunku pokolenia "Współczesności" do powstania warszawskiego. Ernest Bryll (ur. 1 marca 1935) polski poeta, pisarz, dziennikarz, tłumacz i krytyk filmowy. Absolwent II Liceum Ogólnokształcącego w Gdyni oraz wydziału Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego (1957). Pierwszy tomik jego wierszy, Wigilie wariata, został wydany w 1958 r. Oprócz działalności na niwie literatury i mediów, w latach 1991 - 1995 Bryll był ambasadorem Rzeczypospolitej w Republice Irlandii. 1974 - 1978 był dyrektorem Instytutu Kultury Polskiej w Londynie. Także członek redakcji pism społeczno - kulturalnych (m. in. 1959 - 1960 w Współczesności). jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Historia pewnej biesiady, w której uczestniczył bohater, a która odbywała się w dniu śmierci Stalina. 07:15 PO DWÓCH STRONACH LUSTRA WODY Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2018 Seria "Po dwóch stronach lustra wody" zabiera widza w podróż na dwa krańce Oceanu Spokojnego. Z jednej strony archipelag Komodo, w którym na lądzie niepodzielnie królują słynne smoki, a pod powierzchnią wody silne prądy omiatają usiane życiem rafy koralowe. Indonezja to także kraina niszczycielskich wulkanów, których erupcje niejednokrotnie naruszały porządek świata. Po drugiej stronie oceanu znajduje się, gęsto porośnięta lasem deszczowym, Kostaryka. Plaże obmywane są wodami zatoki, której nazwa pochodzi od nazwiska legendarnego, angielskiego korsarza Francisa Drake'a. Wody te zamieszkałe są przez niezliczone formy życia, które mogą być zarówno piękne, jak i niebezpieczne. Serial nie tylko odkrywa przed widzem tajemnice świata dzikiej przyrody, ale także buduje ludzką świadomość w kontekście wspólnej egzystencji wszystkiego, co żyje na Niebieskiej Planecie. "Po dwóch stronach lustra wody" to niezwykła wyprawa przez dwa światy, która prowadzi do pytania o miejsce człowieka za Ziemi. Seria składa się z 10 epizodów czterdziestopięciominutowych, a reżyserem jest Andrzej Misiuk autor wielu podwodnych produkcji dokumentalnych. Narratorem filmu jest magiczny głos Krystyny Czubówny. 08:15 DANIA. DZIKA I PIĘKNA 2. MORZE I WYBRZEŻA (WILD AND WONDERFUL DENMARK EP. 2. THE SEA AND COASTLINE) Serial dokumentalny, 52 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mark Jessen W tym serialu odkryjemy niesamowitą przyrodę i piękne ekosystemy Danii. Będziemy śledzić życie znanych i nieznanych zwierząt, które zostały uchwycone za pomocą oszałamiających fotografii. Serial przedstawia dramatyczne wydarzenia w królestwie zwierząt, opowiadając historie narodzin i śmierci, godów i głodu, polowań lub bycia ściganym. To rodzinne oglądanie w najlepszym wydaniu, ale dramat nie zawsze jest dla osób o słabym sercu. Zwierzęta grają główne role, lecz unikalna, duńska geografia i naturalne lokalizacje są również istotnymi elementami narracji. 09:20 MY I KOTY (LION IN YOUR LIVING ROOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Daniel Zuckerbrot Koty są jednymi z najbardziej popularnych zwierząt w ludzkich domach, jednak wciąż w wielu przypadkach pozostają tajemnicze. Czy najnowsze badania naukowe mogą rozjaśnić zagadkowe zachowania kota domowego? Przez prezentację jednego roku z życia kota, dokument w lekkim i dowcipnym stylu odpowiada na pytania, które dotychczas pozostawały bez odpowiedzi: Czy to prawda, że koty zawsze lądują na czterech łapach? Co kot robi, gdy wpatruje się nieruchomo w jeden punkt? Czy koty rzeczywiście są konkurencją dla psów? Czy koty odczuwają z nami więź emocjonalną, czy jesteśmy dla nich tylko wygodnymi dostarczycielami jedzenia i schronienia? Od pierwszych chwil po urodzeniu, przez proces dorastania i nauki, film ukazuje kolejne fragmenty złożonego wewnętrznego życia kota: zabawę, pieszczoty, interakcje z ludźmi i innymi zwierzętami i to, w jaki sposób funkcjonują słynne kocie zmysły słuchu, węchu i wzroku. Weterynarze i naukowcy przedstawiają tu przypadki i tajemnice kociej egzystencji oraz przybliżają meandry ich zachowań i ewolucji. 10:20 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 5 LUXEMBURG - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 5 LUXEMBURG - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek piąty zabierze nas do Luksemburga, państwa położonego w Europie Zachodniej. Graniczy ono z Francją od południa, Niemcami od wschodu i z Belgią od zachodu i północy. Jest państwem członkowskim Unii Europejskiej oraz NATO. Główne ośrodki turystyczne: miasto Luksemburg, Vianden oraz dolina rzeki Mozeli i Ardeny. Serce Europy. Centrum polityczne. Władza i pieniądze. Tak znamy Luksemburg. Jednak ta minimonarchia to również różnorodne krajobrazy. Bajkowe lasy na północy i urokliwa dolina Mozeli na południowym wschodzie. Skalne olbrzymy w Małej Szwajcarii i jezioro zaporowe na rzece Sure na zachodzie. A przede wszystkim ludzie, którzy ten kraj kształtują i żyją w harmonii z otoczeniem. Którzy chronią to, co im drogie. Naturę. 11:15 RAJSKIE WYSPY WIDZIANE Z NIEBA - ODC. 7 REUNION WIDZIANA Z NIEBA (PARADISE ISLANDS FROM THE SKY / LES ILES PARADISIAQUES VUES DU CIEL. LA REUNION VUE DU CIEL) Serial dokumentalny, 10 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yannick Charles Seria filmów dokumentalnych, opowiadających o najpiękniejszych, egzotycznych wyspach świata. Fascynujące krajobrazy z lotu ptaka. Udamy się w rejon południowego Pacyfiku, aby odkryć Polinezję Francuską, która rozciąga się na 118 wysp na obszarze morskim o wielkości 4, 5 miliona km. Będziemy podziwiać niesamowitą różnorodność kształtów, wzorów i odcieni lagun, atoli, lasów i gór. Ta seria opowiada nie tylko historię mórz i lądów, ale także ludzi w ich środowisku. Odcinek siódmy poświęcony jest wyspie Reunion. Po pierwsze wyspa jest ofiarą własnego sukcesu. Liczy 800 tysięcy mieszkańców. Saint - Denis rozrasta się. Jest czymś więcej niż tylko stolicą regionu. Po drugie: Saint - Denis leży na dole, w przeciwieństwie do innych miejsc leżących na górze. Dół jest synonimem korków i galopującej demografii. Góra wręcz przeciwnie. Ulubionym środkiem transportu jest śmigłowiec. 11:30 POLSKIE RADIO - LATA POWOJENNE Reportaż, 20 min, Polska, 1987 Autor: Jerzy Bogdanowski, Róża Wojta Powojenne dzieje Polskiego Radia Poznań. Rozgłośnia rozpoczęła działalność 24 kwietnia 1927 roku o godzinie 17. Dokładnie 60 lat później kamera reporterska podgląda realizatorów i dziennikarzy podczas nadawania programu jubileuszowego. Spikerka wita się ze słuchaczami i przypomina im historię poznańskiej rozgłośni. Ta jest kontynuowana w dalszej części reportażu. Przytoczone zostają wydarzenia lutego 1945 roku, kiedy po wojnie grupa entuzjastów podjęła działania na rzecz odbudowy radiostacji. 1 marca rozpoczął nadawanie poznański radiowęzeł, zaś Polskie Radio Poznań uroczyście otwarto 3 czerwca, w budynku przy ulicy Berwińskiego. To tam kamera rejestruje pracę przy tworzeniu i nadawaniu audycji oraz wypowiedzi dziennikarzy i techników, między innymi na temat wybitnych osobistości poznańskiej rozgłośni, gimnastyki porannej, obecnej na antenie od 1928 roku, historii i działalności radia od strony techniczno - realizatorskiej, jego bogatej oferty programowej, w tym muzycznej i literackiej. Całość reportażu spina bogata ikonografia i archiwalne nagrania radiowe. 12:00 ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Szabłowski Historia Jovana Plaku, którego ojciec, Koco Plaku, był wykształconym w Związku Radzieckim geologiem. To jemu Albania zawdzięcza znalezienie największych w kraju pokładów ropy naftowej. W latach 60. Albania zerwała związki z ZSRR, wszyscy wykształceni w Moskwie znaleźli się na czarnej liście. Jovan miał pół roku, kiedy jego ojca zabrali agenci Sigurimi. Los ojca i jego zniknięcie zdeterminowało całe jego życie. Jovan od niemal trzydziestu lat szuka bezskutecznie grobu ojca. Film jest jednocześnie opowieścią o latach albańskiego reżimu podczas rządów Envera Hodży, któremu podległe służby specjalne, zwane Sigurimi, miały nieograniczoną władzę nad życiem i śmiercią obywateli kraju. W egzekucjach zabito ponad 5 tysięcy ludzi; kolejnych kilkadziesiąt tysięcy to ofiary łagrów i prześladowań. Komunistyczny reżim, który rządził Albanią od zakończenia II wojny światowej do roku 1992, wzorem Stalina budował łagry i mordował swoich własnych obywateli. 12:55 ŚWIAT OD ŚWITU DO ZMIERZCHU - BAKU OD ŚWITU DO ZMIERZCHU Cykl dokumentalny, 58 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Maciej Drygas, Mirosław Dembiński Życie w Baku toczy się powolnym rytmem wyznaczonym przez namaz - muzułmańską modlitwę rytualną odmawianą wielokrotnie w ciągu dnia. Temu rytmowi podporządkowany jest każdy - od mechanika samochodowego po pracownika dynamicznej agencji reklamowej. W krajobrazie miasta ścierają się rozwój i tradycja. Kontrastują ze sobą przepych i skromność. Powstają nowoczesne wieżowce, okazałe gmachy muzeów, szerokie bulwary, ogromne apartamentowce - wszystko jednak ma swoją cenę. Bogactwo zbudowane jest na wydobyciu ropy naftowej, które niszczy krajobraz wokół miasta. W filmie zobaczymy epizod opowiadający o rodzinie, której wielopokoleniowy dom zaraz przestanie istnieć na rzecz nowej dzielnicy dla biznesu. Będą pożegnania i nostalgia za utraconym własnym miejscem na ziemi. Tradycja jednak pozostaje żywa, jeśli zajrzy się w odpowiednie miejsca. Nadzieja kwitnie w dzieciach biorących udział w corocznym wspólnym praniu dywanów czy nauce pieśni ludowych na lekcjach śpiewu. Przyszłość też ma swoje miejsce w sercach mieszkańców. Poznamy młodą dziewczynę snującą plany swoich zaślubin, a także będziemy świadkami tworzącej się przyszłości na tradycyjnym azerskim weselu. Czas jest wszechobecny w Baku. Każdy epizod tego filmu to podróż w przeszłość, przyszłość lub studium chwili. 14:05 MIESZKAŃCY AFRYKAŃSKIEJ ZATOKI (THE LOST LAGOON) Film dokumentalny, 49 min, Republika Południowej Afryki, 2011 Reżyseria: Grant Brokensha Za sprawą siły przyciągania Księżyca cały ekosystem w Mozambiku jest na łasce i niełasce pływów. Masy słonej wody zmieniają ten obszar w olbrzymi organizm. Ujścia są niczym płuca oceanu, zaś jego oddech ułatwił powstanie dziwacznych stworzeń. W tej odległej zatoce ruch wody kształtuje formy życia. Te organizmy ewoluowały przez miliony lat. Teraz odkryto ich świat. Zagraża im siła przyciągania Księżyca, która wpływa na zjawiska występujące na Ziemi. Determinuje pojawianie się i rozwój wielorakich form życia. Księżyc powoduje także ruch mas wody w oceanach. Co sześć godzin przychodzi zmiana. Słona woda napływa do zatoki i się wycofuje. Woda jest tu niczym krew, pływy to puls. Laguna u wybrzeży Mozambiku istnieje od tysięcy lat. Ostatnio jej rytm pozostawał niezakłócony z jednego powodu. Podczas wojny domowej w Mozambiku toczyły się tu ciężkie walki. W czasie 16 - letniego konfliktu zginęło wielu ludzi, ale mieszkańcy zatoki żyli w spokoju. Teraz życie tutaj się zmienia. Raj przyciąga chętnych, którzy chcą go skolonizować. Z głębi lądu przybywają ludzie w dłubankach. Spodobało im się to, co widzą. Zatoka składa się z czterech obszarów. Zamieszkujące je zwierzęta doskonale się przystosowały do odmiennych warunków. Na teren najbliżej lądu przenika słodka woda i miesza się ze słoną. Mieszkańców tej zatoki ukształtowały siły natury, nie działalność człowieka. Są owocem miliardów lat ewolucji, a także wpływu, jaki Księżyc wywiera na Ziemię. Czy prześladowca, którego obawiają się wszystkie żyjące tu istoty, znajdzie swoje miejsce w tym układzie? Czy przyłoży się do przyszłości zatoki? 15:05 PADEREWSKI. CZŁOWIEK CZYNU, SUKCESU I SŁAWY Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Wiesław Dąbrowski Film dokumentalny o Ignacym Paderewskim, prezentujący życiorys genialnego Polaka, światowej sławy artysty, wielkiej muzycznej gwiazdy swoich czasów, wybitnego patrioty, męża stanu, polityka i filantropa. 16:00 PRZEBUDOWAĆ NOWY JORK. PLANY DLA MANHATTANU (REINVENTING NEW YORK / DIE STADT VON MORGEN - NEW YORK ERFINDET SICH NEU) Film dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Michael Trabitzch Film dokumentalny o Nowym Jorku, gigantycznym mieście, które nieustannie się zmienia, a dzięki temu zapewnia niemal nieograniczone możliwości, by spełniać najwspanialsze ludzkie marzenia i je realizować. Manhattan to wizytówka miasta, a ludzie z całego świata wpadają tu, aby poczuć jego atmosferę i doświadczyć bycia w tym tyglu. Przyciąga on turystów zainteresowanych zwiedzaniem, a także pracowników szukających pracy w tej najlepiej rozwijającej się gospodarce. Przy tak ogromnej liczbie ludzi, którzy tu wpadają, Midtown Manhattan stał się jednym z najgęściej zaludnionych obszarów na świecie. Rodzi to problem - w jaki sposób Manhattan może się odnowić, mając tak wiele budynków? Są obszary Manhattanu, które stają się przestarzałe, ale przeprowadzenie renowacji może być sporym wyzwaniem. Nowy Jork podnosi poziom adrenaliny. Manhattan zapiera dech w piersiach. To serce stolicy świata. Nowy Jork kwitnie. Do tego potężnego, tętniącego życiem miasta wciąż przyjeżdżają nowi ludzie. Przyjeżdżają, by pracować, żyć i zostają na zawsze. Times Square w Midtown Manhattan to centrum biznesowe Nowego Jorku. Midtown wsysa i wypluwa tu pasażerów z czterech linii metra prowadzących na południe w stronę Wall Street i Financial District. Midtown Manhattan to jedno z najbardziej zabudowanych miejsc na świecie. Ale to miejsce odczuwa już swój wiek. Przyszedł czas na odnowę Manhattanu. Ale jak przebudować miasto będące w nieustannym ruchu? Jak przeprowadzić operację na otwartym sercu żywej metropolii? 16:55 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 6 SAN MARINO - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 6 SAN MARIONO - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek szósty przeniesie nas do San Marino, Republiki San Marino, również znanej jako Najjaśniejsza Republika San Marino. Jest to państwo śródlądowe w Europie Południowej, stanowiące enklawę na obszarze Włoch. Stolicą kraju jest miasto San Marino. San Marino to jedno z najmniejszych państw Europy, mniejsze są tylko Watykan i Monako. Położone jest w górzystym terenie, wchodzącym w skład pasma Apeninów. Najwyższy szczyt Monte Titano osiąga wysokość 749 m n.p.m. 18:00 PERE LACHAISE - NEKROPOLIA PARYŻA (PERE LACHAISE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Christophe D’Yvoire, Augustin Viatte Film dokumentalny o słynnym cmentarzu Pere Lachaise w Paryżu. Cmentarze to naturalne świątynie pod gołym niebem, które mają własne kodeksy, estetykę, gospodarzy i organizację, a te głęboko odzwierciedlają kulturę i przekonania ludzi mieszkających w pobliżu. Za ich murami znajdujemy wspomnienia, historie ludzkie, emocje i zadumę. Wiele grobowców ma formę wysokich kapliczek. To wszystko sprawia, że łatwo się tutaj schować, poczuć jak w labiryncie. Rocznie Pere Lachaise odwiedzają trzy miliony turystów. Pielgrzymują do grobów słynnych twórców i artystów. Chopin, Proust, Edith Piaf, Montand i Signoret, Apollinaire, Oscar Wilde czy Pierre Desproges to tylko garść z długiej listy nazwisk. To największy i najsławniejszy cmentarz paryski, założony w 1804 roku w ogrodach przylegających do willi Mont - Louis, podarowanej przez Ludwika XIV swojemu spowiednikowi, francuskiemu jezuicie - Pere Lachaise. Miejsce pamięci, a zarazem coraz bujniejszy żywioł przyrody, anektowany przez rośliny i zwierzęta, które na cmentarzu Pere Lachaise znalazły swój azyl. Spacer po Pere Lachaise to niezwykła podróż. Osoby odwiedzające cmentarz odkrywają przepiękny ogród, w którym można obserwować zmieniające się pory roku, a to rzadkość w mieście. Nawet jeśli przyszliśmy tu wyłącznie ze względu na grobowce, zwrócimy uwagę na drzewa, liście, kasztany, alejki, innych zwiedzających, ptaki, przemykającego gdzieś kota - to wszystko kojarzy się z życiem, nie ze śmiercią. Każda epoka ma własną pamięć. Na cmentarzu Pere Lachaise niepodzielnym władcą okazuje się czas. Zmieniające się pory roku zacierają ślady przeszłości, by życie po raz kolejny mogło zatriumfować... w paryskiej nekropolii, wiecznym ogrodzie. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TOSKANIA. PIĘKNA ITALIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 7 Telenowela dokumentalna, 23 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Zdjęcia: Józef Szymura Opracowanie muzyczne: Grzegorz Martecki Dwie największe przyjaciółki, Malwina i Dagmara, znów się pokłóciły podczas zabawy. Dagmara płacze, Malwina jej dokucza, dochodzi prawie do rękoczynów, aż koleżanki muszą interweniować i je rozdzielić. Dzieci z najmłodszej grupy po warszawskich Bielanach wozi kolejka czu - czu. Po powrocie z wycieczki Maciek i Emre chcą się bawić drewnianym pociągiem na placu zabaw. Maciek pierwszy zajmuje zabawkę, a Emre mu przeszkadza. Wychowawczyni niesprawiedliwie ocenia Maćka. Sprawiedliwości jednak staje się zadość: los karze prawdziwego winowajcę. Asia z grupy średniaków niedługo opuści przedszkole, bo jej rodzina przenosi się do innej dzielnicy. Dziewczynka jest z tego powodu rozżalona, lecz koleżanki i kolegów najwyraźniej nic to nie obchodzi. Asia jest załamana, była pewna, że ma w przedszkolu prawdziwych przyjaciół. Przed Martą wielka szansa. Zbliża się święto przedszkola, może więc wystąpić i zaśpiewać piosenkę. Na próbie jednak wypada marnie. 20:40 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 8 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Zdjęcia: Józef Szymura Opracowanie muzyczne: Grzegorz Martecki Asia wkrótce opuści przedszkole, które bardzo polubiła. Jej rodzina przeprowadza się za Wisłę, do rozbudowującego się osiedla na Tarchominie. Dziewczynka jest dziś w nowym mieszkaniu i wraz z siostrą maluje pokój. Rodzice pozwolili im namalować na ścianach, co zechcą. Obie przystąpiły do dzieła z ogromnym zapałem. Tymczasem trwają też przygotowania do pożegnania Asi z przedszkolem. Jej przyjaciółka, także Asia, wybiera pożegnalny prezent dla niej, dziadek Edzio napisał piękny wierszyk, a tata obiecuje, że sfilmuje uroczystość. W przedszkolu jest miejsce niezwykłe - huśtawka, na której siadają zakochani. Rozmawiają o miłości Ania i Tytus, Marta i Mateusz oraz Ewelina z Karolem i Kacprem. A to dlatego, że dziewczynka bardzo lubi obu chłpców i nie wie, którego wybrać. Przyjaciółka Asi przeprowadza z dziadkiem, mamą i tatą wywiad na bardzo trudny temat: chce wiedzieć, skąd się biorą dzieci. Skoro już wiadomo, Karolina i Dagmara udają poród. Tymczasem na świat przychodzi siostrzyczka Mateusza. 21:15 LIDIA LWOW - EBERLE Program historyczny, 27 min, Polska, 2009 Scenariusz: Maciej Gawlikowski Zdjęcia: Zbigniew Jarosz Lidię Lwow - Eberle uformowały lata spędzone na Wileńszczyźnie. Jesienią 1939 r. miała rozpocząć drugi rok studiów prawniczych na Uniwersytecie Stefana Batorego. Nasza bohaterka zaczęła swoją wojenną odyseję w pierwszym na Wileńszczyźnie partyzanckim oddziale Antoniego Burzyńskiego, "Kmicica". Była świadkiem podstępnego rozbrojenia i rozstrzelania kilkudziesięciu żołnierzy "Kmicica" i próby narzucenia im nowego, znanego z komunistycznych sympatii, dowódcy. Otarła się wtedy o śmierć, o czym opowiada jednak z charakterystycznym dla siebie humorem. W 1943 r. została łączniczką i sanitariuszką Zygmunta Szendzielarza - Łupaszki. Jako sanitariuszka pani Lidia nie była wtajemniczana w plany Łupaszki, ale opisuje jego taktykę polegającą na ciągłej wędrówce oraz dzieleniu swych sił na mniejsze oddziały, operujące osobno i spotykające się w umówionych wcześniej miejscach. Dzięki temu 5. Wileńska Brygada Śmierci była praktycznie nieuchwytna dla przeciwników, a major Zygmunt Szendzielarz zdobył sobie opinię jednego z najzdolniejszych partyzantów II wojny światowej. Lidia Lwow była związana z Łupaszką aż do tragicznego końca. Towarzyszyła mu, gdy po klęsce operacji Burza rozpuścił oddział i z garstką najwierniejszych przekroczył linię Curzona, kierując się na Białostocczyznę. Topniejący oddział Szendzielarza przeprowadzał głośne akcje likwidacyjne i sabotażowe, on sam odrzucał propozycje wyjazdu na zachód. Pozwalał jednak innym na wyjście z konspiracji, na przykład swemu zastępcy, Pawłowi Beynarowi (bardziej znanemu jako Paweł Jasienica). Ujęty na Podhalu w czerwcu 1948 roku Łupaszko został stracony po pokazowym procesie. Lidia Lwow, skazana na dożywocie, opowiada o ostatnim widzeniu ze swoim dowódcą, niekończących się przesłuchaniach i koszmarnych warunkach w więzieniu. Na wolność wyszła po ponad ośmiu latach, dzięki amnestii. Zgodnie z ostatnią wolą majora Szendzielarza, skończyła studia i wyszła za mąż. 21:55 ŚLADAMI SINGERA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska - Kurczuk Zdjęcia: Jacek Grzelak Film dokumentalny opowiadający o Lublinie i miasteczkach Lubelszczyzny, znajdujących się na trasie festiwalu "Śladami Singera". Kamera podąża za artystami i woluntariuszami z całej Europy, którzy ruszają w niezwykłą, artystyczną podróż śladami "Sztukmistrza z Lublina" z powieści I. B. Singera. W filmie pokazano przenikanie się kultur i przestrzeni. 22:50 WYJECHANI Telenowela dokumentalna TVP, 24 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Jacek Szatański, Katarzyna Kawecka Telenowela dokumentalna przedstawiająca losy polskich emigrantów - osób, które wyjechały do różnych krajów Europy. 23:25 KRAKÓW MAŁO ZNANY - KRAKOWSCY ZŁOTNICY Film dokumentalny, 30 min, Polska, 1971 Scenariusz: Czesław Kruszelnicki Zdjęcia: Jan Popczyk Prowadzący: Czesław Kruszelnicki Program poświęcony pracy i twórczości krakowskich złotników, którzy zrzeszyli się w cechu w roku 1370. Ich patronem jest biskup Noyon, św. Eligiusz, który żył w VII w. i był nadwornym złotnikiem króla francuskiego, Dagoberta. Jego portret znajduje się w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa i właśnie stąd wyruszy Czesław Kruszelnicki wraz z historykiem sztuki, Michałem Rożkiem, na poszukiwania pamiątek byłego cechu złotników krakowskich. Odwiedzą skarbce kościoła Mariackiego i św. Anny, a następnie katedralny skarbiec na Wawelu. Widzowie zobaczą kielichy, krzyże, monstrancje, relikwiarze, a także berło, koronę i jabłko, należące do ostatniego Piasta. Każdy z tych eksponatów to przykład wielkiego dzieła sztuki, a wymieniani kolejno złotnicy krakowscy to artyści, którzy poza talentem obdarzeni byli cechami niezwykłej cierpliwości i pracowitości. Grzegorz Przybyło, Samuel Piaskowski, Michał Brenner, Jan Cajtner, Jan z Olkusza to zaledwie kilka nazwisk złotników krakowskich wymienionych w programie. Na koniec wizyta w pracowni współczesnego złotnika, Tadeusza Rybskiego, ucznia Edmunda Korosadowicza, który przedstawi podstawowe techniki w złotnictwie. 24:00 NOTACJE - TADEUSZ SAWICZ. BYŁEM W BRYGADZIE POŚCIGOWEJ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2011 Autor: Zofia Kunert Generał bryg. Tadeusz Sawicz (ur. 1914 r. , Warszawa, zm. 2011 r. , Toronto) - polski pilot wojskowy, walczący w Brygadzie Pościgowej, która broniła Warszawy we wrześniu 1939 r. , uczestnik bitwy o Anglię. Absolwent Szkoły Podchorążych Lotnictwa 1936. W czasie kampanii wrześniowej zastępca dowódcy 114 Eskadry Myśliwskiej. Wykonał pomyślnie zadanie specjalne - lot do sztabu Naczelnego Wodza. Uniknął niewoli i przedostał się do PSZ na Zachodzie, najpierw do Francji, a po jej upadku - do Anglii. W październiku 1940 r. wziął udział w końcówce Bitwy o Anglię. Służył w Dywizjonach 303, 316, 315. Od 1943 r. był zastępcą dowódcy I Skrzydła Myśliwskiego, następnie instruktorem lotniczym w lotnictwie amerykańskim, a w 1944 r. dowódcą III Skrzydła Myśliwskiego. Miał na swoim koncie 3 pewne zwycięstwa. Po wojnie od 1957 r. mieszkał w Kanadzie. Kawaler Orderu Viruti Militari, Distinquish Flying Cross i czterokrotnie - Krzyża Walecznych. 00:15 BARDZIEJ NIŻ SIEBIE SAMEGO Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1996 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Królikiewicz Zdjęcia: Stanisław Szymański Film dokumentalny o wyjątkowym kapłanie, księdzu Tadeuszu Pecolcie. "Mój prefekt z klasy maturalnej, 86 - letni ksiądz prałat Tadeusz Pecolt był"piastunem miłości". Przykazanie, w którym zawarty jest nakaz, ale i miara jego wykonania: kochaj bliźniego swego - On, w tajemniczy sposób, wciąż przekraczał: raz to było uratowanie 9 żydowskich dziewczynek w czasie okupacji niemieckiej, innym razem było to wyleczenie siebie z gniewu wobec winowajcy... Treścią duchowego testamentu mojego Piastuna jest jego uprzedzająca miłość do człowieka." - te słowa o bohaterze filmu napisał Grzegorz Królikiewicz - autor i reżyser filmu. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 231 KAPŁAN BOHATER Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Kapłan bohater W archiwum zachowała krótka notatka, która dla nas stanowi punkt wyjścia do historycznego śledztwa. Działo się w Seroczynie dn. 4 sierpnia 1864 r. o godz. 6.00 po południu. Zginął śmiercią męczeńską powieszony przez rząd rosyjski ks. Wawrzyniec Lewandowski, proboszcz Seroczyna lat 33, który powstańcom posyłał żywność do lasu, przed śmiercią okrutnie po barbarzyńsku katowany nie zdradził nikogo z powstańców. Otóż Rosjanie nie tylko zamordowali kapłana, ale też zatarli ślady jego pochówku. Rota kozaków kopytami zdeptała miejsce egzekucji i wszelkie późniejsze ustalenia, gdzie ksiądz Lewandowski spoczywa, mają wyłącznie charakter domniemany. W naszym programie postaramy się tę tajemnicę rozwikłać i jeśli się uda - urządzić kapłanowi godny bohatera pochówek. 01:40 ŚLADY MOJEGO ISTNIENIA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Paulina Ibek Kobieta o anielskim głosie, niesamowicie wrażliwa, ale jednocześnie bardzo konsekwentna, co podkreślił Grzegorz Turnau, nazywając ją artystką sformułowaną. Ania Szałapak - Biały Anioł Piwnicy pod Baranami, pieśniarka, ale jednocześnie, a może przede wszystkim, naukowiec. Wielbicielka kotów, kapeluszy, szopek krakowskich i aniołów. Mówiła, że nie jest kolekcjonerką, tylko przywiązuje się do rzeczy i do wspomnień. Zauważyć to można w jej mieszkaniu, w którym pełno wszystkiego. Ale śladami jej istnienia nie są tylko rzeczy, które pozostały po niej w mieszkaniu. Są nimi także piosenki w jej wykonaniu, są nimi publikacje naukowe poświęcone szopkom krakowskim, a także krakowskim tradycjom i obrzędom i wreszcie są nimi wspomnienia przyjaciół i rodziny. Anna Szałapak urodziła się 22 września 1952 r. , zmarła 14 października 2017 r. Całe swoje życie spędziła w Krakowie. Była jedną z najwybitniejszych artystek Piwnicy pod Baranami, z którą związana była od 1979 r. Obok kariery artystycznej prowadziła także karierę naukową. Ukończyła studia etnograficzne i pracowała jako kustosz w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa. W 2012 r. obroniła pracę doktorską dotyczącą szopki krakowskiej. Była laureatką licznych nagród i wyróżnień. W 2016 r. została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz polskiej kultury i osiągnięcia w pracy artystycznej. Film stanowi próbę stworzenia portretu Anny Szałapak córki, siostry, artystki, naukowca, przyjaciółki. Opowieść została podzielona na rozdziały, w których ludzie związani z artystką opowiadają o Annie Szałapak (rodzina: Maria, Piotr i Janina Szałapak, przyjaciele z Piwnicy pod Baranami, m.in. Zygmunt Konieczny, Grzegorz Turnau, Jacek Wójcicki, Ewa Lipska, Konrad Mastyło). 02:40 MIĘDZY PRAWDĄ A WYOBRAŹNIĄ? OPOWIEŚCI TWÓRCÓW POLSKIEJ SZKOŁY FILMOWEJ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2007 Reżyseria: Tadeusz Bystram Scenariusz i współpraca reżyserska: Stanisław Zawiśliński Zdjęcia: Lesław Skuza Polska szkoła filmowa pozostaje do dziś szczytowym okresem artystycznym w naszej kinematografii. Narodziła się tuż po październikowej odwilży, kiedy to młodzi filmowcy znaleźli się w awangardzie przemian. Zaledwie kilka lat jej działalności (według różnych źródeł istniała w latach 1957 - 1961 lub nawet 1956 - 1964) zaowocowało filmami bardzo oryginalnymi, różnorodnymi, dojrzałymi artystycznie, a jednocześnie szalenie nowatorskimi, utrzymanymi w nowofalowym klimacie. Podejrzliwie przyjmowane w kraju przez tzw. czynniki oficjalne, filmy te spotykały się z bardzo żywym przyjęciem publiczności i triumfowały na międzynarodowych festiwalach, gdyż mówiły o polskich tragediach, kompleksach, rozterkach w sposób uniwersalny, zrozumiały także poza granicami kraju. Szkoła polska stawiała na kino autorskie, odcinając się całkowicie od wzorów przedwojennych i przedwojennych gwiazd. Po latach wojny, a później stalinowskiego terroru wnosiła świeży, jakże potrzebny w sztuce i życiu społecznym oddech. Szczególną rolę w kształtowaniu się szkoły polskiej i powstawaniu kolejnych obrazów z tego nurtu odegrały utworzone jeszcze przed październikiem 1956 r. zespoły filmowe, a zwłaszcza zespół filmowy Kadr. Gromadziły one entuzjastów kina, znających się świetnie na swojej pracy. To ich zasługą było wyłanianie z masy zgłaszanych projektów tych naprawdę wartościowych, promowanie zdolnych filmowców kosztem faworytów partyjnych. Wiele ówczesnych filmów stanowiło adaptacje literatury, ale i oryginalne scenariusze wychodziły często spod ręki pisarzy. Szczęśliwym trafem ówczesne kino przyciągnęło wielu ludzi pióra: Kazimierza i Mariana Brandysów, Tadeusza Konwickiego, Józefa Hena, Jerzego Andrzejewskiego, Marka Hłaskę, Jerzego Stefana Stawińskiego. Solidne literackie podstawy przekładały się na jakość całego filmu. Niezwykłym osiągnięciom reżyserskim i scenariuszowym towarzyszył rozwój kunsztu operatorskiego, a renoma naszych operatorów utrzymuje się do dziś. Rosło też nowe, nieobciążone teatralnymi naleciałościami pokolenie aktorskie z takimi legendami ekranu, jak: Zbigniew Cybulski, Lucyna Winnicka, Tadeusz Janczar, Leon Niemczyk. W filmie Tadeusza Bystrama przypominającym dokonania polskiej szkoły filmowej wspominają tamte niezwykłe lata i zrealizowane wtedy dzieła ich twórcy: reżyserzy, scenarzyści, operatorzy i aktorzy. Oglądamy ich wypowiedzi zarejestrowane specjalnie na potrzeby tego filmu oraz nagrania archiwalne. O szkole polskiej mówią m. in.: Andrzej Wajda, Andrzej Munk, Kazimierz Kutz, Janusz Morgenstern, Stanisław Różewicz, Tadeusz Konwicki, Jerzy Kawalerowicz, Jerzy Stefan Stawiński, Wojciech Jerzy Has, Czesław Petelski, Stanisław Lenartowicz, Roman Polański, operatorzy Jerzy Wójcik i Jan Laskowski, aktorzy: Wieńczysław Gliński, Gustaw Holoubek, Leon Niemczyk. Opowiadają o atmosferze, w jakiej powstawały znaczące do dziś filmy, o perturbacjach politycznych, kłopotach z cenzurą, problemach technicznych towarzyszących pracom produkcyjnym, ale też ogromnym zapale i zaangażowaniu ludzi kina, ich radości tworzenia. Wypowiedzi sław ilustrują fragmenty filmów z tamtego okresu: "Kanał", "Człowiek na torze", "Zimowy zmierzch", "Pętla", "Eroica", "Popiół i diament", "Baza ludzi umarłych", "Ostatni dzień lata", "Pociąg", "Zezowate szczęście", "Do widzenia, do jutra", "Nikt nie woła", "Świadectwo urodzenia", "Matka Joanna od Aniołów".